۲-۲-۱) سیر تاریخی مطالعه تفکر مبتنی بر عملکرد

سابقه مطالعه عملکرد در شکل ابتدایی و اولیه آن به گذشته های بسیار دور باز می‌گردد . در واقع از همان زمانی که انسان زندگی گروهی را آغاز و پدیده تقسیم کار را در شکل بسیار ابتدایی بین اعضاء مقدر داشته است ، به گونه ای که افراد موفق نسبت به دریافت پاداش و احتمالاً ترفیع مقام نائل می شدند . این شیوه بر اساس قضاوت های ذهنی و شخصی مسئولان صورت می گرفت ، که به صورت کلی و در غالب عباراتی همچون خوب و بد بیان می شد . همگام با گذر زمان و پیچیده تر شدن وظایف و مشخص شدن هر چه بیشتر انتظارات و خواسته ها ، عملکرد و ارزیابی آن در جهت تطابق و هماهنگی مسیر رشد و تکامل خود را پیمود . اما نظام عملکرد و ارزیابی آن به صورت گسترده چه در سطح فردی و چه در سطح سازمانی از سال ۱۸۰۰ میلادی در اسکاتلند توسط اون^[۹] در صنعت نساجی مطرح شد ( صمدی ، ۱۳۸۲، ص ۳۲ ) . استفاده از چوب در رنگ سفید نماد عملکرد عالی ، رنگ زرد نماد عملکرد خوب ، رنگ آبی نماد عملکرد متوسط و رنگ سیاه نماد عملکرد بسیار بد در خصوص کارایی و عملکرد فرد و نهایتاًً سازمان مورد استفاده قرار می گرفته است . فرایند عملکرد و ارزیابی آن در سال‌های اخیر نسبت به گذشته آن به مراتب راه تکامل و پیشرفت را پیموده است ، در واقع همگام و همسو با توسعه و تکامل اندیشه‌های مدیریت در قالب مکاتب مدیریت ، فرایند ، ماهیت و کارآمدی آن نیز توسعه پیدا ‌کرده‌است .مدیریت کلاسیک با انتشار کتاب مدیریت علمی تیلور ^[۱۰] در سال ۱۹۱۱ میلادی به وجود آمد . او اولین کسی بود که انسان را در هنگام کار مورد مطالعه قرار داد . هدف کلی تیلور ، افزایش کارایی و بازدهی کار از طریق ازدیاد سطح تولید با کاهش هزینه بود . به همین دلیل وی در صدد ایجاد نظامی بود که کار کارگران را اندازه گیری کند ( طبرسا ، ۱۳۸۷ ،ص ۲۰۴) .

۲-۲-۲ ) ابعاد عملکرد سازمانی

در این تحقیق عملکرد از دو بعد مالی و بازار مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است .

عملکرد مالی

عملکرد مالی واحد تجاری در بر گیرنده بازده حاصل از منابع تحت کنترل واحد تجاری است . اطلاعات درباره عملکرد مالی در صورت سود و زیان و ترازنامه ارائه می شود (بختیاری ، ۱۳۸۵ ،ص ۵۹) . در این تحقیق عملکرد مالی اندازه گیری می شود. دارایی عبارت است از حقوق نسبت به منافع اقتصادی آتی یا سایر راه های دستیابی مشروع به آن منافع که در نتیجه معاملات یا سایر رویدادهای گذشته به کنترل واحد تجاری درآمده است . دارایی در علم حسابداری عبارت است از کلیه اموال و حقوقی که دارای ارزش پولی باشد . دارایی های یک واحد ممکن است پدیده‌های عینی و مشهود باشند ، مثل زمین ،ساختمان ،موجودی نقدی و موجودی کالا ، یا به صورت حقوق مالی و امتیازات غیر قابل رویت مثل سرقفلی ‌و مطالبات از اشخاص . دارایی ها عرفاً از نظر ارائه در ترازنامه به ‌گروه‌های متمایزی تقسیم می‌شوند. دو گروه که مورد استفاده بیشتری دارند عبارتند از دارایی های جاری و دارایی های ثابت ، دارایی یکی از عناصر حسابداری است که نشان دهنده وضعیت مالی شرکت است (بختیاری ،۱۳۸۵،ص ۶۲) .

سود حسابداری عبارت از درآمدها منهای هزینه ها می‌باشد. در طول یک سال مالی شرکت با توجه به فعالیت هایی که انجام می‌دهد ، در آمد تحصیل می‌کند . از طرفی شرکت برای تولید محصولات و ارائه خدمات مبالغی هزینه متحمل می شود . در پایان سال مالی به منظور تعیین عملکرد شرکت ، درآمدها و هزینه های مربوط با هم مطابقت داده می‌شوند تا معلوم شود که شرکت در سال مالی مذکور چقدر سود به دست آورده است ‌بنابرین‏ سود می‌تواند روشی برای ارزیابی عملکرد شرکت باشد (جهانخانی ، ۱۳۸۴،ص۳۲) .

نرخ بازگشت سرمایه^[۱۱] یکی از نسبت های مالی است که از طریق تقسیم سود خالص به علاوه هزینه بهره به مجموع دارایی ها به دست می‌آید . نرخ بازگشت سرمایه به مهارت های تولید و فروش شرکت مربوط می شود . به وسیله ساختار مالی شرکت تحت تاثیر قرار نمی گیرد . به دلیل استفاده از سود حسابداری در محاسبه نرخ بازگشت سرمایه ، ایرادهایی که بر سود حسابداری وارد است ، بر این معیار نیز وارد می‌باشد ، با توجه به اینکه دارایی ها در ترازنامه به خالص ارزش دفتری نشان داده می‌شوند ، ‌بنابرین‏ ارزش واقعی دارایی ها ممکن است بسیار پایین تر یا بالاتر از ارزش دفتری آن ها باشد. به همین جهت نرخ بازگشت سرمایه پایین ضرورتاً ‌به این مفهوم نیست که دارایی ها باید در جای دیگری به کارگرفته شوند ، همچنین نرخ بازگشت سرمایه بالا ‌به این مفهوم نیست که شرکت می بایست نسبت به خرید همان دارایی ها و کسب بازده بیشتر اقدام نماید (جهانخانی ، ۱۳۸۴،ص ۳۳) .

عملکرد بازار

عملکرد بازار واحد تجاری ، موضع و موقعیت شرکت را در فضای رقابتی یک صنعت مشخص می‌سازد. معمولاً اطلاعات درباره عملکرد بازار شرکت از طریق گزارش های تحلیلی که توسط واحد تحقیقات و بازاریابی و یا مطالعات استراتژیک تهیه می‌گردد ، به دست می‌آید که توانمندی یا ضعف شرکت را نشان داده و مبنای برنامه ریزی های آینده می‌گردد (خیری نژاد ، ۱۳۷۸ ، ص ۳۷) . در این تحقیق عملکرد با بهره گرفتن از پرسشنامه دارای پرسش هایی در طیف لیکرت پنج تایی و با بهره گرفتن از نظر مدیران درباره مؤلفه‌ های حفظ و نگهداری مشتریان کنونی ، جذب مشتریان جدید و حفظ سهم بازار اندازه گیری می شود.

در جریان ارزیابی عملکرد سازمانی یکی از مهمترین اقداماتی که باید صورت گیرد ، تفکیک شاخص های مبتنی بر بازار از شاخص های مالی است . اثر بخشی سازمانی عبارت است از درجه یا میزانی که سازمان به ‌هدف‌های‌ مورد نظر خود نائل می‌آید . علاوه بر این عملکرد سازمانی بخشی از مفهوم اثر بخشی سازمانی است که مبنای آن اهداف بیرونی سازمان یعنی اهداف ذینفعان می‌باشد . بخشی از شاخص های عملکرد سازمانی ، شاخص های تجاری و مالی است که جهت اندازه گیری عملکرد شرکت‌های تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد (فتحی ، ۱۳۸۶، ص ۲۶۵) .

۲-۲-۳ ) عوامل مؤثر بر عملکرد سازمانی

دو جریان اصلی در سنجش عملکرد وجود دارد . دیدگاه اقتصادی که بر اهمیت عوامل خارجی بازار نظیر موضع رقابتی تأکید دارد ، و دیدگاه سازمانی که بر دیدگاه رفتاری و جامعه شناختی و سازگاری آن ها با محیط استوار است . آندرو^[۱۲] (۱۹۷۱ ) دیدگاه اقتصادی و رفتاری را به عنوان عوامل مؤثر بر عملکرد مورد تأکید قرار می‌دهد . توریک و مک گیون^[۱۳](۱۹۹۷) عملکرد را به شرح زیر فهرست کرده‌اند : (رهنورد ، ۱۳۸۷، ص ۸۳)

1. 1. برای ارتقای عملکرد سازمانی در سطوح مختلف ، بین عناصر سازمانی و محیط سازمانی رابطه معنی داری وجود دارد ، نتایج تحقیقات برنز و استاکر بیان می‌کند که تغییرات محیطی ، طراحی ساختارهای متفاوتی را می طلبد . همچنین رابطه بین استراتژی و محیط نیز مورد تأکید است و به گفته ی فردریک سون ( ۱۹۸۶ ) یک مهارت کلیدی محسوب می شود .

1. 1. تسی (۱۹۸۴ ) استدلال می‌کند یک سازمان برای رسیدن به بهترین عملکرد نیازمند آن است که قابلیت‌های خود را با محیط متغیّر خود سازگار و متناظر کند .

1. 1. نتایج مطالعات گویای آن است که هفده تا بیست در صد از تغییر پذیری در عملکرد مالی ناشی از عامل عضویت در یک صنعت است .