سازمان بهداشت جهانی، کیفیت زندگی را ‌به این صورت تعریف ‌کرده‌است: ادراکی است که افراد از وضعیتی که در آن زندگی می‌کنند و زمینه فرهنگی و سیستم ارزشی که در آن هستند دارند که این ادراک ‌بر اساس اهداف، انتظارات، استانداردها و علایق آن ها می‌باشد (سازمان بهداشت جهانی ،۱۹۹۸). اصطلاح کیفیت زندگی یک مفهوم بین رشته‌ای در رشته‌های روان شناسی، پزشکی و جامعه شناسی است.

تمام دانشمندان ‌در مورد تعریف مفهوم کیفیت زندگی بر روی سه اصل توافق دارند:

۱-کیفیت زندگی حاصل یک ارزشیابی ذهنی است وخود بیمار بهتر از هرکس دیگری می‌تواند راجع به کیفیت زندگی خود قضاوت کند. اما گاهی شرایطی وجود دارد که این قضاوت را برای بیمار مشکل می‌سازد که در این موارد خاص، از فرد مراقبت کننده پزشک و پرستار می‌خواهیم ارزیابی را انجام دهد.

۲- کیفیت زندگی یک ماهیت پویا و دینامیک است نه یک ماهیت ایستا، بدین معنا که در طول زمان همگام باتغییرات درونی و بیرونی تغییر می‌کند.

۳- کیفیت زندگی یک مفهوم چند بعدی می‌باشد وباید از زوایا و ابعاد مختلفی سنجیده شود که این ابعاد محور اصلی چهارچوب تحقیقات کیفیت زندگی را تشکیل می‌دهد(نائینیان، ۱۳۸۴).

یک توافق کلی در بین پژوهشگران وجود دارد که سازه کیفیت زندگی، متشکل از عوامل عینی (کارکردهای جسمانی، روانی ـ اجتماعی) و عوامل ذهنی (بهزیستی ذهنی) است. عوامل ذهنی بیشتر بر رضایت از زندگی تأکید دارند، درحالی که عوامل عینی بیشتر بر نیازهای مادی و مشارکت در فعالیت‌ها و روابط بین فردی متمرکز هستند (لمبر و نبر^[۱۹]،۲۰۰۴). شاخص‌های عینی، مواردی مانند سطح سواد، سطح در آمد، شرایط کاری، وضعیت تاهل، امنیت، جایگاه اجتماعی و تولید اقتصادی هستند که هم می‌توانند به طور منفرد و هم به صورت ترکیبی در تعیین کیفیت زندگی مورد تحلیل قرار بگیرند. شاخص‌های ذهنی، ‌بر اساس ارزیابی و برداشت ‌در مورد سطح رضایت، شادی وامیدواری و نظیر این ها به دست می‌آیند. در واقع شاخص‌های عینی در بهترین حالت، فرصت‌ها و امکانات ارتقای کیفیت زندگی را فراهم می‌کنند. ولی به تنهایی، نمی‌توانند آن را تامین کنند ( کاستانزا، فیشر، عالی^[۲۰] ، ۲۰۰۷).مرور نتایج تحقیقات در زمینه نقش و تأثیر فعالیت های بدنی و ورزش بر ابعاد مختلف کیفیت زندگی (تندرستی، رضایت شغلی، خلاقیت، روابط اجتماعی و خانوادگی) نقش و تأثیر تردید ناپذیر این فعالیت ها و مداخله های تمرینی را بر تندرستی و سلامت روانی و رشد اجتماعی نشان می‌دهد. فعالیت های بدنی موجب کاهش افسردگی و اضطراب و افزایش روحیه شاد و تعامل اجتماعی(تقوی، ۱۳۸۵) ، کاهش عوامل خطر قلبی و عروقی(صدیق، ۱۳۸۵) افزایش خودپنداره، کاهش فشار خون و ده ها اثر مثبت دیگر می شود(رمضانی نژاد، ۱۳۸۹) .با توجه به آنچه گذشت و با عنایت به نقش سه متغیر عزت نفس ، شادکامی و کیفیت زندگی به عنوان شاخص های مهم سلامت روان، هدف پژوهش حاضر اثر بخشی ورزش بر کیفیت زندگی، شادکامی و عزت نفس جوانان خواهد بود تا بدینوسیله بتوان به نقش کلیدی ورزش بر برخی عوامل روانشناختی انسان و درنهایت به نقش ورزش بر بهداشت روان بیشتر پی برده شود.

۳-۱-اهمیت و ضرورت تحقیق

اختلالات روانی از قبیل افسردگی و اضطراب بر زندگی میلیون ها نفر از مردم جهان تاثیر گذاشته و با افزایش مرگ و میر و هزینه مراقبت های بهداشتی ارتباط دارد. این مسئله بسیار جدی و دردناک است و می‌تواند زندگی شخص، خانواده، دوستان و دیگران را مختل نماید. این اختلالات در سنین مختلف و با درجات گوناگون بروز می کند. یکی از بهترین، ساده ترین و مقرون به صرفه ترین عامل جهت داشتن سلامت روانی، فعالیت‌های ورزشی است.

افرادی که در حرفه پزشکی و علوم بیولوژیک فعالیت می‌کنند، تاثیر ورزش در پیشگیری از مشکلات جسمی را تأیید کرده‌اند. همچنین متخصصان سلامت روان معتقدند که ورزش در پیشگیری و درمان مشکلات مربوط به سلامت روان نقش مهمی را ایفا می کند. بایدل و فوکس(۲۰۰۰) با انجام تحقیقاتی در این زمینه نشان داده‌اند که بین ورزش و سلامت روان ارتباط قوی وجود است و ورزش سبب کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش اعتماد به نفس و خودباوری، بخصوص در زمینه فیزیکی می شود. به علاوه، مقابله با استرس را بهبود می بخشد(نقل از ذوالفقاری،۱۳۸۱). انجمن ملی بهداشت روان آمریکا ۶ مورد از مواردی که نیاز به تحقیقات بیشتر دارند را به صورت زیر معرفی ‌کرده‌است:

۱- ورزش با کاهش اضطراب همراه است.

۲- ورزش افسردگی خفیف تا متوسط را کاهش می‌دهد.

۳- ورزش طولانی مدت با کاهش عصبانیت و اضطراب همراه است.

۴- ورزش در کنار درمان، بر روی افسردگی شدیدتر مؤثر است.

۵- ورزش شاخص‌های مختلف استرس را کاهش می‌دهد.

۶- ورزش تاثیر مفید هیجانی روی دو جنس و در همه سنین دارد.

چنانچه مشهود است اهمیت تاثیر ورزش برروی متغیر های روانی مورد تأکید است و البته متغیر هایی چون اضطراب و افسردگی به عنوان پایه های سلامت روان، به طور مستقیم بر روی کیفیت زندگی، شادکامی و عزت نفس تاثیر می‌گذارند.

از طرفی اکثر مطالعات انجام شده ‌در مورد ورزش و سه متغیر کیفیت زندگی، شادکامی و عزت نفس به صورت توصیفی و پژوهش های همبستگی یا علی پس رویدادی بوده اند. لذا نه تنها رابطه علی ورزش بر این شاخص ها مشخص نشده است بلکه مقادیر اندازه تاثیرات ورزش نیز بسیار معدود است. از طرفی با توجه به اهمیت روز افزون پیشگیری و روان شناسی سلامت در سال‌های اخیر پژوهش عمیق تر در زمینه ورزش می‌تواند راهگشای پیشگیری از اختلالات و همچنین افزایش سلامت روانی فرد باشد.لذا هدف پژوهش حاضر آزمودن اثر بخشی ورزش بر روی کیفیت زندگی، شادکامی و عزت نفس جوانان و تعیین ضرایب اتا یا معنی داری عملی این تاثیر می‌باشد.

بهره وران

۱-آموزش و پرورش

۲-مؤسسات توانبخشی و باز توانی

۳-ارگان های ذی ربط تربیت بدنی

۴-مراکز مشاوره و روان درمانی

۵-وزارت علوم و فناوری

۶-وزارت ورزش و جوانان

۴-۱-فرضیه‌های پژوهش

فرضیه اصلی پژوهش:

ورزش برمیزان عزت نفس ، شادکامی و کیفیت زندگی جوانان تاثیر دارد.

فرضیه های فرعی:

ورزش بر عزت نفس و مؤلفه‌ های آن(عزت نفس عمومی ،عزت نفس اجتماعی، عزت نفس تحصیلی وعزت نفس خانوادگی) در جوانان تاثیر دارد.

ورزش بر شادکامی ذهنی و مؤلفه‌ های آن(خود پنداره، رضایت از زندگی، آمادگی روانی، سرذوق بودن، احساس زیبایی شناسی، خود کارآمدی، امیدواری) جوانان تاثیر دارد.

ورزش بر کیفیت زندگی و مؤلفه‌ های آن(سلامت جسمی ، سلامت روان شناختی ، روابط اجتماعی و سلامت محیطی) جوانان تاثیر دارد.

۵-۱-اهداف تحقیق :

هدف اصلی:

تعیین میزان اثربخشی ورزش بر عزت نفس ، شادکامی و کیفیت زندگی جوانان.

اهداف فرعی:

تعیین میزان اثربخشی ورزش بر عزت نفس و مؤلفه‌ های آن(عزت نفس عمومی،عزت نفس اجتماعی، عزت نفس تحصیلی وعزت نفس خانوادگی) در جوانان.

تعیین میزان اثربخشی ورزش بر شادکامی ذهنی و مؤلفه‌ های آن(خود پنداره، رضایت از زندگی، آمادگی روانی، سرذوق بودن، احساس زیبایی شناسی، خود ‌کارآمدی، امیدواری) در جوانان.