فصل سوم

روش‌شناسی‌تحقیق

۳-۱- مقدمه

دستاوردها و نتایج هر پژوهش علمی به همان اندازه قابل استناد و حایز ارزش است، که از روش‌‌های درست و معتبر اخذ شده باشند. به عبارت دیگر به کارگیری یک روش تحقیق علمی و قابل اطمینان از مهمترین اصول و معیارها در یک پژوهش محسوب می‌شود و دستیابی به شناخت علمی و اهداف مورد نظر بدون گزینش یک راه و روش صحیح و منطقی امکان پذیر نیست. لذا لازم است در امر پژوهش با توجه به موضوع مورد مطالعه، امکانات موجود و اهداف مورد نظر، مناسب‌ترین شیوه ها را برگزید تا بتوان داده‌‌های مورد نیاز را جمع‌ آوری نمود و به کشف و تجزیه و تحلیل واقعیت‌ها دست یافت.

۳-۲- روش تحقیق

با توجه به فرضیات مطرح شده این بررسى یک تحقیق پس رویدادى و از نوع علمى مقایسه‏است. که با هدف بررسی اثر ویژگی‌های شخصیت و عوامل دموگرافیک بر عملکرد تحصیلی صورت می‌گیرد. جامعه پژوهش را دانشجویان مدد جو و عادی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های مختلف شهرستان دره شهر تشکیل می‌دهد. نمونه گیری به صورکاملاً تصادفی انجام شد. بدین ترتیب که آمار مربوط به تعداد کل دانشجویان به تفکیک هر دانشگاه مشخص و با توجه به نسبت جمعیت هر دانشکده به جمعیت کل دانشجویان دانشگاه تعداد نمونه‌‌های مورد نیاز از هر دانشگاه مشخص گردید

۳-۳- ابزار گردآوری داده ها

۳-۳-۱- پرسشنامه مشخصات فردى و خانوادگى: محقق ساخته

به کمک این پرسشنامه می‌توان اطلاعات جمعیتی از قبیل جنس، محل سکونت، معدل دروس، تعداد افراد خانواده و…. به دست آورد.

۳-۳-۲- پرسشنامه شخصیتی تجدیدنظر شده نئو^[۱۰۰]

نسخه‌ تجدید نظر شده‌ پرسشنامه‌ی شخصیتی ([۱، موافقت [دلپذیری]، و جدیت [با وجدان بودن]. هر حیطه شش جنبه یا مقیاس فرعی دارد – یعنی صفات شخصیتی خاصی که جنبه‌های مختلف هر حیطه را نشان می‌دهند. نسخه‌ تجدید نظرشده‌ی پرسشنامه‌ی NEO حاوی ۲۴۰ ماده (۸ مـاده بـرای هـر یک از ۳۰ جنبـه یـا ۴۸ مـاده بـرای هــر یک از پنج حیطه) است. پاسخ گویان هر یک از ۲۴۰ جمله را بر مبنای یک مقیاس پنج قسمتی (به شدت مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم، به شدت موافقم درجه بندی می‌کنند.

این تست دارای دو فرم، S برای گزارش‌های شخصی و R برای درجه بندی‌های مشاهده گر می‌باشد. فرم S توسط خود افراد درجه بندی می‌شود و مناسب مردان و زنان در تمام سنین می‌باشد. فرم R با ضمیر سوم شخص شروع می‌شود و برای درجه بندی افراد توسط همسر، همسال و یا کارشناسان به کار می‌رود. فرم R می‌تواند به طور مستقل برای ارزیابی به کار رود و یا به عنوان مکملی برای گزارش‌های شخصی یا اعتبار آن مورد استفاده قرار گیرد. تست NEO PI-R جانشین تست NEO است که در سال ۱۹۸۵ توسط همین مؤلفین یعنی پائول تی کوستا و روبرت آر. مک کری تهیه شده بود. عواملی که در این تست مطرح شده است توسط ترکیب منطقی و بررسی‌های تحلیل عاملی فراهم شده و موضوع تحقیقات گوناگون در ۱۵ سال گذشته بر روی نمونه های بالینی و بزرگسالان سالم بوده است. از این رو سودمندی آن هم در جریانات بالینی و هم در جریانات تحقیقی ارزیابی شده است. این تست فرم دیگری به نام NEO-FFI[2] دارد که یک پرسشنامه‌ی ۶۰ سؤالی است و برای ارزیابی پنج عامل اصلی شخصیت به کار می‌رود. اگر وقت اجرای تست خیلی محدود بوده و اطلاعات کلی از شخصیت کافی باشد، این تست مورد استفاده قرار می‌گیرد (گروسی ۱۳۸۰).

