اگر زندانی مبادرت به فرار نماید نگهبان موظف است ضمن استمداد از اطرافیان با تمام توان او را تعقیب نموده و چنانچه با بکاربردن تلاش­ های ممکن موفق به دستگیری او نشود سه مرتبه با صدای بلند و رسا ایست داده هرگاه باز هم توقف ننمود، با رعایت جوانب و اطراف و توجه به اینکه باعث قتل یا جرح کسی نگردد با بهره گرفتن از اسلحه و خالی کردن تیر هوایی و در مقام ناچاری با نشانه­گیری ساق پای زندانی از فرار او جلوگیری نماید».

.۹٫۴٫۱مقررات لازم­الاجرای ناظر بر استفاده از سلاح توسط مأمورین

با توجه به سابقه تقنینی ناظر بر به کارگیری سلاح ‌می‌توان گفت که همه قوانین و مقررات ناظر بر به کارگیری سلاح توسط مأموران نیروهای مسلح در حال حاضر منسوخ هستند بجز قوانین و مقررات زیر:

• • ماده ۴۷۳ ق. م. ا.

• • ماده ۳۳ آیین­ نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب ۱۳۸۴

• • قانون به کارگیری سلاح توسط مأمورین نیروهای مسلح در موارد ضروری مصوب ۱۳۷۳ و آیین­ نامه­ ها و دستورالعمل­های اجرایی آن

• • دستورالعمل خدمتی گارد محیط­زیست مصوب ۱۳۷۵

• آیین­ نامه­ی پاسداری نیروهای مسلح

فصل دوم: شرایط عام ناظر بر استفاده از سلاح توسط مأمورین

در این فصل ابتدا شرایط عام حاکم بر استفاده از سلاح را که شامل صلاحیت و وظایف قانونی مأمورین و فرماندهان آن ها ‌می‌باشد را تحلیل و بررسی می­نماییم و سپس اصول کلی و مشترکی که ناظر بر استفاده­ سلاح توسط مأمورین ‌می‌باشد را مورد مطالعه قرار می­دهیم.

۱٫۲٫ شرایط لازم و تکالیف فرماندهان در ارتباط با تیراندازی مأموران

در اینجا، ابتدا باید شرایط و صلاحیت مأمور در استفاده از سلاح را که اساسی­تر است بررسی کنیم سپس به شرایط دیگر می­پردازیم.

۱٫۱٫۲٫ شرایط لازم مأمورین در استفاده از سلاح

اولین و مهمترین موضوعی که در استفاده از سلاح توسط مأموران باید مدنظر قرار گیرد احراز شرایط و صلاحیت فردی مأمورین جهت به کارگیری سلاح است. برای اینکه مأمور به درستی تصمیم بگیرد که سلاح تحت اختیار خود را در چه زمانی، در کجا و چگونه و تحت چه شرایطی به کار ببرد ماده ۲ ق. ب. س. چهار شرط مهم را احصاء نموده است که البته با توجه به سیاق ماده مذکور و نداشتن ضمانت اجرای عدم وجود این شرایط، به نظر اکثریت مأمورین، تشخیص صلاحیت ظاهری مأمور برای در اختیار داشتن کفایت می­ کند و با عنایت به آموزش نیروهای مسلح در مراحل مختلف آموزش و خدمت، ذی­صلاح بودن از سوی فرمانده کفایت می‌کند و نیازی به تشخیص تخصصی ذی­صلاح بودن مأمورین نیست. چهار شرط مذکور عبارتند از: ۱– سلامت جسمانی و روانی با مأموریت محوله:

این شرط به صرف اینکه مأمور دارای شرایط جسمانی و روانی متناسب بوده که به استخدام نیروهای مسلح درآمده محقق نمی­ شود بلکه باید برای مأموریتی که به آن اعزام می شود از این شرایط برخوردار باشد. منظور از سلامت جسمانی داشتن، توانایی مناسب و مطلوب قوای بینایی، شنوایی، لامسه و فیزیک مناسب ‌می‌باشد. ذکر این نکته هم ضروری است که مقنن احراز سلامت روانی را نیز لازم می­داند. به عبارت دیگر مأمور مسلح باید قدرت تشخیص و تمیز مصادیق قانون به کارگیری سلاح را داشته باشد و در مقابل هر گفتار و رفتار تحریک آمیز طرف مقابل (از جمله اهانت و فحاشی و به کار بردن الفاظ رکیک و انجام حرکات ناشایست) تحت تأثیر قرار نگرفته و از سلاح استفاده ننماید.

