۴/۱-

۲/۳

۷/۸

ماخذ:ایستگاه هواشناسی سینوپتیک شهر اردبیل  نمودار ۳-۱- میانگین دمای ماهیانه اب وهوای شهر اردبیل (۱۳۸۵-۱۳۹۰)
ب:رطوبت
رطوبت نسبی معرف مقدار آب موجود در جو به مقدار آبی است که جو درهمان شرایط قبول می‌کند تا به حد اشباع برسد.در بهار و تابستان میانگین نم نسبی ماهیانه نسبت به فصول دیگر در اردبیل کم تر است، اما از ماه مرداد و شهریور روند افزایش پیدا می‌کند،به طوری که در ماه های آذر، دی و بهمن به حداکثر خود یعنی۷۴درصد می رسد.میانگین حداکثر نم نسبی۸۹درصداست و میانگین حداقل های نم نسبی۵۳درصد است.
درشهراردبیل با آغاز فصل پاییز و گرایش مراکز پرفشارشمالی به عرضهای پایین شرایط مساعد جهت بارندگی فراهم می شود.در ابتدا مقدار بارش زیاد است و سپس با رسیدن ماه های آذر، دی و بهمن مقدار بارش ماهیانه کاهش پیدا می‌کند،با گرم تر شدن هوا یعنی اسفند ماه تا پایان اردیبهشت، مقدار بارش افزایش یافته به طوری که از خرداد ماه تا شهریور که تقریباً منطبق با فصل خشک و کم آبی در ایران است،مقدار آن کاهش پیدا می‌کند.
ج: جریانات هوایی و بادها
جهت وزش باد غالب در شهر اردبیل طی ماه های دی و بهمن،جنوب غربی است.در اسفند بادشرقی باد غالب است ودر تمام فصول بهار و تابستان و اول مهر باد شرقی باد غالب است.در اردبیل بیشترین سرعت باد با سرعت۷/۹ متر بر ثانیه به دی ماه و کمترین آن با رقم۶/۶متر بر ثانیه به ماه های شهریور و مهر تعلق دارد و به طور کلی۸/۴۸درصد از بادی که در شهر اردبیل می وزد،باد آرام است. (ایستگاه هواشناسی سینوپتیک اردبیل)
۳-۴-۵- روزهای یخبندان
معمولا با شروع اولین بارش برف یخبندان آغاز و تا اوایل فروردین ماه ادامه پیدا می‌کند
و بطور متوسط مجموعه های یخبندان در اردبیل در حدود۱۳۵ روز در سال می باشد.(طرح جامع شهر اردبیل ۱۳۸۶)
۳-۵- عوامل محدود کننده طبیعی رشد شهر اردبیل
محدوده های شمالی،شمال شرق و شمال غرب شهر منطبق بر دشت های آبرفتی،سیلابی و دشت های دامنه ای است.در این اراضی عمدتاً کشاورزی صورت می گیرد.اما اراضی آن از نظر قابلیت کشاورزی درجه یک نیستند.
در محدوده های جنوبی وجنوب غربی شهر، دریاچه شورابیل و بستر رودخانه بالیخلو واقع شده است، که بستر رودخانه بالیخلو توسط تپه های کم ارتقاع محصور شده است و این تپه ها روی سازنده های آهکی قرار دارد و دارای شیبی درحدود۲۵ تا۳۰درصد است.به غیراز عوارض فوق می توان به ارتفاعات نیز اشاره نمود که هر چه به سمت جنوب پیش برویم، بر ارتفاع محدوده افزوده می شود و درحال حاضر در محدوده‌های فوق کشاورزی صورت می گیرد ،اراضی شرق و غرب منطبق بر دشت می باشند وعارضه مهم و محدود کننده ای به غیر از زمین های کشاورزی دراین محدوده وجود ندارد.
