در سال ۱۳۰۴ ش یکی از صاحبنظران در کتاب کلید استقلال اقتصادی ایران ضمن تاکید بر تبلیغات درباب محصولات صادراتی نوشته است « تبلیغات اقتصادی هرقدر هم برای ما گران تمام شود در آتیه منافع سرشاری برای ما تامین خواهد کرد». در سال ۱۳۱۰ مرحوم مسعود کیهان اظهار نظر می کند که بدون اغراق می توان گفت که اختصاصات طبیعی اغلب میوه های ایران به قدری مساعد است که خشکبار حاصله از آن می تواند اعلی ترین خشکبار باشد، و قسمتی از خشکبار ایران که عمل آوردن آن تا اندازه ای محتاج به زحمت زیاد نیست از قبیل پسته و بادام دامغال و گردوی دماوند، به واسطه مرغوبیت در شمار بهترین خشکبار دنیا محسوب می شود».
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مبارزه با آفت پروانه چوبخوار پسته
مبارزه با این آفت و حتی کنترل آن بسیار مشکل و مستلزم دقت زیاد است. زیرا دوره ای که حشره بر روی درخت دیده می شود کوتاه است، و مبارزه و سمپاشی باید در همین دوره کوتاه انجام گیرد. این فرصت کوتاه در دو مرحله قابل حصول است: نخست سمپاشی آخر زمستان مقارن ایامی که کرمینه ها از مجاری خارجی می شوند وبرای تنیدن پیله و تبدیل به شفیره فعالیت می کنند. دومین فرصت سمپاشی هنگامی است که کرمینه ها از تخم خارج شده اند، ولی هنوز به داخل شاخه ها رسوخ نکرده اند. به باغداران توصیه می شود به منظور مبارزه با این افت با مراکز تحقیقاتی افات پسته تماس گرفته و از متخصصان وکارشناسان مربوط راهنمایی و کمک بگیرند.
پروانه جوانه خوار پسته
کرمینه این حشره telphusa pistaciae از تخم ریزی پروانه ای بر روی جوانه درخت به وجود می آید. کرمینه ها از کنار جوانه های میوه دهنده یا رویشی شروع به تغذیه می کنندو مانع رشد مطلوب جوانه ها و به ثمر رسیدن آنها می شوند. این افت کاملا جدید است و هنوز در مناطق پسته خیز ایران به طور وسیع انتشار نیافته است. سمپاشیهای علیه آفات دیگر موجب کنترل این آفت نیز می شود.
پروانه گلبرگ خوار پسته
خسارت این پروانه Gelechia pistaciae عمدتا مقارن به گل نشستن درخت پسته و رویش برگهای تازه است. کرمینه این افت از گلها و برگهای جوان و تازه رسته ظریف درخت تغذیه می کند. در سالهای اخیر این افت انتشار بیشتری یافته است. کنترل این افت در ضمن مبارزیه و سمپاشی علیه سایر آفات مهم پسته انجام پذیر است.
پروانه پوسته خوار میوه پسته
خسارات این آفت Arimania komaroffi با انتشار ده پانزده ساله پروانه آن مشاهده شده است. دامنه پراکنش و انتشار آن محدود است، و بیشتر از همه جا در مناطق پسته کاری استان اصفهان در نواحی شاهین شهر و گز و برخوار دیده شده است. این حشره در هر سال دو نسل دارد. کرمینه نسل اول از میوه های خیلی جوان و ریز پسته تغذیه می کند و لاروهای نسل دوم از پوسته سبز و نرم روی پسته به تغذیه می پردازند و موجب پوکی و بدون مغز شدن پسته و بدمنظره بودن شکل ظاهری آن می شوند. مبارزه با این آفت مستلزم مشورت با مراکز تحقیقاتی آفات پسته است.
مینوز پسته
مین یا مینوزهای حفر شده توسط این حشره Stigmella promissa stgr. در برگ درخت پسته باریک و طویل و سینوسی شکل است. این آفت غالبا به درختانی که گرفتار مضیقه کم آبی هستند خسارت وارد می آورد، بنابر این خسارات آن محدود و موضعی است.
پسیل پیچیده برگ پسته
این حشره Aganoscena viridis در اکثر مناطق پسته خیز ایران انتشار دارد و هر ساله دارای یک نسل استفاده. زیست زمستانی آن به صورت تخم است. تخم گذاری حشره در مجاورت جوانه های گل دهنده و رویشی شاخه ها انجام می گیرد. در اوایل بهار مقارن رویش جوانه های درخت، پوره ها نیز از تخم خارج می شوند و بر روی برگهای تازه رسته جوان به تغذیه می پردازند و موجبات جمع شدن سطح برگ و پیچیده شدن پوره پسیل در قسمت لوله شده برگ فراهم می شود. پراکنش و تراکم این آفت در مناطقی که با آفات شیره خشک و شیره تر مبارزه می شود به حداقل رسیده است. اما در مناطقی که در باغهای پسته در ماه های فروردین و اردیبهشت سمپاشی انجام نمی شود، احتمال کثرت و تراکم جمعیت این آفت و طغیان آن وجود دارد. در این صورت مبارزه و سمپاشی ضرورت پیدا می کند. مبارزه و سمپاشی در اواخر زمستان و قبل از تورم جوانه های درخت اثر قطعی دارد.
