نمودار (۴-۱). نمودار فراوانی نمادها ۱۴۰
چکیده
ادبیات، از دیرباز به عنوان وسیله‏ای برای بیان احساسات، ادراکات و نظریه‏های فردی و جمعی مورد استفاده قرار می‏گرفته است. شاعران و نویسندگان از ادبیات و شعر برای بیان مضامین فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و … استفاده کرده و از این طریق ذهن مخاطب را با افکار و اندیشه‏های خویش آشنا می‏سازند. یکی از شاخه‏های ادبیات، ادبیات دفاع مقدس است که در سال‏های جنگ تحمیلی در ایران جلوه بیشتری پیدا نمود و شاعران به سرودن اشعاری با مضامین شهادت‏طلبی، میهن‏پرستی، ایثار و … پرداختند. برخی شاعران گیلان، که در حیطه‏ی ادبیات دفاع مقدس به فعالیت پرداختند، در آثار خود از یک سری نمادهای بومی و محلی که مخصوص این خطّه (گیلان) می‏باشد، به عنوان نمادهایی برای مبارزه، شهادت، شهیدان، وطن و … استفاده کردند. در این پژوهش بر آنیم تا آثاری از «بهمن صالحی»، «غلامرضا رحمدل» و «عبدالرضا رضایی‏نیا»، سه شاعر گیلانی دفاع مقدس را که در سروده‏های خود از نمادهای بومی و محلی استفاده کرده‏اند، را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و هدف شاعر از به‏کار گیری این نمادها را به دست آوریم. در این پایان‏ نامه به این نتیجه‏رسیدیم که نمادهایی مشترک شاعران چون «میرزا»، «جنگل»، «رنگ سبز» و … به عنوان نمادهایی بومی و محلی در اشعار این شاعران به چشم می‏خورد که واژه «میرزا» و «جنگلی»، بیشترین بسامد را در بین سایر نمادها برخوردار است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کلیدواژه‏ها: نماد، ادبیات بومی، ادبیات دفاع مقدس، گیلان.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱ کلیات تحقیق
۱-۱مقدمه
نماد، یکی از قسمت‏های مهم در ادبیات محسوب می‏شود که شاعران از اشخاص، اشیاء، لغات و … به عنوان شاخصی برای بیان مطلب یا موضوعی استفاده می‏کنند، به طوری که خواننده با مواجه شدن با نماد، از ظاهر کلمات به مفهومی که ماورای آن است دست می‏یابد.
نمادها، دارای انواع مختلفی هستند، مانند نمادهای اسطوره‏ای که مربوط به یک ملت و قوم هستند، در ایران رستم، سهراب، سیاوش، ققنوس، هما و … هر یک نمادی از شجاعت، مظلومیت، پاکی، سعادت، بلندی و … می‏باشند. نمادهای استعاری، مانند روباه که نماد انسان‌های حیله‌گر و شیر که نماد انسان‌های شجاع است. نمادهای دینی و مذهبی، مانند صلیب که نماد مسیحیت، و اذان که نماد اسلام است. یکی از نمادهای مطرح شده در ادبیات، نمادهای بومی هستند که مربوط به یک خطّه یا یک اقلیم هستند، نمادهایی چون برنج در گیلان، لباس‏های بومی هر منطقه و … از این جمله‏اند. در این پژوهش در پی آنیم تا نمادهای بومی را در اشعار دفاع مقدس شاعران «بهمن صالحی»، «غلامرضا رحمدل» و «عبدالرضا رضایی‏نیا»، به دست آوریم و به این نتیجه برسیم که شاعران برای بیان مفهومی که در ذهن دارند از چه نمادهای بومی مربوط به منطقه گیلان استفاده نموده‏اند.
این پایان‏ نامه در پنج فصل، تهیه و تنظیم شده است. فصل اول به کلیات تحقیق اختصاص یافته و در آن مضامینی چون بیان مسأله، سوالات و فرضیه‏ها، اهمیت و ضرورت تحقیق، و … ذکر شده است.
فصل دوم به بنیاد نظری اختصاص دارد و در آن مفاهیمی چون، ادبیات، ادبیات پایداری، ادبیات دفاع مقدس،‏ نماد، انواع آن و … و در فصل سوم به معرفی شاعران و کتاب‏های بررسی شده در این پایان‏ نامه قید گردیده است. فصل چهارم به تحلیل اشعار و ارائه شواهدی از کتاب‏ها در مورد نمادهای بومی اختصاص یافته است. در این فصل، کتاب‏ها به ترتیب بررسی شده و در هر کتاب، به اختصار نمادهای بومی استخراج و شاهد مثال‏ها، ذکر گردیده‏اند.
روش ارجاع در این قسمت، به صورت (نام نویسنده کتاب، سال چاپ: شماره صفحه) می‏باشد. در فصل پنجم، به بیان نتیجه‏ و ارائه پیشنهاد پرداخته‏ام.
۱-۲بیان مسأله
شعر دفاع مقدس به خاطر دو ویژگی معناگرایی و تصویرگرایی نمادها، به آن توجه‏ی خاصی شده است و همین دو ویژگی مبهم و ادبی باعث شد تا نمادها در سازوکار شعر دفاع مقدس به شکل کارآمد مورد توجه قرار گیرند. در این میان شاعران گیلانی دفاع مقدس نیز با به کارگیری نمادهای بومی، تداعی‏های پر رمز و راز را در حوزه های تمثیلی با زمینه‏های فرهنگی، آیینی و تاریخی ایجاد نمودند که بسیار قابل توجه است. حوزه‏ی نمادین شعر دفاع مقدس، آنگاه که عناصر نمادین خود را از محیط پیرامون وام می گیرد به گسترش و تقویت هویت و معرفت می پردازد و کلام را از سطحی تک بُعدی و نازل به سطحی عالی ارتقا می‏دهد. در این میان استفاده از نمادهای آیینی تاریخی- بومی ضمن زاویه گیری مفهومی خاص، فرهنگ بومی را با ملّیت و دین پیوند می زند و به آن غنای بیشتری می بخشد. مطالعه مجموعه اشعار شاعران دفاع مقدس گیلان نکات ویژه ای را در تصاویر و زبان این قسم شعر نشان می دهند که احتمالا ناشی از رنگ و حس نمادهای بومی کاربرده‏ی این شاعران است:
«میرزا
سر بریده اش را برداشته بود.
با انبوه گیسوانش پریشان
- جنگلی
هو هو زنان در باد-
رستاخیز شورانگیز شهیدان؛
جمال جلیل جنگیان بر اسب هاشان در باران …» (رضایی نیا، ۱۳۹۱: ۹).
یا «توفنده و غرنده، غرنده و توفنده
با خشم «خزر» پویا/ با درد «ارس» زنده
می آمد و
می آمد و
می آمد و
می آمد
ملحق به مسیر او
پس نهر پرآکنده …» (صالحی، ۱۳۶۷: ۱۴۰).
یا: «ای چشمه های روشن پرواز
بر قله‏های معراج
بر بیکران سرخ شگفتن
ای رویش بلند صداهاتان
بر تافته ز جنگل گیلان
ایمانتان صلابت البرز
جنگل، حدیث عشق را تفسیر می کند» (رحمدل، ۱۳۷۲: ۱۵).
این نمادهای بومی در کنار نمادهای دینی، عرفانی و تاریخی اشعارشان را به شیوه‏ای شعر دفاع مقدس بر دو ارزش تکیه دارد: نخست دفاعی بودن و دیگر مقدس بودن آن است که این دو ارزش آن را از شعر جنگ و شعر مقاومت متمایز می‏کند.
۱-۳ سوالات تحقیق

1. 1. زمینه پیدایش نماد و از جمله نمادهای بومی در شعر دفاع مقدس چیست؟

1. 1. نمادهای شعر دفاع مقدس شاعران گیلانی بیشتر در کدام قلمرو معانی مشاهده می شوند؟

1. 1. کدام ضرورت باعث استفاده‏ی شاعران از نمادها می شود؟

۱-۴ اهمیت و ضرورت تحقیق
با توجه به موضوع پایان نامه که به اشعار شاعران گیلان در حوزه ی نمادهای بومی می‏پردازد، تحقیق قابل توجهی صورت یافته است و این تحقیق می‏تواند آغازی برای این راه باشد.
۱-۵ پیشینه‏ی تحقیق