به طورکلی شهراردبیل به لحاظ واقع شدن در دشت هموار و با توجه به اینکه اراضی پیرامونی تا شعاع۵کیلومتری عمدتاً کمتراز۲درصد شیب دارند،محدودیت چندانی از لحاظ موانع طبیعی برای توسعه کالبدی ندارد،اما به لحاظ حفظ اراضی کشاورزی حاصل خیز وجهت دهی توسعه شهر دربسترهای مناسب توسعه که مشتمل بر اراضی کم بازده از لحاظ کشاورزی و خارج از مناطق آسیب پذیر می باشند،باید جهت یابی توسعه کالبدی شهر با توجه به عامل فاصله از مرکزشهرودخالت دادن محدودیتهای توسعه شهری دررابطه با فاصله از خطوط گسل،فاصله از اراضی کشاورزی،فاصله از شیب های نامناسب برای توسعه شهر،فاصله از دشتهای سیلابی و سطوح مربوطه به رودخانه و دریاچه شکل گیرد.(درویشی،۱۳۹۱،۴۰)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۶- مشخصات جمعیتی (میزان ونحوه توزیع جمعیت ،تفکیک جمعیت شهری وروستایی،میزان رشد ووضع کلی مهاجرت)
بااستفاده از اماررسمی واطلاعات موجود براساس سر شماری عمومی نفوس ومسکن سال۱۳۶۵شهرستان اردبیل ۲۸۱۹۷۳نفر جمعیت داشته است. در همین سال ۸/۵۹درصد جمعیت شهرستان شهر نشین و۱۳/۴۰درصد ان روستا نشین بوده اند.
جمعیت سال ۱۳۷۵شهرستان اردبیل ۳۴۰۳۷۶نفر بوده است. ازاین تعدادجمعیت ۴/۶۳درصد شهری و۶۰/۳۶درصد روستایی بوده اند. سهم جمعیت شهرستان از کل جمعیت استان در سال ۱۳۷۵حدود ۲۴/۴۸در صد بوده است.نرخ رشد جمعیت شهرستان در فاصله سال های ۱۳۶۵-۱۳۷۵ به طور متوسط سالانه ۳۵/ ۱درصد نرخ رشد جمعیت شهری ۹۳/۱ونرخ رشد جمعیت روستایی ۴۴/۰درصد بوده است. نسبت جنسی برای نقاط شهری شهرستان۳/۱۰۵وبرای نقاط روستایی۶/۱۰۳بوده است. نتایج اولیه سرشماری سال ۱۳۸۵این شاخص را برای شهرستان۸/۱۰۴برای نقاط شهری ۶/۱۰۵وبرای نقاط روستایی۱۰۴به دست می دهد. ۶/۴۰درصد از جمعیت ۳۴۰۳۷۶نفری شهر اردبیل را افراد کمتر از ۱۵سال ،۵۰درصد را افراد ۱۵-۶۴ساله وحدود۳۶/۴درصد را افراد ۶۵ساله وبیشتر تشکیل داده اند. جمعیت ۴۸۵۱۵۳نفری سال ۱۳۹۰شهرستان اردبیل را ۲۴۶۶۱۸نفر رامرد و۲۳۸۵۳۵نفر زن تشکیل داده اند.نسبت جنسی (S.R)جمعیت فوق ۱۰۳می باشد.که بعد خانوار هم ۶/۳نفر در شهر اردبیل می باشد. (طرح جامع شهر اردبیل،۱۳۸۶)
۳-۷- خصوصیات اقتصادی
جمعیت شهر اردبیل در ابان ماه سال۱۳۷۵معادل۳۴۰۳۷۶نفر بوده است. از این تعداد ۹۴/۲۵درصد (۸۸۲۷۸نفر)را جمعیت فعال تشکیل می دهد که۳۸/۹۰درصد ان(۷۹۷۹۴نفر)ان به شاغلین و۶۲/۹درصد (۸۴۹۳ نفر) آن به افراد بیکار اختصاص دارد. به طور کلی نرخ بیکاری شهر اردبیل بالاتر از کل کشور است. شهرستان اردبیل از نظر وضعیت اشتغال نسبت به کل استان از شرایط مناسب تری برخوردار است نرخ بیکاری درشهر اردبیل ۷/۹درصداست که نسبت به پیکره مشابه استانی ۵۷/۱۰درصد مطلوب تر است.
