شکل (۲): با هر قیمت نفت مقدار مشخصی از نفت وارد بازار می شود[۳۸].
سرمایه گذاری در صنایع نفت و گاز دلایل اقتصادی خود را می طلبد. برای جبران استهلاک صنایع نفت و گاز و برق در خاورمیانه تا سال ۲۰۳۰ حدود ۵/۱ تریلیون دلار مورد نیاز است، شکل (۳). همچنین بخشی ازاین سرمایه گذاری می باید برای توسعه ظرفیت به کار رود.
شکل (۳): پیشبینی مقدار سرمایه گذاری درصنایع انرژی خاورمیانه[۳۹]
-قابل قبول بودن[۴۰]: مهمترین موضوع در امنیت انرژی، پیدا کردن مدلی است که بتوان با آن پایداری و تداوم را در توسعه درازمدت انرژی جستجو کرد. این بدان معنا است که تعامل انرژی با محیط زیست و محیط اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.[۴۱] تغییرات آب وهوا و انتشار گازهای گلخانه ای ارتباط عمیقی با مصرف انرژی های فسیلی دارد. دستیابی به فناوری حبس نمودن کربن[۴۲] برای کاهش اکسید کربن از جمله سیاست های آرمانی هر کشور است.
از دیدگاه اجتماعی، امنیت انرژی برای تولید کنندگان در آن است که به یک بازار مداوم و همراه رشد منطقی برای توسعه جامعه خود در آینده دسترسی داشته باشند. زیرا اکثر تولیدکنندگان نفت از گروه اقتصاد های تک محصولی هستند که به فروش نفت عمیقا وابسته اند و هر گونه احتمال کم شدن تقاضا و یا توجه کشورهای توسعه یافته به انرژی های جایگزین به معنای ایجاد مانع در توسعه اجتماعی و رشد اقتصادی این کشورهاست.
مسئله تقاضا برای نفت در آینده نه چندان دور، یکی از مهمترین مسائل مطرح در سیاست گذاری های انرژی در سطح جهانی است. در سی سال آینده، پیشبینی می شود که سرانه مصرف انرژی در کشورهای پرجمعیتی مانند هند و چین، اگر به مقدار فعلی سرانه انرژی مردم کره جنوبی برسد، آنگاه به تنهایی این سه کشور متقاضی ۱۲۰ میلیون بشکه نفت در روز در مقایسه با مصرف ۵/۸۴ میلیون بشکه ای فعلی خواهند بود.
۲-شاخص های امنیت انرژی
برای امنیت انرژی شاخص ها و راهنماهای متعددی تهیه شده است. بخصوص در کشورهای پیشرفته که عمدتاً مصرف کننده نفت هستند تا تولید کننده، امنیت عرضه[۴۳] علم نسبتا کار شده ایست[۴۴]. امنیت عرضه به تامین عرضه نفت با توجه به اتمام قریب الوقوع ذخائر نفتی جهان تعریف شده است.[۴۵] گرچه در حال حاضر علاوه بر انرژی های پایان پذیر، انرژی های تجدید پذیر نیز سهم قابل توجهی در مصرف انرژی در سراسر جهان دارد، اما بدون شک انرژی های فسیلی همچنان جایگاه قابل توجهی را در جدول تقاضای جهانی دارند. در میان انرژی های فسیلی نیز نفت یک کالای جهانی است که براحتی در سراسر قاره ها جابجا می شود و بازارهای مالی متعددی از جمله بازار بورس لندن و نیویورک به عرضه، خرید و تبادل این کالا مشغولند. قیمت نفت در کوتاه مدت از فراز و نشیب برخوردار است و در دراز مدت با فزایش و یا کاهش خود، اقتصاد کشورهای تولید کننده و مصرف کننده را تحت تاثیر قرار میدهد.[۴۶]
امنیت انرژی به مسائل مختلفی بستگی دارد. از ساده بودن و یا پیچیدگی در کشف یک منبع در کشورهای تولید کننده، تا بی ثباتی و شورش یا آرامش و توسعه در کشور نفت خیز، تا انتقال به وسیله خطوط لوله و یا کشتی، تا دزدی دریایی و یا حمله ای تروریستی به زیرساختها و لوله ها، تا کمبود عرضه و افزایش تقاضا، تا قیمت گذاری نفت خام. همه و همه در امنیت انرژی هم قابل بحث و هم قابل توجهند.
