رسالت های هر دانشگاهی به غایت های تاریخی ، اجتماعی و سیاسی مربوط می شود . در رسالت های دانشگاه تاریخ ، جایگاه آن ، سیاست ها ، قواعد و قوانین و ارزش های دانشگاه جای دارد . از این طریق جهت گیری های کلان و درازمدت دانشگاه مشخص و اهداف دانشگاه بر مبنای آن ها تعیین می شود . رسالت های دانشگاه معمولا به ابعاد علمی آن در تولید ، انتشار و گسترش دانش بر می‌گردد . از سوی دیگر تربیت دانشجویان در ابعاد مختلف تحصیلی و عمومی اهمیت دارد . بیان رسالت های دانشگاه مطرح می‌کنند که دانشگاه باید چگونه باشد و چه کاری با آن باید صورت گیرد . تاورنیه ، با بیان مطلب فوق ، اشاره می‌کند که رسالت دانشگاه باید معتبر باشد یعنی ، به صورتی واقع گرا ، با محیز بیرون دانشگاه مرتبط باشد و در آرزوهای دور از واقعیت خلاصه نشود . در رسالت های دانشگاه باید موارد زیر وجود داشته باشد : تحلیل ملموس و واقعی از آنچه دانشگاه است ،آنچه دانشگاه می‌تواند انجام دهد ، و آنچه دانشگاه نمی تواند انجام دهد . وقتی که هر یک از ۴۰۰ دانشگاه اروپا به صورت قطعی در موضع گیری های عمومی خود می‌گویند که در مدت ۵ سال هر یک از آن ها جزء ده دانشگاه بهتر اروپا قرار خواهند گرفت، نوعی احساس پوچی در این گونه اظهارها نمایان می شود. (یمنی ،۱۳۸۲ ،ص ۹۵ )

‌بنابرین‏ یکی از آثار بیان رسالت های دانشگاه اتخاذ تصمیم های دقیق است . رسالت ها جهت دهی های کلی دانشگاه را بیان می‌کنند . این جهت دهی با تفکر برنامه ریزی توسعه دانشگاه زمینه را برای اتخاذ تصمیم های دقیق فراهم می‌کند و بدین ترتیب جهت دهی های تغییر در ساختار و کارکردهای دانشگاه فراهم می شود.

علوم انسانی^[۲]۱

علوم انسانی در برابر علوم طبیعی قرار می‌دهند که در لغت به معنای علوم مربوط به روح و نفس است . و این اصطلاح را در ادبیات ، تاریخ، روانشناسی استفاده می‌کنند (لگنهاوسن ، ۱۳۸۹ ، ص ۷۰).

در این پژوهش علوم انسانی شامل رشته‌های مثل ادبیات، تاریخ ، روانشناسی ، علوم اجتماعی و سیاسی که با انسان روح آن سر و کار دارند و این پژوهش بیشتر روی رشته‌های علوم انسانی تمرکز شده است .

. علوم انسانی برای این که بتواند رسالت هدایتی و راهبردی خود را به خوبی انجام دهد، باید چند شرط را محقق سازد:

اولاً. کاربردی شود؛ یعنی با مقتضیات و نیازهای جامعه ایرانی مرتبط گردد و به آن پاسخ گو باشد.

ثانیاًً. بومی شود؛ یعنی بنیادهای معرفتی، هویتی و اجتماعی جامعه ایرانی در ان لحاظ گردد.

ثالثاً. دینی باشد؛ یعنی بنابر بنیاد اصول و مبانی اسلامی باشد.

رابعاً. جهانی باشد؛ یعنی ضمن توجه به تجارب بشری، با زبانی جهان شمول ارائه شود تا بتواند قابلیت های خود را برای اداره امور انسانی به جوامع مختلف عرضه دارد.

برنامه درسی^[۳]۱

مجموعه ای از طرحهایی است که برای هدایت یادگیری دردانشگاه از آن استفاده می شود. معمولاً این برنامه در اسناد قابل بازیابی در چند سطح کلی عرضه می شود. علاوه بر آن به اجرا در آوردن این طرحها به همان شکلی که یادگیرندگان آن را تجربه می‌کنند و یک ناظر آن را ضبط می کند هم اطلاق می شود. این تجارب در محیط یادگیری اتفاق می افتند. محیطی که محتوای یادگیری را هم تحت تأثیر قرار می‌دهند.((Glatthorn, Boschee& Whitehead, 2009,p.3

برنامه درسی عبارت است از مجموعه ای از وقایع از قبل پیش‌بینی شده می‌باشد که به قصد دستیابی به نتایج آموزشی-تربیتی برای یک یا بیش از یک دانشجو در نظر گرفته می شود(p31،۱۹۹۴eisner,)

فصل دوم

مبانی و پیشینه تحقیق

مقدمه

انجام یک فعالیت تحقیقی بدون مطالعه دقیق و بررسی و آشنایی با تئوری ها و نظریات مربوط به موضوع مورد بحث امکان پذیر نخواهد بود.لذا محقق قبل از این که شروع به نوشتن طرح تحقیق خود نماید بایستی از مبانی نظری و پژوهشی موضوع خود کاملا آگاه بوده و در این خصوص مطالعات وسیعی انجام داده باشد.