بنابراین در یک نتیجه گیری،ساختار شغلی شهر اردبیل ،عمدتا مشاغل خدماتی وصنعتی می باشد وسایر سکونتگاه های شهرستان از جمله روستا های واقع در حوزه نفوذ شهر،ساختار شغلی مبتنی برکشاورزی دارند.بنابراین شهر اردبیل وحوزه نفوذ این شهراز نظر فعالیت های تولیدی وصنعتی دچار کمبود هستند که عمدتا ناشی از سهم بالای فعالیت های خدماتی وغیر تولیدی است.(طرح جامع شهر اردبیل،۱۳۸۶)
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل اطلاعات
۴-۱-توسعه فیریکی وکالبدی
۴-۱-۱-توسعه فیزیکی وکالبدی شهر اردبیل
توسعه فیزیکی شهر، فرآیندی پویا و مداوم است که طی آن محدوده های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهت های عمودی و افقی از حیث کمی و کیفی افزایش می یابند و اگر این روند سریع و بی برنامه باشد به تنسیق فیزیکی متعادل و موزون فضاهای شهری نخواهد انجامید و در نتیجه سامانه های شهری را با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد ساخت .
توسعه و عمران در مناطق مختلف شهری، روستایی و صنعتی که در بستر طبیعی قرار دارد همواره نیازمند مطالعه ی دقیق می باشند (ثروتی: ۱۳۸۷،۱۴)
در مطالعه ی فیزیکی شهرها باید عوامل و موانع طبیعی و انسانی را مطالعه و ارتباط و تاثیر متقابل این پدیده‌ها بر یکدیگر و بر توسعه شهر بررسی شود. زیرا عدم شناخت و آگاهی لازم از این محدودیت ها و عدم رعایت حریم مناسب آنها، باعث هدایت و گسترش شهر در جهت این موانع می شود که در نهایت شهر و فضاهای شهری را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. گسترش بی رویه شهرها یک مشکل جهانی است و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۵ افزون بر ۶۵ درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند که این عامل توسعه فیزیکی را گسترش می دهد. (kaya, 2006: 19)
شهرها در گذشته توسعه فیزیکی پایداری را در خود تجلی ساخته بودند به طوری که با توجه به محدودیت های اکولوژیک نظیر آب، توسعه متناسب و سازگار با طبیعت صرفه جویی در منابع، استفاده از مواد و مصالح، ابداع روش های موثر مناسب برای ادامه حیات. نظیر قنات و بادگیر به رشد و توسعه خود ادامه می دادند اما در شهرسازی امروزی با تبعیت از الگوی کلاسیک و پیروی کوکورانه از الگوهای کلیشه ای، توسعه شهری وضع ناپایداری را پیداکرده است.
در دهه های اخیر عناصر سیاست گذاری به توسعه هر چه بیشتر لگام گسیخته شهر کمک نموده و باعث شده است که ارزش زمین کیفیت مسکن و دیگر فاکتورهای اجتماعی و اقتصادی و زیست محیطی اشکال متفاوتی از شهرنشینی را به وجود آورند. گروهی از عناصر سیاست گذاری موثر در توسعه فیزیکی شهرها که دارای امتیازات و ویژگی های خاصی هستند عبارتند از: به وجود آمدن اشتغال، رفاه اجتماعی، پیشرفت‌های فرهنگی و علمی و اقتصادی (حسین زاده: ۱۳۸۱، ۳۳)
هم اکنون تقریبا بیش از نیمی از مردم جهان در شهرها به سر می برند. پیش بینی ها نشان می دهد که با نرخ رشد فعلی، جمعیت کشور در سال ۱۴۰۰ به ۱۳۰ میلیون نفر خواهد رسید. که حداقل به ۲ برابر مساحت کنونی برای گسترش شهرها نیاز است. (امین زاده،۱۳۷۹)
گسترش شهرنشینی و توسعه شهری زمینه را برای دخالت ژئومورفولوژی در امور شهری فراهم کرده است.