روش های کمی از دیرباز در مورد تعیین وضعیت امنیت انرژی مدنظر بوده است. هرچند که این روش ها در بخش های ابتدایی پاسخ های مناسبی داده است، اما نتوانسته دغدغه های تولید کنندگان ومصرف کنندگان را کاملا برطرف کرده و بخصوص در مورد چگونگی وضعیت آینده بازار انرژی ناتوان یخود را نشان دادهاند. بازارهای انرژی های فسیلی به دلیل کمبود اطلاعات مکفی از دینامیزم و پویایی بازارها استفاده از روش های مبتنی بر احتمالات کمتر جواب داده است[۴۷]. اگرچه ما اطلاعات ارزشمندی در زمینه کاهش و یا قطع جریان انرژی های فسیلی و بخصوص نفت در گذشته داریم، اما دلایل و علل این فراز ونشیبها بخصوص در مورد قیمت نفت کاملا روشن نیست.
می توان دو دسته از شاخص های امنیت انرژی را از یکدیگر تمیز داد. بخشی از آن ها شاخص های ساده هستند و بخشی دیگر شاخص های تجمعی. هدف اساسی علوم از ابتدا آن بوده است که با تلاش بتوانند تغییرات کیفی را به اعداد ورقم های کمی تبدیل نمایند و از این راه مقایسه آن ها با یکدیگر ساده شده ونهایتا راه برای طراحی سیاست های شایسته جهت کاهش و یا افزایش شاخص فراهم گردد. در برخی از موضوعات مانند محیط زیست، این کار سریعتر به نتبجه رسیده است و ما اکنون با ارقام و آمار کمی در مورد آلودگی هوا و تغییرات جوی روبرو هستیم.
شاخص های ساده عبارتند از
-تخمین های منبع[۴۸]: مقدار واقعی موجودی و یا قابلیت دستیابی داشتن به منابع انرژی و همچنین ذخائر باقیمانده برای امنیت انرژی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در عین حال عدم قطعیت، نااطمینانی و ریسک از موارد ذاتی انرژی های پایان پذیر است. در این زمنیه علیرغم پژوهش های متعدد، واقعا نمی توان گفت که چه مقدار منابع نفت و گاز و در چه نقاطی از جهان وجود دارد. همچنین به قطعیت نمی توان گفت که آیا این منابع قابل دسترسی هستتند یا خیر. به صورت کلی آمار و ارقام مربوط به ذخائر در سطح بینالمللی تنها به وسیله چند نهاد ارائه میگردد. یکی از آن ها پیمایش زمین شناسی ایالات متحده[۴۹] است که آخرین گزارش آن در مورد بررسی مقدار نفت و گاز جهان در سال ۲۰۰۰ منتشر شد[۵۰]. در این پیمایش تخمین زده شده است که در ۳۰ سال آینده ۲۰ درصد به منابع نفتی که لز لحاظ تکنیکی قابل استخراج هستند اضافه می شود. همچنین ۱۴ درصد به منابع گاز طبیعی. این پیشبینی دارای پیامدهایی برای قیمت نفت، سیاستگذاری و امنیت انرژی است.
-نسبت ذخیره به تولید: دو نکته کلیدی در ابتدا باید مشخص شود. اولین آن این است که بر خلاف دیگر موضوعات اقتصادی، انرژی و امنیت آن در سطح واحد سیاسی و یا کشور مورد بحث قرار میگیرد. زیرا در اکثر موارد کلان امنیت انرژی بازیگران اصلی کشورها و ینه شرکت ها هستند. کلازویتس استراتژیست معروف اتریشی میگوید که جنگ مهمتر از آن است که آن را تنها به دست نظامیان سپرد. استعاره ای این چنین نیز در انرژی وجود دارد که انرژی مهمتر از آن است که تنها به دست مهندسان و شرکت ها سپرد.
دوم آنکه هر منبع انرژی فسیلی اولیه مانند نفت، گاز و یا ذغال سنگ در بازار مخصوص به خود مورد بحث قرار میگیرد[۵۱]. بنابرین تعاملات انرژی ها با یکدیگر در بازار مورد نظر قرار نمی گیرد. همچنین انرژی های تجدیدپذیر نیز چون در داخل کشورها عموما تولید و استفاده می شود مورد مطالعه ما نخواهند بود. هر کشور به تنهایی خود یک بازار است. در مورد کشورهایی که در یک بلوک جمع هستند مانند اوپک[۵۲] در بخش تولید و یا کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه[۵۳] در بخش مصرف در اغلب موارد آن ها را به عنوان یک بازیگر مورد مطالعه قرار میدهیم مگر آنکه کشورها به تنهایی مورد مطالعه قرار گیرند.
نسبت ذخیره به تولید (R/P) یکی دیگر از شاخص های امنیت انرژی است. این شاخص نشان دهنده مقدار زمان و یا سالهایی است که یک منبع با حفظ تولید فعلی میتواند عرضه ای[۵۴] مطمئن را ارائه نماید. اما روشن است که هم مقدار ذخائر در طول زمان متغیر است و هم مقدار تولید، بنابرین شاخص نسبت این دو نیز با تغییر زمان دینامیک خواهد بود.
[پنجشنبه 1401-09-24] [ 10:45:00 ق.ظ ]
|