حتی اگر قیمت بازار اوراق بهادار کاملا منعکس کننده اطلاعات باشد باز هم این احتمال وجود دارد که افراد درون سازمانی بیش از افراد برون سازمانی ‌در مورد وضعیت کیفی شرکت اطلاعات بیشتری در اختیار داشته باشند و بتوانند به واسطه ی این مزیت اطلاعاتی برای کسب منافع بیشتر اقدام کنند. به عبارت دیگر، حضور افراد ناآگاه در بازار سرمایه این امکان را فراهم می‏ سازد تا سرمایه گذاران حرفه ای نرخ بازده بالاتری به دست آورند.

‌بنابرین‏ در صورت انتشار محرمانه و ناهمگون اطلاعات، واکنش‏های متفاوتی را از سوی سرمایه گذاران به واسطه وجود عدم تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه شاهد می‏باشیم که این امر تحلیل‏های نادرست و گمراه کننده ای را از وضعیت جاری بازار به همراه خواهد داشت. مطالب یاد شده می‏تواند بیانگر اهمیت موضوع عدم تقارن اطلاعاتی و تاثیر غیر قابل انکار آن بر روی تصمیم گیری‏های اقتصادی افراد باشد (قائمی و وطن پرست،۱۳۸۴).

۲-۵-۱ مفهوم عدم تقارن اطلاعاتی:

تصور اطلاعات کامل در اقتصاد ناممکن است. بدیهی است افراد مختلف چیزهای متفاوتی را می‏ دانند. این مسئله از خصوصیات بازار غیرمتمرکز می‏ باشد. عدم تقارن اطلاعاتی به وضعیتی اطلاق می‏ شود که در آن یکی از طرفین مبادله اطلاعات بیشتری را نسبت به طرف مقابل در اختیار داشته باشد. این امر به علل مختلف ازجمله وجود معاملات و اطلاعات محرمانه به وقوع می‏پیوندد. ویلیام اسکات در کتاب تئوری حسابداری مالی خود، عدم تقارن اطلاعاتی را مزیت اطلاعاتی برخی از طرف‏های معامله نسبت به سایرین در یک دادوستد بازرگانی تعریف می ‏کند(مام بیگی،۱۳۸۲).

۲-۵-۲ چگونگی شکل گیری نظریه عدم تقارن اطلاعاتی:

در دهه ۱۹۷۰ میلادی سه دانشمند به نام‏های مایکل اسپنس،جورج آکرلوف و جوزف استیلیتز در زمینه اقتصاد اطلاعات، نظریه ای را پایه گذاری کردند که به نظریه عدم تقارن اطلاعاتی موسوم شد. این افراد فوق موفق شدند به خاطر پژوهش‏هایی که در تجزیه و تحلیل بازارهای دارای اطلاعات نامتقارن انجام دادند جایزه نوبل اقتصادی سال ۲۰۰۱ را دریافت کنند. درآن زمان میان محافل مالی واقتصادی همواره سوال‏هایی به شرح زیر مطرح بود:

• • چرا کسانی که قصد خرید اتومبیل دست دوم را دارند ترجیح می ‏دهند به واسطه مراجعه کنند تا فروشنده؟

• • چرا مؤسسه‌‏ها با وجود اطلاع از مالیات بر سود سهام، بین سهام‌داران خود سود تقسیم می‏ کنند؟

• چرا نرخ بهره در کشورهای جهان سوم بیش از حد بالا است؟

برندگان جایزه نوبل پاسخ مشترکی برای سوالات مطرح شده ارائه کردند و با بهره گرفتن از فرضیه عدم تقارن اطلاعاتی پاسخ‏هایی به شرح زیر ارائه نمودند:

• • واسطه‏ها اطلاعات بیشتری نسبت به فروشندگان درباره کیفیت اتومبیل دارند.

• • مدیران شرکت بیش از سهام‌داران از وضعیت سودآوری شرکت مطلع هستند.

• وام گیرندگان بهتر از وام دهندگان درباره توانایی شان جهت بازپرداخت اقساط در آینده مطلع هستند.

مقاله سال ۱۹۷۰ آکرلوف با عنوان «بازار نابسامان»^[۹]، تحقیقی با اهمیت در ادبیات اقتصاد اطلاعات محسوب می‏ شود و توجه صاحب نظران حوزه های مختلف اقتصادی را به مسئله عدم تقارن اطلاعات و نیز تبعات آن جلب نمود. ایده وی ساده اما ژرف و فراگیر است و آثار متعدد و کاربرد گسترده دارد. در این مقاله آکرلوف اولین تحلیل رسمی از بازارهایی که با مشکل اطلاعاتی انتخاب نادرست مواجه هستند را معرفی می ‏کند. وی نوعی بازار کالا را معرفی می ‏کند که در آن، به اصطلاح رایج، فروشنده اطلاعات بیشتری از خریدار دارد.آکرلوف به کمک فرضیه علمی نشان داد که مشکل اطلاعاتی ممکن است موجب توقف کل بازار شود و یا به صورت انقباضی، بازار را به انتخاب نادرست محصولات کم کیفیت سوق دهد.

ریشه و پایه نظریه مذکور براین اصل استوار است که در یک معامله، چنانچه یکی از طرفین از شرایط واقعی کالاهای موردنظر آگاهی نداشته باشد، طرف دوم می‏تواند سود بیشتری حاصل نماید. در چنین شرایطی، گونه ای از نبود اطمینان و عدم قطعیت بر فضای معامله حاکم خواهد بود که در نهایت به تضعیف جریان بازار یا به عبارت دیگر شکست بازار می‏انجامد(پولادی،۱۳۸۷).

ولتون^[۱۰] (۲۰۰۵) در توصیف این شرایط بیان می‏دارد که نقص یا نابرابری اطلاعاتی مدنظر آکرلوف، به «انتخابی نادرست» منتهی می‏ شود که خود از کارایی اجتماعی بازار می‏کاهد. در چنین بازارهایی، خریدار واقعا حق انتخاب ندارد.آنچه وی انجام می‏ دهد، کاری جز ریسک کردن نیست؛ که می‏تواند به سودی سرشار و یا زیانی جبران ناپذیر منجر گردد. در این فضا، خریدار با نااطمینانی و نداشتن رغبت واقعی وارد معامله می‏ شود. این در حالی است که نااطمینانی مذکور بر سود نهایی فروشنده نیز بی تاثیر نخواهد بود. به بیان دیگر، خریدار به فروشنده ای که کالای خوبی عرضه می ‏کند نیز مشکوک می‏ شود، لذا فروشنده نمی‏تواند کالای خود را با قیمت واقعی موردنظر خود به فروش برساند. در این شرایط، وی نیز متضرر خواهد شد.

۲-۶ تاثیر عدم تقارن اطلاعاتی بر بازارهای مالی: