۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق

اختلال نقص توجه/ بیش فعالی در بزرگسالی با بسیاری از اختلالات اضطرابی، خلقی، اختلالات شخصیت، با (بیدرمن، ۲۰۰۵)، اختلال دو قطبی (بیدرمن،۱۹۹۶)، شخصیت ضد اجتماعی، سوء مصرف مواد و نابهنجاری های روانی (مورفی و ‌بار کلی‌، ۱۹۹۶)، اختلالات خواب، اختلالات یادگیری، اختلالات تفکر و اختلالات اضطرابی (کاپلان و سادوک، ۱۹۳۳) همراه است. همان‌ طور که قبلا تصریح گردید، با توجه به ناخشنودی های درمانی در این گستره و اهمیت توجه ‌به این اختلال در جهت کنترل و درمان اختلالات همبود (اسمیت، ‌بار کلی‌ و شاپیرو^[۱۰۹]،۲۰۰۶؛ براون^[۱۱۰] و همکاران، ۲۰۱۲؛ میلتون، ۲۰۱۰؛ کلینگبرگ و فرنل، ۲۰۰۵؛ راسل^[۱۱۱] و همکاران، ۲۰۰۶؛ انگلهارت و همکاران، ۲۰۰۸) ضرورت این تحقیق را می توان در گستره نظری و عملی بر شمرد:

1. 1. با توجه به فقدان تحقیقات در گستره تاثیر نوروفیدبک همراه با تمرینات رایانه ای مؤثر بر تقویت حافظه فعال انجام این تحقیق می‌تواند منجر به غنای تحقیقات مرتبط در این گستره گردد و اهمیت اثربخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای مؤثر بر حافظه فعال را به عنوان یک روش درمانی در این حوزه تدقیق نماید.

1. در گستره عملی، نیاز بالینی کشور به روش های نوین درمانی با اثرات پایدارتر و اثرات جانبی کمتر و اثربخشی مؤثر در حوزه عملکرد اجرائی و شناختی، ضرورت این تحقیق را نمایان می‌سازد. با توجه به همبودی این اختلال با اختلالات اضطرابی، اختلالات خلق (بیدرمن، ۲۰۰۵)، اختلالات یادگیری، اختلالات تفکر و اختلالات اضطرابی (کاپلان و سادوک ۱۹۳۳)، مشکلات اجتماعی، خانوادگی و روابط بین فردی ‌و تخریب های متعدد در زمینه هایی نظیر تحصیلی، شغلی و ازدواج (‌بار کلی‌، مورفی و کوتنسنیک، ۱۹۹۶؛ فاراون، ۲۰۰۰)، انجام این تحقیق می‌تواند باعث ارتقا دانش عملی در این گستره شود و این روش را به عنوان یک روش مؤثر در کاهش نشانه های اختلال ADHD در جامعه ایرانی معرفی نماید.

۱-۴ هدف اصلی

تعیین و مقایسه اثر بخشی درمان نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای تقویت حافظه فعال، در کاهش علائم اختلال نقص توجه و تمرکز در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی در مقایسه با گروه کنترل

۱-۴-۱ اهداف فرعی

1. 1. تعیین اثربخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای در بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی

1. 1. تعیین اثر بخشی نوروفیدبک به تنهایی، در بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی

1. تعیین اثربخشی نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای، بر تغییر امواج مغزی بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی

۱-۵ فرضیه های تحقیق

1. 1. نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای منجر به افزایش موج بتا (۱۵ تا ۱۸ هرتز) در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی می‌گردد.

1. 1. نوروفیدبک به تنهایی، منجر به کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی می‌گردد.

1. 1. نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای مؤثر بر حافظه فعال، منجر به بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی، می‌گردد.

1. اثر بخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای مؤثر بر حافظه فعال، در کاهش نشانه های توجه و تمرکز و بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی، بیش از درمان نوروفیدبک به تنهایی است.

۱-۶ تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق

۱-۶-۱ متغیر مستقل

۱-۶-۱-۱ آموزش نوروفیدبک

تعریف نظری: نوروفیدبک یکی از روش های خاص از روش بیوفیدبک است که با امواج الکتریکی مغز سروکار دارد و از امواج مغزی به عنوان بازخورد استفاده می‌کند (دموس، ۲۰۰۵ ، به نقل از عیسایی، ۱۳۸۹). در این روش حسگرها و یا الکترودهایی که اطلاعات مربوط به سطح فعالیت مغزی را ثبت نموده و این فعالیت ها را در قالب امواج مغزی در صفحه نمایش ، به تصویر می کشند به سر بیمار متصل می شود. در طی این فرایند انواع فعالیت های مغزی ( امواج آلفا، بتا، تتا و دلتا) که در شرایط معمول امواجی غیرقابل مشاهده و غیر قابل مهار هستند ؛ برای درمانگر و بیمار محسوس و قابل مشاهده می‌گردد. این فرایند موجب آگاهی به نوع و شکل موج مغزی شده و امکان مقایسه آن را با امواج نرمال و یا نابنجار (با بسامد بالاتر و یا پایین تر)، فراهم می آورد و موجب تغییر و اصلاح آن در روند درمان می‌گردد (گانکلمن^[۱۱۲] و جانسون^[۱۱۳]، ۲۰۰۵).

تعریف عملیاتی: در این تحقیق منظور از نوروفیدبک، استفاده از روش تک قطبی و نصب الکترود فعال به نقطه FZ (قسمت مرکزی لوب فرونتال) می‌باشد.

۱-۶-۱-۲ تمرین رایانه ای حافظه فعال

تعریف نظری: تمرین رایانه ای حافظه فعال، برنامه ای است که در قالب یک نرم افزار رایانه ای تدوین گردیده است و هدف آن ارتقاء و اصلاح نواقص و بدکارکردی های شناختی نظیر حافظه فعال، می‌باشد (کلینگبرگو همکاران، ۲۰۰۵؛ داهلین^[۱۱۴]، ۲۰۱۱؛ لوسلی^[۱۱۵] و همکاران، ۲۰۱۱؛ بکمن^[۱۱۶] و تورودسن^[۱۱۷]، ۲۰۰۸، به نقل از لطفی، ۱۳۹۰)

تعریف عملیاتی: منظور از تمرین رایانه ای حافظه فعال، برنامه رایانه ای است که در نرم افزار smart mind همراه با نوروفیدبک تلفیق شده است. توضیحات تکمیلی در بخش ابزارها ارائه خواهد شد.

۱-۶-۲ متغیر وابسته

۱-۶-۲-۱ اختلال نقص توجه/ بیش فعالی

تعریف نظری: اختلال نقص توجه عبارت است از حضور الگوی مداوم بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری است در مقایسه با افراد همسال (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰). در DSM-5 برای تشخیص این اختلال در بزرگسالی، حضور ۵ نشانه زیر در مدت زمان حداقل ۶ ماه ضروری است:

1. 1. غالبا در توجه به جزییات و یا موفقیت در تکالیف شکست می خورند

1. 1. غالبا در حفظ توجه برای انجام وظایف و تکالیف شکست می خورند

1. 1. اغلب به نظر می‌رسد هنگامی که مستقیما با آن ها صحبت می شود، گوش نمی کنند.

1. 1. اغلب دستورات را دنبال نمی کنند و در اتمام تکالیف و وظایف شکست می خورند.

1. 1. اغلب در سازماندهی تکالیف و فعالیت ها دچار مشکل هستند.

1. 1. اغلب از درگیر شدن در تکالیفی که نیازمند تلاش ذهنی می‌باشد اجتناب می‌کنند و بی میل هستند.

1. 1. اغلب لوازم مورد نیاز برای تکالیف و فعالیت ها را گم می‌کنند.

1. 1. اغلب توسط محرک های خارجی و فرعی دچار حواسپرتی می‌شوند و در بزرگسالان ممکن است افکار نامربوط وجود داشته باشد.

1. اغلب در فعالیت های روزانه فراموشکارند.

تعریف عملیاتی: نشانه های بالینی اختلال ADHD، نشانه هایی هستند که بر اساس آزمون عملکرد پیوسته دیداری شنیداری رایانه ای^[۱۱۸] (سندفورد و ترنر^[۱۱۹]، ۲۰۰۴) و مقیاس درجه بندی ADHD بزرگسالان ‌بار کلی‌(‌بار کلی‌، ۲۰۱۱)، اندازه گیری شده اند. توضیحات تکمیلی در قسمت ابزارها ارائه خواهد شد.