کپک فرنگی پسته، یا قارچهای مولد زهرابه افلاتوکسین
گروهی از قارچهای موسوم به آسپرژیلوس فلاوس aspergillus flavus در محیط تغذیه ای خویش زهرابه ای ترشح می کنند که آن را زهرابه را افلاتوکسین نامیده اند. قارچهای مولد این زهرابه از دسته کپکهاست که در محیط مغز پسته های مرطوب تکثیر پیدا می کنند. به اعتقاد نگارنده خساراتی که زهرابه این کپکها بر پسته ایران وارد آورده در پانزده ساله اخیر در تبلیغت چند برابر وانموده شده است. بدون تردید این تبلیغات از واقعیت بدور است، و با جرئت می تان گفت توطئه ای است که از جانب رقبای تجارتی پسته ایران با مهارت طراحی و برنامه ریزی شده است. بی گمان آنها با زهرابه تبلیغات قصد مسموم کردن افکار مشتریان قدیمی پسته ایران را دارند تا با ایجاد اخلال در بازار از پیش فراهم شده ایران در سطح جهانی خود جای آن را بگیرند، چرا که رقابت سالم با پسته ایران برای آنها ممکن نشده است، بنابر این باید برای تخریب مقام والا وجایگاه خاص پسته ایران در ذغئقه ها و انظار جهانی سیاست اتخاذ و امکانات خود را تجهیز می کردند. از این رو آنها یک زهرابه پارازیتی واقعی را با تبلیغات مسموم علیه پسته ایران در آمیختند. به این دلیل باید برای سبب شناسی این گروه قارچها یا پارازیتها و همچنین آثار زیانبار الودگیهای زهرابه آنها بر روی پسته ایران دو مقوله جداگانه قایل شد: یکی همان اثرهای واقعی زهرابه افلاتوکسین و دیگری تبلیغات مسموم در این باب. از طرف دیگر
مسجل است که قارچهای مولد زهرابه موصوف در ایران سابقه ای نداشته و اول باریک محموله صادراتی پسته ایران به سال ۱۹۷۱ به مقصد (امریکا) در مظان آلودگی افلاتوکسین قرار گرفته و از بنادر مقصد امریکا به مبدأ آن (ایران) عودت داده شده است و جنجال تبلیغات مسمومیت پسته ایران بلند گردیده و مخصوصا در سالهای اخیر اوج گرفته است. چرا و چگونه این محموله به این آفت گرفتار شد؟ در داخل کشتی و در بین راه طولانی ارتباطات ایران و امریکا؟ در بنادر مرطوب مقصد؟ در انبارهای بندری؟ کدام دست آلوده ای و از چه آستینی بدر آمد و زهرابه افلاتوکسین را علیه پسته ایران تجهیز کرد؟ بدون تردید اگر برای باغبانان ایرانی با سنجیدگی تمام نسبت به نامگذاری قارچ مولد زهرابه افلاتوکسین اقدام می کردند. همچنان که با دقت و ظرافت نامهای متناسب و موزن گموز و ماسو را برای دو قارچ دیگر برگزیدند، یا همان گونه که در نامگذاری دهها رقم پسته یا انگور عمل کرده اند بی گمان برای قارچهای مولد زهرا به افلاتوکسین نامی انتخاب می کردند که با ماهیت واقعی و منشا آن کاملا تناسب داشته باشد. به گمان نگارنده باغبانان ایرانی نامی مشابه وجه تسمیه کپک فرنگی برای این قارچها بر می گزیدند، با این تفاوت که نام انتخابی آنها به ماهیت اصلی این قارچها نزدیکتر بود یا مفهوم لفظی آن نام انتخابی، هویت واقعی و منشا و مسئولی و مسبب اصلی این قارچها را در ذهن متبادر می کرد.
دو نوع کپک یا قارچ به نامهای آسپرژیلوس پارازیتیکوس A. PARASITIFCUS آسپرژیلوس فلاووس در تراوش زهرابه افلاتوکسین و مسموم کردن مغز پسته از سایر قارچهای این گروه – قدرت بیشتری دارند. قارچ اولی قابلیتش به مراتب بیشتر از قارچ دومی است. این قابلیت وقتی می تواند بروز کند که محیط مناسبی برای رشد و تکثیر قارچهای موصوف در درون پسته در درون پسته یا در مغز آن پیدا شود. چنین محیط مناسبی در داخل مغز تنها وقتی می تواند ایجاد شود که پسته یا مغز دچار رطوبت زدگی شود یا درجه رطوبت طبیعی مغز به نحوی ارتقاء پیدا کند.
مغز پسته خشک در شرایط طبیعی بین ۵ تا ۵/۷ درصد آب و حدود ۴۵ تا ۵۰ درصد چربی و ۲۰ تا ۲۲ درصد مواد پروتئینی دارد، و بقیه ترکیب آن از سلولز و مواد رنگی و معدنی تشکیل می شود. حال اگر پسته خشک در محیط مرطوب یا درون آب قرار گیرد مغز آن مقداری رطوبت را جذب می کند و تا حدی متورم می شود. پسته های مرطوب قابلیت جذب افات را پیدا می کنند یا کپک می زنند. بنابر این مغز پسته رطوبت دیده محیط مساعدی برای رشد و تکثیر انواع کپکها و از جمله قارچهای مولد زهرابه افلاتوکسین یاکپکهای فرنگی است، و مخصوصا قابلیت زیادی برای رشد قارچ نوع اول پیدا می کند. قارچهای موصوف در درون مغزهای رطوبت دیده ای که میزان رطوبت دیده ای که میزان رطوبت مغز آنها از ۱۳ درصد بگذارد به سرعت رشد می کنند و ضمن فاسد کردن مغز مقداری زهرابه نیز در درون پسته تراوش می نمایند.
