ساختمان‌ها ممکن است به عنوان مساکن جدا، مساکن نیمه جدا، ردیفی از مساکن، آپارتمان‌ها و آسمان خراش‌ها.
در حقیقت بخش مسکونی وسیع‌ترین بخش از نظر اندازه که مشتمل بر تمام الگوهای مسکن نظام خیابان‌های شهری که ساکنین به آسانی و راحتی دسترسی به مکان‌های کار، مراکز فرهنگی و خدمات و غیره را انجام می‌دهند.
بخش مسکونی باید رو به جهت باد مکان‌یابی شده و بالای رود (سرچشمه) با محدود کردن بخش صنعتی مکان‌یابی گردد. اراضی بخش مسکونی باید مکان بهینه سالم از نقطه نظر اعمال و نیازمندی‌های بهداشتی را تهیه نماید.

۴-۲- شاخص‌های اجتماعی مسکن

به طور کلی شاخص‌های مسکن و تراکم به دو دسته تقسیم می‌شوند:
دسته اول شاخص‌های کمی مسکن، شامل بعد خانوار، شاخص تراکم نفر در واحد مسکونی، شاخص تراکم خانوار در واحد مسکونی، متوسط نفر در اتاق و تراکم اتاق در واحد مسکونی می‌شوند. از شاخص‌های مذکور در جهت بررسی و سنجش میزان ازدحام جمعیت و یا کمیت مسکن استفاده می‌گردد.
دسته دوم شامل شاخص‌های کیفی مسکن از جمله نحوه تصرف واحد مسکونی، تسهیلات و امکانات موجود در خانوار، قدمت و عمر بنا و… می‌شود.
۱-۴-۲- تعریف بعد خانوار
تعداد افرادی که شرعاً، قانوناً، عرفاً، و… ۶ ماه از سال را بر سر یک سفره غذا می‌خورند.
۲-۴-۲- شاخص تراکم خانوار در واحد مسکونی
این شاخص نشان دهنده‌ی کفایت و یا کمبود تعداد واحدهای مسکونی موجود در رابطه با تعداد خانوارهای موجود است. شاخص تراکم۱ (یک واحد مسکونی به ازاء یک خانوار) به منزله وجود شرایط ایده‌آل و عدم کمبود مسکن است. هرچه این شاخص از عدد ۱ بیشتر شود، نشان دهنده‌ی شدت کمبود مسکن است.
۳-۴-۲- شاخص تراکم نفر در واحد مسکونی
یکی از شاخص‌های مورد استفاده برای شناخت وضعیت موجود مسکن، نفر در واحد مسکونی است که با شاخص خانوار در واحد مسکونی و بعد خانوار ارتباط مستقیم دارد. این شاخص مشخص می‌کند که چه تعداد نفر در یک واحد مسکونی زندگی می‌کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۴-۲- نحوه‌ی تصرف واحد مسکونی
این شاخص نیز به پنج گروه ملکی عرصه و اعیان، ملکی اعیان، اجاره‌ای، در برابر خدمت و مجانی تقسیم می‌شود.
۵-۴-۲- تسهیلات و امکانات موجود
این یکی از ابعاد شاخص مهم رضایت از زندگی یعنی رضایت ناشی از برخورداری محسوب می‌شود. این شاخص مشخص می‌کند که از مجموع خانوارهای ساکن در منطقه چند درصد از امکانات و تسهیلات (برق، آب لوله‌کشی، تلفن، گاز شهری) برخوردار هستند.

۵-۲- شاخص اقتصادی مسکن

۱-۵-۲- قیمت زمین و مسکن
منظور، متوسط قیمت خرید و فروش یک متر زمین ساختمان مسکونی کلنگی است.
۲-۵-۲- هزینه مسکن
منظور، متوسط قیمت اجاره یک متر مربع زیربنای مسکونی واگذارشده به اجاره (اعم از ساختمان مسکونی، واحد مسکونی و محل مسکونی) توسط بنگاه معاملات ملکی است.

