د: عدالت طبیعی و عدالت حقوقی

عدالت طبیعی قواعدی عمومی است که از طبیعت اشیاء حاصل می‏ شود و به قانون حاکم بر جامعه و عقاید اشخاص ارتباطی ندارد؛ ولی عدالت حقوقی به اوامر و نواحی قانون‌گذار مربوط است. عدالت طبیعی جنبه آرمانی دارد ولی عدالت حقوقی از داده های قانون به دست می ‏آید. این تقسیم توسط ارسطو در کتاب اخلاق او انجام شده است.^[۱۸] اگر قاضی از مجموعه های قوانین فراتر رود عدالت حقوقی را رعایت نکرده است، مطابق این نوع عدالت او نباید قانونگذاری کند و در مقام تفسیر باید در قلمرو قانون حرکت کند ولی امروزه گرایش به خروج از متون قانونی به منظور تأمین انصاف وجود دارد، خصوصاًً در صورت سکوت و نقص قانون، دادرس در جستجوی عدالت و انصاف است و عوامل اجتماعی در تصمیم او برای جبران خلاء قانونی مؤثر است.

استاد شهید مرتضی مطهری می‏فرمایند «عدالت در اسلام امری نسبی نیست بلکه دادن حق هر ذی حقی به او به اندازه استحقاق وی می‏ باشد.^[۱۹] توجه دین مبین اسلام به عدل و عدالت و دادگری به حدی است که فلسفه بعثت پیامبران و نزول کتب آسمانی را این دانست که مردم زندگانی خود را بر بنیاد متین عدالت استوار سازند. خداوند در قرآن فرمود اخذ ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم بالقسط.^[۲۰]

اگر چه شدت اهتمام اسلام به اجرای عدالت از دقت آن شریعت در انتخاب قاضی محسوس است ولی باید در نظر داشت که اسلام در این باره ‌به این حد اکتفا نکرد و متوجه این نکته بوده که قاضی هر چند به عادل‏ترین و ممتازترین صفات صلاحیت و اهلیت هم آراسته باشند در صورتی که محیط مساعد و آزادی کامل در اختیار نداشته باشد نخواهد توانست عدالت را به طور شایسته اجرا کند و حقوق ضعفا را از باب نفوذ استیفا نماید و به همین جهت این شریعت برای نخستین بار در تاریخ قضایی جهان، اصل مهم استقلال قاضی را تأسیس کرد.

آقای دکتر ناصر قربان نیا عضو هیئت علمی دانشگاه مفید بیان می‌کند بحث عدالت اداری زوایا و مباحث مختلفی است که انتخاب نقطه آغاز برای آن کار آسانی نیست. وی ادامه داد: حقوق علم دادگری است اما مباحث نظری عدالت در علم حقوق دنبال نمی‎شود و اساس مطرح شدن مبحث عدالت در فلسفه حقوق دنبال می‏ شود. قربان نیا در ادامه با اشاره به اصل ؟ قانون اساسی که استقلال، آزادی تمامیت اراضی را جزو امور لاینفک می‏داند، گفت: این اصل یکی از قوانین طلایی جمهوری اسلامی ایران است که به اعتقاد من شاهکاری در تقریر یک اصل قانون اساسی است. هیچ مقامی به بهانه استقلال و تمامیت ارضی نمی‎تواند آزادی مشروع مردم را نادیده بگیرد، کما این که مردم نیز باید قیود درونی داشته باشند و در تضاد استقلال و تمامیت ارضی قرار نگیرد. بدیهی است قاعده‎ای که وضع می‏ شود اگر عادلانه نباشد (حتی اگر نافرمانی مدنی را نپذیریم) به طور خود به خود توسط جامعه فرو گذاشته می‏ شود چرا که حقوق علم دادگری است و هدف ان برقراری عدالت است و اگر به نظم می‏اندیشد این نظم تنها مقدمه‏ای است برای نیل به عدالت نهایی، نظم غیر عادلانه هیچ نمی‏ارزد. قربان نیا فرمود: سوال این است که آیا با وجود قانون ممکن است عدالت تحقق نیابد؟ در پاسخ باید گفت بلی اگر آنچه در قانون آمده در مقام قضا به انجام نرسد هر قدر هم قانون وضع شده عادلانه باشد عدالت را برای ما به ارمغان نخواهد آورد. در واقع اگر تفسیر و اجرای قانون پس از وضع به نحو عادلانه‎ای صورت نگیرد، عدالت حاصل نخواهد شد.

همچنین آقای قربان نیا به نزاع میان مرحوم دکتر جعفر شهیدی و مرحوم دکتر ناصر کاتوزیان درباره الزام یا عدم الزام قاضی به عمل قانون در صورت ناسازگاری آن با عدالت اشاره کرد و افزود: مرحوم شهیدی عدالت را تابعیت تام از قوانین می‏دانست، در حالی که دکتر کاتوزیان بر این باور بود که قاضی به عنوان فرشته عدالت ملزم به عمل به عدالت است و در صورت تقابل عدالت و قانون در امری استثناء و خاصی، قانون نباید قاضی را در محقق کردن عدالت محدود کند، قاضی باید تفسیر زا به گونه‎ای عادلانه انجام دهد.^[۲۱]

