نقش و اهمیت خلاقیت:

الف) نقش و اهمیت خلاقیت از جنبه کلی

۱٫ خلاقیت و نوآوری یکی از اساسی ترین و بنیادی ترین ویژگی های خاص انسان است.

۲٫ مجموعه تمدن انسان محصول خلاقیت ها و نوآوری های انسان است.

۳٫ ادامه حیات انسان بدون خلاقیت و نوآوری امکان پذیر نیست.

۴٫ خلاقیت و نوآوری یکی از اصلی ترین اهداف تعلیم و تربیت است.

۵٫ خلاقیت و نوآوری عامل بهبود مستمر کیفیت زندگی و افزایش رفاه و آسودگی و رفع مشکلات و موانع است.

۶٫ خلاقیت و نوآوری موجبات رشد و توسعه اقتصادی، علمی و صنعتی را فراهم می‌سازد.

۷٫ همه سازمان ها و کارخانه ها و کلیه تولیدات و محصولات و خدمات حاصل خلاقیت و نوآوری است.

۸٫ جوامع پیشرفته تر دارای خلاقیت و نوآوری های بیشتری هستند.

ب) نقش و اهمیت خلاقیت و نوآوری در جنبه فردی

۱) خلاقیت و نوآوری عامل رشد و شکوفایی استعدادها و سوق دهنده به سوی خودشکوفایی است.

۲) خلاقیت و نوآوری از طریق ایجاد زمینه ای انعطاف پذیر ذهنی و رفتاری در توسعه روابط اجتماعی نقش به سزایی دارد.

۳) خلاقیت و نوآوری در رشد و ظهور مهارت ها مانند مهارت های حل مسأله، خودآگاهی و مهارت های هنری، حرکتی، علمی و مکانیکی مؤثر است.

۴) خلاقیت و نوآوری عامل موفقیت های فردی، شغلی و اجتماعی است.

۵) خلاقیت و نوآوری زمینه‌های کنجکاوی، تلاش و تفکر را نیز فراهم می آورد.

۶) خلاقیت و نوآوری باعث ارتقای سطح بهداشت روانی افراد می شود.

ج) نقش و اهمیت خلاقیت و نوآوری از جنبه سازمانی

۱) خلاقیت و نوآوری عامل پیدایش سازمان است.

۲) خلاقیت و نوآوری تولیدات و خدمات را توسعه می‌دهد.

۳) خلاقیت و نوآوری عامل افزایش کمیت، تنوع تولیدات و خدمات است.

۴) خلاقیت و نوآوری موجب کاهش هزینه ها، ضایعات و اتلاف منابع می شود.

۵) خلاقیت و نوآوری موجب افزایش کیفیت تولیدات و خدمات و موفقیت در ر قابت می شود.

۶) خلاقیت و نوآوری انگیزش کاری کارکنان سازمان را افزایش می‌دهد (سام خانیان، ۱۴:۱۳۸۷).

درجه یا سطوح خلاقیت

محصول خلاق با توجه به سطوح مختلف درجه بندی می شود . تیلر با توجه به محصولات فکری بشر پس از بررسی و تحقیق در کیفیت آن ها پنج سطح خلاقیت را به شرح زیر شناسایی ‌کرده‌است که هریک از آن ها شامل درجات مختلفی از خلاقیت است :

۱- خلاقیت بیانگر^[۱۲۴]: این نوع خلاقیت بیان و اظهار وجود آزادانه شخص را امکان پذیر می‌سازد نقاشی­های فی­البداهه کودکان و ابتکارات آنان به هنگام بازی با یکدیگر یا با اسباب بازی­های مختلف از جمله این نوع خلاقیت محسوب می­شوند که در آن ها کیفیت محصول اهمیت چندانی ندارد لیکن این اظهار وجود برای تظاهر خلاقیت در سطح بالاتر لازم است .


۲- خلاقیت مولد^[۱۲۵]:در این سطح فرد کوشش­های نسبتاً زیاد و در عین حال هدف مندی برای تولید یک شی ء جدید یا حل مشکلی به خرج می‌دهد .