مبارزه با این قارچ در درون مغز پسته تا به امروز تقریبا لاینحل مانده است. در حالی که از میان بردن این قارچ توسط مواد شیمیایی و قارچ کش میسر است، اما مشکل در اینجاست که این مواد شیمیایی و قارچ کشها به نوبه خود برای سلامتی اانسان زیانبار و درجه مسمومیت برخی از آنها از زهرابه افلاتوکسین بیشتر است و نمی توان مغز پسته را به این گونه مواد آلوده کرد. بنابر این همان ضرب المثل فارسی (در پیشگیری از بروز این قارچها) یک مصداق واقعی و شایسته و سنجیده است که دنیایی از حکمت و تجربه نیاکان ما را در خود دارد، گفته اند: علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. بنابر این مهمترین عامل پیشگیری از بروز این قارچها دور نگهداشتن محصول پسته از هرگونه تماس با رطوبت است. زیرا رطوبت و شرایط مرطوبی محیط است که رویش و رشد انواع قارچها و کپکها را فراهم می کند. خوشبختان شرایط خشک و نیمه بیابانی مناطق پسته خیز ایران مانع بسیار بازرگی برای رشد و تکثیر این قارچهاست، در حالی که در شرایط اقلیمی مدیترانه ای یا مرطوبتر اکثر مناطق پسته خیز جهان، زمینه مطلوبی برای رشد و تکثیر این قارچها به صورت طبیعی فراهم است.
بر این اساس محصول پسته ایران بر روی درخت کمتر ممکن است به این آفت گرفتار آید. مگر اینکه برداشت محصول به تاخیر افتد، یا به عللی به موقع انجام نگیرد و در معرض بارندگیهای پاییزی واقع شود. یا ریزش های جوی بی موقع و نابهنگام محصول پسته روی درخت راخیس کند، در این صورت ممکن است فضای مرطوب و شرایط لازم برای تکثیر و فعالیت قارچهای مزبور آماده شود.
توصیه هایی در جهت پیشگیری
مراعات نکات زیر تنها توصیه هایی است که در جهت پیشگیری می تواند تا پیدا شدن روشی مناسب برای مبارزه قطعی با این گونه قارچها مفید باشد:
الف- با آفات و حشرات مغز خوار پسته به موقع مبارزه شود. زیرا تغذیه کرمینه ها یا لاروهای این حشرات از مغز پسته و بر جای گذاری فضولاتشان در داخل پسته محیط مناسبی برای سرایت و رشد این گونه قارچها فراهم می آورد.
ب- در برداشت محصول ترتیبی اتخاذ شود که پسته های جمع آوری شده از روی درخت اولا با خاک و‌آلودگی های دیگر تماسی پیدا نکند، ثانیا محصول جمع آوری شده در هر روز به اندازه ای باشد که در همان روز پوست نرم روی آنها جدا شود. بنابر این پسته هایی با پوست رویی نرم نباید چندین ساعت روی هم انباشته شوند، زیرا رطوبت طبیعی پوست نرم به درون دانه ها سرایت می کند و دم و دمای حاصل محیط مستعد کپک زدگی و شرایط زیست مطلوب قارچهای مولد زهرابه را فراهم می آورد. به علاوه رنگ طبیعی پوست سخت پسته و نیز مغز را تغییر می دهد. ثانیا پسته های جمع آوری شده از روی زمین و نیز از شاخه هایی که در مجاورت و تماس با خاک بوده اند با محصول سالم باغ مخلوط نشود، رابعا دانه های پسته صدمه دیده که ظاهر آنها دلالت بر آفت زدگی و بیماری دارد حین برداشت محصول تفکیک شود، خامسا جدا کردن پوسته نرم با ماشینهای پوست کن خشک این امتیاز را دارد که محیط خیس و مرطوبی در درون پسته به وجود نمی آورد، و در نتیجه مانع سرایت یا رشد این گونه قارچها در حیطه مغز گردد، برعکس در دستگاه های پوست کن آبی این زمینه فراهم می آید. بنابر این توصیه می شود از دستگاه های نوع اول برای پوست کنی محصول استفاده شود. گفته شده است در صورت اضطرار یا در شرایط اجباری استفاده از پوست کنهای آبی، باید پسته های پوست کنده شده را حداقل نیم ساعت در محلول اسید پرپیونیک شستشو داد و کاملا ضدعفونی کرد، و بلافاصله بعد از انجام شستشو محصول را با دستگاه های خشک کن مصنوعی کاملا خشک کرد. سادستا در صورتی که محصول پسته جمع آوری شده از باغ با ماشینهای پوست کنی خشک، پوسته نرمشان جدا شود، یا با دست این عمل انجام گیرد باید پسته های بدون پوست را با دستگاه خشک کرد یا بلافاصله به محوطه های پسته خشک کنی منتقل و در جایگاه خاص گسترده کرد . محوطه خشک کردن پسته باید کاملا تمیز و به دور از هر گونه آلودگی و رطوبت باشد. از انبار کردن پسته های نیمه خشک اکیدا پرهیز شود. به علاوه باید پس از خشک شدن کامل پسته در آفتاب، محصول را از محوطه مزبور به انبارهای خشک و خنک منتقل کنند. شرایط انبارهای پسته نیز باید کاملا مبتنی با اصول فنی و بهداشتی باشد که بعدا به آن اشاره خواهد شد.