حتی برای برقراری عدالت اجتماعی و اصلاح جامعه معلم بزرگ تاریخ اسلام سردار آزادی از پرچمدار ایستادگی وقت، از کربلایش از عاشورایش و از بوی عطر ایستادگی و شهادت او و یارانش که این عطر روز به روز به مشام انسان‏ها را در جامعه در مسیر هدایت معطر می‏ سازد. او بود که رضایت‏ها را در سایه رضایت آفریدگار جهان می‏دانست و می‏دید و از خود، یاران و اهل بیت و هر آنچه را که داشت در راه رضای حق فدا نمود و در آخرین لحظات گفت: «الهی رضاً به رضاک صبراً علی البلاک اصبروا و سواک یا غیاث المستغثین.» ‌بنابرین‏ افتخار همه ما شیعیان و همه مسلمانان و همه آزادگان عالم به وجود مقدس ابی عبدالله الحسین (ع) و راه و مسیر اوست که راه او همانا راه پیامبر، امیرالمؤمنین علی (ع) و امام مجتبی (ع) بود و در سراسر نهضتش به ما درس اخلاق، ادب، ایستادگی، فداکاری، قانون‎مداری، برقراری عدالت واقعی در جهان آموخته و می‏خواسته همه نیکی‏ها، خوبی‏ها در جامعه استقرار یابد و بدی‌آموزش‌ها را از جامعه بزداید. آری هدف قوه قضائیه اصلاح جامعه و برقراری عدالت و عدل الهی می‏ باشد.

گفتار دوم: تأمین نظم عمومی

ب) خصایص جسمانی و روانی اطفال

در این قسمت به بخشی از خصایص و ویژگی های جسمانی و روانی اطفال ازجمله چگونگی تغییرات رشدیافتگی و یا رشد نایافتگی آنان ، تغییرات بدنی ، نقش هورمون ها در فرایند رشد به لحاظ فیزیولوژیکی آنان ، و همچنین به بیان چگونگی پیدایش تفکر و جنبه‌های فعالیت ذهنی و روانی و مراتب هوش آنان ، اینکه اطفال در چه شرایطی در مواجهه با مسایل پیرامون خود ، ویژگی انعطاف پذیری و تلقین پذیری و آسیب پذیری را دارا می‌باشند را از زوایای علوم زیستی ، روانشناسی و جامعه شناختی مورد بررسی و تبیین قرار می‌دهیم .

1. عدم رشد قوای جسمی و ذهنی

در نظام حقوق جزایی ، مسئولیت ؛ بر هر انسانی مترتب است که به لحاظ قوای جسمی ، ذهنی ، روانی و عاطفی به تکامل رسیده باشد . ‌بنابرین‏ مقصوداز عدم رشد قوای جسمی و ذهنی حکایت از آن دارد که نوزاد انسان تحت چه شرایطی فرایند رشد ایشان دچار تغییرات می‌گردد .

اندیشمندان و جرم شناسان قدیمی بر این باورند که عوامل زیستی و بیولوژیکی در ارتکاب جرم کودکان دخالت دارد .

طبق نظریه دیدگاه عمر^[۳۵] رشد انسان تحت تاثیر عوامل متعددی چون زیستی ، تاریخی ، اجتماعی و فرهنگی قرار دارد از جمله این تاثیرات ، رویدادهایست که قویا با مقیاس سن انسان ارتباط دارند . برای مثال ، اغلب افراد انسانی طی سپری شدن یکسال از تولد خود قادر به راه رفتن می‌باشند یا در طول سال های پیش دبستانی زبان بومی یا مادری خود را فرا می گیرند ویا اینکه در حدود ۱۲ تا ۱۴ سالگی بالغ می‌شوند این رویداد ها تحت تاثیر عوامل زیستی قرار دارد . آداب اجتماعی نیز می‌تواند تاثیرات مربوط به سن را ایجاد کند به عنوان مثال ، شروع کردن مدرسه در حدود ۶ سالگی ، گرفتن گواهی نامه رانندگی در ۱۶ سالگی . تاثیرات مربوط به سن در کودکی و نوجوانی خیلی متداولند . زیرا تغییرات زیستی در این سنین سریع هستند و فرهنگ ها بسیاری از تجربیات مرتبط با سن را تحمیل می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که فرد انسانی مهارت های لازم برای مشارکت در جامعه را کسب ‌کرده‌است .

هورمون ها یا به عبارتی غدد مترشحه درونی انسان ها عواملی هستند که هر کدام از آنان تاثیرات زیادی در عملکرد متابولیسم و برخی از تحولات فیزیولوژیکی بدن انسان دارند . در این جا به برخی از این تغییرات اشاره می شود.

امروزه کشفیات علم غددشناسی یا به عبارتی علم اندوکرینولوژی میزان تاثیرات غدد داخلی انسان را در رفتارها و تغییرات روحی و جسمی انسان‌ها کشف نموده و بر آن صحه می‌گذارد .

از مصادیق نقش هورمون ها ^[۳۶] در فرایند رشد می توان گفت : زمانی که مقدار ترشحات هورمونی تیروکسین افزایش یابد تاثیرات آن بر روی سیستم مرکزی اعصاب نیز بیشتر می شود در چنین حالتی فرد احساس خوبی در خود درک می‌کند این نوع افراد در پاسخ گویی به هر نوع تحریکی و یا بازخوانی به سرعت واکنش نشان داده و فعالیت های ذهنی در این نوع افراد بیشتر و کارآمدتر می شود .