۶-۲- شاخص کالبدی مسکن

بررسی شاخص‌های کالبدی مسکن، معیارهای قابل سنجش را در مورد چگونگی وضعیت کالبد شهر و سطح عمومی برخورداری ساکنین شهر از امکانات و تجهیزات مورد نیاز خود در زندگی روزمره به دست می‌دهد. از مهم‌ترین شاخص‌های کالبدی مسکن می‌توان به اندازه قطعه‌ای از زمین که مسکن در آن واقع شده، سطح اشغال شده این قطعه برای ساخت مسکن، سطح زیربنای هر قطعه با هر واحد مسکونی، ارتفاع و تعداد طبقات واحدها و قطعات مسکونی و مصالح به کار برده شده در بنا و کیفیت بنا اشاره نمود.
۱-۶-۲- اندازه و تعداد قطعات مسکونی
منظور از قطعه مسکونی محدوده‌ای از زمین است که مطابق با ضوابط تفکیک زمین، حداقل یک واحد مسکونی معمولی در آن بنا شده باشد. بنابراین حداکثر ابعاد یک واحد مسکونی، به اندازه قطعه مسکونی محدود می‌شود.
۲-۶-۲- تعداد طبقات و سطح زیربنا
سطح زیربنا در واقع مساحت حاصل از ساخت یک قطعه مسکونی است که قابل استفاده باشد و مجموع طبقاتی که در یک قطعه مسکونی وجود دارد نشانه‌گر تعداد طبقات است.

۷-۲- طبقه‌بندی LBCS

برنامه‌ریزی کاربری زمین شهری، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت‌ها و عملکردهای شهری براساس خواست‌ها و نیازهای جامعه‌ی شهری است و هسته اصلی برنامه‌ریزی شهری محسوب می‌گردد. چاپین از پیشکسوتان و صاحب نظران کاربری اراضی شهری، برنامه‌ریزی کاربری اراضی را نحوه تقسیم زمین و مکان بهینه برای مصارف و کاربردهای متنوع زندگی تعریف می کند.^[۱]
معمولاً هر طرح کاربری زمین در یک گزارش از یک نقشه اصلی و چندین نقشه توضیحی تشکیل شده است. گزارش شامل شرح سیاست‌ها، معیارها، استانداردها و محاسبات است و نقشه کاربرد فضایی (مکانی) این سیاست‌ها و تدابیر را مشخص می‌سازند. این طرح (کاربری زمین) مابین طرح جامع (که جنبه‌ای سیاستی دارد) و طرح زونینگ (که جنبه‌ای قانونی دارد) قرار گرفته و بیشتر دارای جنبه فنی است. امروزه بسیاری از شهرسازان معتقدند که این سه باید در چارچوب یک طرح یگانه قرار گیرند.
به طور کلی، می‌توان سه دیدگاه عمده را تشخیص داد که نحوه‌ی شکل‌گیری نظام کاربری زمین در هر شهر و چگونگی مداخله در آن به میزان قدرت و عملکرد آنها بستگی دارد. این سه دیدگاه عبارتند از:
۱- دیدگاه ساماندهی زمین (تأمین اقتدار دولت و حقوق مالکیت
)
۲- دیدگاه کارکرد گرایی (تسهیل کارکردهای شهری و بهره‌گیری اقتصادی از زمین)
۳- دیدگاه توسعه پایدار (نگرش جامع و اعتلای کیفیت زندگی شهری)