ج- استفاده از پوست نرم محصول پسته به عنوان یک کود، احتمال ایجاد شرایط مناسب برای رویش و رشد این گونه قارچها را در محیط باغ افزایش می دهد. بنابر این باید از این اقدام پرهیز کرد. در صورت اقتضا می توان از خاکستر حاصل از سوختن آنها به این منظور استفاده کرد.
آفات انباری پسته
امروز ساختن انبارهای با اسلوب فنی و با رعایت نکات مختلف ایمنی و بهداشتی و تهویه و غیره معمول است. به علاوه سردخانه های مدرن و با ظرفیتهای انبوه در بسیاری از مناطق کشور تجهیز شده است. با این همه پسته ایران آن اقبال را نداشته است که از تاسیسات مزبور برخوردار باشد. این محصول با همه در آمد سرشاری که نصیب این مملکت و باغداران و بازرگانان آن می کند، آن طور که شایسته ارزش و ارج و مقام جهانی پسته ایران است نسبت به آن از جمیع جهات توجه کافی نمی شود. به هر حال تجهیزات انباری در مناطق پسته خیز ناچیز است. در حالی که آفات و خسارات انباری این محصول زیاد است. نگهداری پسته در انبارهای غیر فنی و خانه های روستایی یا گلی محصول را در معرض گزند انواع آفات وحشرات قرار می دهد. زیرا مغز پسته با بیش از ۵۰ درصد چربی طعمه جالبی برای مورچه ها و سوسکها و پروانه ها و موشهای این گونه اماکن است. یکی از حشراتی که به محصول پسته در خانه ها و انبارها خسارت وارد می کند، پروانه ها یا شب پره های کوچکی هستند که دراین اماکن گاهی در حال پرواز دیده می شوند و موجبات کرم زدگی خشکبار و حبوبات را در منازل وانبارها فراهم می کنند.
پروانه هندی
یکی از آفات انباری پسته و محصولات خشکبار شب پره یا پروانه هندی موسوم به پلودیا اینترپونکتلا است. این حشره در حالت پرواز در انبارها مشاهده می شود. طول بدن پروانه ۸ میلیمتر وعرض بدن آن با بالهای باز ۱۸ میلیمتر است. دو شاخک نسبتا بنلد دارد که طول هر شاخت ۶/۴ میلیمتر است. بدن حشره پوشیده از تارهای نرم و دارای هشت شیار حلقوی سطحی است. پروانه ماده ۱۵۰ عدد تخم می گذارد. دو تا سه روز بعد از تخم ریزی عمل خروج کرمینه ها از تخم صورت می گیرد. کرمینه ها با خروج از تخم به تغذیه از مغز پسته می پردازند. این حشره در سال چند نسل دارد، بنابر این خسارات قابل توجهی به محصول پسته در اماکن انباری وارد می کند.
پیشگیری و مبارزیه با آفات انباری پسته
انبار کردن صحیح پسته در اماکن انباری مستلزم رعایت نکات زیر است:
الف- از انبار کردن پسته های خشک نشده جدا خودداری شود، زیرا در شرایط انبار این گونه پسته ها به سرعت فاسد و مورد هجوم انواع کپکها یا قارچها قرار می گیرند و عفونت و آلودگی تمامی محصول انبار را ضایع می کند.
ب- انبارهای پسته باید در مواضعی دور از رطوبتهای جانبی و همچنین منابع آلوده و رطوبت از احداث شود. در ساختمان این انباره باید از جمیع جهات نکات ایمنی و بهداشتی و فنی رعایت شود. و از نظر رطوبت قابل تهویه باشد. دستگا تهویه، مجهز به شبکه توری و پنجره ایمنی شود تا ورود هر گونه آفت و حشره ناممکن شود و در موقع ضد عفونی کردن بتوان پنجره های ایمنی را بست. در و دیوارها هیچ گونه منفذی نباید داشته باشند، با خالی شدن انبار از محصول پسته در هر نوبت عمل ضد عفونی کردن انبار تجدید شود. ضد عفونی کردن انبارها معمولا به وسیله بخورهای ضدعفونی کننده خاص انجام می گیرد.
ج- بهتر است محصول پسته مستقیما در کف انبار ریخته نشود، بلکه توصیه می شود محصول پسته در درون کیسه یا گونیهای ضد عفونی شده انبار شود. کیسه های پسته با دیوارهای انبار فاصله داشته باشد و زیر کیسه های تخته های عریض، وزیر تخته ها قطعات موزاییک قرار داده شود. در صورتی که تعداد گونیها زیاد است و قسمت عمده فضای انبار را می گیرد، کیسه ها بر روی هم در ردیفهایی چیده شود، بین ردیفها فاصله ای باید در نظر گرفته شود، یا به اصطلاح غلام گردش داشته باشد تا عمل آمد و رشد برای بازبینی و معاینه کیسه ها به سهولت میسر باشد و همچنین عمل تهویه فضای انبار و نیز عمل بخور ضد عفونی به صورت مؤثری انجام پذیر گردد.