برعکس زمانی که میزان ترشحات هورمونی در این سیستم کاهش پیدا کند برخی از بیماری‌ها و معلولیت های ذهنی و عصبی در فرد متظاهر می‌گردد در چنین وضعیتی در اثر عدم ترشح کافی تیروکسین فرد علاوه بر مشاهده انواع ناراحتی ها و بیمارهای جسمانی از بروز برخی بیماری ها و ناتوانی های روحی و روانی نیز رنج می‌برد .

غدد هیپوفیز ، تیرویید و فوق کلیوی از جمله غددهای هورمونی در بدن انسان هستند که سهم عمده ای در میزان رشد ذکاوتی و بهره هوشی فرد و واکنش های عصبی وی دارند . وجود مشکل در فعالیت غدد مذکور باعث می شود که فرد در رسیدن به دوره بلوغ طبیعی دچار معضل شده و یا زودتر از زمان به بلوغ برسد و یا اینکه بسی دیرتر از زمان موعد به دوره بلوغ پا بگذارد .

افرادی که در رشد و فعالیت های غدد مترشحه درونی خود با مشکل مواجهه هستند غالبا دیرتر به بلوغ رسیده و در مقایسه با دیگر افراد هم سن وسال خود بسی چاق تر دیده می‌شوند که ‌به‌تدریج‌ اثرات سوء عدم فعالیت منتظم غدد داخلی بدن مشکلات روحی و ذهنی نیز در آن ها پدید می‌آید . این نوع افراد غالبا دوستدار رفتارها و حوادثی می‌شوند که برایشان هیجان بیشتری ببخشد .

یکی از مواردی که ناظر بر اختلال در رشد یا عدم رشد جسمی و روانی نوزاد انسان هست نابهنجاریهای کروموزومی است تحت عنوان نمونه نقصی که در جریان تقسیم کروموزومی ، کروموزوم بیست وسه به وجود می‌آید یک کروموزوم اضافی X یا Y ایجاد می شود . شخصی که در کروموزوم بیست و سوم یک ترکیب XXY دارد از نظر ظاهر جسمانی شباهت یک انسان مرد است لیکن همراه با ویژگی های بارز زنانه با سینه های بزرگ و بیضه های کوچک که قادر به تولید نطفه نیست . این حالت از نمونه های نادر از هر ۴۰۰ نوزاد یکی به آن مبتلا می شود .

خصوصیات روانی و ذهنی وراثتی یکی دیگر از عوامل ژنتیکی است که بر کودک تاثیر می‌گذارد . عقب ماندگی ذهنی و فقدان بهره هوشی یکی دیگراز خصوصیاتی است که از طریق ژن به کودک منتقل می‌گردد .و می‌تواند او را در ارتکاب به جرم یاری دهد .

کودک به دلیل نداشتن بهره هوشی مناسب و عدم درک عقوبت کاری راکه انجام می‌دهد ناخواسته مرتکب عمل خلاف اجتماعی می‌گردد .

از مصادیق دیگر عدم رشد قوای جسمی و ذهنی ، اطفال عقب ماندگی ذهنی است .

از مشخصه اصلی این افراد ذکاوت اندک ، هشیاری عملی ناقص ، عدم استنباط منطقی ، قدرت حافظه ضعیف ، قابلیت های ذهنی کم ، و واکنش های گفتاری و رفتاری نامعقول که در اصطلاح عامیانه به آن ها کودن ، احمق و یا سفیه گفته می شود .

کودکان عقب مانده ذهنی غالبا به طور وراثتی و یا در اثر بروز بیماری های واگیر دار و عفونی در دوران کودکی و طفولیت و یا مصرف داروهای غیر مجاز دچار این عارضه شده و در آن ها رشد عقلی و ذهنی بسی کندتر از رشد جسمانی به ترقی و توسعه خود می پردازد . یعنی کودک به طور متعارف از نظرذهنی و روانی رشد نکرده و رفتارها و حرکاتی از خود نشان می‌دهد که غیر متعارف تشخیص داده و در برابر مسایل و رخدادها قدرت استنباط و یا ایجاد واکنش مناسبی ندارد .

عوامل فیزیولوژیکی باعث می شود تاثیرات سوء وراثتی در کودک ایجاد نموده و او را در ارتکاب جرم یاری نموده و عملش را تسریع بخشد .بر اساس آمارها می توان گفت که ۵۳درصد از کودکان بزهکار قربانی خصوصیات فیزیولوژیکی والدین و منسوبین خود هستند.

آدمیان در جریان رشد عادی خود حرف زذن یاد می گیرند .اما پیش از رسین به سطح معینی از رشد عصبی قادر به تکلم نیستند . بنابرین آنچه در این مقال به اختصار آورده شدحاصل نتایج پژوهش هایست که اطفال بنا به شرایط تغییرات زیستی در فرایند رشدشان در اثر رشد نایافتگی یا عدم رشد در قوای جسمی و ذهنی این واکنش ها را در پی خواهد داشت که از نظرعلمی به اثبات رسیده است .

