از آنجایی که شهادت نامه همواره تعهدی را در مقابل طرف در برندارد و یا اینکه خاصیت الزام آور بودن را ندارد ، به عنوان سند محسوب نمی گردد بر این اساس قانون مدنی در ماده ۱۲۸۵ تصریح نموده که شهادت نامه سند محسوب نمی شود و فقط اعتبار شهادت را خواهد داشت.

در تعریف سند، اساتید برجسته حقوق به تعریف حقوقی سند اشاره نموده اند از ان جمله دکتر کاتوزیان بیان داشته اند « نوشته ای که به منظور تحقق بخشیدن و اثبات واقعه حقوقی، تنظیم می شود در اصطلاح حقوقی «سند» نامیده می شود » (کاتوزیان، ۱۳۸۰: ۲۷۷)

دکتر لنگرودی در این مقام می‌گویند : «سند نوشته ای است که در اثبات مطلبی، به کار می رود هر چند که هرگز، در مقام دعوی یا دفاع به کار نرود (جعفری لنگرودی، ۱۳۷۹ : ۱۰۶۸)

در ماده ۱۲۸۶ قانون مدنی اسناد به دو گروه «اسناد رسمی» و «اسناد عادی» تقسیم می‌شوند

۱-۲-۳-۱- سند رسمی

اسناد رسمی طبق ماده ۱۲۸۷ ق.م چنین تعریف شده است : «اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا نزد سایر مامورین رسمی در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند رسمی است»

اسناد رسمی را می توان به چهار دسته تقسیم نمود:

الف – اسناد رسمی قانونی مانند قانون ها و فرمانها

ب- اسناد اداری مانند دستورهای صادره از ادارات لشکری و کشوری ج- اسناد قضایی مانند احکام و قرارهای دادگاه ها و صورت مجلس ها و غیره د- اسناد تنظیمی در دفاتر ثبت» ( امامی،۱۳۷۲ : ۶۷ )

۱-۲-۳-۲- سند عادی

سند عادی نوشته ای است که به وسیله اشخاص تنظیم گردیده و مأمور رسمی در تنظیم آن طبق مقررات

قانونی مداخله ننموده است. در قانون مدنی ایران برخلاف تعریف سند رسمی از سند عادی تعریفی نشده است و مقنن در ماده ۱۲۸۹ ق.م مقرر داشته: «غیر از اسناد مذکور در ماده ۱۲۸۷ ق.م سایر اسناد عادی است»‌بنابرین‏ اسنادی که به وسیله افراد تنظیم می شود، از قبیل ، دفاتر تجاری یا سندی که مأمور رسمی خارج از حدود صلاحیت خود تنظیم می کند و یا سندی که مأمور رسمی بدون رعایت مقررات مربوطه تنظیم نماید در زمره اسناد عادی لحاظ می‌گردد. مقنن در ماده «۱۲۹۳» ق.م چنین مقرر نموده است : «هرگاه سند به وسیله یکی از مامورین رسمی تنظیم اسناد تهیه شده ، لیکن مامور صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات مقرره قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد ، سند مذبور در صورتی که دارای امضاء یا مهر طرف باشد عادی است.»

۱-۲-۴- اسناد تجاری

اسناد تجاری در معنای خاص ، به اسنادی اطلاق می‌گردد که قابلیت نقل و انتقال داشته و متضمن دستور پرداخت مبلغ معینی به رویت یا به سررسید کوتاه مدت بوده و به جای اسکناس وسیله پرداخت قرار می گیرند و از امتیازات و مقررات ویژه قانونی نیز تبعیت کنند.» ( اسکینی ، ۱۳۸۹ : ۳ ) قانون‌گذار در قانون تجارت تعریفی از اسناد تجاری نکرده است ولی در لایحه قانون تجارت در ماده ۷۰۱ آن مقرر داشته است که سند تجارتی سندی است که شکل آن مطابق قانون تنظیم می شود و به موجب آن تعهد مستقل پولی یا غیر پولی بر عهده صادر کننده و یا دیگری ایجاد می‌گردد .

برات ، سفته و چک سه نوع عمده از ( اسناد تجاری خاص) بوده که عنوان اسناد براتی نیز بــه آن ها اطلاق می‌گردد.