فصل سوم- روش تحقیق
بازرگانی خارجی و ارزش و میزان پسته ایران از سال ۱۲۶۸ تا پایان سال ۱۳۶۷(یک قرن)
از حدود ۲۰۰ سال پیش مازاد پسته مصرفی در ایران به خارج صادر می شده است . بخش عمده پسته صادراتی ایران در آن روزگار از نواحی پسته خیز قزوین و دامغان و خراسان و یزد و نواحی اصفهان تامین می شده و بیشتر به روسیه می رفته است . در همین احوال مقدمات توسعه باغهای پسته در نواحی ایالت کرمان فراهم گردیده و به تدریج برمیزان محصول پسته کرمان افزوده شده است . با فزونی گرفتن میزان محصول پسته درنواحی پسته خیز ایالت کرمان ،مازاد محصول از طریق بندرعباس به انگلستان و مستعمرات آن ( هندوستان و عمان و مسقط و بعداَ بین النهرین یا عراق حالیه ) صادر شده است . در واقع پسته صادراتی ایران به روسیه از مناطق پسته خیز شمالی کشور( دامغان و قزوین و خراسان و گاهی نواحی یزد و اصفهان ) تامین می شده و محصول صادراتی به انگلستان و مستعمرات آن از نواحی کرمان و همچنین یزد به دست می آمده است . در این قسمت از میزان و ارزش پسته صادراتی ایران از حدود یک قرن گذشته و همچنین از آمارها و اطلاعات برجای مانده گفتگو شده است .
نخستین مشتریان پسته ایران در یک قرن گذشته
عمده ترین مشتریان پسته ایران در اوایل قرن پیش دو امپراتوری بزرگ روس و انگلیس بوده اند که تقریباَ۸۰ تا ۹۰ درصد پسته صادراتی ایران به آنها اختصاص داشته است . پس از آن امپراطوریهای عثمانی و آلمان مقادیری پسته و بادام از ایران وارد می کرده اند . میزان دقیق پسته صادراتی ایران تا پایان سال ۱۲۸۳ ش به کشورهای مذکور مشخص نیست ، اما از سال ۱۲۸۴ به بعد میزان و ارزش پسته و بادام صادراتی تا پایان سال ۱۳۰۳ در دفاتر گمرکی مشخص شده است . بر اساس همین ماخذ می توان میزان و ارزش پسته صادراتی را در فاصله سالهای ۱۲۸۳ تا پایان سال ۱۳۶۷ به تفکیک سنوات و کشورهای خریدار تفکیک کرد . در این قسمت نخستین مشتریان پسته ایران به استناد دفاتر گمرکی ایران معرفی شده و میزان و ارزش پسته صادراتی ایران به این کشورها تا پایان سال ۱۳۰۴ استخراج و محاسبه شده است .
میزان و ارزش صادرات پسته در مقایسه با خشکبار و ارزش کل صادرات مواد غیرنفتی در یک صدسال گذشته
بنابر گزارش لرد کر زن ارزش کل صادرات مواد غیر نفتی ایران در سال ۱۲۶۸ ش (۱۸۸۹ م) برابر ۷۴۴۲۰۰۰۰ قران بوده است . از این مبلغ ۴۳۵۰۰۰۰ قران به خشکبار و کشمش و خرما اختصاص داشته که در حدود ۶ درصد ارزش کل صادرات غیرنفتی را تشکیل می داده است . در همین سال ارزش صادرات پسته ایران ۳۱۲۰۰۰ قران برآورد شده که در واقع حدود ۷ درصد ارزش خشکبار و میوه و در حدود نیم درصد ارزش کل صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می داده است .
رقبای پسته ایران در بازارهای جهانی
طی بیش از نود سال ، در فاصله سالهای ۱۲۶۸ تا ۱۳۵۹ ، جمع کل میزان پسته صادراتی ایران به ۸۰ کشور جهان ۲۲۱ هزار تن بوده است . تقریباَ نیمی از این مقدار ، یعنی حدود ۱۰۵ هزارتن ، تنها به امریکا رفته است . طی دوره ۹۰ ساله مزبور عمده ترین رقیب پسته ایران در بازار جهانی کشور ترکیه بوده ،که آن هم به سبب پایین بودن کیفیت محصول این کشور اهمیت چندانی نداشته است . اما از سال ۱۳۵۹ با قطع روابط ایران با امریکا ، و همچنین طی دوره جنگ تحمیلی و بعد از آن تا زمان حاضر مسائل و معضلات فراوانی در عرصه های تولید و تجارت و رقابتهای بین المللی برای پسته ایران ایجاد شده که ابعاد برخی از آنها بسیار پیچیده و غامض است ، از یک طرف طی دهه اخیر ( ۷۰ – ۱۳۶۰) میزان تولید و صادرات پسته ایران افزایش فوق العاده ای پیدا کرده ، به طوری که تنها در دو ساله (۷۲-۱۳۷۱) میزان صادرات پسته به ۲۲۱ هزار تن رسیده است ، که به تحقیق این میزان انبوه بیشتر از جمع کل میزان پسته صادراتی ایران در دوره پهلوی (۱۲۹۹ تا سال ۱۳۵۷) به اضافه میزان صادرات پسته ایران در عصر قاجاریه است . از طرف دیگر افزایش خارق العاده سطح زیرکشت درختان پسته و روند رو به توسعه سریع آن همچنان ادامه دارد که باز هم شاهد افزایش میزان تولید و صادرات پسته ایران خواهیم بود . احتمال دارد در سال ۱۳۷۹ میزان تولید