طلاق تغییرات استرس‌زای بسیاری را برای همه اعضای خانواده به وجود می‌آورد، همچنان که ‌آن‌ ها را با تغییراتی در شرایط اجتماعی، محلی و مالی خویش مواجه می‌سازد. ‌در مورد کودکان، ممکن است که آنان به محله جدیدی نقل مکان کنند، به پرستاران جدیدی سپرده شوند و مجبور باشند وظایف جدیدی را در خانه برعهده گیرند. ممکن است پدر یا مادری که سرپرستی بچه ها را برعهده گرفته است، به سبب اشتغال یا گرفتاری‌های دیگر نتواند وقت زیادی را به ‌آن‌ ها اختصاص دهد (حاتمی به نقل از والراشتاین،۱۳۸۸).

به طور کلی منابع استرس خانواده فراوانند و علاوه بر موارد ذکر شده می‌توان به حوادث زندگی، اخراج از کار، بازنشستگی، مشکلات جنسی، مشکلات مالی، تغییر شغل، رفتن یک فرزند از کانون خانوادگی، تغییر محل سکونت ساعت خواب و … اشاره کرد.

۳: منابع استرس در جامعه

تحرک جغرافیایی و مهاجرت‌ها از دیگر عوامل استرس به شمار می‌آیند و بیماری‌های روانی و بی‌نظمی‌های جسمانی را درپی دارند. تمامی‌پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده‌اند، ثابت کرده‌اند که فراوانی بیماری‌های روانی در جمعیت‌های مهاجر به مراتب بیش از جمعیت‌های دیگر است. تفاوت‌های بین ـ فرهنگی (فرهنگ اصلی و فرهنگ کشور جدید)، شرایط اقتصادی و اجتماعی در جامعه جدید و فشارهایی که برای جذب جمعیت‌های مهاجر اعمال می‌شوند، از عوامل تعیین کننده آن آسیب‌پذیری هستند. محققان بر این نکته تأکید کرده‌اند که اگر مهاجران جدید در محلی سکنی گزینند که هم‌میهنانشان پیش‌تر در آن‌جا بوده‌اند، سازش ‌آن‌ ها با محیط جدید، آسانتر است. همچنین به نظر می‌رسد که تفاوت‌های فرهنگی چشمگیر، به افزایش استرس در مهاجران منتهی می‌شوند و دیگر تغییرات وابسته به محیط منتهی می‌شوند(دادستان به نقل از استورا،۱۳۷۷).

پژوهش های دیگر نیز مسئله آسیب پذیری مهاجران در برابر بیماری‌های جسمانی را خاطرنشان ساخته اند: گراهام و ریدر(۱۹۷۲)نشان داده‌اند که بیماری‌های عروقی در مردانی که از لحاظ جغرافیایی تحرّک بیشتری دارند، بیش از کسانی است که در یک محل ثابت زندگی می‌کنند.

از یک سو، صنعتی شدن، شهری شدن و تغییر بافت شهری و از دیگر سو، تغییرات بسیار سریع اقتصادی نیز دگرگونی وضع اجتماعی را درپی دارند. پیامد چنین دگرگونی‌هایی بر جمعیت‌های محلی، به صورت افزایش درجه آسیب‌پذیری افراد بروز می‌کند. بررسی‌های انجام شده درباره نخستین نسل‌های روستائیان یا دامدارانی که جذب صنعت شدند، نشان از این داشت که افراد این گروه‌ها به مراتب بیش از اعقاب خود ـ که در همان کارخانه‌ها به کار مشغول بودند از بیماری‌ها و اختلال‌های جسمانی رنج می‌بردند، برنامه های بازسازی شهری نیز بر آسیب‌پذیری فزاینده جمعیت‌ها تأثیر می‌گذارند و استرس روانی ـ اجتماعی را افزایش می‌دهند. بی‌نظمی‌های اجتماعی و از هم پاشیدگی گروه‌های وسیع (برای مثال در لبنان در سال ۱۹۸۹) به هنگام مواجهه با سوانح طبیعی، تبعیدها، جابه‌جایی‌ها، جنگل‌های داخلی یا هر نوع رویداد ناگهانی دیگر نیز مشاهده شده است. در نهایت تمامی‌پژوهش‌ها بر افزایش بی‌نظمی‌های روانی، بیماری سل، حمله های قلبی و فشار خون، همزمان با این رویدادها، تأکید کرده‌اند (برای مثال انتقال سرخ‌پوستان ناواهو به اردوگاه‌ها، انتقال بانتوها به ژوهانسبورگ ، جابجا کردن لبنانی‌ها و …) همچنین پژوهش‌هایی که به بررسی همزمان تأثیر رویدادها در سطح گروهی و در سطح خانوادگی پرداخته‌اند وجود خطرهای جسمانی و روانی را برای همه اعضای خانواده، مورد تأیید قرار داده‌اند (دادستان به نقل از استورا،۱۳۷۶). ‌بنابرین‏ می‌توان نتیجه گرفت که فقدان یا از هم پاشیدگی ساخت‌های اجتماعی و گروهی به تضعیف مقاومت روانی افراد منتهی می‌شود.

ج: علائم بالینی استرس:

۱ – اضطراب: اضطراب، معمول‌ترین پاسخ به محرک تنش‌زاست. منظور از اضطراب، هیجانی است ناخوشایند که همه‌ ما درجاتی از آن را در قالب کلمه‌هایی همچون «دلشوره» «نگرانی» . «تنش» و «ترس» تجربه کرده‌ایم. در مواجهه با رویدادهای رنج‌آورتر از دامنه تحمل معمولی آدمی (نظیر فاجعه‌های طبیعی، تجاوز جنسی، کودک‌ربایی) گاهی مجموعه نشانه های حاد ناشی از اضطراب به نام اختلال تنش پس آسیبی (PTSD) بروز می‌کند. نشانه های عمده این اختلال عبارت‌اند از: (الف) احساس بیهودگی همراه با بی‌علاقگی به فعالیت‌های قبلی و احساس بیگانگی با دیگران (ب) بازسازی مکرر فاجعه در خاطرات و رویاها و (ج) اختلال خواب، اختلال در تمرکز یافتن و زیاده گوش به زنگ بودن. کسانی که از سانحه جان به در می‌برند از این موضوع که دیگران از دست رفته‌اند و خودشان زنده مانده‌اند احساس گناه می‌کنند. اختلال تنش‌ پس آسیبی ایجاد می‌شود یا ‌هفته‌ها و ماه ها یا حتی سالها بعد، در پی تنش خفیف‌تری بروز می‌کند و ممکن است زمان درازی بر جا بماند. پژوهشی با بازماندگان سیل سال ۱۹۷۲ که منطقه‌ای در ویرجینیا را شست و با خود برد نشان داد کمی پس از سیل، ۶۳% بازماندگان گرفتار اختلال مذبور می‌شدند (گرین و همکاران، ۱۹۹۲). بررسی مشابه با کودکان فلوریدایی بازمانده از گرفتار اختلال پس آسیبی بودند. (له گرگا و همکاران، ۱۹۹۶). آسیب‌هایی همچون خشونتهای جنسی یا جسمی، یورشهای تروریستی و جنگ که آدمیان مسبب آن ها هستند به دو علت بیش از فاجعه‌های طبیعی موجب اختلال پس آسیبی می‌شوند. نخست اینکه این آسیب‌ها باورهای زیربنایی آدمی را درباره‌ احتمال دچار آمدن به اختلال پس آسیبی را بیشتر می‌سازند (ژانف- بالمن، ۱۹۹۲). دوم اینکه این قبیل آسیب‌ها، بیشتر فرد را نشانه می‌گیرند تا کل جامعه را- و گرفتار آمدن انفرادی، شخص را بیشتر آماج اختلال پس آسیبی می‌سازد. بررسی درباره‌ بازماندگان نسل‌کشی بزرگ یهودیان نشان داده که چهل سال بعد تقریباً نیمی از آنان همچنان گرفتار اختلال پس آسیبی بودند (کاچ و کاکس، ۱۹۹۲)، کسانی که ناچار شدند در اردوگاه‌ها به سر برند سه برابر بازماندگانی که اجبار به اقامت در اردوگاه پیدا نکرده بودند، این اختلال را نشان دادند. بسیاری از آنان فاجعه‌ی ‌مرگ‌ها را پیوسته در رویاهایشان می‌دیدند و هنوز نیز هر وقت که همسر یا فرزندانشان در برابر چشمانشان نباشند گرفتار این وحشت می‌شوند که مبادا بلایی بر سر آن ها آمده است(براهنی به نقل از ریتا ال. اتکینسون،۱۳۸۴).

۶٫ خواندن سریع و با انعطاف: مطالعه نباید آن‌قدر کند باشد که مطالب از ذهن بپرد و نه آن‌قدر سریع باشد که مطالب درک نشود، بلکه مطالعه باید با انعطاف باشد، یعنی اگر مطلبی مهم بود، به نسبت سرعت کم شود.

۷٫ تبدیل مطالب به کلمات کلیدی و انتقال آن‌ ها بر روی درخت حافظه: کلمات کلیدی، کلماتی هستند که بار مفهومی جمله در آن‌هاست. به همین علت باید بجا انتخاب شوند و سپس بر روی درخت حافظه قرار گیرند.

۸٫ مرور اول: خواندن کلمه‌های کلیدی و سپس ارزیابی این نکته که آیا مطالب درست درک و کلمات کلیدی درست انتخاب‌شده‌اند.

۹٫ تعریف و بازگویی مطلب: زمانی مطلبی را درست آموخته‌شده که فرد بتواند مطلب یاد گرفته‌شده را به زبان خودش- نه کتاب- بیان کند.

۱۰٫ سازمان‌دهی مجدد: بررسی یادداشت­ها، درخت حافظه، سازمان‌دهی مجدد و در رفع مشکلات آن­ها.

۱۱٫ تکرار تراکمی: در این مرحله درخت حافظه که معمولاً با بهره گرفتن از کلمات کلیدی طراحی و تهیه گردیده و درمجموع بار مفهومی یک‌فصل را در بردارد، در فواصل زمانی مختلفی تکرار می‌گردد (سیف،۱۳۸۹).