۲ – تلقین پذیری و انعطاف پذیری نسبی

مقصود از تلقین پذیری و انعطاف پذیری نسبی کودکان بدین معنی و مفهوم است که اطفال از دیدگاه جرم شناختی ، شخصیت آنان به گونه ای هست که در حال شکل گیری و فرایند اجتماعی شدن می‌باشد . بدین منظور اطفال از این منظر تحت عنوان سه گروه از کودکان ناسازگار ^[۳۷] مطرح می‌شوند کودکان بزهکار، کودکان منحرف و کودکان در معرض خطر.

۶-۲- برخورداری کشور از مزایای الحاق به کنوانسیون.

۳٫ غیرقابل قبول بودن ایده الحاق مطلق به دلیل مغایرت مفاد قابل توجهی از کنوانسیون با شرع انور، قانون اساسی و برخی قوانین دیگر، پیش ­بینی تأثیرات منفی اجتماعی، فرهنگی یا سیاسی برخی مواد، موافق نداشتن ایده مذکور در کشور در سطوح مختلف و نبود امکان تصویب در مراجع

تصمیم­گیر.

۴٫ پرهزینه بودن ایده الحاق با اعلام شروط جزئی، از جمله زیاد بودن موادی که باید نسبت به آن اعلام تحفظ نمود که هم زمینه بروز اختلاف نظر در فرایند تصمیم ­گیری را بیشتر می­سازد و هم زمینه اعتراض کشورها را در مجامع بین ­المللی افزایش می­دهد.^[۳۵]

بالاخره؛ هیئت دولت در بیست و نهم آذرماه ۱۳۸۰ پیشنهاد کمیسیون لوایح را به تصویب رسانید. مرکز امور مشارکت زنان قبل از تشکیل جلسه هیئت دولت، رایزنی­هایی را با برخی از اعضای کابینه انجام داد تا احتمال مخالفت با این پیشنهاد، کاهش یابد.^[۳۶]

در روز ۲۲ اسفندماه سال ۱۳۸۱ موضوع الحاق ایران به کنوانسیون در دستور کار مجلس قرار گرفت، اما بلافاصله توسط هیئت رئیسه از دستور کار خارج گردید. این مسأله، واکنش تند نمایندگان عضو فراکسیون زنان را در پی داشت.^[۳۷]

چند روز بعد (در اواخر اسفند ۱۳۸۱) دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم^[۳۸] در نامه محرمانه­ای به رئیس مجلس ضمن بیان ادله مخالفت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با الحاق ایران به معاهده مذکور و نگرانی شدید مراجع تقلید از الحاق ‌به این معاهده، اعلام داشت که از نظر آنان مغایرت معاهده مذکور با احکام شرع انور به گونه ­ای نیست که با حق تحفظ جزیی و یا کلی قابل اصلاح باشد؛ از این رو تصویب الحاق ایران را به معاهده مذکور توسط مجلس، غیرمشروع و برخلاف مصلحت دانست.^[۳۹]

در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۱، زمانی که تلاش موافقان الحاق^[۴۰] برای طرح مجدد موضوع در صحن علنی مجلس ادامه داشت، فتوای مکتوب چهار تن از مراجع تقلید، آیات عظام: تبریزی، مکارم شیرازی، فاضل لنکرانی و صافی گلپایگانی، شرایط جدیدی پدید آورد و موضوع به مدت یکسال از دستور کار مجلس خارج شد. در فتوای آیت­ا… العظمی فاضل لنکرانی آمده است: «الحاق به معاهده مذکور که متضمن موارد خلاف شرع بیّن است، جایز نیست و تقیید به قید مذکور (در چهارچوب شرع) از دایره لفظ تعدی نمی­کند و در مقام عمل، همان هدف سوئی که از چنین اموری دارند، پیاده خواهد شد».^[۴۱]

آیت­اله العظمی مکارم شیرازی نیز معاهده را خلاف تعلیمات اسلام دانسته ­اند؛ از نظر ایشان «قیودی مانند تحفظ بر تعلیمات اسلامی و عدم مخالفت با شرع، مشکلی را حل نمی­کند، زیرا در این معاهده، با صراحت نوشته شده، شروطی که مخالف روح این معاهده است قابل قبول نیست و ‌به این ترتیب، پس از امضاء آن فشارهایی از خارج برای حذف این شرط که مخالف روح معاهده است، وارد خواهد شد و ایادی داخلی نیز هر روز به بهانه­ای به آن دامن می­زنند و مطالبات نامشروع خود را می­طلبند، توجه به دو نکته دیگر لازم است و آن این­که اولاً: این معاهده نه تنها خدمتی به جامعه زنان ما نخواهد کرد بلکه همان بلاهایی را که در غرب بر سر آنان آورده است خواهد آورد و بنیان خانواده ­ها را متزلزل می­ کند. ثانیاًً: غربی­ها به هربهانه­ای می­خواهند فرهنگ غیرمذهبی خود را به ما تحمیل کنند. دولتمردان ما باید بیدار باشند و ننگ تسلیم را نپذیرند».^[۴۲]

آیت­الله العظمی تبریزی (ره) هم ضمن طرح دیدگاهای خود آورده­اند «گمان نشود که با این موافقت­ها مستکبرین و اهل کفر، راضی می­شوند. آنان به کمتر از محو کامل اسلام راضی نخواهند شد و آنان که موافق این امور هستند باید بدانند که اسلام همیشه پیروز بوده و هست و یاران واقعی امام زمان «عج» در مملکت آن حضرت، دین خدا را یاری خواهند کرد».^[۴۳]