در واقع هدف ژئومورفولوژی شهری، درک متقابل آثار فرایند های شهری و ژئومورفولوژی در نهایت خدمت به مردم و رفاه آنهاست (مقیمی: ۱۳۸۵، ۴-۵)
با نگاهی به روند توسعه فیزیکی شهرها، به ویژه در نیمه دوم قرن حاضر معلوم می شود که زمین قابل سکونت تحت تاثیر عواملی چون ازدیاد جمعیت (رشد طبیعی و مهاجرت از روستا به شهر)، ادغام روستاها در بافت فیزیکی شهرها، گستردگی و پرشماری واحد های تولیدی، خدماتی و مسکونی، تغییر الگوی مصرف زمین، زمین خواری و سوء مدیریت شهری با آهنگی سرسام آور کاهش می یابد (محمد زاده: ۱۳۸۶، ۹۴)
رانت های بساز و بفروشی و فروش تراکم های هدف دار، ناتوانی در ارائه خدمات شهری یک دست و یک وزن به تمامی مناطق شهری، تخریب و زیرساخت و ساز بودن اراضی زراعی با ارزش و سرسبز داخل و پیرامون شهرها، تمرکز نقدینگی و سرمایه های مردم در بخش زمین، ساختمان و بساز بفروشی آن، ادغام سکونت گاه های روستایی در اندام کالبدی شهرها.
اگر چه هر یک از موارد یاد شده به تنهایی و یا به یکجا عامل اثرگذار در روند گسترش فضایی و فیزیکی شهرها بوده است و به طبع خود بازخوردهای مثبت و یا منفی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و کالبدی – اکولوژیکی به همراه داشته ولیکن در شهر اردبیل مجموعه این عوامل در کنار هم گاه به صورت علت و گاه به صورت معلول شکل دهنده ماهیت و ساختاری بوده اند که ماحصل آن شهر اردبیل را به شکل امروزی در آورده است.
از عوامل فیزیکی دیگر در توسعه فیزیکی شهرها، تغییر کاربری ها و تبدیل آنها به کاربری مسکونی است که به نوبه خود تاثیر مستقیمی در روند توسعه فیزیکی دارند. شهر اردبیل که یکی از شهرهای مهم استان اردبیل محسوب می شود که از قاعده ی توسعه فیزیکی مستثنی نبوده، میزان رشد جمعیت و توسعه فیزیکی این شهر در جهت افقی و نیز گسترش مداوم ساخت و سازهای شهری سبب از بین رفتن مزارع کشاورزی و باغات اطراف و داخل شهر شده است. در این مقاله ویژگی های روند توسعه شهر البته از لحاظ فیزیکی بررسی می شود.
۴-۱-۲-مفاهیم ودیدگاه های توسعه فیزیکی
در سال ۱۹۵۵ ارنست برگس در راستای توسعه فیزیکی و فضایی شهر شیکاگو مدل دوایر متحدالمرکز را ارائه کرده و در زمینه شهر و توسعه شهری بررسی نموده است که به تاثیر آب و هوا بر توسعه و تکامل جمعیت شهر اشاره دارد و معتقد است در توسعه فیزیکی شهر فرایند پخشایش کاربری ها روی داده و در نتیجه آن افراد و گروه ها جا به جا می شوند و توسعه شهری روی می دهد. ( به نقل از شماعی و پور احمد)
در ادبیات برنامه ریزی شهری توسعه شهری غالبا از انگیزش کالبدی – فضایی مورد بررسی قرار می گیرد. و الگوها و راهکارهای متعددی در این رابطه ارائه شده است. ولی دیگران معتقدند که در شهرهای امروزی از نگرش پایداری، از بعد فیزیکی بهره مندمی شوند، ما نیازمند راهبردهای اجرایی برای حل انبوهی از مشکلات چون: ترافیک شدید، آلودگی های محیطی، کاهش فضاهای عمومی، کمبود مسکن مقرون به صرفه، تباهی حاشیه های قدیمی وپراکنش شهری هستیم.