– کمیت یا کیفیت مطالعه

یکی از مباحث مهم در باب مطالعه این است که دانش ­آموز پس از هر دوره­ مطالعه، به ارزیابی آنچه مطالعه ‌کرده‌است، بپردازد تا متوجه میزان موفقیت خود بشود، اما بعضی از دانش ­آموزان به مطالعه کردن به دید کمی می­نگرند و به طور عمده، سعی آن­ها بر این است که هر چه می ­توانند بیشتر بخوانند، ولی این­گونه افراد باید بدانند که راه تسلط بر مباحث و مطالب علمی، مطالعه زیاد و بی‌حساب نیست، بلکه با آشنایی با اصول و روش­های مطالعه باید عمیق و دقیق مطالعه کنند. برای مثال، ممکن است دانش­آموزی بدون تمرکز و توجه، زیاد مطالعه کند و خیلی سریع کتابی را تمام و کتاب دیگری را شروع کند، اما اگر به کیفیت مطالعه­ او توجه شود و این موضوع موردبررسی قرار گیرد، متوجه خواهیم شد که این صفحات است که مرتب ورق می­خورد و این چشمان اوست که بر روی کلمات حرکت می­ کند و هیچ نتیجه­ای از مطالعه خود نگرفته است (سیف،۱۳۸۵).

1. مهارت ایجاد انگیزه

راه‌های تقویت انگیزه

از مهم‌ترین موضوعات مرتبط بامهارت تحصیلی، انگیزه است. انگیزه به چرایی انجام کار دلالت دارد؛ یعنی ما هر کاری را به دلیل مشخصی انجام می‌دهیم. داشتن انگیزه برای انجام هر کاری لازم است و هیچ یک از فعالیت‌های ارادی انسان بدون داشتن انگیزه رخ نمی‌دهد. ازجمله‌ی این فعالیت‌ها، مطالعه است که از عوامل اصلی تحقق آن داشتن انگیزه است؛ ‌بنابرین‏، انگیزه بیشتر برای مطالعه به یادگیری عمیق‌تر و پایدارتر منجر می‌شود.

روان شناسان، انگیزه را آن چیزی می‌دانند که به آدمی انرژی می‌دهد و فعالیت‌های او را هدایت می‌کند. به رفتار انسان نیرو می‌بخشد و به آن جهت می‌دهد. هم‌اکنون، بیشترین مشکل دانش آموزان در کمبود علاقه و انگیزه برای مطالعه و یادگیری است. تجربیات برخی از آنان که با شکست همراه بوده است راه را برای موفقیت‌های بعدی سد می‌کند و آنان را از تلاش بیشتر بازمی‌دارد. این در حالی است که اگر یادگیرنده چند موفقیت پی‌درپی به دست آورد، انگیزه تلاش و کسب موفقیت در او بالا خواهد رفت.

• شروع درست:

ابتدا برای این‌که مطالعه فعال و پویا داشته باشید باید تمام جوانب امر را رعایت کنید. در هر کار، آغاز درست بسیار مهم است. برنامه درسی طوری تنظیم شود که از خواندن کتاب‌ها هدفی واضح و روشن را دنبال کنید. همچنین به روش تدریجی درس بخوانید یعنی در طول سال تحصیلی درس بخوانید و خواندن درس‌ها را به شب‌های قبل از امتحان موکول نکنید.

• نظم و ترتیب:

رعایت نظم از شرایط مهم مطالعه به‌حساب می‌آید، چراکه نظم به ایجاد تمرکز حواس کمک می‌کند. همچنین وقتی نظم وجود داشته باشد، یادگیری بهتر صورت می‌گیرد. نظم این امکان را به ما می‌دهد که از زمان‌های مطالعه خود استفاده بهتری ببریم و از اتلاف وقت جلوگیری کنیم.

• حفظ آرامش:

وقتی گفته می‌شود با آرامش درس بخوانید و خونسرد باشید ‌به این معنی نیست که تلاش لازم را انجام ندهید، بلکه ‌به این معنا است که هنگام مطالعه‌ دائم نگران امتحان و آینده نباشید و استرس و دلهره به خود راه ندهید.

نداشتن اعتمادبه‌نفس، ضعف اراده، عدم تصمیم‌گیری، بی‌نظمی، حجم زیاد مطالب، تداخل چند موضوع مهم فکری، فشارهای روانی و یادآوری شکست‌های گذشته موجب ایجاد دلهره، تشویش خاطر و اضطراب می‌شود که با شناخت صحیح و برطرف کردن آن‌ ها می‌توان با آرامش کامل مطالعه کرد.

سلامت و تندرستی:

سلامت جسمی و روانی در یادگیری تأثیر به سزایی دارد. برای این‌که ازنظر ذهنی در شرایط مطلوب قرار بگیرید، باید تمام اعضای بدنتان از سلامت کامل برخوردار باشند تا مغزتان کارایی لازم را داشته باشد و بتوانید خود را روی مطالعه و یادگیری متمرکز کنید. اگر طالب موفقیت هستید فقط به فکر درس خواندن نباشید، به‌سلامت جسمی و ذهنی، استراحت، تفریح، خواب، ورزش و تغذیه خود نیز توجه کنید.

• درک مطلب:

یادگیری زمانی به شکل صحیح انجام می‌شود که هنگام خواندن به معنای مطالب توجه کنیم. سعی کنید هنگام مطالعه مطالب را به‌خوبی درک کنید تا آن‌ ها را به خاطر بسپارید. برای موفقیت در تحصیل باید مطلب را بفهمید، نه آن‌که آن را حفظ کنید. مطالبی که به‌خوبی درک می‌شود، بهتر در حافظه ثبت و بایگانی می‌گردد.

1. مهارت تمرکز حواس

تمرکز حواس به معنای تفکر کامل و صددرصد ‌در مورد یک موضوع نیست، چراکه بعید به نظر می‌رسد بتوانیم حتی برای پنج ثانیه به طور کامل و مداوم فقط نسبت به یک‌چیز تمرکز داشته باشیم و بقیه افکارمان را به طور کامل از ذهن خود دور کنیم. بر این اساس می‌توان گفت تمرکز حواس یعنی به حداقل رساندن عوامل حواس‌پرتی.