بدین ترتیب، این لایحه که در تاریخ ۲۲/۱۲/۱۳۸۰ در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفت، به دلیل مخالفت شدید برخی مراجع عظام تقلید، (به شرح فوق) از دستور کار مجلس خارج شد، اما بار دیگر در تاریخ ۱/۵/۱۳۸۲ لایحه الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون محو هر گونه تبعیض علیه زنان در مجلس شورای اسلامی طرح و تصویب شد^[۴۴] و ‌بر اساس اصل ۹۴ قانون اساسی جهت تأیید به شورای نگهبان فرستاده شد و در نهایت شورای نگهبان نیز در ۲۷/۵/۱۳۸۲ آن را رد کرد و به مجلس بازگرداند. پس از آن، مجلس، لایحه الحاقی را ‌بر اساس اصل ۱۱۲ قانون اساسی جهت اظهار نظر نهایی، به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاد تا با توجه به مصالح نظام جمهوری اسلامی در این زمینه تصمیم لازم اتخاذ گردد. این لایحه هم اکنون در مجمع مصلحت نظام تحت بررسی قرار دارد.^[۴۵] و تاکنون از طرف آن مجموع، نفیاً یا اثباتاً نظری و موضعی اعلام نگردیده است، اما بهرحال در زمانی دور یا نزدیک اعلام موضع رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران از جانب مجمع تشخیص مصلحت اجتناب­ناپذیر به نظر می­رسد.

حال جهت مزید استحضار، متن کامل کنوانسیون و نیز متن کامل پروتکل اختیاری الحاق آن ارائه خواهد شد. سپس به لحاظ محتوایی، مروری اجمالی بر مفاد کنوانسیون خواهیم نمود.

۲-۳- راهبرد محوری کنوانسیون در دفاع از حقوق زنان

برنامه محوری کنوانسیون در دفاع از حقوق ضایع شده زنان جهان، شعار «برابری و تساوی زن و مرد در همه شئون» ‌می‌باشد. این شعار مبتنی بر یکی از دو گزاره زیر ‌می‌باشد:

الف) زنان و مردان هیچ تفاوت زیستی و جنسیتی با یکدیگر نداشته و تفاوت­های فیزیولوژیکی میان آن ها، منشأ زیستی و طبیعی ندارد، بلکه معلول جبر زمانه ‌می‌باشد و در طول تاریخ توسط مردان، علیه زنان اعمال شده است. این نظریه اعتقاد فمینیسم­های رادیکال یا افراطی ‌می‌باشد. ایشان
نابرابری­های جنسی را حاصل نظام مستقل مردسالاری دانسته و آن را شکل اصلی نابرابری­های اجتماعی می­دانند. نتیجه چنین نگرشی، تردید و تشکیک در جنبه­ های خاص زندگی زنان ‌می‌باشد که اکنون «طبیعی» تلقی می­شوند. دیدگاه فوق که محصول دهه­های ۶۰ و ۷۰ ‌می‌باشد، تأکید به کاهش تفاوت­های ساختگی موجود در میان زن و مرد داشته و زنان را به زندگی کردن همچون مردان فرا می­خواند. ناگفته پیدا‌ است که بدیهی­ترین نتیجه این دیدگاه، برابری و تساوی زن و مرد در همه شئون است.

ب) تفاوت­های زیستی و طبیعی میان زن و مرد، موجود ‌می‌باشد. لیکن این تفاوت­ها نمی­تواند منشأ ایجاد تمایز و اختلاف در وضع حقوق و قوانین گردد. تصدیق تفاوت­های زیستی و طبیعی میان زن و مرد از یک سو و تأکید بر لزوم نادیده انگاری این تفاوت­ها در وضع قوانین از سوی دیگر، از مؤلفه­ های محوری و مورد پذیرش فمینیست­های معتدل و فرامدرن ‌می‌باشد. افراط­گری فمینیست­های رادیکال و تقابل آشکار دیدگاه­ های آنان با یافته ­های علمی در خصوص تفاوت­های زیستی انکارناپذیر زنان و مردان، آنان را به عقب­نشینی تئوریک مجبور ساخت. در نتیجه از دهه ۷۰ به بعد،
فمینیست­های جدید و متأثر از دیدگاه­ های پست مدرنیستی ظهور کردند که تفاوت­های طبیعی و زیستی میان زن و مرد را باور دارند، لیکن تشابه حقوق زن و مرد در خانواده و جامعه را خواستارند. تحت تأثیر این جریان معتدل فمینیستی، کنوانسیون محو تبعیض در اواخر دهه ۷۰ شعار «تساوی و برابری زن و مرد به رغم تفاوت­های زیستی» را در دستور کار خود قرار داد.^[۴۶]