۳- خلاقیت اختراعی^[۱۲۶]: این نوع خلاقیت به وسیله توانایی شخص در تجزیه و تحلیل موقعیت و ساختن ترکیبات جدیدی از عناصر شناخته شده مشخص می­ شود، در این نوع خلاقیت هیچ گونه اثری از عقاید زیر بنایی جدید دیده نمی شود .

۴- خلاقیت نوآورانه^[۱۲۷]: به وسیله این خلاقیت تغییرات معنی دار و مفیدی در اصول و مبانی اولیه نظری، با ساخت و کنش ماشینی یا هنری به عمل می‌آید .

۵-خلاقیت شهودی^[۱۲۸]: محصول این سطح از خلاقیت، تولید چیزی کاملاً تازه و متفاوت از آن چه که تا به حال وجود داشته است، می‌باشد. (میرقیداری، ۱۳۸۲: ۶۴).

مؤلفه های خلاقیت

با توجه به مطالعات انجام شده مشخص می شود که هریک از صاحب نظران با توجه به دیدگاه خود خلاقیت را شامل اجزاء و عناصر خاصی دانسته اند. در رویکردی تطبیقی و جامع عناصر اساسی خلاقیت را می توان به شرح ذیل دانست:

۱- انگیزه: خلاقیت ارتباط بسیار نزدیکی با انگیزه دارد. انگیزه را می توان نیروی محرک فعالیت های انسانی و قوه جریان خلاقیت او دانست. انگیزه را به موتور و فرمان خودرو تشبیه کرده‌اند. در این مقایسه نیروی ذهن انسان و تعیین جهت آن، مفاهیم عمده انگیزه هستند. زندگی افراد بسیار خلاق این نکته را تأکید می‌کند که آن ها برای عرضه کارهای اصیل، انگیزه های عالی دارند. افراد خلاق در همه حرفه ها دارای این گرایش هستند که کار بیشتری بیافرینند و نسبت به هم سن های خود دوره طولانی­تری به عرضه کار ادامه می‌دهند.

۲- استعداد: یکی از عوامل مهم سازنده خلاقیت استعداد است. افرادی که از استعداد ذهنی مناسب و معمولی برخوردار نباشند در اصل آمادگی ارائه ایده های نو و خلاق را ندارند. در بحث از خلاقیت هر چند گفته می­ شود که هوش بالا چندان تاثیری در خلاقیت ندارد اما وجود هوش متوسط لازمه خلاقیت و نوآوری است.

۳- تلاش و پشتکار: هیچ پدیده ای را در زمینه خلاقیت و نوآوری نمی توان جانشین پشتکار و مداومت کرد. پشتکار یعنی انجام هر تعهدی، تلاش و کوششی پی­گیر داشتن با وجود موانع و مشکلات، هدفی را به طور دائم و خستگی ناپذیر ادامه دادن. اغلب افرادی که در زمینه ایده جویی فعالیت ‌می‌کنند ابتدا آغازگران خوبی هستند ولی تمام کننده های خوبی نیستند. سخت کوشی در خلاقیت به حدی مهم است که گفته اند، تنها ده درصد از خلاقیت ناشی از الهام و نود درصد حاصل از تلاش و کوشش است.

۴- دانش و اطلاعات: دانش و اطلاعات یکی از عوامل اساسی خلاقیت و در واقع ماده خام آن به شمار می‌آید. اگر یک قطب خلاقیت را جریان و فعالیت ذهنی بدانیم، قطب ‌دیگران معلومات و اطلاعات از اشیاء و امور است. ویلیامز می‌گوید: «خلاقیت مهارتی است که می‌تواند، اطلاعات پراکنده را به هم پیوند دهد، عوامل جدید اطلاعاتی را در شکل تازه ای ترکیب کند و تجارب گذشته را با اطلاعات جدید برای ایجاد جواب های منحصر به فرد و غیر متعارف مرتبط سازد.