برای این‌که در کلاس درس تمرکز داشته باشید ‌به این نکات به‌دقت عمل کنید:

سعی کنید در کلاس فعال باشید و با سؤال کردن در مباحث کلاس، حضوری فعال داشته باشید.

عوامل حواس‌پرتی‌تان را در کلاس شناسایی و آن‌ ها را رفع کنید.

همیشه سعی کنید یک درس از معلم خود جلوتر باشید.

نسبت به درس، معلم و فضای کلاس عاطفه مثبت داشته باشید.

در کلاس درس حتماً یادداشت‌برداری کنید.

با کمرویی خود مبارزه کنید.

گرسنگی، تشنگی و خستگی موانع تمرکز هستند. قبل از شروع کلاس، این نیازها را برطرف کنید (مهدوی،۱۳۹۱).

• برخی روش‌های افزایش تمرکز حواس و توجه هنگام مطالعه

یکی از مهم‌ترین عوامل در تمرکز حواس، علاقه نسبت به موضوع است. وقتی ما به موضوعی علاقه داریم، خودبه‌خود به آن توجه می‌کنیم و به‌راحتی آن را به حافظه می‌سپاریم.

یکی از راه‌های ایجاد علاقه به یک موضوع، کسب اطلاعات درباره آن است. هر چه دانش ما ‌در زمینه موضوعی بیشتر باشد، تمایل بیشتری برای آموختن آن خواهیم داشت.

یکی دیگر از راه‌های افزایش تمرکز حواس مطالعه در ساعتی از روز است که برای فرد مناسب‌تر باشد.

۲-۱۵ جمع بندی

توانایی پردازش اطلاعات زمانی مرکز اصلی سازماندهی مؤثر رفتار است. زمان محصول پردازش‌های تجارب هشیار است که به انسان و سایر موجودات این اجازه را می‌دهد که به طور انطباقی خود را سازماندهی کند و رفتارش را به طور مدوام و در ارتباط با محیط تنظیم کند (میکن، ۱۹۸۵). عوامل روانشناختی و شناختی زیادی می‌تواند بر ادراک زمان تاثیر گذارد. از مهمترین این عوامل شناختی نقش حافظه‌کاری است. حافظه‌کاری سیستمی با ظرفیت محدود است که اغلب به عنوان مکانیسمی که مسئول ذخیره موقت اطلاعات در حافظه جهت استفاده برای عملیات ذهنی دیگر در نظر گرفته می‌شود. در این پژوهش از روش بازتولید زمانی برای سنجش زمان استفاده شد. این روش قابلیت بررسی رابطه حافظه‌کاری و ادراک زمان را دارا است زیرا آزمودنی باید طول بازه زمانی را در حافظه‌کاری حفظ کند تا بتواند آن را بازتولید نماید. با توجه به ادبیات پژوهش، نقش حافظه‌کاری در ادراک زمان محرز شده است. با این وجود، تحقیقات اندکی دررابطه با کودکان انجام گرفته است.

فصل سوم

روش پژوهش

۳-۱- مقدمه

بعد از مرور ادبیات پژوهش ‌در مورد متغیرهای مورد نظر، در این فصل با عنوان روش‌شناسی پژوهش، مواردی از قبیل طرح کلی پژوهش، آزمودنی‌ها، روش اجرا، ابزار اندازه‌گیری ادراک زمان و روش تجزیه و تحلیل داده ها ارائه می‌شود.

۳-۲- طرح کلی پژوهش

یافتن رابطه علت و معلولی یکی از هدف‌های مهم در علم به شمار می‌آید. پژوهش آزمایشی روشی است که به منظور بررسی روابط علت-معلولی طراحی شده است. این روش، پژوهش ما را قادر به شناسایی روابط علی می‌سازد؛ زیرا به ما این امکان را می‌دهد تحت شرایط کنترل شده، اثرات تغییر نظام دار یک یا چند متغیر را مشاهده کنیم. روش آزمایشی، به سبب توانایی در شناسایی علیت، روش علمی در حل مسئله به شمار می‌آید (دلاور، ۱۳۸۷). پژوهش حاضر جزو مطالعات آزمایشی است که در آن به بررسی تاثیر ظرفیت حافظه‌کاری کودکان پیش‌دبستانی بر پردازش زمان پرداخته شده است. طرح کلی پژوهش در جدول زیر نشان داده شده است.

جدول ۳-۱٫ طرح کلی پژوهش

گروه ها

تکلیف منفرد

تکالیف دوگانه

ظرفیت حافظه کاری بالا

۷۰۰

۳۰۰۰

۳۰۰۰

T₁
T₂
T₃

ظرفیت حافظه کاری بالا

T₁
T₂
T₃

۳-۳ جامعه آماری

جامعه مورد مطالعه در این پژوهش کلیه دانش‌آموزانی تشکیل می‌دهند که در سال تحصیلی ۹۲-۱۳۹۱ در مقطع پیش‌دبستانی منطقه ۱۶ تهران مشغول به تحصیل بودند.