۲-۴- پروتکل اختیاری کنوانسیون محو تمامی اشکال تبعیض علیه زنان

۲-۳-۳-۳ پیوند مو

کم مویی، ریزش مو و کچلی یکی از مشکلات مهمی است که افراد برای رفع آن اقدام به انجام انواع مختلف پیوندها و کاشت مو ‌می‌کنند؛ چیزی که این روزها ‌می‌توان در سطح خیابان کلینیک­های آن را دید. مراکزی که با روش­های مختلف در روزنامه­ها، فضاهای مجازی و شبکه­ های ماهواره­ای تبلیغات گسترده ­ای ‌می‌کنند و عکس­هایی از قبل از کاشت و بعد از آن منتشر ‌می‌کنند. بسیاری از جراحی ها، پیوندها و کاشت مو به صورت سرپایی با بی­حسی موضعی انجام می­ شود. به اعتقاد کارشناسان در بسیاری از موارد و با توجه به پیشرفت­های علمی پیوند مو به روش­های جدید یک عمل راحت است که در اکثر موارد رضایت بیماران را هم در پی دارد البته در صورتی که کار توسط متخصصان انجام شود. دکتر یحیی دولتی رئیس انجمن پوست ایران گفته تخلف آشکاری که متاسفانه در کشور ما به وفور مشاهده می­ شود، مراکز متعدد پیوند مو هستند که بدون اینکه صلاحیت لازم را برای این کار داشته باشند، فعالیت و تبلیغ می‌کنند. به اعتقاد کارشناسان وقتی پیوند و کاشت مو توسط متخصصان انجام شود عوارض جانبی بسیار کم خواهد بود اما شایع ترین عوارض این نوع عمل شامل درد و سوزش خفیف در ناحیه پشت سر، تورم پیشانی و صورت، تشکیل دلمه های کوچک روی محل­های کاشت و در گاهی موارد عفونت و خونریزی خواهد بود. در حال حاضر در بسیاری از کشورها پیوند مو یک تخصص جداگانه و صاحب بورد مجاست اما در کشور ما به صورت تخصصی چندان به آن توجه نشده است.

۲-۳-۳-۴ تزریق چربی

یکی دیگر از روش­های پرمشتری جراحی زیبایی در کشور تزریق چربی در نقاط مختلف بدن افراد هم چون لب، صورت، گونه ها، زیر چشم، سینه­ها و نقاط مختلف است. در این عمل پزشک تحت بی­حسی موضعی حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ سی سی چربی از ناحیه شکم یا ران­ها را توسط یک دستگاه مکش خفیف از یک سوراخ کوچک روی پوست تخلیه کرده و سپس با یک دستگاه مخصوص به محل مورد نظر تزریق می­ کند. افراد برای برجسته کردن لب ها، حجیم کردن سینه­ها، پر کردن مناطق لاغر و فرورفته صورت مثل گونه و زیر چشم، پر کردن خط خنده و خطوط اطراف دهان و همچنین برای پر کردن جای آکنه و بریدگی­های قدیمی به دنبال تزریق چربی می­روند. (روزنامه شرق، ۱۳۸۹)

۲-۳-۳-۵ جراحی سینه

جراحی پلاستیک سینه می ­تواند به بسیاری از زنان که به خاطر مشکلاتی همچون سرطان سینه شکل ظاهری خود را از دست داده ­اند، اعتماد به نفسی دوباره بدهد اما این روزها جراحی پلاستیک در ناحیه سینه جای خود را به خارج کردن چربی­ها، بافت­های غده­ای و پوست از سینه­ها یا برعکس به بزرگ­تر کردن سینه­ها داده تا آن­ها کوچک­تر یا بزرگ­تر و هم چنین برجسته­تر بشوند. به اعتقاد کارشناسان افراد بیش­تر برای تناسب سینه­های خود با اندام دیگر بدن یا به خاطر افتادگی و کاهش حجم سینه بعد از حاملگی دست ‌به این نوع جراحی می­زنند.

۲-۳-۳-۶ جراحی شکم

یکی از شایع­ترین مراجعات در جراحی­های زیبایی، بدشکلی­ها و نازیبایی­های شکم است. جراحی شکم یا تامی تاک روشی است برای صاف کردن شکم با برداشتن پوست و چربی اضافی و همچنین سفت کردن عضلات دیواره شکم. تامی تاک می ­تواند ظاهر برآمده شکم را درست کند. (روزنامه شرق، ۱۳۸۹)

۲-۴ تحقیقات انجام شده

۲-۴-۱ پیشینه خارجی

گلداسمیت، ویوم و دریتی^[۹۸]۱ (۱۹۹۷) بیان می­دارد که بهزیستی روانی شامل دریافت­های فرد از میزان هماهنگی بین هدف­های معین و ترسیم شده با پیامدهای عملکردی است که در فرایند ارزیابی­های مستمر به دست می­ساید و به رضایت درونی و نسبتاً پایدار در توالی زندگی منتهی می­ شود. همچنین احساس بهزیستی و رضایت از زندگی از چند جنبه اهمیت دارد: تأمین سلامت روانی، جسمانی و افزایش طول عمر، اثبات ارزش شادکامی برای انسان، اندازه ­گیری شاخص کیفیت زندگی در کنار شاخص­ های اقتصادی و اجتماعی است. در واقع بهزیستی روانی یا رضایت از زندگی بزرگ­ترین آرزو و مهم­ترین هدف زندگی بشر است که بیش از هر عامل دیگری بهداشت روانی افراد را تحت تأثیر قرار می­دهد.

آریندل و هیسنیک و فی^[۹۹]۲ (۱۹۹۹) در بررسی رابطه­ بین بهزیستی روان شناختی و سلامت عمومی ‌به این نتیجه رسیدند که با افزایش بهزیستی روانشناختی، سلامت عمومی نیز تحت تأثیر قرار گرفته و افزایش می­یابد.