۱-۷-۲- معیارهای مکانی کاربری زمین

معیار مکانی در کاربری زمین به طور کلی استانداردی است که با آن مکان بهینه یک کاربری در شهر مورد سنجش قرار می‌گیرد. در تعیین مشخصات مکانی هر نوع استفاده از زمین یا هر نوع فعالیت شهری، دو عامل هدایت کننده، یعنی رفاه اجتماعی و رفاه اقتصادی ملاک سنجش قرار می‌گیرند.
طبقه‌بندی LBCS”:APA” (انجمن برنامه‌ریزی آمریکا)، “LBCS” را به عنوان یک استاندارد طبقه‌بندی کاربری و فعالیت زمین ارائه نموده است. انعطاف‌پذیری LBCS تا به آنجاست که می‌توان این استاندارد را در کشورهای مختلف نیز به کار بست. منطق “LBCS” نگاه تک بعدی به کاربری زمین را کافی نمی‌داند و کاربری زمین را پدیده‌ای چند بعدی فرض می‌کند که مجموع این ابعاد به یک مفهوم منتهی می‌شوند. این مدل، تعریف طبقه‌بندی کاربری‌های زمین را با اصلاح کردن طبقه‌بندی‌های سنتی به چند بعد بسط می‌دهد. این پنج بعد عبارتند از:
۱- بعد فعالیت (Activity)
۲- بعد عملکرد یا کارکرد (Function)
۳- بعد گونه‌های ساختمانی (Structure)
۴- بعد ویژگی‌های توسعه سایت (Site development)
۵- بعد مالکیت (Ownership)
هر بعد دارای مجموعه‌، دسته‌ ها و زیر دسته‌ه ای خاص خود است. آنچه که LBCS به آن توجه ویژه داشته است، توجه به ایجاد پایگاه اطلاعات کاربری زمین در محیط “GIS و توسعه کامپیوتر بوده است. در مدل‌های قدیمی پایگاه اطلاعات هر سلول از پایگاه- این سلول به نسبت مقیاس نقشه می‌تواند قطعه زمین، بلوک شهری، حوزه‌های شهری و… باشد. دارای یک مشخصه کاربری زمین بوده است. به دیگر سخن پایگاه اطلاعات تنها با یک ستون به توصیف کاربری زمین پرداخته است. اما با ارائه ابعاد پنج‌گانه برای کاربری زمین توسط “LBCS” هر سلول نقشه دارای پنج بعد مذکور می‌باشد که مجموع این پنج بعد کاربری زمین را توصیف خواهند نمود و این به آن معناست که پایگاه اطلاعات کامپیوتری نیز پنج ستون برای کاربری زمین اختصاص خواهد داد. یعنی تعداد ستون‌های مربوط به کاربری باید با تعداد ابعاد برابر باشد.

۲-۷-۲- پایگاه اطلاعات کاربری زمین براساس “LBCS”

در شیوه‌های سنتی ایجاد پایگاه اطلاعات شهری، کاربری زمین همواره یک ستون از پایگاه را به خود اختصاص می‌داده است. اما منطق “LBCS” نگاه چند بعدی به پدیده کاربری زمین می‌باشد، در نتیجه پایگاه اطلاعات “LBCS” برای اینکه بتواند تمام ابعاد را در این پایگاه ثبت کند از دو شیوه استفاده نموده است:
شیوه اول: در این شیوه پایگاه اطلاعات شامل یک جدول خواهد بود که هر قطعه (Parcell) یک ردیف از جدول پایگاه را به خود اختصاص می‌دهد. ابعاد چندگانه “LBCS” نیز هر یک، یک ستون خواهد داشت.
شیوه دوم: در این شوه پایگاه اطلاعات دارای چند جدول است. به عبارتی دیگر هر بعد از ابعاد چندگانه، یک جدول جداگانه به خود اختصاص می‌دهد. آنچه که باعث می‌شود این جداول به یکدیگر Link شوند، شماره منحصر به فرد قطعه (Parcell ID) می‌باشد. استفاده از این شیوه به جهت اینکه می‌توان در هر بعد واحد کاربری را متفاوت انتخاب کرد، نسبت به شیوه قبل از امر جمعیت برخوردار است.