پسته به ۳۸۰ هزار تن و میزان صادرات آن به بیشتر از ۲۱۵ هزارتن برسد ، و اگر همچنان این روند فزاینده ادامه داشته باشد می توان میزان تولید پسته را در پایان دهه جاری ( سال ۱۳۸۰) حدود ۴۰۰ هزار تن پیش بینی کرد . طبیعی است که متناسب با روند فزاینده میزان محصول ، بر مسائل پسته ایران در عرصه های مختلف تولید( کاشت، داشت ، برداشت) و تجارت و صادرات ، و مخصوصاَ در عرصه رقابتهای بین المللی افزوده شود . بی گمان اگر در این برهه از تاریخ ابعاد و دامنه این گونه مسائل مورد بررسی قرار نگیرد و چاره اندیشیهایی در جهت رفع آنها به عمل نیاید . هرروز بر پیچیدگی آنها افزوده خواهد شد و مسائل بغرنجتری با ابعاد و دامنه و عمق بیشتر ایجاد خواهد کرد که خطرات و خسارات احتمالی آنها قابل تصور نیست ، اما در عواقب زیانبار و به شدت وخیم آنها نباید درنگ و تردید به خود راه داد . از دیگرسوی به شهادت تاریخ ، سرآغاز پسته کاری در امریکا به سال ۱۸۵۴ باز می گردد، اما به دلائل مختلف از جمله راه پیداکردن پسته عالی و نسبتاَ ارزان ایران به بازار این کشور، رغبتی برای توسعه پسته کاری و ایجاد باغستانهای جدید پسته در این کشور ایجاد نشد ، طی این دوره ۱۲۵ ساله باغهای پسته امریکا از ۶۰۰ هکتار با ۵۰۰ تن محصول تجاوز نکرد . اما مقارن با قطع روابط ایران با امریکا (در سال۱۳۵۹) بازار از پیش ساخته شده پسته ایران در امریکا خالی می شود، بازاری که طی یک قرن توسط بازرگانان ایرانی تدارک شده بود . همین خلا ناگهانی، فرصتی طلایی و مغتنم برای توسعه باغستانهای پسته ایالت کالیفرنیا ایجاد می کند ، و باغداران و صاحبان زمین و سرمایه را به تلاش بی درنگ ، در جهت احداث پسته زارهای انبوه و پهناور، برمی انگیزد . منافع مشترک باغداران کالیفرنیا ایجاب می کرد که اولاَ متحد و هماهنگ از ورود پسته ایران به امریکا جلوگیری کنند . ثانیاَ درصدد مقابله با پسته ایران در بازارهای بین المللی برآیند . به این منظور باید میزان محصول پسته امریکا را بالا می بردند ، که دستیابی به این اهداف را در فعال شدن کمیسیون یا اتحادیه پسته کالیفرنیا تشخیص داده اند . باغداران کالیفرنیا در لوای سازمان و تشکیلات نیرومند این اتحادیه متحد شده و با حمایت همه جانبه دولت و با برخورداری از امکانات سرمایه ای عظیم، در زمینه های مختلف علمی و تخصصی و تحقیقاتی و تکنولوژیکی و تبلیغاتی، به توسعه باغستانهای پسته و افزایش محصول پرداخته اند . به طوری که میزان محصول پسته امریکا در سال ۱۹۹۳ به حدود ۸۰۰۰۰ تن رسیده است . به این ترتیب مهمترین و عمده ترین مشتری پسته ایران، طی حدود یک قرن، اکنون به صورت رقیبی بسیار نیرومند درآمده و در عرصه های تولید و تجارت جهانی پسته، علیه ایران قد علم کرده است . پیچیدگی مسائل کنونی پسته ایران عمدتاَ ناشی از همین رقابت مقابله آمیز یا حتی ستیزگرانه امریکاست ، که بیگمان به موازات افزایش محصول پسته این کشور غامضتر خواهد شد . این درست است که کیفیت پسته امریکا از نظر مرغوبیت و نیز تنوع ارقام و لطافت مغز به پای پسته ایران نمی رسد، ولی هنوز میزان محصول پسته این کشور کمتر از یک سوم میزان محصول پسته ایران است، اما نباید فراموش کرد که رقابت امریکا با ایران در عرصه های تولید و تجارت پسته و در بازار جهانی این محصول، یک رقابت سالم و طبیعی یا حتی عادی نیست، بلکه یک رقابت مقابله آمیز خصمانه درآمیخته با تنشهای سیاسی است . معیار و ضابطه ای هم برای چنین رقابتی وجود ندارد و آن را حتی نمی توان با رقابتهای جنگی سنجید ، چرا که جنگ قوانین خاص خود را دارد .گو اینکه امریکا تابع این گونه قوانین هم نیست . به همین دلایل نمی توان و نباید مسائل کنونی و آتی پسته ایران را در عرصه های تولید و تجارت و صادرات و رقابتهای بین المللی دست کم گرفت، یا دست روی دست گذاشت و درنگ را جایز شمرد . متاسفانه این گونه مسائل، با روند فزاینده و رو به رشدی که دارد هر روز ابعاد جدید و بغرنجتری پیدا می کنند ، و با تاسف بیشتر مخصوصاَ خطر و خسارات آن بیشتر متوجه استان کرمان است که قرنها محرومیت و حرمان را پشت سر گذارده، رونق و شکوفایی کنونی را مدیون پسته است .