درک فرایند توسعه شهری در برنامه ریزی توسعه شهری و مدیریت شهری پایدار نقش تعیین کننده ای است. هاوس معتقد است توسعه شهری فرآیندی است موثر از عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، سیاسی و جمعیتی که در طول تاریخ مراحل مختلفی را طی کرده است. (وایت هاوس ، ۱۳۶۹)
مشهدی زاده معتقد است توسعه شهری را به عنوان یک مفهوم فضایی می توان به معنی تغییرات در کاربری زمین و سطح تراکم، جهت رفع نیازهای ساکنان شهر در زمینه مسکن، حمل و نقل، اوقات فراقت و… تعریف کرد. (مشهدی زاده ، ۱۳۷۴)
بسته به نوع توسعه، توسعه شهری شامل گسترش ابعاد فیزیکی و تغییرات در عملکردها می شود سابقاً در مورد توسعه شهری به تغییر در فضا، همچون افزایش ابعاد فیزیکی محیط ساخته شده اشاره می شد. اخیرا در مباحث توسعه شهری به تغییر در فعالیت های اصلی کاربری زمین همچون مسکونی و تجاری اشاره می‌شود. رشد شهر به طور گسترده به نیروی اقتصادی متکی است. چون که ناحیه شهری همواره مرکز فعالیت های تخصصی است. و بنابراین اندازه شهر به مقدار کالاها و خدمات تهیه شده برای صادرات بستگی دارد. مطابق نظریه اقتصاد پایه ای رشد یک شهر بستگی به صادرات یک شهر دارد و رشد شهری به طور گسترده بر پایه صادرات وابسته است. پول بدست آمده به وسیله فعالیت های صادراتی موجب تولیدات کالاها و نیازهای خدماتی جمعیت شهری می گردد. (زیاری ، ۱۳۸۹)
از نگرش جغرافیایی شهری به نظر می رسد که به اصطلاح مناسب برای فرآیندی که طی آن کالبد شهری رشد می‌کند و هم فعالیت ها و کاربری های شهری در این فرایند دچار تحول می شوند و نیز در محیط اطراف تغییراتی ایجاد می شود. توسعه کالبدی – فضایی می باشد. این اصطلاح در برگیرنده توسعه فیزیکی و کالبدی شهر و هم تغییر و رشد کاربری ها و تغییرات سرانه های شهری و نیز در برگیرنده مصرف فضای غیر شهری اطراف شهر برای توسعه شهری است. پس چنانچه در تعریف توسعه شهری از نگرش جغرافیایی شهری مطرح شد فضا و فعالیت اصلی ترین عناصر هستند. رشد شهر مطابق فضا و جهت ۲ نوع تقسیم بندی توسعه شهری است. ۱) رشد افقی ۲) رشد عمودی رشد فضایی هر شهربه صورت گسترش افقی و رشد فیزیکی یا رشد عمودی می باشد. هر کدام از این دو روش کالبد متفاوت وجداگانه ای از دیگری ایجاد می نماید. رشد فیزیکی به شکل افزایش محدوده شهر یا به اصطلاح گسترش افقی ظاهر می گردد ورشد عمودی به صورت درون ریزی جمعیت شهری و الگوی رشد فشرده نمایان می شود. این الگوها متفاوت به نسبت نوع گسترشی که در شهر به وجود می اورند پیامد ونتایج متفاوتی رانیز در پی دارند. (راهنما و عباس زاده :۱۳۸۷،۲۱).
رشد افقی
“گسترش افقی شهر ” واژه ای است که درنیم قرن اخیر در قالب اصطلاح “اسپرال “در ادبیات پژوهش های شهری وارد شده است. سابقه کاربرد این اصطلاح به اواسط قرن بیستم باز می گردد زمانی که در اثراستفاده بی رویه از اتومبیل شخصی وتوسعه سیستم بزرگراه ها بسط فضا های امریکایی در امریکا رونق گرفت. رشد افقی شهر مترادف با حومه نشینی بوده وگسترش فضایی نواحی شهری را در حاشیه های شهر بیان می‌کند.(همان منبع:۳۰-۳۱)