سُــــخره بـــــر دخــــمه بـــان کننــد همـــه
(۶/۳۵)
در بیت دیگری شاعر مصحف انس را کنایه از آتش می‌داند.
اِنســــیان را هــــــم از مُصـــــحِّف اُنـــــــس
روضــــه‌ی اِنــــس و جــــان کنیــــد امــــروز
(۶/۴۳)
۲-۸-۴- مجاز
خاقانی از مجاز نسبت به استعاره, تشبیه و کنایه کمتر استفاده کرده است و معمولاً مجازهای او دشوار و پیچیده است، که به نمونه‌هایی از مجاز در ترکیب‌بندها اشاره می‌کنیم.
در بیت زیرکان مجاز از گوهر است.
لعـــلت از خنـــــده کــــــان همــــــی ریــــــزد
دل بــــر آن لعــــل، جــــان همــــی ریــــزد
(۴/۶۰)
و یا در این بیت جور مجاز از جام است.
جـــــور خـــــواران را جهـــــــان انصـــــــاف داد
کــــز خــــود انصـــاف جهـان درخــواســتند
(۵/۲۴)
۲-۸-۵- آرایه‌های دیگر
به جز چهار آرایه‌ی استعاره، تشبیه، کنایه و مجاز که خاقانی برای زیبا کردن سخن خود از آن‌ها استفاده‌ی بسیار کرده، از دیگر صور خیال نیز به تناسب موضوع در اشعار خود بهره برده است که این آرایه‌ها عبارتند از: ایهام، ایهام تناسب، تلمیح، اسلوب معادله، حسن تعلیل، تکرار، تضاد، ارسال المثل و … که برای هر کدام از آن‌ها در این‌جا مثالی آورده می‌شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در بیت زیر مرغ شوم با بوم ایهام تناسب ایجاد کرده است.
تــو آن مشنو کـه مـرغ شـوم خــواهد بــوم ویــران را
گرت گنج دل آباد است، سـوی گنــج ویــران شــو
(۱/۹)
چین صورتی دارای ایهام است.
بــه هندستـــان اصلی شـــو بـــرای مــردم معنـــی
به چیــن صورتی تـــا کی پـی مـــردم گیا رفتـــن
(۱/۱۶)
تضاد:
ز صـــفّ تفرقـــه بـرخیـــز و بـر جمـع صــفا بگــذر
که از رنــدان سلطـــان دل سپاه انـــدر سپاه آنـــک
(۱/۳۵)
تلمیح:
بــرشکــــــافـــی دمـــــاغ خصـــــم، چنــانــــک
نــــاف ســـــهراب، روستــــم بشـــکافــــــت
(۴/۱۱۵)
اسلوب معادله:
به کوی عشق هـم عشق اســت رهبر، زانکــه مردان را
بـه امــر پـادشا شــاید بـه صـــدر پـادشا رفتـــن
(۱/۱۴)
حسن تعلیل:
رغم من است کـه آسمان، سجـــده‌ی ســگ دلان کنـــد
زآن چو دُم سگـان بود، پشــت دوتـــای آســـمان
(۳/۸۲)
تکرار:
پــی‌پــی عشـــــق گیـــــر و کـــــم‌کـــــم عقـــــل
لـــب لـــب جـــام خـــــواه و دم دم صـــــبح
(۴/۶)
ارسال المثل:
کوه به کوه مـــی‌رسد، چـــون نرســــد دلــــی به دل
غصــــه‌ی بی دلـــی نگـــر، هـم ز عنـای آســمان
(۳/۷۶)
فصل سوم
شرح و توضیح هفت ترکیب‌بند