امروز پسته ایران از نظر کمی و کیفی برتریهای چشمگیری بر محصول دیگر کشورهای پسته خیز جهان دارد. میزان تولید پسته ایران بیشتر از مجموع میزان پسته دیگر کشورهای دنیاست . نقش بارز و نمایان پسته در اقتصاد ایران بر کسی پوشیده نیست ، به طوری که در عرصه بازرگانی خارجی و صادرات بعد از نفت و فرش مقام سوم را دارد .همین اهمیت و نقش اقتصادی می تواند و باید توجه دولت و مسئولان را به تعمق و تحقیق پیرامون مسائل پسته ایران برانگیزد ، و آفات و خطراتی که آن را در عرصه های تولید و تجارت و رقابت بین المللی تهدید می کند زیر نظر داشته باشند و تمهیدات و تدابیری برای رفع این گونه مسائل اتخاذ کنند . بی گمان امریکا برای مقابله یا حتی حذف ایران در عرصه های مختلف سیاسی و نظامی و فرهنگی و اقتصادی تصمیمات و طرحها و برنامه های زمان بندی شده ای را اتخاذ کرده، که به موقع عملی ساخته یا اجرای آنها در جریان است یا مقدمات اجرای آنها را تدارک می بیند . افزایش خارق العاده میزان تولید پسته در امریکا طی دهه اخیر از ۵۰۰ تن به ۸۰۰۰۰ تن نمی تواند اتفاقی و بدون برنامه ریزی باشد ، بلکه دلالت بر اتخاذ این گونه تصمیمات و اجرای طرحها و برنامه هایی در مقابله با ایران دارد . کمک ۲۵۰ میلیون دلاری دولت امریکا به اتحادیه پسته کالیفرنیا( به منظور افزایش امکانات و تجهیزات تحقیقی و تبلیغی آن در جهت ارتقاء بخشیدن کمی و کیفی محصول و تسخیر بازار جهانی پسته ) نیز، از استمرار و حمایت این گونه رقابتهای مقابله آمیز حکایت می کند . گو اینکه می توان گمان برد که طی دهه اخیر این اتحادیه به آن حد از قدرت و اعتبار دست یافته است که درتعیین خط مشیهای مقابله با ایران موثر باشد، یا حداقل در برانگیختن افکار عمومی جهانیان و مخصوصاَ مردم امریکا علیه ایران اسلامی سهمی بگیرد ، یا در دامن زدن به تنشهای دولت امریکا بر ضد منافع ایران نقشی ایفا کند، و همواره از این فضای مناقشه آمیز سود جوید . بنابراین طبیعی به نظر می رسد که این اتحادیه به منظور کسب منافع دراز مدت خویش از هرگونه تلاشی در مقابله با پسته ایران فروگذار نکند ، و حتی درصدد حذف یا نابودی بزرگترین کشور تولید کننده پسته جهان در عرصه بین المللی بر نیاید . توسعه فزاینده باغستانهای پسته در کالیفرنیا، هماهنگ با افزایش و بسیج امکانات سرمایه ای علمی و تخصصی و تکنیکی ، در جهت بهبود بخشیدن کمیت و کیفیت تولید و صادرات محصول انجام شده است . این هماهنگیها در سایه اتحاد و منافع مشترک تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته حاصل شده که در تشکیلاتی با سازماندهی حساب شده تحت نام کمیسیون یا اتحادیه پسته کالیفرنیا موجودیت یافته است . برپا کنندگان این اتحادیه ، اعم از تولیدکنندگان کوچک تا شرکتهای بزرگ تولید و تجارت صادرات پسته ، از نتایج فعالیتهای مطالعاتی و تحقیقاتی و بازاریابی آن یکسان بهره مند می شوند، و سیاستهای آنی و آتی و درازمدت آن برای کلیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته لازم الاجراست. زیرا اتخاذ چنین سیاستهایی در جهت بهبود بخشیدن کمیت و کیفیت محصول پسته و در نتیجه تامین هرچه بیشتر منافع قاطبه آنان است. این اتحادیه برنامه های سنجیده و دامنه داری در زمینه های تحقیقاتی علمی و عملی و فنی و تخصصی مربوط به امور مختلف باغبانی و بازرگانی و بازاریابی بین المللی و تبلیغات پسته به اجرا درآورده ، که نتایج درخشان آن عاید عموم تولیدکنندگان و صادرکنندگان شده است . از آن جمله سطح دانش و تکنولوژی کاشت و داشت و برداشت پسته امریکا را به صورت قابل توجهی ارتقا داده ، و با برگزاری سمینارهای منظم فصلی سه ماهه و سالانه ، با حضور اکثر تولیدکنندگان و صادرکنندگان ، نتایج آخرین تحقیقات علمی و یافته های علمی و تکنیکی خود را به بحث می گذارد . همچنین اطلاعات علمی و تخصصی و اخبار و آمارهای جهانی پسته را در نشریه فصلی خود منتشر می کند . از نتایج تحقیقات اخیر این اتحادیه دستیابی به رقمی از درختان پسته است که از سال پنجم کاشت به محصول می نشیند ، و باردهی منظم سالانه دارد ، و در مرحله کمال همه ساله هر هکتار آن تا حدود هفت تن محصول می دهد . این رقم درخت پسته را « پیشگام