در اسناد مختلف بین‌المللی بر این نکته تأکید شده که انسان ها حق دارند به مراجع قضایی و اداری در امور زیست محیطی دسترسی داشته باشد ، این حق محدود به اتباع و شهروندان یک دولت نیست . برخی از توافق های بین‌المللی ، دارای الزاماتی عملی ‌در مورد اعطای حق دسترسی به دادرسی قضایی و اداری برای اتباع بیگانه ، و به طور برابر با شهروندان خود، می‌باشند . دسترسی یکسان به وسایل جبران خسارات مورد ملاحظه در حقوق داخلی ، ابزاری بر اجرای اصل پرداخت توسط آلوده ساز است ؛ همچنین اجرای یکسان حق دسترسی به وسایل جبران خسارت در حقوق داخلی نیازمند آن است که دولت ها موانع موجود در حیطه ی صلاحیت حقوق ملی را بر طرف کنند یا با توجه به دیگر راه های جبران خسارات مربوط به لطمات وارده به محیط زیست ، اقدامات مقتضی را به عمل آورند .

اکنون به بررسی چند سند در این باره می پردازیم :

الف) کنوانسیون اروپایی حقوق بشر : ماده ۱۰ این کنواسیون ، در صورت بروز تخلف از حقوق و آزادی های مطروحه در کنوانسیون ، با جبران خسارت آن را تضمین می‌کند و با وجود حق مذبور ، بدین ترتیب تخلفات از حق کسب آگاهی را نیز در بر می‌گیرد .

ب) اعلامیه ی ریو و دستور کار ۲۱ ، در اصل ۱۰ اعلامیه ی ریو آمده است : دسترسی مؤثر به اقدامات و مراجع قضایی و اداری ، از جمله مجازات و جبران خسارت باید تضمین گردد . دستور کار ۲۱ دولت ها و قانونگذاران را در جهت ایجاد رویه های قضایی و اداری برای دادخواهی جبران خسارت قانونی و خسارات ناشی از اعمال تأثیر گذار بر محیط زیست که ممکن است غیر قانونی یا تجاوز به حقوق قانونی باشد ، مورد خطاب قرار می‌دهد و امکان دسترسی افراد ، گروه ها و سازمان ها را برای منافع قانونی شناخته شده ی آن ها فراهم می‌کند .

ج) پیش طرح سومین میثاق بین‌المللی حقوق همبستگی ، ماده ی ۱۸ این پیش طرح بیان می‌دارد : هر فردی که حق او برای داشتن محیطی سالم و از نظر زیست محیطی متعادل ، مورد تجاوز قرار گیرد ، یا تهدید واقعی مبنی برچنین تجاوزی وجود داشته باشد ، حق خواهد داشت به طور مؤثر به مرجع صالحه ، شکایت نماید ؛ حتی اگر عامل تجاوز یا تهدید به تجاوز ، شخصی باشد که در حال انجام وظایف قانونی خود می‌باشد . در ماده ۱۹ نیز ، به کسی که به حق برخورداری او از محیط زیست تجاوز شده ، حق در خواست جبران خسارت داده شده است .

د)کنوانسیون حقوق دریاها ؛ بند ۲ ماده ی ۲۳۵ این کنوانسیون می‌گوید ؛ دولت ها باید تضمین نمایند که جبران خسارت یا سایر طرق جبرانی در قبال صدمات ناشی از آلودگی محیط زیست دریایی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی تحت صلاحیت قضائی باشد .

هـ) اصول راهبردی صوفیا ؛ یکی از این اصول آیین قضایی و اداری تضمین حق دسترسی به اطلاعات است ، که جزئی از حق بر محیط زیست به حساب می‌آید»^[۳۸].