۲- فراگرفتن آموزش­های لازم در راستای مأموریت­های محوله:

به موجب بند دوم، صرف داشتن آموزش عمومی نحوه استفاده از سلاح کفایت نمی­کند و فرماندهان مکلفند که آموزش­های لازم را در ارتباط با مأموریت­های محوله را به افراد تحت امر خود ارائه نمایند.

۳- تسلط کامل در ­به کارگیری سلاحی که در اختیار آن ها گذارده می­ شود:

در صورت وجود سلامت جسمانی و روانی متناسب با مأموریت محوله و طی نمودن دوره ­های آموزشی لازم، به­ نظر می­رسد که مأمور به سلاحی که در اختیار دارد مسلط خواهد بود اما در بعضی موارد عللی مثل بیماری، پیری، وضعیت جسمانی از قبیل قد و چاقی و یا لاغری موجب می­ شود که مأمور تسلط کامل خود را از دست بدهد. همچنین ممکن است به دلیل عدم تناسب سلاح با موضوع مأموریت، مأمور تسلط کامل در به کارگیری سلاح در اختیار نداشته باشد به همین علت ماده ۱۰ ق. ب. س. مقرر داشته سلاحی که در اختیار مأموران موضوع قانون فوق قرار داده می­ شود باید متناسب با موضوع مأموریت و وظیفه­ی آنان باشد. گذراندن دوره ­های آموزشی لازم و تداوم تمرین تیراندازی نسبت به هدف­های ثابت و متحرک بسیار لازم و ضروری است.

1. آشنایی کامل به قانون و مقررات به کارگیری سلاح:

قانون به کارگیری سلاح باید به مأموران مسلح تدریس و تفهیم گردد و صرف خواندن قانون جهت به کارگیری سلاح کفایت نمی­کند. ماده ۹ قانون فوق اشعار می­دارد: مأمورانی که آموزش کافی ‌در مورد سلاحی که در اختیار آنان گذراده شده است ندیده­اند باید مراتب را به فرمانده خود اطلاع دهند و در صورتی که مأموریتی ‌به این قبیل افراد محول شود فرمانده، مسئول عواقب ناشی از آن خواهد بود مشروط بر اینکه مأمور در حدود دستور فرمانده اقدام کرده باشد. ‌بنابرین‏ مأموران موظفند چنانچه فاقد شرایط لازم برای به کارگیری سلاح هستند مراتب را بلافاصله به صورت مستند و مستدل به فرماندهان خود اطلاع دهند. فرماندهان نیز مکلفند قبل از تحویل سلاح و اعزام به مأموریت از برخورداری شرایط لازم برای به کارگیری سلاح از ناحیه­ مأموران خود یقین حاصل نمایند.

۲٫۱٫۲٫ تکالیف فرماندهان در رابطه با بهره گرفتن از سلاح توسط مأمورین

قانون به کارگیری سلاح در مواد متفاوت، تکالیفی و وظایفی را برای فرماندهان احصاء نموده و اگر چه متأسفانه ضمانت اجرایی را برای عدم اجرای تکالیف فوق مشخص ننموده ولی به­ هر حال فرماندهان مکلفند که وظایف فوق را با توجه به اهمیت موضوع به نحو شایسته و مطلوبی انجام دهند. وظایفی که مربوط به مراحل قبل از تحویل سلاح و یا قبل از تیراندازی مأموران ‌می‌باشد به شرح ذیل ‌می‌باشد:

۱- احراز سلامت جسمانی و روانی مأموران:

بند ۱ ماده ۲ قانون به کارگیری سلاح، شرط اول مسلح­ شدن مأموران را سلامت جسمانی و روانی آنان احصا نموده؛ ‌بنابرین‏ فرماندهان مکلفند به نحو مقتضی مثل معرفی به مراکز درمانی و اخذ آزمایشات لازم موضوع فوق را احراز نمایند.

۲– احراز تسلط مأموران تحت امر در به کارگیری سلاح:

برابر بند ۳ ماده ۲ ق. ب. س. مأموران باید در استفاده از سلاحی که در اختیار آنان گذارده می­شوند مهارت و تسلط کافی داشته باشند و این موضوع باید توسط فرمانده وی احراز گردد.

۳– ارائه آموزش­های لازم در راستای مأموریت­های محوله:

فرماندهان مکلفند که آموزش لازم را در راستای مأموریت­های محوله به مأموران ارائه نموده و آنان را در خصوص نوع و چگونگی اجرای مأموریت محوله توجیه نمایند (بند ۲ ماده ۲ ق. ب. س.)

۴– احراز این موضوع که مأمور مسلح آشنایی کامل به قانون و مقررات مربوط به کارگیری سلاح: