• • مصرف: در ادامۀ مرحلۀ خرید، مصرف کالا اتفاق می افتد. این امر مهم است که دریابیم مصرف کنندگان چگونه از محصول استفاده می‌کنند. چرا که این امر رضایت مشتری را مشخص خواهد کرد و بر فعالیت های قبل از خرید تأثیر خواهد گذاشت. علاوه بر آن چگونگی استفاده از محصول، شاخص پایداری و ماندگاری محصول در بازار است (Blackwell et al., 2001).

  

• • • ارزیابی بعد از مصرف: ارزیابی بعد از مصرف هنگامی آغاز می شود که افراد شروع به مقایسۀ کالای خریداری شده با انتظاراتشان می‌کنند. تحقیقات بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد که رضایت مشتری در بخش های زیادی در حال کاهش است. زمانی که نارضایتی آغاز می شود، می‌توانند نگرش و رفتار نسبت به محصول آن برند خریداری شده را تغییر دهد و تأثیر منفی ‌بر مصرف آینده محصول مشابه خواهد داشت (Solomon, 2006). بعضی اوقات، نارضایتی به علت انتظارات بسیار زیاد فرد نسبت به کالای مصرفی اتفاق می افتد و بازاریابان به فروشندگان توصیه می‌کنند که دربارۀ خصوصیات کالاها مبالغه نکنند. برای مثال، شرکت بوﺋیینگ عملکرد هواپیما های تولیدی خود را در بخش صرفه جویی در مصرف سوخت ناچیز شمرد. آنان متعهد شدن که هواپیماهای تولیدی آنان می‌تواند تا ۵ درصد در مصرف سوخت صرفه جویی کند، هرچند که در آزمایش هایشان این نرخ به ۸ درصد رسیده بود. ‌بنابرین‏ مشترییانشان بعد از خرید، رضایت بیشتری بدسا آوردند و تمایل به خرید دوبارۀ این هواپیما را دارند و این تصویر مثبت در بین دیگر خریداران احتمالی کالا نیز به وجود آمده است (Armstrong & Kotler, 2007).

  

• سلب: این آخرین مرحله از فرایند تصمیم گیری مشتری است. مصرف کننده می‌تواند بعد از استفاده از محصول آن را دور بیاندازد، بازیافت کند و یا دوباره بفروشد. علاوه بر آن، یک فرد می‌تواند دوباره کالای مصرف شده را به عنوان جنس دسته دوم به دیگر مصرف کنندگان عرضه کند (Blackwell et al., 2001).

۲-۹) الگوی مفهومی تحقیق

برای انجام تحقیقات علمی و نظامند، چارچوبی علمی و نظری مورد نیاز است که اصطلاحاً مدل مفهومی نامیده می­ شود، در این پروژه تحقیقاتی بر روی انتخاب مصرف کننده تمرکز شده است. در زمینۀ انتخاب مصرف کنندگان، تاکنون مدل های بسیار کمی اراﺋﻪ شده است. ‌بنابرین‏ برای دست یابی به یک مدل مفهومی و طراحی فرضیات در زمینه انتخاب کالا، ابتدا مهمترین مدل‌های رفتار مصرف کننده گان را که از سوی اندیشمندان نامدار در این زمینه مطرح شده اند، مورد بررسی قرار گرفت، سپس جدیدترین مقالات و پژوهش هایی که بر اساس این مدل ها در زمینه رفتار مصرف کنندگان در جهان انجام گرفته است بررسی شد تا مشخص گردد در این پژوهش های چه عواملی از رفتار مصرف کنندگان، در انتخاب کالا جهت خرید و یا تصمیم گیری برای خرید نقش داشته اند. سرانجام با مطالعاتی که بر روی مقالات و مدل‌های رفتار مصرف کنندگان انجام گردید، مجموعه ای از عوامل به عنوان، عواملی که بر انتخاب مصرف کنندگان نقش دارند در نظر گرفته شده، که در این تحقیق به عنوان متغییر های ﺗﺄثیر گذار بر انتخاب محصولات ارگانیک در مدل مفهومی تحقیق آمده است.

جدول (۳-۳). عوامل مؤثر در انتخاب مصرف کننده

عامل مؤثر

محققان

مقالات استفاده شده

دموگرافیک

Hawkins et al (1989)

Keegan et al (1992)

Kotler et al (2005)

Kotler & Armestrang (2007)

Belch & Belch (2007)

Nihan Mutlu(2007): نگرش و رفتار مشتریان در باره غذاهای ارگانیک

Anwaar Husain Marafie (2008): ﺗﺄثیر دموگرافیک، تمایل خرید و برداشت در مشتریا کویتی

Sajid M Tamboli (2008): رفتار خرید لباس های فشن

Li Guo (2011): تحقیقی در باره عوامل مؤثر بر رفتار خرید مصرف کنندگان فضای سایبری

Anna Koutroulou & Lambros Tsourglannis (2011):

عامل های ﺗﺄثیر گذار بر رفتار خرید مشتریان در باره غذا های محلی در یونان

Aysel Boztope (2012): بازاریابی سبز و اثر آن بر رفتار خرید مصرف کننده

آگاهی

Hawkins et al (1989)

Kotler et al (2005)

Kotler & Armestrang (2007)

Belch & Belch (2007)

Zanoli & Naspetti (2002): انگیزه مصرف کنندگان در خرید محصول ارگانیک

Nihan Mutlu (2007): نگرش و رفتار مشتریان در باره غذاهای ارگانیک

Sajid M Tamboli (2008): رفتار خرید لباس های فشن

Rudi Haryadi(2009): بررسی ﺗﺄثیر استراتژی های بازاریابی سبز بر انتخاب مصرف کننده گان

Yinuo Liu (2011): چگونه طراحی بسته بندی لوازم آرایشی بر رفتار خرید مشتریان خانم تاثیر می‌گذارد.

ادراک

Keegan et al (1992)

Hauser (1993)

Kotler & Keler (2006)

Belch & Belch (2007)

Sajid M Tamboli(2008): رفتار خرید لباس های فشن

Srungaram Narsimha & Vamshi Krishna(2008): ارزیابی رفتار خرید جوانان درباره کفش های ورزشی

Iliriana Miftari(2009): بررسی واکنش های رفتار خرید مصرف کنندگان کزوویی در باره شیر و محصولات لبنی

Ebrahim Variawa (۲۰۱۰): رفتار خرید و ضوابط تصمیم گیری هرم مشتریان: ﺗﺄثیر بسته بندی کالاهای سبک و قابل حمل

Yinuo Liu (۲۰۱۱): چگونه طراحی بسته بندی لوازم آرایشی بر رفتار خرید مشتریان خانم ﺗﺄثیر می‌گذارد

Qiuxue Luo & Paul TJ James(2012): ﺗﺄثیر تبلیغات خانگی بر رفتار خرید در شهر نانینگ چین

شیوۀ زندگی

Keegan et al (1992)

Kotler & Keler (2006)

Belch & Belch (2007)

Sajid M Tamboli (۲۰۰۸): رفتار خرید لباس های فشن

Iliriana Miftari (۲۰۰۹): بررسی واکنش های رفتار خرید مصرف کنندگان کزوویی در باره شیر و محصولات لبنی

Muhammad Ali Tirmizi et al (۲۰۰۹): یک مطالعه تجربی درباره عوامل مؤثر در رفتار خرید مشتریان در بازهر های محلی

Yinuo Liu (۲۰۱۱): چگونه طراحی بسته بندط لوازم آرایشی بر رفتار خرید مشتریان خانم ﺗﺄثیر می‌گذارد

Suprapto & Wijaya (۲۰۱۲): مدلی از تمایل خرید مشتریان به غذاهای ارگانیک

شیوۀ زندگی

Keegan et al (1992)

Kotler & Keler (2006)

Belch & Belch (2007)

Sajid M Tamboli (۲۰۰۸): رفتار خرید لباس های فشن

Iliriana Miftari (۲۰۰۹): بررسی واکنش های رفتار خرید مصرف کنندگان کزوویی در باره شیر و محصولات لبنی

Muhammad Ali Tirmizi et al (۲۰۰۹): یک مطالعه تجربی درباره عوامل مؤثر در رفتار خرید مشتریان در بازهر های محلی

Yinuo Liu (۲۰۱۱): چگونه طراحی بسته بندط لوازم آرایشی بر رفتار خرید مشتریان خانم ﺗﺄثیر می‌گذارد

Suprapto & Wijaya (۲۰۱۲): مدلی از تمایل خرید مشتریان به غذاهای ارگانیک

عوامل اجتماعی

Hauser (1993)

Kotler et al (2005)

Kotler & Keler (2006)

Kotler & Armestrang (2007)

Belch & Belch (2007)

Nihan Mutlu (۲۰۰۷): نگرش و رفتار مشتریان در باره غذاهای ارگانیک

ب- اسناد الکترونیکی که به صورت غیر مطمئن تهیه و نگهداری شده اند

اسناد الکترونیکی که شرایط داده پیام مطمئن فوق الذکر را نداشته باشند، اسناد الکترونیک غیر مطمئن محسوب می‌شوند.در خصوص اعتبار و ارزش اثباتی اینگونه اسناد الکترونیک، یک اصل کلی و اساسی وجود دارد که در ماده ۱۳ قانون تجارت الکترونیک ایران بیان شده است. این ماده بیان می‌کند:(( به طور کلی ارزش اثباتی داده پیام ها، با توجه به عوامل مطمئنه از جمله تناسب روش های ایمنی به کار گرفته شده با موضوع و منظور مبادله داده پیام ها تعیین می‌گردد.))به موجب این ماده، تعیین ارزش اثباتی داده پیام ها به طور کلی به عهده قاضی و دادرس می‌باشد. البته در خصوص اسناد الکترونیکی مطمئن، همان‌ طور که قبلا گفته شد؛ قانون‌گذار ارزش اثباتی آن را تعیین ‌کرده‌است.^[۱۱]

مبحث چهارم-مفهوم امضای الکترونیکی

در لغت به علامتی که پای نامه یا سند گذارند؛ امضا گفته شده است. و در برخی متون خارجی، امضا به هر نام یا نمادی تعریف می شود که به منظور ابراز قصد امضاکننده مبنی بر پذیرش آن نوشته و ایجاد التزام، ملحق به یک نوشته می شود.^[۱۲]امضای الکترونیکی به هر تاییدی اطلاق می شود که به صورت الکترونیکی ایجاد شده و ممکن است یک علامت، رمز، کلمه، عدد، یک اسم تایپ شده، تصویر دیجیتال یک امضای دست نویس و یا هر نشان الکترونیکی اثبات هویت باشد که توسط صادر کننده یا قائم مقام وی اتخاذ و به یک قرارداد و یا هر سند دیگری ملحق شده باشد. مطابق تعریف برخی حقوق ‌دانان ، امضا عبارت است از نوشتن نام یا نام خانوادگی یا هر دو یا ترسیم علامت خاصی که نشانه هویت صاحب علامت است؛ در زیر اوراق و سندهای عادی یا رسمی متضمن وقوع معامله، تعهد، اقرار، گواهی و مانند این ها.^[۱۳]یکی از شرایط اصلی و اساسی هر سندی وجود امضاء در آن است. در واقع نوشته بدون امضاء فاقد ارزش و اعتبار می‌باشد. نوشته منتسب به افراد، هنگامی قابل استناد است که امضاء شده باشد. سند امضاء نشده ناقص است و مهمترین رکن اعتبار را ندارد هر چند که ممکن است به عنوان قرینه تأکید کننده سایر ادله مورد استفاده قرار گیرد.^[۱۴] ‌بنابرین‏ برای اینکه بتوان یک سند الکترونیک (داده پیام)را به عنوان دلیل در دادگاه ارائه کرد؛ لازم است که این سند و داده پیام دارای امضای الکترونیک باشد. در ماده ۷ قانون تجارت الکترونیک نیز آمده است: هرگاه قانون وجود امضاء را لازم بداند، امضای الکترونیک مکفی است .امضاى دیجیتالى یا امضای الکترونیکى ؟ اگرچه به کار بردن هر کدام از این اصطلاحات به جاى دیگرى تعبیر بر مسامحه شده و عرفاً با ایرادى روبرو نیست .امضاى دیجیتالى نمودار داده‌اى است که به شکل یک واحد داده، الصاق یا با رمزگذارى منتقل می‌شود و به گیرنده اجازه می‌دهد تا سرمنشا و اصالت آن را تشخیص دهد. این ساختار منطقى مانع از جعل امضا می‌شود.امضاى الکترونیکى داراى معناى عام‌ترى است و شامل امضاى دستى اِسکن شده یا اسم شخص که در قسمت انتهایى نامه الکترونیکى قید می‌گردد، نیز می‌شود.براى تامین ایمنى و اصالت امضاى الکترونیکى باید از امضاى دیجیتالى و فناوری‌های رمزگذارى استفاده کرد.اطلاق عبارت «امضاى دیجیتالی» به فرایند فوق‌الذکر ناشى از مسامحه می‌باشد؛ زیرا هیچ شباهتى بین این نوع از تأیید و «امضا» به مفهوم مصطلح آن وجود ندارد.امضاى الکترونیکى به شرح فوق، تنها در صورتى داراى اعتبار است که با فرایند امضاى دیجیتالى همراه باشد.در بند الف ماده ۲ قانون نمونه آنسیترال درباره امضاهاى الکترونیکی که در ۵ ژوئیه ۲۰۰۱ به تصویب رسیده، امضاى الکترونیکى چنین تعریف شده است: «داده‌اى در شکل الکترونیکى که به یک داده‌پیام ضمیمه، یا جزء همسان، پیوسته و جدا ناپذیرى از آن شده و می‌تواند براى شناسایى امضا کننده آن داده‌پیام و تأیید اطلاعات موجود در داده‌پیام از سوى امضا کننده به کار گرفته ‌شود».در بند ۷ ماده ۱۴ قانون نمونه دفاتر اسناد رسمی ایالات متحده، امضاى الکترونیکى به معنى «هر گونه صدا، علامت یا فرایند الکترونیکى است که به مدرک الکترونیکى با لحاظ شرایط علمى ضمیمه یا با آن همسان شده و این امضا از سوى شخصى که قصد پذیرش مدارک را دارد، زده شده یا به دستور و براى او طراحى شده است». در بند (ی) ماده ۲ق.ت.ا، ایران، امضاى الکترونیکى «عبارت از هر نوع علامت منضم شده یا به نحو منطقى متصل شده به «داده‌پیام» است که براى شناسایى امضا کننده «داده‌پیام» مورد استفاده قرار می‌گیرد». بند (ک) ماده ۲ و ماده ۱۰ قانون مذکور نیز شرایطى براى «امضا و سابقه الکترونیکى مطمئن» در نظر گرفته است.تعاریف ذکر شده از امضاى الکترونیکی، تقریباً مشابه اند و از آن ها می‌توان استنباط کرد که امضاى مذکور باید به گونه‌اى باشد که بتوان موارد زیر را از طریق آن اثبات نمود.

1. 1. اِسناد. با امضاى الکترونیکى یک سند، محتواى آن به شخص امضا کننده منتسب می‌شود و لذا له و علیه او قابل استناد است.

1. 1. انجام تشریفات. امضاى دیجیتالى یک سند الکترونیکى حاکى از انجام تمام تشریفات مقرر قانونى براى تنظیم آن است.

مرحوم محقق در شرایع می فرماید : « محارب کسی است که سلاح برهنه کند یا حمل نماید برای ترسانیدن مردم چه درخشکی و چه در دریا و چه شب باشد و چه روز، شهر باشد و یاغیرآن.» ( محقق حلی،۱۶۷:۱۳۸۳)

مرحوم امام در تحریرالوسیله آورده : محارب هرآن کسی است که شمشیرش را برهنه کند و یا آن را تجهیز کند تا مردم را بترساند و می‌خواهد در زمین افساد نماید، درخشکی باشد یا در دریا ، درشهر باشد یا غیرآن، شب باشد یا روز و مرد و زن درآن مساوی هستند. و در ثبوت آن برای کسی که با قصد مذکور سلاحش بر کشد در حالی که او ضعیفی است که از ترساندنش، برای احدی خوف تحقق پیدا نشود، بلکه در بعضی از احیان و اشخاص تحقق پیدا می‌کند، ‌ظاهر آن است که داخل درآن می‌باشد. ( موسوی خمینی،۲۳۹:۱۳۶۹)

۲-۱- مبنای فقهی محاربه

در ابتدا به بررسی مبنای فقهی محاربه و اینکه جرم محاربه در فقه سابقه داشته است یا نه ؟ به شرح ذیل می پردازیم:

۲-۱-۱- آیات

آیاتی که در خصوص محاربه و مجازات آن در قران کریم بیان شده است می پردازیم :

الف: سوره مائده آیه ۳۲

این آیه شریفه است که می فرماید: من اجل ذلک کتبنا بنی اسرائیل انه من قتل نفسا بغیر نفس اوفساد فی الارض فکانما قتل الناس جمیعا ومن احیاها فکانما احیا الناس جمیعا ولقد جاتهم رسلنا بالبینات ثم ان کثیرا منهم بعد ذلک فی الارض لمسرفون.

یعنی به خاطر این که قابیل ، هابیل را به قتل رسانید بر بنی اسرائیل نوشتیم ( حکم کردیم) هرکس دیگری رابه ناحق و بدون آن که مرتکب فساد در زمین شود به قتل رساند، مانند این است که همه مردم را کشته است وهرکس نفسی را احیا نماید مانند این است که همه مردم را احیا ‌کرده‌است ومفهوم این آیه این است که اگر کسی شخصی را بکشد که دیگری را کشته است و یا فسادی در زمین مرتکب شده است مانند آن نمی باشد که همه مردم را کشته باشد پس طبق مفهوم این آیه دو دسته را می توان کشت یک دسته افرادی هستند، که قتل نفس مرتکب شده اند ودسته دیگر افرادی هستند، که در زمین مرتکب فسادی شده اند.

دراستدلال ‌به این آیه برجواز قتل مفسد فی الارض مطلقا، اشکالاتی وارد کرده‌اند اولا : دلالت آیه از باب دلالت مفهوم لقب است ولقب مفهوم ندارد. ثانیاً : برفرض آن که دلالت براینکه اگر کسی مفسد فی الارض را به قتل رساند مانند آن نیست که همه مردم را کشته باشد یعنی گناه آن به اندازه گناه کشتن همه مردم نیست واین به هیچ وجه دلالت ندارد که کشتن مفسد جایز است بلکه کشتن وی گناهش کمتر است ثالثا: این آیه مربوط است به بنی اسرائیل یعنی برای بنی اسرائیل جایز است که مفسد فی الارض را به قتل برسانند واین دلالت ندارد که کشتن مفسد فی الارض در اسلام جایز است و رابعا : آیه شریفه فقط دلالت دارد که در اثر ارتکاب فسادی در زمین می توان مفسد را به قتل رسانید ولیکن دلالت ندارد که هر مفسدی را می توان به قتل رسانید وخامسا: در آیه شریفه ۳۳ همین سوره که پس از این آیه آمده است فساد را تفسیر ‌کرده‌است. زیرا در آن چنان که خواهد آمد می‌فرماید انما جزاالذین یحاربون الله ورسوله ویسعون فی الارض فسادا ان یقتلوا تا آخر با این تفسیر باید گفت مراد از فساد فی الارض همان محاربه است که سلاح به دست گیرد وناامنی در جامعه پدید آورد.

مفسر کبیر وفیلسوف عارف علامه طباطبائی در تفسیر المیزان ذیل آیه شریفه ۳۳ نکته ای را بیان می فرمایند که در ضمن استدلال ‌به این آیه آن را مورد بحث قرار خواهیم داد.

سادسا : اگر هرفسادی درزمین موجب جواز قتل مفسد فی الارض گردد لازم می‌آید ذکر قتل نفس درآیه شریفه لزومی نداشته باشد زیرا قتل نفس یکی از مصادیق بارز فساد فی الارض می‌باشد مگر این که گفته شود آوردن قتل نفس درآیه به خاطر اهمیتی بوده است که درقتل نفس وجود دارد.

سابعا : قتل ‌هر مفسد فی الارض جایز نیست وبه نظر‌می‌رسد کسی ازفقهای عظام چنین نظری داشته باشد ، ‌و کسانی که پس از انقلاب چنین فتوایی دارند معتقدند که باید محدوده فساد فی الارض مشخص گردد واین که بعضی از فقهای عصر ما که برای فساد فی الارض تفسیر موسعی کرده و قانون‌گذار نیز ازاین نظر تبعیت ‌کرده‌است ناشی از عدم مراجعه صحیح به آیات و روایات و کلمات اصحاب می‌باشد ، زیرا مستفاد ازاین ادله آن است که محاربه وفساد فی الارض یکی از حدود شرعیه است ومجازات محتکرین ویا مجازات‌های دیگری که درمواد مذکور آمده نمی توانند مجازات حدی داشته باشد وگرنه می توان برای ‌هر فساد اجتماعی به جای تعزیر حد فساد فی الارض را جاری کرد.

ب: سوره مائده آیه شریفه ۳۳

» انما جزاء الدین بحاربون الله ورسوله ویسعون فی الارض فساداان یقتلوا اویصلبوااوتقطع ایدیهم وارجلهم من خلاف اونیفوا من الارض، ذلک لهم خزی فی الدنیا ولهم فی الاخره عذاب عظیم«

یعنی مجازات کسانی که با خدا ‌و رسول خدا محاربه می‌کنند ودرروی زمین مرتکب فساد می‌شوند و یا به دار آویخته گردند و یا دستها وپاهای ایشان به طور خلاف (دست راست وپای چپ قطع شوند ) ویا از زمین نفی گردند این مجازات برای آنان خواری است دردنیا وبرای ایشان ‌در آخرت عذابی عظیم است توضیح استدلال این است که کلمه -جزاء – که درآیه آمده است دلالت دارد که انواع مجازات‌ها یی که درآیه شریفه آمده است انواعی از حد هستند که مفسدین ومحاربین دربرابر اعمالی که مرتکب می‌شوند ‌به این مجازات‌های حدی عقوبت می‌گردند وعلت این مجازات‌های حدی می‌تواند دو چیز باشد یکی محاربه با خدا ‌و رسول ودیگری افساد فی الارض مضافا ‌به این که محاربه خدا و رسول عبارت است از قیام دربرابرحکومت اسلامی وبدیهی است چنین عملی یکی از مصادیق بارز افساد فی الارض می‌باشد هر چند عنوان فساد فی الارض اختصاص به چنین قیامی ندارد بلکه اعم می‌باشد زیرا اگرکسی اقدام به پخش مواد مخدر نماید تا دیگران را مبتلاء سازد ویا کوشش درگرفتاری آن ها به مواد مخدرکند ویا مفاسد دیگری را منانند زنا، لواط وسایر گناهان مرتکب شود سعی در فساد فی الارض است هرچند شمشیروسلاح همراه نداشته باشد بااین ترتیب ذکر محاربه درآیه وسپس عطف سعی درفساد فی الارض برآن ، این حقیقت را روشن می‌سازد که علت اساسی این همه مجازات‌ها سعی درفساد فی الارض است ‌بنابرین‏ اگر عنوان سعی درفساد ‌در روی زمین محقق گردید ، خواه با سلاح باشد ویا بدون سلاح مجازات‌های حدی که درآیه شریفه آمده است جاری می‌گردند وبه عبارت دیگر با دقت درآیه شریفه روشن می‌گردد که علت تامه انواع حدودی که درآیه شریفه آمده است آن است که مجرمین مذکور مرتکب سعی درفساد وافساد فی الارض شده پس درهرموردی که این علت محقق شود معلول مذکورکه همان مجازات‌ها باشد نیز محقق می شود. زیرا هرمعلولی درسعه وضیق خود دائر مدار وجود خود می‌باشد. ( مومن قمی ، ۴۱۰:۱۳۸۰)

جدول ۴-۱۲٫ آزمون تعقیبی جهت سلامت عمومی

سلامت عمومی
اسکیزوفرن
افسردگی اساسی
بهنجار
اسکیزوفرن
*
افسردگی اساسی
*
بهنجار
*
*

جدول ۴-۱۳ یافته ­های توصیفی زیرمقیاس­های سلامت عمومی (علائم بدنی، اضطرابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی، و افسردگی) را در بین سه گروه بیماران اسکیزوفرنی، افسردگی اساسی و افراد بهنجار نشان می­دهد. با توجه به جدول مشخص است که میانگین نمره ­های زیرمقیاس­های علائم بدنی و افسردگی در گروه بیماران مبتلا به افسردگی اساسی نسبت به گروه ­های بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و افراد بهنجار بالاتر است. اما در زیرمقیاس­های اضطرابی و اختلال در عملکرد اجتماعی، میانگین نمره ­های بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی نسبت به گروه ­های بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و افراد بهنجار بالاتر است.

جدول۴-۱۳٫ آماره­ های توصیفی متغیرهای علائم بدنی، اضطرابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی و افسردگی

متغیر
گروه
میانگین
انحراف استاندارد
حداقل
حداکثر
تعداد
علائم بدنی
اسکیزوفرن

۹۰/۴

۹۰/۱

۲

۹

۳۰

افسردگی اساسی

۵

۱۳/۲

۲

۹

۳۰

بهنجار

۱۷/۴

۹۷/۱

۱

۸

۴۰

اضطرابی
اسکیزوفرن

۳۳/۴

۶۹/۲

۰

۱۰

۳۰

افسردگی اساسی

۲۰/۴

۹۲/۰

۲

۷

۳۰

بهنجار

۴

۵۶/۲

۰

۹

۴۰

اختلال درکارکردهای اجتماعی
اسکیزوفرن

۶۶/۶

۲۴/۲

۳

۱۲

۳۰

افسردگی اساسی

۲۶/۵

۵۵/۱

۳

۸

۳۰

بهنجار

۸۰/۵

۹۸/۱

۲

۹

۴۰

افسردگی
اسکیزوفرن

۲۰/۳

۶۳/۲

۰

۹

۳۰

افسردگی اساسی

۵۰/۶

۰۴/۱

۳

۸

۳۰

بهنجار

۵۰/۲

۲۵/۲

۰

۸

۴۰

۴-۳ تحلیل یافته ­های تأییدی و استنباطی

در این بخش به منظور تحلیل اطلاعات از یک مدل آنالیز واریانس چند متغیره با بهره گرفتن از متغیرهای کمکی کوواریانس استفاده شده است. در این طرح تحلیلی، متـــغیرهای عملکرد اجرایی (خطای تداوم، خطای کل، تعداد خطا در فرم ناهمجور، اثر استروپ؛ هزارم ثانیه) به عنوان متغیر وابسته و گروه­ ها (بیماران مبتلا به اسکیزوفرن، بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و افراد بهنجار) و جنسیت (زنان و مردان) به عنوان متغیر مستقل وارد محاسبه شدند. همچنین از سن، سال­های تحصیلات رسمی، و آزمون مهک به عنوان متغیر کمکی و کوواریانس بهره گرفته شد. این مدل به­ طور یکجا، پاسخ به فرضیه ­های ۱ تا ۸ را توضیح می­دهد.

ابتدا در جدول ۴-۱۴، ۴-۱۵ و ۴-۱۶ میانگین و انحراف استاندارد نمرات زیر مقیاس­های عملکرد اجرایی گروه­ ها (بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، افسردگی اساسی و افراد بهنجار)، گروه­ ها به تفکیک جنست (زنان و مردان) و دو گروه زنان و مردان ارائه شده است. همچنین نتایج این تحلیل آماری در جدول ۴-۱۷ تحلیل واریانس نشان داده شده است.

۴-۱۴٫ میانگین و انحراف استاندارد گروه ­های بیمار و افراد بهنجار در زیرمقیاس­های متغیر عملکرد اجرایی

آزمون استروپ

(اثر استروپ؛ هزارم ثانیه)

M (SD)

آزمون استروپ

(تعداد خطا در فرم ناهمجور)

M (SD)

جور کردن کارت­های ویسکانسین (خطای کل)

M (SD)

جور کردن کارت­های ویسکانسین (خطای تداوم)

M (SD)

تعداد
گروه متغییر

(۵۲/۲۵) ۲۲/۷۱

(۳۵/۵) ۵۳/۶

(۶۹/۹) ۲۰/۴۲

(۸۵/۱۱) ۸۰/۱۵

۳۰=n

اسکیزوفرن

(۰۳/۲۷) ۹۵/۶۲

(۹۱/۷) ۴۶/۶

(۴/۱۴) ۴۲

(۲۷/۱۵) ۷۳/۱۸

۳۰=n

افسردگی اساسی

(۳۹/۶) ۳۷/۳۳

(۸۲/۱) ۲۵/۲

(۸۷/۱۷) ۹۷/۳۱

(۷۲/۱۱) ۹۵/۱۲

۴۰=n

بهنجار

=Mمیانگین =SDانحراف­استاندارد

۴-۱۵٫ میانگین و انحراف استاندارد گروه­ ها به تفکیک زنان و مردان در زیرمقیاس­های متغیر عملکرد اجرایی

آزمون استروپ

(اثر استروپ؛ هزارم ثانیه)

M (SD)

آزمون استروپ

(تعداد خطا در فرم ناهمجور)

M (SD)

جور کردن کارت­های ویسکانسین

(خطای کل)

M (SD)

جور کردن کارت­های ویسکانسین

(خطای تداوم)

M (SD)

تعداد
گروه متغیر
(۴۷/۲۵) ۴۵/۷۰

(۴۳/۲۶) ۹۹/۷۱

(۳۹/۳) ۶۷/۶

(۵۸/۶) ۴۰/۶

(۷۳/۱۰) ۵۳/۴۳

(۶۹/۸) ۸۶/۴۰

(۸۹/۱۲) ۳۳/۱۶

(۱۴/۱۱) ۲۶/۱۵

زن ۱۵=n

مرد ۱۵=n

اسکیزوفرن
(۷۹/۲۶) ۱۸/۶۴

(۱۵/۲۸) ۷۱/۶۱

(۴۳/۱۰) ۰۶/۷

(۴۸/۴) ۸۶/۵

(۳۹/۱۵) ۶۷/۴۲

(۸۵/۱۳) ۳۳/۴۱

(۸۰/۱۴) ۷۳/۱۷

(۱۸/۱۶) ۷۳/۱۹

زن ۱۵=n

مرد ۱۵=n

افسردگی اساسی
(۵۰/۷) ۷۵/۳۳

(۲۲/۵) ۹۹/۳۲

(۸۳/۱) ۲۵/۲

(۸۶/۱) ۲۳/۲

(۰۴/۲۰) ۱۰/۲۹

(۳۷/۱۵) ۸۵/۳۴

(۰۲/۱۲) ۴۵/۱۰

(۱۵/۱۱) ۴۵/۱۵

زن ۲۰=n

مرد ۲۰=n

بهنجار

=Mمیانگین =SDانحراف­استاندارد

۴-۱۶٫ میانگین و انحراف استاندارد دو گروه زنان و مردان در زیرمقیاس­های متغیر عملکرد اجرایی

آزمون استروپ

(اثر استروپ؛ هزارم ثانیه)

M (SD)

آزمون استروپ

(تعداد خطا در فرم ناهمجور)

M (SD)

جور کردن کارت­های ویسکانسین (خطای کل)

M (SD)

جور کردن کارت­های ویسکانسین (خطای تداوم)

M (SD)

تعداد
گروه متغییر
(۴۹/۲۶) ۷۸/۵۳
(۵۰/۶) ۰۲/۵
(۴۵/۱۷) ۵۰/۳۷
(۳۰/۱۳) ۴۰/۱۴
۵۰=n
زنان
(۳۰/۲۷) ۰۴/۵۳
(۸۱/۴) ۵۸/۴
(۳۲/۱۳) ۶۰/۳۸
(۷۵/۱۲) ۶۸/۱۶
۵۰=n
مردان

=Mمیانگین =SDانحراف­استاندارد

توانمندسازی زنان در توسعه پایدار نقش اساسی دارد، ارزش های اصلی توسعه پایدار را باید در ارتقای کیفیت زندگی یعنی توانمندسازی زنان و مردان در تأمین نیازهای اساسی، تلاش در جهت رفع اختلافات طبقاتی در جامعه، رشد آگاهی عمومی، اعتماد به نفس و اعتقاد عامه مردم به اهداف توسعه و حفظ امنیت و آزادگی جستجو کرد . از این رو رویکرد جنسیتی در حوزه برنامه ریزی برای توسعه پایدار مطرح می شود و افزایش فرصت های عمومی برای نقش آفرینی و مشارکت اجتماعی زنان در برنامه های توسعه پایدار ضروری شمرده می شود. محرومیت زنان جامعه از دست رسی به فرصت های برابر، ناامنی اقتصادی زنان و فقر می‌تواند توسعه یافتگی را تحت تأثیر قرار دهد.به نظر می‌رسد زنان سرپرست خانوار به عنوان بخشی از جامعه با ‌مشکلات ت فراوانی در این مسیر روبه رو هستند (گراهام^[۲۵]،۱۹۹۸).

و این امر بر میزان دسترسی آنان به توسعه پایدار اثر جدی می‌گذارد. زنان سرپرست خانوار بالقوه دارای ویژگی هایی هستند که می‌توانند در جهت دست یابی توسعه انسانی پایدار مؤثر باشند . برخی از این عوامل به تأیید مطالعات ملی یا بین‌المللی عبارتند از : زنان سرپرست خانوار درآ مدشان را صرف بهبود وضعیت خانواده خود می‌کنند و به افزایش سطح تغذیه، رفاه و تحصیل فرزندان و افراد تحت تکفل کمک می‌کنند. ‌بنابرین‏ افزایش درآمد آنان به صورت مستقیم به بهبود وضعیت خانواده می‌ انجامد . در حالی که درمورد مردان وضعیت چنین نیست و به ضرورت، افزایش در آمد مرد به بهبود وضعیت خانواده منجر نمی شود. یک پژوهش انجام شده در گواتمالا (با نتایج مشابه در شیلی، جاماییکا، کینیا و مالاوی)نشان داد که میزان افزایش درآمد زن که منجر به بهبود وضعیت تغذیه کودک شود، معادل ۱٫۵ برابر میزانی است که در آمد مرد باید افزایش یابد تا نتایج مشابه به دست آید(ایلو^[۲۶]،۱۹۹۶ ).

برخی پژوهش های انجام شده نیز نشان داده است که زنان ‌در کارهای مشارکتی بیش از مردان روحیه همدلی، تعاون و مشارکت دارند و با مشارکت آن ها نتایج فعالیت ها بیش تر می شود. از این رو خانواده های زن سرپرست، محیط مساعدی برای انجام فعالیت های مشارکتی است که این فعالیت ها می‌تواند زمینه را برای توسعه انسانی پایدار فراهم کند . زنان سرپرست همواره در هر جامعه ای می‌توانند تخصیص بهتری را به درآمدهای خانوار بدهند. البته نباید این نکته را فراموش کرد که خانوارهای با سرپرست زن، شکاف عمیق تری را در هر دهک درآمدی نسبت به سرپرستان مرد دارند . در نهایت اگر رفاه را در تخصیص بهینه درآمد به کالاها و خدمات مورد نیاز خانواده بدانیم، با یک درآمد یکسان زنان بهتر از مردان می‌توانند چنین رفاهی را برای خانوار تحت سرپرستی خود فراهم نمایند (امین رشتی،۱۳۷۹ ).

روش­های توانمندسازی زنان

از جمله نظریاتی که در خصوص توانمندسازی زنان مطرح شده، نظریه تواناسازی است. این نظریه ‌بر اساس شرایط کشورهای درحال توسعه و ناشی از تجربیات سازمان­ های دست­اندرکار مسایل زنان مطرح شده است. محور اصلی این نظریه تغییر ساختار و شرایطی است که نابرابری را به زنان تحمیل می­ کند. از نظر طرفداران این نظریه، برآورده ساختن نیازهای اساسی از حقوق اولیه تمام افراد است و هر فردی باید امکان آن را داشته باشد که از تمام توانایی­ ها و خلاقیت­های خود استفاده کند. با توجه ‌به این نظریه که ترکیبی از نظریه­ های رفاه، برابری و فقرزدایی است لازم است که علاوه بر سطوح بالای سازمان­ های دولتی، سازمان­ های غیردولتی زنان نیز برای بسیج­سیاسی، آگاه­سازی و آموزش همگانی تلاش نمایند. به عبارتی علاوه بر تغییر قوانین، جهت تواناسازی زنان، لازم است با ارتقای آگاهی­ های زنان و مردان توسط سازمان­ های دولتی و غیردولتی راه نیل ‌به این هدف را هموار نمود. اهداف کوتاه­مدتی که در این نظریه دنبال می­ شود شامل آموزش­های کوتاه مدت در بخش­های رسمی و غیررسمی، و تمرین حضور در صحنه­ های اجتماعی است که البته این اهداف بیشتر به نیازهای عملی جنسیتی مربوط می­ شود. اصلاح قوانین مدنی، نظام های حقوقی مالکیت، حق کنترل، قوانین کار و… از جمله اهداف راهبردی است که در این نظریه جهت تحقق توانا­سازی زنان و عدالت­اجتماعی دنبال می­ شود. این نظریه سعی در برآوردن احتیاحات راهبردی جنسیتی به طور غیر مستقیم به وسیله به دست آوردن احتیاجات عملی جنسیتی دارد. ‌به این ترتیب تلاش می شود تا با تواناسازی زنان از راه ترویج فکرهای نو، آموزش­های مهارتی برای فعالیت در بخش های اقتصادی، ارتقای آگاهی همه­ اعضای جامعه از نقش های زنان و بهبود سطح رفاه آن ها، پایه­ های استواری برای اقدامات بعدی در تامین نیازهای راهبردی و حذف نابرابری­ها در همه­ عرصه ­ها فراهم شود. (اشتری، ۱۳۸۲)

به طورکلی روش­های توانمندسازی زنان از دو طریق میسرمی شود: ۱) حذف عواملی که مانع فعالیت زنان می­ شود، ۲) افزایش توانایی و قابلیت ها. افزایش سطح تحصیلات، دسترسی به منابع مالی، بهبود وضع سلامت، برخورداری از حقوق مالکیت قانونی، رفع تبعیض از بازار کار و حذف باورهای سنتی در توانمندسازی(کتابی و همکاران، ۱۳۸۲).

عوامل توانمندساز زنان سرپرست خانوار

آموزش و مهارت آموزی

آموزش و ظرفیت سازی از ابزارهای زیربنائی فرایند توانمندسازی هستند . به وسیله آموزش، فقرا و زیان دیدگان با مفهوم افزایش بهره وری و توان کسب درآمد آشنا می‌شوند. آموزش و تربیت می‌تواند قدرت چانه زنی فقرا را افزایش دهد؛ آگاهی و اعتماد به نفس آن ها را پرورش دهد؛ آگاهی از قوانین و حقوق اجتماعی را ارتقاء دهد؛ و دست رسی و استفاده از منابع اقتصادی مانند مشاغل، زمین، اعتبار و اطلاعات را بهبود بخشد(جرجیس^[۲۷]،۱۹۹۹٫(

بیشتر زنان سرپرست خانوار از نظر جایگاه فرهنگی و سطح تحصیلات در موقعیتی نیستند که بتوانند در جهان امروز با همه مسائل و معضلات اجتماعی، مسئولیت تربیت و پرورش جسمی و روحی فرزندانشان را به طور مطلوب عهده دار شوند . با توجه به اینکه خانواده های دارای سرپرست زن اغلب از نظر مالی در وضعیت خوبی نیستند و به خاطر کاهش هزینه مسکن در مناطقی سکونت می‌کنند که از نظر فقر مالی و به خصوص فرهنگی موقعیت خوبی ندارند و محیط مناسبی برای زندگی نمی باشد، در نتیجه این گونه خانواده ها دچا ر مشکلات فرهنگی خاصی می‌شوند(محمدی،۱۳۸۵)و این امر لزوم وجود آموزش مهارت های زندگی را در آن ها بیشتر می کند.