لذا در این تحقیق نیز با رعایت همین اصل، اقدام به نگارش مبانی نظری و پژوهشی مربوط به دانشگاه اسلامی ایرانی شده است و در این راستا از منابع داخلی و خارجی نیز تا حدودی استفاده شده است.

مفهوم شناسی

دانشگاه واژه ای چندمعنایی است: محل آموزش، محل ارائه درس، محل تربیت کارشناسان مورد نیاز سازمان ها، محل پژوهش، محل نقادی سیستم های اجتماعی، فرهنگی، علمی، محل اندیشه ورزی و خلاقیت و نوآوری …، همه این کارکردهای متنوع و متضاد در موقعیت هایی تحقق می پذیرد یا انتظار می رود تحقق یابد که دانشگاه نامیده می شود. کافی است در تفاوت بین معیارهای پذیرش دانشجویان دانشگاه ها در جهان، در جوها و فرهنگ های دانشگاه ها، در مدیریت و سازماندهی علمی آن ها … تأمل شود تا این تضادها و تنوع ها آشکار شوند. ‌بنابرین‏، واژه دانشگاه، معانی و مفاهیم متنوعی را دربردارد، و توجه به تنوع معانی و مفاهیم دانشگاه ها از طریق کارکردهایی که می‌توانند داشته باشند، امری اساسی است.

تعریف دانشگاه

دانشگاه، محل دانش، مؤسسه علمی بزرگ که شامل چند دانشکده است و در هر یک از دانشکده های آن چندین رشته از علوم تدریس می شود. (عمید ۱۳۶۳، ص ۵۶۴).

دانشگاه جای تعلیم، محل آموختن، مؤسسه علمی وسیع شامل چند دانشکده و مؤسسه، مجموعه مدارس عالی، دارالفنون، دارالعلم می‌باشد (معین، ۷۶، ص ۱۴۹).

دانشگاه به معنای محل دانش و علم و معادل با یونیورسیتی آمده است. (لغت نامه دهخدا) ‌بنابرین‏ از لحاظ لغوی دانشگاه محل دانش است نه صرفاً محل درس دادن که معنی مدرسه را می رساند. در زبان یونانی school به معنی تفریح است و در زبان لاتین نهاد تحصیلی گفته می شود که به معنی بازی است. یعنی اینکه آنهایی که رسالت اندیشیدن بر هستی و روشن کردن تمام جنبه‌های فرهنگ را دارند باید از نگرانی های روزمره جدا باشند (یمنی، ۱۳۸۸، ص ۲۶).

جامعه ترجمه عربی واژه لاتینی Universitas یا Universitat می‌باشد که دارای معانی لغوی و تاریخی و آکادمیک نیز هست.

در فرهنگ جدید زبان انگلیسی که بر پایه ریشه یابی تاریخی کلمات تألیف گردیده این کلمه [جامعه] دارای مفاهیم گوناگونی به شرح زیر است:

۱- مدلول متعارف لغوی که عبارت است از: جامع- کل عدد- عموم.

۲- در زبان لاتینی مربوط به دوره اخیر و قرون وسطی بویژه در کابرد حقوقی این کلمه بر «جماعت» و «شرکت» اطلاق گردیده است.

۳- و اما معنی و مفهوم سوم کلمه عبارت است از:

«گروه استادان و دانشجویانی که به منظور تعلیم و تعلم مراتب عالی رشته‌های علمی در جایی خاص گرد هم می‌آیند. این افراد بر روی هم از گروهی با تشکیلات مشخص و توانایی فکری و حقوق شناخته شده بویژه حق اعطای پایه های علمی تشکیل یافته و از ترکیب این عناصر مؤسسه ای به منظور پیشرفت آموزش در رشته‌های عالی و یا مهم دانش به وجود می‌آید.

مجموعه دانشکده ها و بناهای علمی و دیگر ارگان هائی که به گونه ای با این تشکیلات پیوند دارند به عنوان جامعه یعنی دانشگاه نامیده می شود». (غنیمه، ۱۳۸۸، ص ۲۷)

محقق انگلیسی دکتر جانسون ^[۴]۱در تعریف این سازمان گوید:

«مدرسه ای که تمامی فنون و علوم و معارف در آن تدریس و تعلیم می شود».