۳-۴ روش نمونه گیری

روش نمونه گیری این پژوهش به صورت در دسترس– تصادفی بوده است. در مرحله اول، از منطقه ۱۶ تهران به صورت در دسترس دو مدرسه پسرانه و دو مدرسه دخترانه انتخاب شد. در مجموع، چهار مدرسه انتخاب شد. در مرحله بعدی، دانش‌آموزان به صورت تصادفی انتخاب شدند و وارد مرحله غربالگری شدند. در مرحله غربالگری از آزمون‌های شناختی CANTAB برای سنجش ظرفیت حافظه‌کاری استفاده شد و انتخاب آزمودنی‌ها تا تکمیل شدن گروه ها ادامه یافت و در‌ نهایت از ۱۰۸ دانش‌آموز، ۲۴ دانش‌آموز (۱۲ دختر) برای گروه ظرفیت حافظه‌کاری بالا و ۲۵ دانش‌آموز (۱۳ دختر) برای گروه ظرفیت حافظه‌کاری پایین انتخاب شدند.

۳-۵ ابزار های گردآوری اطلاعات

۳-۶-۱ آزمون‌های شناختی CANTAB

CANTAB دربر گیرنده مجموعه‌ای از آزمون‌های نوروسایکولوژی است. این آزمون‌ها مستقل از زبان و فرهنگ بوده و روش مؤثری برای ارزیابی شناختی فراهم می‌کنند. به طور کلی، این مجموعه شامل ۲۴ آزمون است که به صورت انفرادی و با بهره گرفتن از مانیتور لمسی اجرا می شود. این آزمون ها به ۷ گروه طبقه بندی می‌شوند:

۱- آزمون‌هایی برای آشنایی

۲- آزمون‌های حافظه بینایی

۳- آزمون‌های عملکردهای اجرایی، حافظه کاری و برنامه ریزی

۴- آزمون‌های توجه

۵- آزمون‌های حافظه کلامی- معنایی

۶- آزمون‌های کنترل پاسخ و تصمیم گیری

۷- سایر آزمون‌ها

در پژوهش حاضر از چهار آزمون CANTAB استفاده شد.

آزمون (MOT^[126]) و آزمون (B/LC^[127])، دو آزمون متعلق به گروه اول هستند که تنها به دلیل آشنایی آزمودنی‌ها با نحوه استفاده از رایانه و اجرای آزمون‌ها مورد استفاده قرار گرفتند.

تصویر۳-۱: شمایی از آزمون MOT

تصوبر۳-۲: شمایی از آزمون B/LC

برای ارزیابی و بررسی حافظه‌کاری از دو آزمون SSP و SWM که متعلق به سومین گروه از آزمون‌های CANTAB هستند، بهره گرفته شد.

۳-۵-۱-۱ آزمون SSP^[128]

آزمون SSP نسخه کامپیوتری آزمون کرسی بلوک^[۱۲۹] است که ظرفیت حافظه‌کاری را ارزیابی می‌کند. این آزمون برای سنجش و اندازه‌گیری عملکرد منطقه پیشانی سر است.

تصویر۳-۳: شمایی از آزمونSSP

در هر مرحله از آزمون تعدادی از مربع ها تغییر رنگ می‌دهند و پس از آن یک صدا ارائه می‌شود و پس از شنیده شدن صدا از آزمودنی خواسته می‌شود تا مربع‌های تغییر رنگ‌یافته را مشخص کند. شروع آزمون با تغییر رنگ دو مربع شروع می‌شود و تا ۹ مربع ادامه دارد. در هر مرحله ۳ توالی ممکن وجود دارد؛ اگر آزمودنی بلافاصله در همان ارائه اول پاسخ درست دهد وارد مرحله بعدی می‌شود و نیازی به اجرای دو توالی دیگر نیست؛ اما اگر آزمودنی نتواند هیچ یک از این سه توالی را به درستی انجام دهد، آزمون به پایان می‌رسد.

1. 1. افزایش بازارها، مراکز خدماتی و تجاری مختلف

1. 1. افزایش تعداد آژانس های مسافرتی(معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری ‌کلان‌شهر تبریز، ۱۳۹۱)

1. 1. افزایش مذاکرات با کشورهای ‌اروپایی‌ و غربی در جهت مبادله گردشگران مختلف

1. 1. تقویت بخش های مختلف سازمان صنایع دستی،میراث فرهنگی و گردشگری

1. 1. برگزاری مسابقات ورزشی همچون المپیک،جام جهانی رشته‌های مختلف در کشور.

1. 1. ایجاد پارک ها، مکان های تفریحی و گردشگری ‌بیشتر در مناطق مختلف علی الخصوص مناطق آزاد(معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری ‌کلان‌شهر تبریز، ۱۳۹۱).

1. 1. 1. خرید هواپیماهای جدید برای توسعه ناوگان هوائی کشور و خارج ساختن هواپیماهای فرسوده

   

1. 1. ایجاد یک شبکه در صدا و سیما با عنوان شبکه گردشگری به جهت آشنائی مردم ایران و سایر کشورها با جاذبه های گردشگری ایران.

   

1. 1. ترمیم و بازسازی بناهای فرسوده تاریخی، مساجد و…..

1. 1. توسعه راه های ریلی

1. 1. افزایش تعداد کشتی های تفریحی و قرار دادن امکانات مناسب در آن ها برای جذب گردشگران

1. 1. اعطای دستمزد بیشتر به کارمندان بخش گردشگری به جهت افزایش میزان خدمات

1. 1. افزایش جشن ها، مراسم تفریحی و….