۱-۲-۴-۱- برات

برات از جمله اسنادی است که از قدیم الایام در داد و ستدهای میان مردم مورد استفاده بوده و منشاء پیدایش آن برای انتقال طلب بوده و وقتی شخصی از دیگری طلبی داشته که موعد پرداخت آن فرا نرسیده با انتقال طلب خود به دیگری ، امکان یک معامله مدت دار را برای خود مهیا ساخته و از جابه جایی پول نیزصرفه جویی می گردید و ایضاً برای جلوگیری از خطرات احتمالی حمل و نقل پول در سفرها سند مذکور مورد استفاده بوده بدین صورت که در مبدأ پول خود را به شخص دیگری پرداخته و همان مبلغ را در مقصد از شخصی که توسط اخذکننده پول در مبدأً تعرفه می گردید ، دریافت می کرد.

از نظر مفهوم لغوی « برات » به معنای زیر استعمال گردیده است: « برخی از نویسندگان کلمه برات را از برائت عربی و به معنای رها شدن از وام دانسته اند.» ( کاتبی ، ۱۳۶۵: ۱۸۵ ) «نوشته ای که به موجب آن دریافت یا پرداخت پولی را به دیگری واگذار کنند.» ( عمید ، ۱۳۸۹: ۲۳۹ ) «برات نوشته ای است حاوی دستور پرداخت پول یا تسلیم کالا (برات عین) به دیگری است در تاریخ معین.» ( لنگرودی ، ۱۳۸۰ ، ۳۱ )

از نظر اصطلاحی ، در قانون تجارت ایران تعریفی از برات ارائه نگردیده است و لیکن تعاریفی که توسط اساتید حقوق درخصوص این سند تجاری ارائه نموده اند به شرح ذیل عیناً نقل می‌گردد : « برات نوشته ای است که به موجب آن شخصی به شخص دیگر امر می‌دهد مبلغی در وجه یا حواله کرد شخص ثالثی در موعد معین پرداخت کند. ( ستوده تهرانی، ۱۳۸۰ : ۱۹ ) « برات سندی است که به موجب آن معمولا” برات کش به دیگری یعنی برات گیر دستور می‌دهد که مبلغی معین را در زمان مشخص و در وجه یا حواله کرد ذی نفع یا آخرین دارنده برات کارسازی نماید.» ( صقری ، ۱۳۸۷ : ۲۸ ) «برات نوشته ای است که به موجب آن شخص به شخص دیگری دستور می‌دهد در وعده ای معین یا قابل تعیین مبلغی را به شخص ثالث یا به حواله کرد او پرداخت کند . ( اسکینی، ۱۱:۱۳۸۵ )

در برات کسی که برات را صادر می‌کند « برات کش» یا « محیل » یا « صادر کننده» می‌باشد و کسی که برات به نفع او صادر گردیده دارنده برات یا محال له خوانده می شود . و کسی که برات به نفع او صادر گردیده ، دارنده برات یا محال له خوانده می شود و کسی که وجه برات باید به توسط او به دارنده پرداخت شود « برات گیر » یا « محال علیه» نامیده می شود ‌بنابرین‏ با توجه به تعاریف ارائه شــده در تعریف برات می توان گفت:

برات نوشته ای است که بر اساس آن شخص برات کش « صادر کننده » به شخص برات گیر « محال علیه» امر می‌کند که به محض رویت یا در موعد معین مبلغی را در وجه یا به حواله کرد دارنده برات بپردازد.

۱-۲-۴-۲- سفته

سفته یا فته طلب از کلمه «پته» اخذ شده است. در ایام قدیم به لحاظ کمبود نقدینگی چنین رسم بوده است که به داد و ستد مردم با یکدیگر که به صورت نسیه و با سپردن یک نوشته که دارای مهر یا امضاء بوده و میزان بدهی در آن قید گردیده انجام می گرفت و با انقضا وعده مقرر و در جهت پرداخت دین، با پرداخت وجه و بدهی مذبور، رسید سپرده شده مسترد می گردید.

در معنای لغوی سفته مالی که به شهری دهند و به شهری باز ستانند و تحفه ای که شخص برای شخص دیگر از ملکی به ملک دیگر به رسم تکلیف یا بضاعت فرستند. ( معین، ۶۴۰:۱۳۸۷ )

«سفته به کسرسین یعنی استوار ، وثیقه ، نخست یک نوع قرض بود که مسافری مالی به کسی قرض می‌داد. (به طور صوری ) تا در مقصد سفرش ، از وام گیرنده که در مقصد مذکور شبیه مال مورد قرض موجود دارد باگرفتن خطی(حواله) به وسیله طرف وام گیرنده بستاند ،آن خط را سفته نامیده اند.» ( لنگرودی ، ۱۳۸۸: ۲۱۷ )