فرم تجدید نظر شده‌ پرسشنامه‌ی شخصیتی نئو NEO PI-R و پرسشنامه‌ی پنج عاملی نئو (NEO-FFI) مناسب افرادی است که ۱۷ سال یا بیشتر دارند. افرادی که مبتلا به اختلالاتی چون حالات روان پریشی و زوال عقل بوده و این حالات توانایی آن ها را برای تکمیل فرم گزارش شخصی به طور مؤثر تحت تأثیر قرار می‌دهد، نباید این تست‌ها را تکمیل نمایند.

مقیاس‌های NEO PI-R و NEO-FFI تقریباً صفات نرمال را در توزیع طبیعی اندازه می‌گیرند. اغلب افراد نمراتی در حد متوسط مقیاس‌ها می‌گیرند و در صد کمی در دو انتهای منحنی طبیعی قرار می‌گیرند. صفات شخصیتی در این مقیاس‌ها نسبت به سایر افراد سنجیده می‌شوند تا نسبت به صفات موجود در خود فرد.

تقریباً نیمی از ماده های نسخه‌ تجدید نظرشده‌ی پرسشنامه‌ی شخصیتی NEO نمره گذاری وارونه دارند یعنی هر چه نمره کمتر باشد بیشتر معرف صفت مورد نظر است. این کار برای رفع سوگیری تصدیق (یا رد) انجام شد. این سوگیری برای پرسشنامه‌هایی که همه یا اکثر ماده های آن همسو هستند مشکلاتی ایجاد می‌کند. در چنین پرسشنامه‌هایی، اخذ نمرات بالا یا معلول سوگیری تصدیق است یا معلول سطح عملی صفت مورد نظر که تفسیر نمره بالا را دشوار می‌کند. یکی از جنبه‌های بحث انگیزتر NEO PI-R، نداشتن مقیاس اعتباری (یا مجموعه‌ای از مقیاس‌ها) است تا رویکردهای آزمونی پاسخ دهندگان ارزیابی شوند. اما نسخه‌ تجدید نظرشده‌ی پرسشنامه‌ی شخصیتی NEO سه ماده منفرد دارد که اعتبار پاسخ‌ها را می‌سنجد. یک ماده از پاسخ‌گو می‌خواهد مشخص کند آیا صادقانه و دقیق به ماده ها جواب داده است. ماده دیگر هم از او می‌پرسد آیا به تمام ماده ها جواب داده است و ماده سوم معلوم می‌کند که آیا پاسخ‌ها در فضای صحیح و مناسب درج شده اند یا خیر (فیرس و جی. ترال، ترجمه‌ی فیروز بخت ۱۳۸۵).

مقیاس‌های گوناگون ساخته شده که حاکی از مدل پنج عاملی است و بررسی‌های گوناگون در گروه‌های سنی و فرهنگی مختلف کلاً حاکی از اعتبار تست بوده و آزمایش- آزمایش مجدد و همسانی درونی که ‌در مورد مقیاس‌های ساخته شده و بررسی‌های انجام یافته در گروه‌های سنی و فرهنگ‌های مختلف به کار رفته است، حاکی از پایایی تست NEO و تست‌های مشابه در حیطه مدل پنج عاملی است (گروسی ۱۳۸۰).

۳-۳-۲-۱- در ایران

در ایران حق شناس (۱۳۸۷) بر روی نمونه ۵۰۲ نفری جمعیت شیراز به نتایج زیر رسیده است:

ضرایب آلفای کرونباخ برابر C=0. 83، A=0. 71،، O=0. 57، E=0. 71، N=0. 81 و اعتبار آزمون-آزمون مجدد در فاصله ۶ ماه برابر N=0. 53، A=0. 6، O=0. 76، E=0. 74 به دست آمده است.

در هنجاریابی آزمون NEO که توسط گروسی فرشی (۱۳۸۰) روی نمونه ای با حجم ۲۰۰۰ نفر از بین دانشجویان دانشگاه‌‌های تبریز، شیراز و دانشگاه‌‌های علوم پزشکی این دو شهر صورت گرفت ضریب همبستگی ۵ بعد اصلی را بین ۵۶/۰ تا ۸۷/۰ گزارش ‌کرده‌است. ضرایب آلفای کرونباخ در هر یک از عوامل اصلی روان آزردگی خویی، برون گرایی، باز بودن، ساز گاری و با وجدانی به ترتیب ۸۶/۰٫، ۷۳/۰، ۵۶/۰، ۶۸/۰ و ۸۷/۰ به دست آمد. جهت بررسی اعتبار محتوایی این آزمون از همبستگی بین دو فرم گزارش شخصی (S) و فرم ارزیابی مشاهده گر ®، استفاده شد، که حداکثر همبستگی به میزان ۶۶/۰ در عامل برون گرایی و حداقل آن به میزان ۴۵/۰ در عامل سازگاری بود (گروسی فرشی ۱۳۸۰).