طلایی » یا « طلایی پیشرو » (pioneer gold ) نامگذاری کرده اند و در هر هکتار هفت برابر درختان پسته کنونی کالیفرنیا محصول دارد . از دیگر نتایج تحقیقاتی این اتحادیه کاهش دادن هزینه های باغبانی در مراحل کاشت و داشت و مخصوصاَ برداشت محصول پسته است که توسط ماشین تکان دهنده درخت انجام می شود . در امور مبارزه با آفات و آبیاری و کود تحقیقات وسیعی را انجام داده و در به کارگیری انواع تکنیکها تجارب فراوانی کسب کرده است و همواره نتایج تحقیقات و بررسیهای خود را در اختیار اعضا می گذارد . در زمینه بازاریابی و تبلیغات نیز بسیار موفق بوده و نسبت به معرفی پسته به مردم ژاپن و دیگر ملل مرفه اقدام کرده است . امکانات تبلیغاتی و بازاریابی این اتحادیه بسیار نیرومندو گسترده است ، از نتایج همین بس که صادرات پسته امریکا را در سال ۱۹۹۱ نسبت به ۱۹۹۰ به میزان ۱۸۰ درصد ارتقا داده است . در این راستا مخصوصاَ بازارهای یکصدساله پسته ایران را در سطح جهانی هدف تبلیغات قرار داده ، از یک سو به تعریف و تمجید پسته امریکا و شیوه های مدرن کاشت و داشت و برداشت و بسته بندی آن تا رسیدن به دست مشتریان می پردازئ ، و از دیگر سوی روش های نامطلوب و غیراصولی این مراحل را تشریح ، و با رائه فیلمهایی از شیوه های برداشت و ضبط غیر بهداشتی محصول پسته در ایران ، اذهان جهانی را نسبت به مرغوبیت و شهرت پسته ایران مشوب و مغشوش می سازد ، و مخصوصاَ مسئله آلوده بودن پسته ایران به زهرا به افلاتوکسین را مطرح می کند . اگر چه این گونه تبلیغات زهرآگین توطئه آمیز علیه پسته ایران به منظور تسخیر بازار جهانی پسته انجام می گیرد ، اما در واقع در جهت اهداف مقابله آمیز دولت امریکا علیه ایران اسلامی است .
جالب توجه است که همه هزینه های تحقیقات علمی و فنی و تخصصی مربوط به درختان پسته و هزینه های تبلیغات و بازاریابی محصول و نیز هزینه های جاری اتحادیه پسته کالیفرنیا ، توسط تولیذکنندگان پسته ، به ازای هر کیلو محصول ۶ سنت ، تامین می شود . جمع کل هزینه های موصوف در سال ۹۱ –۱۹۹۰ بیش از ۴ میلیون دلار بوده که نیمی از آن به مصرف تحقیقات رسیده و نیمی دیگر صرف تبلیغات و بازاریابی شده است . علاوه بر این اتحادیه پسته کالیفرنیا از حمایتهای دولت و سازمانهای علمی و دانشگاهی برخوردار است و از خدمات آنها بهره می گیرد . ارزش این گونه کمکها و خدمات نیز سالانه در حدود یک میلیون دلار است .
امکاناتی که آمریکایی ها در صادرات پسته برای رقابت با ایران در اختیار دارند
پسته کالیفرنیا از لحاظ کیفیت با پسته صادراتی ایران قابل رقابت است
صادرات پسته ی کالیفرنیا از پشتیبانی یک سازماندهی و تشکیلات منظم و دارای برنامه برخوردار است
صادرات پسته آمریکا از پشتوانه ی تجربی بیشتری از لحاظ مسائل قیمت گذاری ، بسته بندی ، بازاریابی و تبلیغاتی برخوردار می باشد و این ابزار را می تواند به نحو مناسبتری به خدمت خود درآورد .
یکی از موضوعاتی که امکان حضور بیشتر امریکا در بازارهای خارجی پسته را فراهم ساخته است تامین بخشی از تقاضای بازار داخلی این کشور توسط واردات پسته از سایر کشورها از جمله ایران بوده است که دارای پیامدهای زیر است :
حضور قویتر ایالات متحده در بازارهای خارجی و تحت پوشش قرار دادن تعداد بیشتری از کشورها
کاهش حجم عرضه ی پسته ی ایران به سایر بازارها و رقابت پذیرشدن محصول امریکا
افزایش امکانات سرمایه گذاری و برنامه ریزی های تبلیغاتی برای صادرکنندگان امریکا به لحاظ حجم بیشتر صدور پسته
بهره برداری بلندمدت برای محصول پسته ی امریکا به لحاظ تبلیغ پسته و معرفی همزمان کالیفرنیا به عنوان مرکز تولید آن و در نتیجه شناساندن پسته به عنوان یک محصول امریکایی در بازارهای مصرف
دو اقدام منفی علیه بازار جهانی پسته ایران توسط امریکا بعد از قطع روابط سیاسی و اقتصادی ایران با امریکا
علم کردن آلوده بودن پسته ی ایران به سم افلاتوکسین :
امریکاییها درباره ی این موضوع تبلیغ کرده اند تا بدین وسیله مشتریان قدیمی و پرو پا قرص پسته ی ایران را مشوب و دل چرکین سازند و آنها را به خرید پسته ی امریکایی که در بسته بندیهای زیبایی عرضه می شود ترغیب کنند .
خرید پسته به طور غیر مستقیم از ایران: