نمودار شماره(۴ – ۱): درصدپاسخگویان بر حسب متغیرجنس ۶۲

نمودار شماره(۴ – ۲): درصد پاسخگویان بر حسب متغیرسن ۶۳

نمودارشماره(۴ – ۳): درصد پاسخگویان بر حسب متغیروضعیت تاهل ۶۴

نمودار شماره(۴ – ۴): درصد پاسخگویان بر حسب متغیرمیزان تحصیلات ۶۵

نمودار شماره(۴ – ۵): درصدپاسخگویان بر حسب متغیرسابقه کار ۶۶

نمودار شماره(۴ – ۶): درصدپاسخگویان بر حسب متغیرسرمایه روانشناختی ۶۷

نمودار شماره(۴ – ۷): درصدپاسخگویان بر حسب متغیرسرمایه اجتماعی ۶۸

نمودار شماره(۴ – ۸): درصدپاسخگویان بر حسب متغیرسرمایه روانشناختی ۶۹

چکیده

امروزه یکی از مسائلی که مدیران با آن روبرو هستند بهبود عملکرد کارکنان و در نتیجه افزایش کارایی و بهره وری سازمان می‌باشد. در تحقیق حاضر از بین عوامل تاثیرگذار بر عملکرد کارکنان، به عوامل سرمایه اجتماعی و سرمایه روانشناختی پرداخته شده است. این پژوهش ‌بر اساس هدف، جزء پژوهش های بنیادی و از نظر گردآوری داده ها از نوع پژوهش های توصیفی، غیر آزمایشی است.

هدف از این پژوهش بررسی نقش تعدیل کننده سرمایه اجتماعی بر تاثیر سرمایه روانشناختی بر کارایی عملکرد کارکنان در شرکت تولیدی صنعتی فراسان می‌باشد. ابزار پژوهش دو پرسشنامه استاندارد سرمایه روانشناختی و ارزیابی عملکرد و یک پرسشنامه محقق ساخته سرمایه اجتماعی می‌باشد، با توجه به اینکه پرسشنامه های استاندارد قبلا در مطالعات مختلف استفاده گردیده است بیشتر به اعتبار و پایایی پرسشنامه محقق ساخته با بهره گرفتن از روش های مطالعه مقدماتی، اعتبار صوری و برای تعیین پایایی نیز از زوش آلفای کرونباخ استفاده شده است، که این پرسشنامه‌ها بین ۱۲۰ نفر از کارکنان شرکت تولیدی صنعتی فراسان توزیع گردید داده های جمع‌ آوری شده به وسیله نرم افزارSpss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و جهت تحلیل آماری پژوهش از رگرسیون خطی و رگرسیون چندگانه استفاده گردید. سپس آزمون فرضیه، مشخص گردید نقش تعدیل گر سرمایه اجتماعی بر تاثیر سرمایه روانشناختی بر کارایی عملکرد کارکنان معنی دار نبود.

واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی، سرمایه روانشناختی، کارایی عملکرد کارکنان و شرکت تولیدی صنعتی فراسان

فصل اول

کلیات پژوهش

۱-۱-.مقدمه

در عصری زندگی می‌کنیم که از آن به عنوان جنگ استعداد‌ها یاد کرده می‌شود. که در واقع این اصطلاح به نقش مهم و اساسی نیروی انسانی در عملکرد بالای سازمان‌ها اشاره دارد. شناسایی، جذب، نگهداری و توسعه استعدادها از وظایف عمده سازمان‌های امروزی می‌باشد (فروهر، هویدا و جمشیدیان، ۱۳۹۰).

چشم انداز کنونی مدیریت استعدادها، به عنوان یک امر حیاتی در دستیابی به مزیت رقابتی با بهره گرفتن از مهمترین دارایی‌های سازمانی (سرمایه های انسانی)، مستلزم یک تغییر پارادایم به سمت توجه به توانمندی ها و ظرفیت های مثبت کارکنان است (جمشیدیان و فروهر، ۱۳۹۲).

در دو دهه اخیر مفهوم سرمایه اجتماعی در زمینه ها و اشکال گوناگونبه عنوان یکی از کانونی ترین مفاهیم، ظهور و بروز یافته است، هر چند شور و شوق زیادی در بین صاحب نظران و پژوهشگران، مشابه چارچوب مفهومی و ابزارتحلیلی ایجاد کرد. لیکن نگرش ه ها، دیدگاه ها و انتظارات گوناگون را نیز دامن زده است. به طور کلی میزان سرمایه اجتماعی در هر گروه با جامعه ای نشان دهنده میزان اعتماد افراد به یکدیگر است. همچنین وجود میزان قابل قبولی از سرمایه اجتماعی موجب تسهیل کنشهای اجتماعی می شود. به طوری که در مواقع بحرانی می توان برای حل مشکلات از سرمایه اجتماعی به عنوان اصلی ترین منبع حل مشکلات و اصلاح فرایندهای موجود سود برد. از این رو شناسایی عوامل مؤثر در تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی اهمیت بسزایی دارد (امامقلی، ۱۳۸۹).

سرمایه اجتماعی و سرمایه روانشناختی به طور کلی ایده های نوینی نیستند بلکه شرایط ایجاد شده در سازمان‌ها باعث شده که این مفاهیم به گونه ای مطرح شوند که مدیران به آن ها بیشتر توجه کرده و به اهمیت و فواید آن ها پی ببرند. به خاطر وجود زمینه ی مساعد برای مباحث اجتماعی در حوزه ی سازمان و مدیریت بررسی سرمایه اجتماعی و سرمایه روانشناختی در این حوزه و استفاده از آن ها در مطالعات سازمانی به سرعت افزایش یافت (فقیهی و فیضی، ۱۳۸۵).

۱-۲- بیان مسئله

در دنیای رقابتی امروز استفاده بهینه از منابع اهمیت بسیار بالایی دارد. سازمان‌هایی در این رقابت پیروز می‌گردند که از منابع خود به بهترین نحو استفاده نموده و بالاترین میزان بهره وری را داشته باشند. یکی از منابع مهم سازمان‌ها کارکنان می‌باشند. بهبود عملکرد کارکنان یکی از مسائل اساسی است که مدیران با آن مواجهند. عوامل متعددی وجود دارد که بر عملکرد کارکنان تاثیر می‌گذارد که از میان این عوامل می توان به سرمایه اجتماعی^[۱] و سرمایه روانشناختی^[۲] اشاره کرد (معمارزاده، عطایی و اکبری، ۱۳۸۸).

سرمایه روانشناختی به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر عملکرد کارکنان، یک حالت توسعه ای مثبت روانشناختی است که می توان آن را با مشخصه‌ های زیر تعریف کرد: اعتماد بنفس (خودکارآمدی^[۳])، تعهد و انجام تلاش برای موفقیت در کارها، وظایف چالش برانگیز، داشتن استناد مثبت (خوش بینی^[۴]) درباره موفقیت های حال و آینده. پایداری در راه هدف و در صورت لزوم تغییر مسیر رسیدن به هدف (امیدواری^[۵]) برای دستیابی به موفقیت، پایداری و استواری هنگام بروز سختی ها و مشکلات برای حفظ وبازیابی خود، و حتی فراتر از آن، پیشرفت و ترقی هنگام مواجهه با مشکلات و سختی ها (انعطاف پذیری^[۶]). بررسی ها نشان داده است که سازمان‌هایی که فاقد سرمایه روانشناختی می‌باشند بهره وری و توفیق مورد نیاز را نخواهند داشت ( جمشیدیان و فروهر، ۱۳۹۲).

گردشگر ورزشی شخصی است که توسط یک تور ورزشی ، از رشته ورزشی مورد دلخواه خود به عنوان تماشاچی ، همانند بازی های آسیایی ، جهانی و یا بازی های ویژه بانوان بازدید و یا تمایل دارد در رویدادها مشارکت نماید.(مجتبوی،۱۳۸۴).

در کل گردشگری ورزشی سه نوع است و سه رفتار عمده را در بر می‌گیرد:

1. 1. شرکت کردن (گردشگری ورزشی فعال).

1. 1. تماشا کردن (گردشگری ورزشی رویداد یا غیر فعال).

1. بازدید کردن از جذابیت های شهور مربوط به ورزش مثل بازدید از شخصیت های ورزشی ، موزه های ورزشی ، ورزشگاه های مهم و غیره (گردشگری خاطرات ورزشی) (گیسون،۲۰۰۵).

در تقسیم بندی دیگری گردشگری ورزشی رابا توجه به هدف مسافرت به سه دسته تقسیم کرده‌اند:

1. 1. شرکت کننده گان در رویدادها.

1. 1. تماشاگران.

1. دوستداران ورزشی (نگووا^[۲۰] و همکاران ۱۹۹۶)

گامون و رابینسون(۱۹۹۷)گردشگری ورزشی را به دو بخش نرم(soft) و سخت (hard) تقسیم کردند و آن ها رابه این صورت تعریف نمودند.گردشگر ورزشی سخت فردی است که به منظور مشارکت فعال در یک رقابت ورزشی شرکت می‌کند و گردشگر نرم کسی است که در فعالیت تفریحی تا رقابتی شرکت می‌کند و به عنوان کسی که به دنبال اوقات فراغت است در گردشگری ورزشی شرکت می‌کند.

۲-۸- دیدگاه گامون و رابینسون(۱۹۹۷) ‌در مورد گردشگری ورزشی

گامون و رابینسون دو تعریف از گردشگری ورزشی و ورزش گردشگری ارائه کرده‌اند:

گردشگری ورزشی : افراد یا گروه هایی از مردم که هنگام مسافرت یا اقامت در محلی خارج از محیط زندگی شان ، به طور فعال یا غیر فعال در یک ورزش رقابتی یا تفریحی شرکت می‌کنند(ورزش به عنوان اولین هدف مسافرت است).

ورزش گردشگری: افرادی که به خارج از محیط زندگی شان مسافرت می‌کنند یا در آنجا اقامت می‌کنند و به طور فعال یا غیر فعال در یک رقابت ورزشی رقابتی یا تفریحی که برای آن ها به عنوان یک هدف ثانویه مطرح است شرکت می‌کنند.

فالکنر (۱۹۹۸) و دیگران عنوان می‌کنند که گردشگری ورزشی (یعنی گردشگری که در آن ورزش انگیزه ثانوی است) بسیار گسترده است. برای نمونه فعالیتی همانند راه رفتن فعالیت تفریحی است و نبایستی به عنوان گردشگری ورزشی طبقه بندی شود. در لغت نامه جامعه شناسی ، تورکیلدسن بیان می‌کند که تفریح (هر فعالیتی است که هنگام فراغت انجام می‌گیرد )، چه به صورت انفرادی و چه به صورت دسته جمعی لذت بخش است ، جاذبه های خاص خود را دارد و به خاطر پاداش انجام نمی شود. همچنین فالکنر و دیگران عنوان می‌کنند که تعدادی اجزای کلیدی وجود دارند که گردشگری ورزشی را شکل می‌دهند . آن ها عنوان می‌کنند که گردشگری ورزشی با رویداد مرتبط است و هر تفریحی باید رویداد را به عنوان کانون و مرکز در بر گیرد.

تعاریف آن ها اجزای زیر را شامل می شود:

گردشگری ورزشی وابسته به رویداد است.

تمرکز گردشگری ورزشی بر ورزش های رقابتی است.

انگیزه شرکت در گردشگری ورزشی عمدی است.

شرکت کنندگان در گردشگری ورزشی می‌توانند حاضران ، مسئولان یا رقابت کنندگان باشند.

پیامدهای ویژه ای از گردشگری ورزشی حاصل می شود که بر ۱- افراد ۲- جامعه ۳- ایالت یا ملت تاثیر می‌گذارد.

درتحقیقات جدیدی که به وسیله ی گتز^[۲۱](۲۰۰۳) انجام شده است این مفهوم با این نظریه تقویت می شود.(گردشگری ورزشی رویداد در سطح بین‌المللی به عنوان بازاری مهم و بسیار مطلوب مطرح است). گتز عنوان می‌کند که نیروهایی همچون رسانه ها ، حامیان مالی توسعه شهری ، توسعه تسهیلات و محبوبیت عمومی ورزش به طور کلی وجود دارد. برای بسیاری از مسئولان ملی و استانی گردشگری رویداد یکی از مهمترین عوامل طرح های راهبردی خود آن ها به شمار می‌آید. در سند راهبردی ملی گردشگری ورزشی استرالیا نیز نکته جالب این است که مثال هایی که از گردشگری ورزشی آورده شده است که همگی رویداد هستند مانند المپیک .

در تعریف این بخش نیز بسیاری از سازمان ها مرتبط با رویداد هستند . همان گونه که گتز عنوان می‌کند: «رویداد ها مهمترین بخش گردشگری ورزشی هستند و شاید به لحاظ تعداد گردشگران و تاثیر اقتصادی مهمترین باشند.

۲-۹- اشکال مختلف گردشگری

با توجه به اهداف مورد نظر در سیاحت ، اشکال متنوعی از گردشگری(به صورت شخصی یا گروهی) به وجود می‌آیند ، که به طور مختصر به شرح هر یک می پردازیم.

گردشگری تفریحی: این نوع گردشگری شامل افراد یا گروه هایی است که جهت استفاده از تعطیلات ، تفریح ، استراحت ، استفاده از آب و هوای گرم تر یا خنک تر از محل اقامت خود به مسافرت می‌روند.(قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری فرهنگی-آموزشی : این گردشگری برای آشنایی با مواریث فرهنگی و هنری ، آداب و رسوم ، بناها و آثار تاریخی ، با اهداف آموزشی ، تحقیقاتی و پژوهشی صورت می‌گیرد. (قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری ورزشی: سیر و سیاحت هایی که جهت شرکت در مسابقات ورزشی و یا تماشای مسابقات ورزشی انجام می‌گیرد،جز توریسم ورزشی است. (قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری مذهبی: این نوع گردشگری از رایج ترین اشکال گردشگری در سر تا سر جهان است جاذبه های مذهبی، زیارتگاه ، هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جلب می‌کند.(رضوانی،۱۳۸۲).

گردشگری اجتماعی: در این نوع از توریسم ، عمدتاًً هدف های اجتماعی ، جامعه شناسی و امثال آن مورد نظر است. دیدار دوستان ، آشنایان و خویشاوندان نیز از این نوع است. (رضوانی،۱۳۸۲).

گردشگری سیاسی: مسافرت به منظور شرکت در اجلاس و مجامع بین‌المللی ، کنگره و سمینارهای سیاسی ، جشن های ملی و مذهبی مراسم ویژه سیالی مانند تدفین رهبران و شخصیت های سیاسی، پیروزی رهبران حزب و به حکومت رسیدن آن ها و نظایر آن. (قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری فضایی: گونه جدیدی در صنعت گردشگری است که فعلا توسط آژانس فضایی روسیه و با اعزام داوطلبان به ایستگاه بین‌المللی فضایی آغاز شده است.

گردشگری الکترونیک: به زبان ساده، اگر به جای استفاده از روش معمولی سفر و پیمودن مسافت‌های جغرافیایی، از اینترنت و فناوری اطلاعات و ابزار‌های الکترونیک، مانند سی‌دی، تلفن همراه، نقشه، تصاویر سه بعدی، عکس و فیلم و شبیه‌سازی‌های کامپیوتری و … در سفرهای خود استفاده کنیم، ‌به این نوع مسافرت، مسافرت الکترونیکی یا گردشگری الکترونیکی می‌گوییم. ‌به این ترتیب، می‌توانیم تمام فعالیت‌های گردشگری ، همچون انتخاب منطقه مورد نظر و سرویس‌های ارائه شده در سفر (برنامه‌ریزی و مدیریت سفر)، بازدید از موزه‌ها، بناهای قدیمی، آثار باستانی و مناظر زیبای مناطق گوناگون را بدون طی نمودن جاده‌ها و صرف کمترین هزینه، انجام دهیم.

گردشگری مجازی: عبارت است از ترکیبی از تصاویر، نماهای ۳ بعدی، نماهای پانوراما( ۳۶۰درجه) ویدئو، صوت و … که یک فضای حقیقی را مدل سازی کرده و به کاربر امکان می‌دهد که در این فضا به صورت مجازی به گشت و گذار بپردازد و ازمحیط مجازی اطلاعات مورد نظر خود را کسب کنند.

۲-۳-۶ سود تقسیمی هر سهم

هر سال شرکت‌ها بخشی از سود خالص را مطابق قانون و بخشی را ‌بر اساس نیاز شرکت نزد خود نگهداری می‌کنند و مابقی را بین سهام‌داران تقسیم می نمایند. به مقدار سودی که شرکت تقسیم می‌کند و به طور نقدی به دست سهامدار می‌رسد یا سود تقسیمی گفته می شود به عبارت دیگر سود تقسیمی هر سهم بخشی از سود پس از کسر مالیات به ازاء هر سهم است که توسط شرکت پرداخت می‌گردد. سود پرداختی هر سهم از تقسیم کل سود پرداختی ( مصوب مجمع عادی سالانه ) بر تعداد سهام شرکت به دست می‌آید. چون سود تقسیمی هر سهم، سود بخشی از درآمد می‌باشد که سهام‌داران ‌در مورد تقسیم آن نظر می‌دهند معمولا کمتراز سود هر سهم می‌باشد . البته چنانچه تمام سود تقسیم شود سود هر سهم و سود تقسیم شده برابر می‌باشد در بعضی موارد خاص نیز سود تقسیم شده بیشتر از سود هر سهم است که این مبلغ اضافی معمولا از محل سود انباشته سال‌های قبل تامین می شود . البته این وضعیت اکثرا نشان دهنده بی برنامه بودن شرکت می‌باشد چون سود انباشته همان سود سال‌های گذشته است که توزیع نشده است و معمولا جهت انجام برنامه ای خاص در شرکت باقی مانده است و توزیع آن در سال‌های بعد نشانه خوبی نیست. با شروع فصل مجامع شرکت‌های بورس موضوع تقسیم سود ذهن تمامی سهام‌داران شرکت های بورسی را به خود جلب کرده به خصوص سهام‌داران حقیقی که ازاین راه امرار معاش می‌کنند.

اینکه چه میزان از سود تحقق یافته هر سهم به صورت نقدی توزیع شود و چه میزان در شرکت باقی بماند تصمیمی است که در مجمع عادی سالیانه توسط هیات مدیره به مجمع پیشنهاد داده می شود و سپس به تصویب سهام‌داران می‌رسد. ‌بر اساس قانون تجارت در صورت تصویب در مجمع عمومی عادی سالانه تقسیم سود تصویب شده، حداکثر ظرف ۸ ماه ازتاریخ تصویب به سهام‌داران می بایست پرداخت گردد. البته سود پرداختی تنها به سهامدارانی پرداخت می‌گردد که درتاریخ برگزاری مجمع مالک آن میزان سهم باشند.

۲-۳-۷ محتوای اطلاعاتی سود سهام :

سیاست تقسیم سود یک شرکت و تغییر این سیاست می‌تواند شامل اطلاعاتی باشد که به آن محتوای اطلاعاتی سود سهام گویند. ادامه سیاست تقسیم سود باثبات، افزایش یا کاهش در روند آن، اطلاعاتی درباره انتظارات مدیران شرکت ‌در مورد آینده شرکت در اختیار سرمایه گذاران قرار می‌دهد. سهام‌داران نسبت به ۳ حالتی که ممکن است اتفاق بیافتد، اطلاعاتی را از انتظارات مدیران درباره آینده شرکت کسب می‌کنند. (فرزین و همکاران ۱۳۸۹)

۲-۳-۷-۱حالت اول:

ادامه تقسیم سود به صورت فعلی: در این حالت سرمایه گذار نسبت به ادامه روند درآمدی شرکت اطمینان دارد و یا حداقل عدم اطمینان وی کاهش می‌یابد. حتی اگر درآمدهای شرکت کاهش یابد، ولی سیاست با ثبات تقسیم سود ادامه پیدا کند، سرمایه گذار وضعیت مذبور را بدین صورت تفسیر می‌کند که انتظارات مدیران شرکت نسبت به آینده شرکت بهتر از آن است که وضع موجود نشان می‌دهد و در نتیجه اطمینان بیش تری نسبت به سهام این شرکت در مقایسه با سهام شرکتی که همزمان با کاهش درآمد، سود تقسیمی خود را نیز کاهش می‌دهد، خواهد داشت.

۲-۳-۷-۲ حالت دوم:

افزایش مقطعی سود تقسیمی و استمرار ثبات این حالت از نظر سرمایه گذار نشان دهنده بهبود وضعیت سودآوری شرکت است و اطمینان می‌یابد که علاوه بر بهبود وضعیت سودآوری جاری شرکت، مدیران نسبت به ادامه و یا تثبیت این سودآوری اطمینان دارند. به همین دلیل ممکن است عکس العمل بازار ‌به این شرکت مثبت بوده و قیمت سهام شرکت افزایش یابد.

۲-۳-۷-۳ حالت سوم:

کاهش در سود تقسیمی: محققان معتقدند که مدیران شرکت هایی با سیاست تقسیم سود باثبات، به خاطر عکس العمل شدیدتر قیمت ها نسبت به کاهش سود تقسیمی، انعطاف کم تری در این مورد نشان می‌دهند. ‌بنابرین‏ زمانی که شرکت ها سود تقسیمی خود را کاهش می‌دهند، در عمل به سهامدار اعلام می‌کنند که درآمدهای شرکت کاهش یافته است. ‌بنابرین‏، سهامدار کاهش در سود تقسیمی را نشانه ای بر وجود مشکلات جدی در شرکت تفسیر می‌کند. چون مدیران شرکت نمی توانند برای همیشه بازار را گمراه کنند و با وجود کاهش در درآمدها به طور مستمر به سیاست تقسیم سود با ثبات ادامه دهند.

۲-۴ رابطه سطح رقابت با سیاست تقسیم سود:

در ساختار انحصار چند جانبه ی بازار محصول و در موقعیت مطلوب سودآوری شرکت ها به منظور از بین بردن انحصار و همچنین افزایش سودآوری خود استراتژی حداکثر سازی تولید را پیاده کرده و بدین منظور بدهی های خود را افزایش می‌دهند (برندر و لویس٬ ۱۹۸۶ ). این نظریه در موقعیت های نامساعد اقتصادی نیز کاربرد دارد که باعث می شود شرکت ها تولید خود را متوقف کرده و سودآوری خود را کاهش دهند (پاندی٬ ۲۰۰۴). لذا می توان دید که شرکتهایی که در رقابت شدید قرار دارند میزان پرداخت سود خود را کاهش می‌دهند تا از این طریق تامین مالی کرده باشند که هزینه کمتری دارد. ساختار رقابت محصول جایگزینی برای مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی به شمار می رود و استراتژی های مالی شرکت را مانند سیاست تقسیم سود تحت تاثیر قرار می‌دهد. (کااو و همکاران،۲۰۱۳). گومز (۲۰۰۰) بیان می‌کند تقسیم سود سهام‌داران بیرونی و سهام‌داران اقلیت را ایمن می‌کند که اختیارات قانونی نیز بر آن تاثیر گذار می‌باشد. هارت (۱۹۸۳) بیان می‌کند که رقابت در بازار باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیریت و سهام‌داران می شود بدین معنی که سهام‌داران با توجه به عملکرد شرکت و رقابت آن می‌توانند عملکرد شرکت را ارزیابی نمایند (کااو و همکاران،۲۰۱۳) به همین دلیل و با توجه به تحقیقات پیشین انتظار می‌رود که رقابت در بازار باعث تاثیر در سیاست های تقسیم سود شرکت شود که در مواقعی می‌تواند مثبت و یا منفی نیز باشد. رقابتی بودن بازار محصول بدین معنا است که شرکت‌های مختلف در تولید و فروش کالا رقابت تنگاتنگی دارند و کالاهای آن ها نسبت به دیگری برتری چندانی ندارد، چرا که اگر غیراز این باشد، بازار به سمت انحصار یا انحصار چندجانبه تمایل پیدا خواهد کرد. از طرفی برخی محققان معتقدند که افزایش بدهی باعث سرمایه گذاری ناکارا می شود، یعنی تامین مالی داخلی، یعنی از سهام داران، ارزان تر از استقراض خارجی با عنایت به عدم تقارن اطلاعاتی خواهد بود. زیرا بدهی بیشتر سبب هزینه بر بودن خروجی برای شرکت‌های اهرمی خواهد شد. در بازارهای رقابتی، شرکت‌های رقیب با اهرم کمتر منجر به تشدید رقابت از منظر خروجی یا کاهش قیمت خواهند شد. در صورتی که شرکت‌های اهرمی بخواهند برای ادامه رقابت به استقراض روی آورند، ممکن است با پریشانی مالی یا ورشکستگی مواجه شوند.

دلیل دیگر بر بطلان بیع موقت آن است که اساساً چنین بیعی از عنوان بیع مصطلح در فقه خارج ‌می‌باشد. زیرا در صورتی ‌می‌توان عنوان بیع را بر یک معامله اطلاق کرد و آن را از مصادیق بیع دانست که عرفاً چنین اطلاقی صحیح باشد. ‌بنابرین‏ اگر قراردادی در عرف مردم، خارج عنوان بیع باشد، نمی­ توان آن را مصداق بیع مصطلح در فقه دانست^[۱۱۷]. به عبارت دیگر بیع و سایر عقود دارای مفهوم عرفی هستند و به همین جهت برای تعریف بیع باید به موارد صدق آن در عرف مراجعه کرد و مرجع فهم معانی این اصطلاحات و موارد تطبیق آن عرف ‌می‌باشد.

به عقیده برخی فقهاء عنوان بیع در عرف، تنها بر بیع مطلق (غیرموقت) صادق است. به عبارت دیگر بیع موقت، اساساً مصداق بیع مصطلح نیست و از اصطلاح بیع عرفی، خارج ‌می‌باشد^[۱۱۸].مرحوم خویی در این باره معتقد است که معنا و مفهومی برای تملیک موقت، قابل تصور نیست زیرا معنای بیع خانه آن است که بایع، خانه خود را به صورت ابدی و غیر مقید به زمان به دیگری تملیک کند. ‌بنابرین‏ بیع و تملیک موقت، صحیح نیست.^[۱۱۹] و در جای دیگر بطلان بیع موقت را بدیهی دانسته، می­نویسد: «تردیدی نیست که آنچه در عقد بیع، انشاء می­ شود، از جهت زمان مطلق است و بایع در عقد بیع، ملکیتی مطلق و همیشگی را انشاء می­ کند.» مرحوم خویی معتقد است که در موارد خیار شرط، دایره ملکیت از ابتدا محدود و مقید به عدم فسخ است و لذا منشأ در بیع در چنین مواردی مقید به عدم فسخ ‌می‌باشد^[۱۲۰].

‌بنابرین‏، انتقال دائمی عین از ویژگی‌های لازم و اوصاف ممیزه «عقد بیع است» و به همین جهت انتقال موقت عین را اساساً نمی­ توان، مصداق بیع دانست. ‌بنابرین‏، انتقال دائمی عین از ویژگی‌های لازم و اوصاف ممیزه «عقد بیع» است وبه همین جهت انتقال موقت عین را اساسا نمی توان مصداق بیع دانست. ‌بنابرین‏ ،تحلیل قرارداد تایم شر تحت عنوان« بیع تایم شر» مورد سوال قرار گرفته­و آن را مصداق بیع مصطلح ندانسته­اند. به عنوان نمونه آیت­الله معرفت می­فرمایند: چنین معامله­ای بیشتر به اجاره شباهت دارد و در بیع بی­سابقه است.آیت الله علوی گرگانی می­فرمایند: این نحو خرید و فروش معلوم نیست مصداق بیع باشد، زیرا ظهور تملیک، در مالکیت استمراری است.آیت­الله صافی می­فرمایند: فروش ملک به صورت مذکور شرعی نیست، ولی اجاره اشکال ندارد^[۱۲۱].

اما افراز منافع با بیع باید گفت که هیچ سنخیتی ندارد. زیرا عقد بیع تملیک عین بعوض معلوم که در افراز منافع آنگاه که شرکای توافق می­نمایند که منافع قسمتی از یک ملک یا یکی از املاک به صورت مفروزی در تصرف یکی از شرکای قرار گیرد. در واقع عقدی واقع نشده تا عنوان بیع بر آن صدق کند. اما از جهت آنکه یکی از خصوصیات عقد بیع دوام و همیشگی آن است با افراز منافع نیز سنخیت دارد. زیرا شریک مفروز التصرف در واقع برای همیشه از منافع ملک استفاده می­ نماید. و از جهت اینکه یکی از شرکای مالک منافع دائمی یک ملک شده است آیا می ­تواند آن را به دیگری منتقل نماید. در حالی که عین آن مشاعی است بین فقهاء و حقوق ‌دانان اختلاف است. زیرا هر گونه تصرف حقوقی در ملک مشاع جایز است اما تصرف مادی و فیزیکی یعنی تسلیم مال مشاع نیاز به رضایت سایر شرکای را دارد. در افراز منافع، چنانچه پذیرفتیم که شریک مفروزالتصرف مالک منافع ملک برای همیشه است.این امر اعتباری «سکنای در منزل» یا استفاده دائمی از منافع را به دیگری واگذار می­ کند. همان‌ طور که سرقفلی ملک یعنی استفاده از منافع ملک در مراکز تجاری قابل واگذاری و انتقال است در افراز منافع نیز همین مالکیت منافع را به غیر منتقل می­ کند. لذا از این زاویه مثل عقد بیع بوده و یک نوع تملیک ‌می‌باشد.

۴٫ افراز منافع با عقد صلح

یکی از عقود معین که در فقه و حقوق مورد بحث قرار گرفته است عقد «صلح» است. عقد مذکور چنانچه بسیاری از فقهاء گفته­اند، تنها عقدی است که برای قطع کشمکش و رفع نزاع باشد^[۱۲۲] نیست و عقد صلح منحصر به مواردی نیست که نزاعی رخ داده یا اختلافی وجود داشته باشد^[۱۲۳]. بلکه عقد صلح به عنوان عقدی مستقل در کنار سایر عقود، مشروعیت واعتبار دارد عقد صلح از آن جهت که قالبی گسترده ­تر از همه عقود دارد و به عبارت دیگر همه عقود را ‌می‌توان در قالب صلح منعقد نمود، می ­تواند قالبی برای بیع زمانی قرار گیرد^[۱۲۴].

با توجه به ماهیت و ویژگی عقد صلح ‌می‌توان گفت، انتقال مالکیت زمان­بندی شده اگر چه در قالب عقد بیع امکان ندارد، اما به نظر می­رسد انعقاد چنین قراردادی تحت عنوان «عقد صلح» نیز مانعی ندارد. ‌بنابرین‏ مالک عین می ­تواند در قالب یک عقد صلح معوض مالکیت زمان­بندی شده عین را به چند نفر منتقل نماید به گونه ­ای که مالکیت این افراز به صورت مقطعی و موقت بودن، هر یک از آن ها در مدت مشخصی از هر سال، مالک آن عین باشند.

قراداد فوق با توجه به ماده ۷۵۸ قانون مدنی:«صلح در مقام معاملات هر چند نتیجه معامله را که به جای آن واقع شده است می­دهد لیکن شرایط و احکام خاصه آن معامله را ندارد. ‌بنابرین‏ اگر مورد صلح، عین باشد در مقابل عوض، نتیجه آن همان نتیجه بیع خواهد بود بدون اینکه شرایط احکام خاصه بیع در آن مجری می­ شود».

قابل تقیید به زمان ‌می‌باشد و مشروط به دوام مالکیت نیست.

تنها نکته­ای که اینجا قابل بحث ‌می‌باشد این است که هر چند هر گونه قرارداد و توافقی را ‌می‌توان تحت عنوان عقد صلح منعقد کرد اما محدوده اختیار افراد بدان اندازه نیست که بتوانند امور نامشروع را نیز تحت عنوان این عقد قرار دهند.امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله می­فرمایند:«یجوز ایقاعه علی کل امر الاما استثنی کما یاتی بعضها و فی کل مقام الا اذا کان محرماً لحلال او محللاً لحرام^[۱۲۵]»

عقد صلح، عقد جایز است مگر مواردیکه استثناء شده و در هر مقامی نیز جایز است مگر موجب حرام شدن حلال یا حرام شدن حلال گردد. ماده ۷۵۴ قانون مدنی در این باره تصریح ­دارد:”هر صلح نافد است، جز صلح بر امری که غیرمشروع باشد”.

اشکالی که ممکن است ‌در مورد صلح مالکیت زمان­بندی شده مطرح شود، آن است که موضوع چنین عقدی عبارت است از انتقال مالکیت موقت به چند نفر و این امر در «حقوق اسلام» مورد قبول واقع نشده است، لذا مشروعیت ندارد.در پاسخ باید گفت اگر عدم مشروعیت مالکیت موقت در فقه ثابت شود. صحت عقد صلح به صورتی که ذکر شد با اشکال روبرو خواهد شد در حالی که چنان که اشاره شد در فقه عدم مشروعیت این نوع مالکیت ثابت نشده.

همان‌ طور که امام راحل «امام خمینی»: ملاک بطلان در معاملات عرف و عقلاء است، مگر آنکه شارع به طور خاص آن را باطل یا حرام اعلام کرده باشد مثل ربا که فرموده «احل اله البیع و حرام الربا» و معمولاً معاملات از نظر شرع رضایی است نه تأسیسی و تعبدی و صحت در معاملات اختصاص به معاملات متداول و جاری ندارد، بلکه اگر معامله جدیدی حسب شرایط زمان به وجود بیاید که حق هیچ یک از عناوین فعلی معاملات بر آن صدق نکند و عقلاً آن را حق می­دانند و شارع به طور خاص یا عدم آن را رد نکرده باشد صحیح و معتبر و ممضی خواهد بود مثل بیمه در اشکال گوناگون آن.

الف) اکثریت معلمان مدارس متوسطه تایوان نسبت به نظارت آموزشی مدرسه محور دید مثبتی دارند.

ب) رابط معنی­داری بین سن، سنوات خدمت، جنسیت و نظارت آموزشی مدرسه محور وجود دارد و عملکرد کارکنان آموزشی مرد از عملکرد کارکنان آموزشی زن مطلوب­تر است.

ج) نظارت مدرسه محور در بین معلمان مجرب تر پذیرش بهتری دارد.

د) مدیران و معلمان از نظارت مدرسه محور ابراز رضایت کرده ­اند.

ه) کارکنان آموزشی دبیرستان های کوچک و تازه تأسيس نسبت به کارکنان دبیرستانهای بزرگ­تر، توجه بیشتری بر نظارت مناطق شهری، توجه و تأکید بیشتری بر نظارت مدرسه محور داشتند.

ز) ناظرانی که دارای تحصیلات بالاتر و صلاحیتهای علمی بیشتری هستند در بین مدیران و معلمان از پذیرش بهتری برخوردار بودند (نقل از حسن پور، ۱۳۸۵).

اشتین هاوس در تحقیقی ‌در مورد مقایسه نظارت و عملکرد تدریس معلمان در نظارت بالینی و غیر بالینی از ۴۳ مدیر آموزشی و ۱۹۷ معلم ‌به این نتایج رسیده است.

الف ) معلمان از عملیات نظارت بالینی راحتی بودند.

ب) به اعتقاد معلمان، نظارت بالینی در توسعه توانایی‌های معلم مفیدتر از نظارت غیر بالینی است.

ج) معلمان معتقد بودند که در شروع کار آموزشی هر معلم، دوره ای برای آشنایی آنان با نظارت بالینی برگزار شود که طی آن ناظر ، معلم را راهنمایی کند. امّا ‌در مورد شاغلین به خدمت، بیشتر تأکید بر نظارت همتا شده است (نقل از ملکی، ۱۳۷۹).

وایلز (۱۹۶۷) در یک بررسی دربارۀ ۲۵۰۰ نفر از معلمان متوجه شد که فقط درصد بسیار اندکی از معلمان (۵/۱) خود را به عنوان منبعی از نظرات جدید تصور می‌کنند. بررسی­ های کوگان^[۹۱] (۱۹۶۱) نیز نشان می­دهد که از بعد روان شناختی، نظارت برای معلم به طرز اجتناب ناپذیری به منزله خطر و تهدیدی جدی جلوه می­ کند که ممکن است وضعیت حرفه­ای او را به خطر انداخته و به اعتقاد او لطمه بزند (وایلز، ۱۹۶۷ و کوگان، ۱۹۶۱ به نقل از عزیزی، ۱۳۸۶).

همچنین، نتایج بررسی های بلامبرگ^[۹۲] (۱۹۷۴) درباره نظارت بر معلم حاکی از آن است که معلمان به­نظارت به عنوان بخشی از سیستم موجود می­نگرند که نقش مهمی در زندگی حرفه­ای آنان ندارد. نظارت در واقع به یک شیوه و رسم سازمانی متداول می­ماند که مناسبت خود را از دست داده باشد (به نقل از اچسون و گال، ۱۳۷۶).

شریدان^[۹۳] و همکارانش (۱۹۹۲) در تحقیقی در ارتباط با عوامل مؤثر بر نامؤثر بودن نظارت و راهنمایی به ناتوانی ناظران در برقراری ارتباط انسانی مناسب با مخاطبین به عنوان یکی از پارامترهای مهم اشاره ‌می‌کنند.

نتایج تحقیقات کالینز^[۹۴] (۲۰۰۰) نشان می­دهد که به دلیل ماهیت قضاوتی و ذهنی نظارت و راهنمای آموزشی از طرفی و کمبود ناظران ورزیده از طرف دیگر این امر با نارسایی­هایی مواجه است. نامبرده همچنین یکی دیگر از دلایل ناکارآمدی نظارت و راهنمایی آموزشی در ترکیه تأکید بر بعد اداری آن می­داند. از طرف دیگر جا نیفتادن روش­های مناسب نظارتی که جنبه اصلاحی داشته و اعمال شیوه­ های مچ گیرانه در نظام آموزشی که بر جنبه ارزشیابی داشتن، نظارت تأکید می­ نماید سبب شده است تا در نحوه انجام وظایف نظارتی اختلالاتی پیش بیاید.

۲-۳- جمع بندی نهایی

در جمع بندی نهایی می توان بیان نمود که اکثر پژوهش های فوق بر نقش مؤثر نظارت و راهنمایی آموزشی و افرادی که این نوع نقش را ایفا می‌کنند نظیر معلمان راهنما اشاره شده است. بیشتر پژوهش ها فعالیت نظارت و راهنمایی را بر بهبود شیوه های آموزشی معلمان مؤثر قلمداد کرده‌اند و یافته های آنان این امر را نشان می‌دهد. در مجموع نقش های نظارتی و راهنمایی توانسته در دهه های اخیر بر فعالیت نظام های آموزشی اثر گذار بوده و سبب تحولی در سبک های آموزشی شود. در بررسی پژوهش های گوناگون بر نقش نظارت و اثرات آن بسیار تأکید شده اما برای آن در بعد ادارای نواقصی را مطرح نمود اه­ند که برای ناظران موانعی در قبال انجام وظایفشان ایجاد ‌کرده‌است.

اکثر مطالعات حوزه نظارت بدین نکته اشاره کرده‌اند که در پژوهش های گوناگون این نتیجه یک امر عادی به نظر می­رسید و گزارشات این چنین اعلام می­شد که نظارت برای معلم به طرز اجتناب ناپذیری به منزله خطر و تهدیدی جدی جلوه می­ کند که ممکن است وضعیت حرفه­ای او را به خطر انداخته و به اعتقاد او لطمه بزند. معلمان همواره در این فکر بودند. اکثر تحقیقات بر نقش و عملکرد نظارتی و پیشرفت کارایی آموزشی تأکید نمودند یا حداقل بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به واسطه کارایی آموزشی معلمان تأکید داشتند. در مسائل نظارتی و مسئله ناظران ضعف روابط انسانی نیز در بیشتر پژوهش ها گزارش می شد و این مسئله را همواره یک معضل برای ناظران نشان می‌داد.

همچنین مطالعه پژوهش­های پیشین پژوهش­گر را بدین امر رهنمود ساخت که بررسی­ها در این حوزه اندک بوده و چندان مطالعه ای به دلیل محدودیت­های موجود در بخش نظارت و راهنمایی و همچنین حساسیت جامعه پژوهشی نظیر معلمان و فشارهای محیطی موجود صورت نگرفته است. لذا با توجه بدین امر پژوهش در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار گشته است.

فصل سوم

روش­شناسی پژوهش

مقدمه

در این فصل طرح پژوهش، جامعه آماری، روش نمونه‌گیری، ابزار اندازه‌گیری و شیوه جمع‌ آوری اطلاعات، روش اجرا، روایی و پایایی ابزار و روش‌های تجزیه و تحلیل آماری داده ها مطرح شده است.

۳-۱- روش پژوهش

این پژوهش از لحاظ نوع نوع هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی (نظرسنجی) است. این نوع پژوهش توصیف واقعی عینی و منظم است. یعنی پژوهشگر در این گونه سعی می‌کند تا آنچه هست را بدون هیچ گونه دخالتی گزارش دهد.

۳-۲- جامعه، نمونه و روش نمونه گیری

جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان مقطع ابتدایی اعم از دخترانه و پسرانه شهر لامرد به تعداد ۱۲۵ نفر می‌باشد. با توجه به اینکه هدف تحقیق جمع‌ آوری اطلاعات معتبر از جامعه آماری بود،از جامعه نمونه گیری بعمل نیآمده و با بهره گرفتن از روش سر شماری کلیه جامعه آماری ملاک قرار گرفتند.

۳-۳- ابزار گردآوری اطلاعات

در پژوهش حاضر از پرسشنامه محقق ساخته با ابعاد بهبود شیوه ­های تدریس معلمان شامل سوالات ۷ ، ۱۲ ، ۱۹ ، ۲۲ و ۲۵ ، مرتفع شدن مشکلات خاص به ­وجود آمده برای معلمان شامل سوالات ۲ ، ۹ ، ۱۴ ، ۱۶، ۲۰ ، ۲۴ و ۲۶، سوالات بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی شامل سـؤالات ۱ ،۵ ، ۶ ، ۱۱ ، ۱۳، ۱۵ ، ۱۸ ، ۲۱ و ۲۳ و بهبود شیوه ­های ارزشیابی دانش ­آموزان شامل سوالات ۳ ، ۴ ، ۸ ، ۱۰ و ۱۷ استفاده شد.