مبحث چهارم : عوامل تهدید کننده ی حق بر محیط زیست

در آخرین مبحث از این فصل به بررسی عوامل تهدید کننده ی حق بر محیط زیست می پردازیم . با تبیین عوامل تهدید کننده حق بر محیط زیست به خوبی می‌توانیم به مسائل و موضوعات مرتبط با حق بر هوای پاک و الزام دولت به آن بپردازیم . به عبارت دیگر حق بر محیط زیست در دنیای کنونی از سوی عوامل زیر به شدت تحت مخاطره است :

گفتار اول : آلودگی فضا

مرز میان هوا و فضا تا کنون نامشخص مانده است . در اسناد بین‌المللی مثل کنوانسیون ۱۹۴۴ شیکاگو درباره ی هوانوردی بین الملل ومعاهده ۱۹۶۷ فضا درمورد ارتفاع دقیقی که هوا خاتمه یافته وفضا شروع می شود، مطلبی عنوان نشده است .اما با این حال برخی از صاحب نظران بر این عقیده هستند که مرز میان هوا و فضا ، ارتفاعی است که هواپیما می‌تواند آن جا صعود کند و چنین ارتفاعی بیش از ۲۰ مایل نخواهد بود. این نظریه تا حدودی ارزشمند است ، اما ارائه ملاک دقیقی برای ترسیم مرز میان هوا و فضا در می ماند زیرا امروزه وسایل پرنده ای وجود دارند که هم مشخصات هواپیما را دارند و هم مشخصات فضا پیما را و می‌توانند تا ارتفاع ۴۷ مایلی اوج گیری کنند. برخی دیگر معتقدند که مرز میان هوا و فضا ، اتمسفر است و تا هر جا که هوا یافت شود آن محدوده جزء هوا محسوب می شود .

از آن چه گفته شد می توان نتیجه گرفت که هنوز به صورت دقیق مرز میان هوا و فضا تبیین نشده است اما با این حال می توان گفت که معاهده ی راجع به اصول ناظر بر فعالیت دولت ها به منظور اکتشاف و استفاده از ماوراء جو از جمله ماه و دیگر اجرام سماوی ۱۹۶۷ مشهور به معاهده ی فضا به نظام حقوقی همین منطقه اشاره دارد که آن منطقه ای است از محیط زیست بشر که میراث مشترک محسوب شده و حوزه عمل بشریت بوده به نفع همه ی کشورها باید آزاد باشد و نمی توان آن را به مالکیت در آورد . یکی از دغدغه های جهانی مسأله محیط زیست فضا و به خطر افتادن سلامت آن در اثر فعالیت های فضائی است .

از زمانی که فعالیت های فضایی آغاز شد، تقریباً تعداد اندکی از مردم ‌در مورد تأثیر عمومی این فعالیت ها بر محیط زیست احساس نگرانی کردند. اما اکنون این نگرانی افزایش یافته است از یک منظر همه فعالیت های فضایی بر محیط زیست تأثیر می‌گذارد که همه ی آن ها آثار نا مطلوب ایجاد نمی کنند، اما فعالیت هایی ‌نیزهستند که به محیط زیست آسیب می رسانند . امروزه بیش از ۷۰۰۰ شیء قابل ردیابی ساخت بشر در فضا وجود دارد و تخمین زده شده که ۲ برابر همین تعداد اشیاء غیر قابل ردیابی وجود داشته باشد که تعداد زیادی از آن ها را وسایل فضایی غیر فعال مثل ماهواره های از کار افتاده ، موتور های سوخته یا زباله ها تشکیل می‌دهد .

علاوه بر خطرهای ایجاد شده ناشی از ازدحام این اشیاء استفاده از منابع نیروی هسته ای و انفجارهای اتمی در فضا و انتشار پیوسته ای رادیواکتیویته باعث نگرانی است . از سوی دیگر ، انتقال نیروی خورشیدی به زمین از طریق ماهواره های که از پرتوهای مایکروویو یا لیرز استفاده می‌کنند خطرهای خاصی را در بر دارد که دامنه آن کاملاً ارزیابی نشده است.