1. 1. اختصاص سرویس های حمل و نقل راحت با قیمت مناسب برای گردشگران

1. 1. حمایت از تولید کنندگان صنایع دستی و برگزاری نمایشگاههایی تحت این عنوان.

1. 1. برگزاری نمایش گاه های صنایع دستی، طراحی،نقاشی،منبت کاری،مجسمه سازی و…

1. 1. توسعه منابع انسانی متعهد از طریق آموزش در بخش‌های متفاوت گردشگری.

1. برگزاری بیشتر نمایش های تئاتر، کنسرت ها و موسیقی های مختلف در مراکز گردشگری(معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری ‌کلان‌شهر تبریز، ۱۳۹۱).

پس از مرور مفاهیم، تاریخچه، عوامل مؤثر بر گردشگری و توسعه آن در بخش بعدی این تحقیق به بررسی مفاهیم مربوط به موسیقی، تعاریف و انواع آن و… پرداخته می شود.

۲-۳ موسیقی

۲-۳-۱ تعاریف موسیقی

موسیقی شکلی از هنر است که احساس، عاطفه،ادراک وشناخت انسان را بدون نیاز به تکلم و زبان منتقل می‌کند(ضیایی، ۱۳۸۵).

موسیقی بیان کننده شادی ها، غم ها و حالات روحی بشر است و در بسیاری از موارد برای تخلیه هیجانات و برون افکنی احساسات استفاده می شود. صداهای موسیقیائی به صداهائی گفته می شودکه دارای زیر و بمی (نواک) باشند(فسایی، ۱۳۹۱).

موسیقی بیان احساسات انسان به وسیله اصوات است(فرهادی، ۱۳۸۸).

موسیقی را هنر بیان احساسات به وسیله آواها گفته اند که مهم ترین عوامل آن صدا و ریتم هستند و همچنین دانش ترکیب صداها به گونه ای که خوشایند باشد و سبب انبساط و انقلاب روان گردد(ضیایی، ۱۳۸۵).

۲-۳-۲ انواع موسیقی

موسیقی می‌تواند از طرق بی شماری در سبک های گوناگون تقسیم شود. ماهیت هنری موسیقی ‌به این معنی می‌باشد که این گونه طبقه بندی ها عمدتاً قراردادی و بحث برانگیز هستند، و احتمال همپوشانی نام سبک های متفاوت وجود دارد. الگوهایی که گاه برای رده بندی سبک های موسیقی استفاده می شود عبارت هستند از سه رده اصلی:

• • موسیقی هنری

• • پرطرفدار(پاپ)

• سنتی(کاظمی، ۱۳۸۵).

۲-۳-۳ تاریخچه موسیقی

موسیقی هرگز از سیر اندیشه و تفکر آدمی دور نبوده است و به همین دلیل برای دستیابی به روند معقول تکامل آن، چاره‌ای نداریم جز آن که از ابتدا و از میان زندگی انسان‌های نخستین و سرزمین‌های مختلف به دنبال یافتن رخدادها و حوادثی باشیم که در طول تاریخ، موسیقی ملل را متأثر ‌کرده‌است. گر قصد داشته باشید که شناخت کل تاریخ موسیقی را فقط با موسیقی غرب و شناخت سونات‌ها و سنفونی‌ها آغاز کنیم، عملاً راه بیهوده‌ای رفته‌ایم چون این روش کار شناخت موسیقی را غیرممکن می‌سازد، تنها مطالعه در تاریخ است که کمک می‌کند تا قضاوت ما، از هر گونه اشتباه و خطا به دور بماند. در طول زمان، ابزار کار و روش کار گسترش یافت و از همان ابزار کار، به عنوان وسیله موسیقایی استفاده شد. در طول هزاران سال، موسیقی از آن فرهنگ اولیه فاصله گرفت و جایگاهی برای خود کسب کرد.قوانین روزانه برای آن وضع شد و حرکات بدن، که از ریتم کار نشئت می‌گرفت، به جزء لاینفک موسیقی بدل شد. این جریان چنان اهمیتی به دست آورد که با تنوع و گوناگونی بسیار تا به امروز، در تمام فرهنگ‌های جهان خودنمایی می‌کند(زندباف، ۱۳۸۸).

موسیقی در ابتدا صرفا شامل اصوات بود، اما همراه ریتم، ترکیب مناسب‌تری پیدا کرد. آواز چوپانان در اولویت بود. موسیقی آنان یک صدای کشیده و ساده بود که به عنوان صوت اصلی در ملودی به کار برده می‌شد. همچنین در طول سالیان دراز اصوات دیگری در کنار اصوات اولیه قرار گرفت. قدیمی‌ترین اسناد به دست آمده که نشان از فرهنگ متعالی دارد، متعلق به آسیای قدیم است. بررسی و جست‌وجوی محققان غرب، برای یافتن ریشه‌های فرهنگی، به جمع‌ آوری اسناد و الگوهای کشورهای باستان منجر شد و در این راه، حتی از خبرهای تصادفی، نامه‌ها و اتفاقات درون دربار گذشتگان هم بهره می‌برند. اما به دلیل فرار بودن موسیقی (یعنی اینکه خمیرمایه موسیقی صوت است و اصوات پدیده‌ای ناپایدار و فرارند و بدون وجود دستگاه‌هایی برای ضبط و حراست از آنان، در فضای لایتناهی محو می‌شوند.) از اسناد اولیه مربوط به موسیقی چیز زیادی به دست نیامده است. زمانی که اشکال موسیقی ثبت شدند، ریشه‌یابی آن آسان‌تر شد و کار محققان بیش از پیش به واقعیت نزدیک شد. ابتدا اروپائیان متوجه یونان شدند، چون در یونان فلسفه رشد وسیعی داشت و موسیقی جزئی از فلسفه یونان به شمار می‌آمد و به همین علت شکل منسجم‌تری به خود گرفته بود. حدود هزار سال بعد، چینی‌ها و سپس هندوستان و پس از آن مردم آسیای نزدیک (خاورمیانه) متوجه موسیقی شدند و تازه صدها سال بعد موسیقی به اروپا رسید. حدود هزار سال است که اروپائیان با موسیقی زندگی می‌کنند و از همان ابتدا سعی در ثبت آن داشتند که با اختراع نت ‌به این موفقیت دست یافتند. در اروپای قرون وسطی قادر به تفکیک ملودی‌ها از یکدیگر نبودند و با همان موسیقی وارداتی از شرق، موسیقی خود را شکل می‌دادند و آنچه را نمی‌دانستند با حدس و گمان پیش می‌بردند. تحقیقات نشان می‌دهد که مردم آسیا، موسیقی تک صدایی و تزیین شده‌ای به کار می‌بردند، ملودی‌های اولیه بر روی هم تأثیر می‌گذاشتند و نوازندگان هم به طور ترکیبی آن را اجرا می‌کردند(زندباف، ۱۳۸۸).

چمپی)، طراحی مجدد ریشه ای (جوهاتسون) و معماری مجدد سازمان (تالوار) همگی از نامهایی هستند که مقوله مهندسی مجدد را معرفی می‌کنند. از آنجا که نظریه مهندسی مجدد، نظریه نسبتاً جدیدی برای بهبود کسب و کار است، روش‌ها و رویکردهای آن همچنان در حال توسعه است. در ضمن از آنجا که کاربرد مفاهیم مهندسی مجدد می‌تواند فرم های مختلفی به خود بگیرد، متدولوژی های آن نیز از یکدیگر متمایزند، زیرا تأکید روی برخی فاکتورها از یک پروژه مهندسی مجدد تا پروژه دیگر فرق خواهدداشت. رویکردها و متدولوژی های متفاوتی توسط محققان برای مهندسی مجدد ارائه شده است که می توان دسته بندیهای مختلفی برای آن ها در نظر گرفت. یک روش برای دسته بندی پروژه های مهندسی مجدد، چگونگی تأکید و تمرکز آن ها روی فاکتورهایی از قبیل فناوری اطلاعات، استراتژی، مدیریت کیفیت، عملیات و منابع انسانی است.

در حوزه دانش و زیرساخت های مدیریت دانش پژوهشگران و اندیشمندان مختلفی، تعاریف، روش‌ها و الگوها و فن آوری های گوناگونی در این رابطه ارائه کرده‌اند از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود.

(Noraka & Takevchi 1995), (Tsoukas 1996), (Polyni, 1996), (Weberetal, 2002), (Bell, 1978), (Haermas, 1972), (Kuhn, 1970), …

همچنین در زمینه طراحی پروژه های تخصصی نظریات و تعاریف مختلفی مطرح شده است:

(Metaxiotis & Psarvas 2003), (Tyndale 2002, (MC Adam & Reid 2001), (Rowley 2000), (Courtney 2001), (Bolloyuetal 2002), (Liebowitz 2001), (Fowler 2000), (Davenport etal 1998), …

• • فرایند: مجموعه ای از فعالیت ها که به یکدیگر وابسته اند و هدف همه آن ها تامین رضایت و نیاز مشتری است. هر فرایند با یک تامین کننده مواد اولیه آغاز و با یک مشتری پایان می‌یابد.

• مدیریت دانش: مدیریت دانش فرایند به دست آوردن، تسخیر، تسهیم و به کار بردن دانش، هرجایی که وجود داشته باشد برای افزایش یادگیری و عملکرد در سازمانهاست. (Swan, 1999)

مدیریت دانش فرآیندی است که طی آن سازمان به تولید ثروت از دانش و یا سرمایه فکری خود می پردازد.

(Takeuchi & Nonaka, 1995)

تکنولوژی اطلاعاتی: به طور خاص به معنی شبکه های کامپیوتری در سازمان است که هدف آن ها مکانیزه کردن کارها، سریعتر شدن اطلاع رسانی، دستیابی آسان و سریعتر به اطلاعات بازخورد، کاهش اتلاف منابع انسانی و افزایش سرعت در انجام کارها می‌باشد.

مقدمه

در این فصل ابتدا ادبیات نظری تحقیق در سه بخش، مهندسی مجدد فرایندها، مدیریت دانش و فناوری اطلاعات بیان شده و سپس ارتباط این سه مؤلفه‌ بیان گردیده و در انتهای فصل یک نتیجه گیری کلی بعمل آمده است.

۲-۱- مهندسی مجدد فرایندها

۲-۱-۱- مقدمه و تاریخچه مهندسی مجدد

به کارگیری فرآیندها و نظام‌های عملیاتی و اطلاعاتی منسجم و مرتبط در سازمان‌ها که بر پایه بررسی‌ها، شناخت و درک نیازهای سازمان طراحی و پیاده می‌شوند، ضامن پایداری و رشد و توسعه می‌باشند. بهسازی، افزایش بهره‌وری و اصلاح نظام‌ها از جمله مواردی هستند که باید همواره مد نظر باشند. در این راستا گاهی اصلاح بنیادی یا مهندسی دوباره لازم است، توجه به معماری سازمان و بازنگری در ساختار با هدف رهایی از مشکلات و گام نهادن در راه بهبود مستمر، به زندگی سازمانی معنایی دوباره می بخشد.

اندیشمندان و کارگزاران مدیریت برای بهبود عملکرد سازمان‌ها، اقدام به نوآوری‌های مختلفی از جمله مدیریت کیفیت جامع، بهبود مستمر، تحول سازمانی، تعیین اندازه صحیح سازمان‌ها نموده‌اند. هدف مشترک تمامی این رویکردها، تغییر نحوه انجام کارها به منظور بهبود عملکرد سازمانی بوده است. در این میان یکی از نوآوری‌های مدیریتی که به سرعت متداول شده، مهندسی مجدد (طراحی مجدد) فرایند کسب و کار^[۱] (BPR) است.

مهندسی مجدد فرایند کسب و کار را می‌توان از جنبه‌های مختلف، محصول تکامل تدریجی و عملی استراتژیهای کاربردی برخی از رویکردهای مدیریتی اخیر دانست که تأثیر عمده‌ای بر نحوه نگرش مدیریت و دگرگونی سازمان‌ها داشته است.

مهندسی مجدد (BPR) مفهوم سازماندهی دوران سال‌های ۱۹۹۰ می‌باشد. اما پایه های آن متکی بر فلسفه‌های پیشین بهبود و ارتقاء عملکرد نظیر مدیریت کیفیت فراگیر (TQM) و بهبود مستمر (CI) و نظام مدیریت سیستمی می‌باشد. صاحب‌نظران بزرگ مدیریت نظیر آقایان ادوارد دمینگ، جوزف جوران این فلسفه‌ها را در نظام مدیریت ژاپنی پایه‌ریزی کردند و حاصل آن پیشرفت عظیم ژاپن در عرصه‌های تحول بعد از جنگ جهانی شد. پیش زمینه بررسی مهندسی مجدد طرح مطالعاتی مدیریتی در دهه ۹۰ در دانشگاه انستیتوی تکنولوژی ماساچوست MIT بوده است. مایکل همر نخستین نظریه‌پردازی است که مفهوم مهندسی مجدد را مطرح کرد. در مجله‌های وارد بیزینس رویو در سال ۱۹۹۱ مهندسی مجدد را به جهان دانش مدیریت معرفی کرد. سپس کتاب مهندسی مجدد پارلمان (منشور انقلاب سازمانی) را با کمک جیمز چمپی نوشت و مهندسی مجدد را در قالب یک تئوری تشریح کرد. در این سالها دو نفر به نامهای همر و دیونپورت که هر دو عضو شرکت مشاوره‌ای Index Group بودند توانستند از خلال مباحث مربوط به تکنولوژی اطلاعاتی مفهوم مهندسی مجدد را استخراج کنند. آن ها این ایده جدید را در دو شرکت مهم Mutual benfit life Ford به کار بستند. حاصل ایجاد اصلاحاتی بنیادی و ریشه‌ای در برخی فرآیندها و افزایش چشمگیر در میزان عملکرد بود. این دو نفر در سال ۱۹۹۰ طی دو مقاله مجزا به شرح و بسط مفهوم مهندسی مجدد پرداختند. این مقالات با عکس‌العمل مثبت رو به رو شد و مورد استقبال قرار گرفتند. کمی بعد هنگامی که سایر شرکت‌ها دریافتند، مفهوم مهندسی مجدد تا چه اندازه موفقیت‌آمیز است، درصدد برآمدند پروژه های پیشین درباره تغییرات سازمانی را نیز در قالب این رویکرد جدید بازسازی کنند. (Davenport,1993)

در این فصل تلاش شده تا با توجه به اهمیت واژگان و مفاهیم مرتبط با فرآیندگرایی انواع تعاریف و کلیات موضوع تشریح گردد و مباحثی ‌در مورد فرایند و تحلیل فرایند و نگرش‌های مرتبط ارائه شوند.

علل روی آوردن سازمان‌ها به مهندسی مجدد می‌تواند وابسته به عوامل خارجی یا عوامل داخلی سازمان باشد. حال به بررسی عوامل خارجی و داخلی یا پیشرانه های مؤثر در روی آوردن سازمان‌ها به مهندسی مجدد و انتخاب آن به عنوان راه نجات سازمان، می پردازیم.

الف – عوامل خارجی: با مشاهده سطح رقابت افزایشی در بازارهای جهانی نیاز به نوآوری در سازمان بیشتر ملموس می شود تا سازمان بتواند خدمات یا محصولات با استانداردهای جهانی و قابل رقابت تولید کند.

‌بنابرین‏، افزایش دانش و همچنین هماهنگی بین فرآیندهای سازمان از بزرگترین چالش‌های سازمان‌های امروزی به شمار می رود. مهندسی مجدد می‌تواند به عنوان ابزاری جهت بهبود شگرف در عملکرد به کار رود.

به طور خلاصه عوامل یا پیشرانه های خارجی انتخاب مهندسی مجدد عبارتند از:

افزایش سطح رقابت در بازارهای جهانی؛

تغییرات نیاز مشتریان؛

افزایش سطح انتظارات مشتریان؛

پیشرفت‌های حاصل شده در فناوری اطلاعات؛