شات و ریف (۱۹۹۷) (به نقل از پارادایس و کرنیس، ۲۰۰۲) در مطالعه­ رابطه­ بهزیستی روانشناختی و روان رنجوری رابطه­ معناداری وجود دارد.

رونی، اوتولینی و رافانلی^[۱۰۰]۱ (۲۰۰۳) دریافته­اند که بین ابعاد بهزیستی روانشناختی و اضطراب، افسردگی و خصومت رابطه ی معناداری وجود دارد.

در تحقیقی که انگ، کولز، هیمبرگ و سافرین^[۱۰۱]۲ (۲۰۰۵) انجام دادند، نتایج نشان داد که بین بهزیستی روانی و رضایت از زندگی و اختلال اضطراب اجتماعی رابطه منفی و معنی داری وجود دارد.

مطالعه ی کارن و جری^[۱۰۲]۳(۲۰۰۸)، نشان داد زنانی که ظاهر خود را بیشتر مورد ارزیابی قرار می­ دهند، عزت نفس کمتری دارند.

ریچتین، زایر، ماراویتا و پروگینی^[۱۰۳]۴(۲۰۱۱) نشان دادند که خودارزشمندی با توانایی بازشناسی و رضایت از نواحی مختلف بدن ارتباط دارد.

مطالعه ی فریزن و هولم کوبست^[۱۰۴]۵(۲۰۱۰) نشان داد که افرادی که از ظاهر خود رضایت دارند، بدن خود را به طور کارآمدتر درک ‌می‌کنند و نقایص خود را می­پذیرند.

فردریک، لور، پپائو و لیتیتا ^[۱۰۵]۶ (۲۰۰۷) در پژوهشی مربوط به جراحی زیبایی و تصویر بدنی و نگرش­های مردان و زنان در طول عمر ‌به این نتیجه رسیدند، افرادی که به جراحی زیبایی علاقه مند بودند تصویر بدنی ضعیف­تری نسبت به کسانی داشتند که علاقه­ای به جراحی زیبایی نداشتند و به خصوص افراد سنگین وزن علاقه مندی بیشتری به جراحی زیبایی لیپوساکشن نشان می­دادند و تصویر بدنی ضعیف تری نسبت به افراد دیگر داشتند.

زیمانسکی و کاش^[۱۰۶]۷ (۱۹۹۵)، در تحقیقات خود بیان می­دارند، زنان تمایل دارند از چهره و صورت ارزشیابی بیشتری نسبت به همسالان خود کسب کنند و بیشتر از مردان به جراحی­های زیبایی صورت و گردن متمایل می­شوند.

نتیجه تحقیقات بلاورز ، لاکستون، گردی فلیسیر ^[۱۰۷]۸ (۲۰۰۳)، وندروال و تیلن^[۱۰۸]۹ (۲۰۰۰) نشان داد گه عوامل متعددی مثل ارزش های اجتماعی – فرهنگی، مقایسه­های اجتماعی، تأکید جامعه بر جذابیت ظاهری و تجارب منفی در تعامل با همسالان این گونه نگرانی ها را تشدید ‌می‌کنند و به تداوم آن کمک می­ کند.

۲-۲-۳-۴- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعاٌ ممکن نباشد

جنون در مواردى که فسخ ممکن نیست: چهارمین بند شرط وکالت در طـلاق مربـوط به جنون مرد است، در مواردى که فسخ نکاح شـرعاً امکـان نـدارد . قـانون مـدنى جنون را تعریف نکرده، ولى فقها به طور دقیق مفهوم این کلمه را روشن نموده انـد. منظور از جنون و اختلال عقل، آن است کـه شـخص در انجـام وظـایف عـادى و معمولى روزانه خویش نامتعادل شده و اعمال بدون هدف از او سر بزند . زن و شـوهر بایـد در غـم و شـادى یکـدیگر شـریک باشـند و ایـن همبستگى را تا حد تحمل خود حفظ کنند. (ابراهیمی، ۱۳۸۸، ص۴۸) تفاوت نکاح با زندگى آزاد زن و مـرد در همین نکته است که در پرتو ازدواج، تکلیف با عشق در هم مـى آمیـزد و فـداکارى جانـشین خودخـواهى مـی‌شود. درسـت اسـت کـه حقـوق نمـی‌توانـد انتظـار از خودگذشتگى داشته باشد، ولى زناشویى یک قرارداد مدنى صـرف نیـست. در ایـن نهاد حقوقى، اخلاق و مذهب سهم مؤثرى دارند، چندان که نکاح را باید آمیزه اى از پیوندهاى مذهبى، اخلاقى و حقوقى شمرد. اخـلاق، رهـا کـردن همـسرى را کـه دیوانه شده و بیش از هر زمانى به پرستارى و همدمى نیـاز دارد مـذموم مـی‌کنـد.حقوق نیز باید تمایل خود را ‌به این داورى اخلاقى نشان دهد و دست کم جنونى را در زمره موجبات طلاق آورد که فوق طاقت متعـارف باشـد. براى مثال، اگر شوهرى مبتلا به جنون شود ولى پزشک اطمینـان دهـد کـه بیمارى، عارضه هاى زودگذر است و با شش ماه درمان بکلى از بین می‌رود، آیا نکـاح آنقدر حرمت ندارد که همسر او را به بردبارى وادارد؟ به نظر می‌رسد رویه قـضایى بادی صدور حکم به طلاق را ویژه مواردى سازد کـه جنـون شـوهر مـستقر بـوده و ادامه زندگى براى زن تحمل ناپذیر باشد. (امیدی فر، ۱۳۷۷، ص۴۷)

۲-۲-۳-۴-۱- تعریف جنون

مجنون صفتی است که شخص حقیقی ممکن است متّصف به آن باشد. البته این صفت از اوصاف فاضله محسوب نمی‌شود بلکه صفتی است که اگر شخصی متّصف به آن باشد از قدر و جایگاه اجتماعی او می کاهد. به همین دلیل همه گریزانند از اینکه مجنون باشند این ویژگی در قضاوت عرف آن قدر حقیرانه است که حتی ممکن است به عنوان ناسزا کسی در معرض آن قرار گیرد. (موثق الانق ،۱۳۷۲،ص ۱۷)

«رشد» در مقابل «سفاهت» قرار دارد و آدم رشید کسی است که سفیه نیست ولی« عقل» در مقابل «جنون» قرار دارد و آدم عاقل کسی است که مجنون و دیوانه نباشد نه اینکه سفیه نباشد. آدم مجنون هیچ تکلیفی ندارد و سر و کارش با طبیب و دارو است و حتی نمی‌شود به او گفت برو و خودت را معالجه کن بلکه این وظیفه اطرافیان است که برای معالجه (او چنانچه ممکن باشد) تلاش کنند، ولی رشد در مقابل جنون قرار ندارد، بلکه رشد ‌به این معنا است که انسان در عین اینکه عاقل است نه دیوانه، ولی ممکن است لیاقت و توان بهره برداری از امکانات مادی و معنوی خویش را نداشته باشد، به چنین شخصی فرد رشد نیافته و غیر رشید می‌گویند نه مجنون و دیوانه. ‌بنابرین‏ عقل و جنون یک چیز است و رشد و بی رشدی چیز دیگر. جنون، بیماری است و چاره اش طبیب و دارو و بی‌رشدی معلول نقص در تعلیم و تربیت، بی رشدی ناآگاهی است و بی هنری، نه بی عقلی و چاره اش آموختن و تعلّم است. (حاجیان، ۱۳۷۹،ص۸۴)

۲-۲-۳-۴-۲- اقسام جنون

مجنون بیماری است که نیاز به حمایت و درمان دارد. با وجود این تمامی مجانین از حیث درجه جنون در یک مرتبه قرار ندارند زیرا جنون دارای مراتب و حالت‌های مختلفی است بعضی از مجانین بی آزار و بی خطرند آنان حتی ممکن است دارای ترس‌هایی شدید، افسردگی های روحی و … نیز باشند. این دسته از محجورین اگر مورد اذیت و آزار قرار گیرند توان دفاع از خود را ندارند. شدت عارضه مغزی روانی ممکن است تجلی بیشتری داشته باشد. در این صورت رفتارهای شخص مجنون ممکن است خطرناک و دردسرساز باشد. شدت خطر گاهی کم و گاهی زیاد است و حتی در مواقعی برای ایمن شدن از رفتارهای خطرناک شخص مجنون لازم می شود او را به زنجیر بکشند. آنچه از نظر حقوقی دارای اهمیت است این است که حداقل مرتبه جنون به اثبات رسد و شدت آن که بیشتر در سایر علوم مورد توجه قرار می‌گیرد از نظر حقوقی اهمیتی ندارد. ماده ۱۲۱۱ قانون مدنی که برگرفته از فقه امامیه است در این خصوص مقرر می‌دارد:

«جنون به هر درجه که باشد موجب حجر است.» بعضی از حقوق ‌دانان بر این مقرره انتقاد وارد کرده‌اند و گفته اند برخی از کشورها نظیر فرانسه بین درجات جنون تفکیک قائل شده اند و متناسب با درجه آن رژیمی برای حمایت از محجور برقرار کرده‌اند. اما در حقوق ایران قانون‌گذار بدون هیچ گونه توجهی ‌به این درجات جنون به هر درجه که باشد را موجب حجر دانسته است. (سنهوری، ۱۳۳۷ ص۳۸)

۲-۲-۳-۴-۲-۱- جنون دائمی

جنون دائمی یا مستمر یا اطباقی جنونی است که استمرار داشته باشد. در جنون دائمی استمرار وجود دارد و به عبارت دیگر این جنون همیشه با فرد همراه است، در حالی که در جنون ادواری، حالت دیوانگی گاه عارض می شود و گاه افاقه و درمان دست می‌دهد. به موجب تبصره ۲ ماده ۵۱ ق.م.ا. در جنون ادواری، جنون حین ارتکاب جرم شرط رفع مسئولیت است که در عمل مشکلاتی برای دادگاه و کارشناسان ایجاد می‌کند. به هر حال احراز این جنون نیز با دادگاه خواهد بود که به یاری گرفتن از متخصصان و کارشناسان و همچنین با توجه به پرونده بالینی مجرم، اظهارات گواهان و دیگر قراین موجود رسیدگی کند که آیا حین ارتکاب جرم مجرم دیوانه بوده و یا نبوده است. (مدرسی حسینی، ۱۳۵۸،ص ۲۲)

۲-۲-۳-۴-۲-۲- جنون ادواری

جنون غیراطباقی یا نامستمر جنونی است که گاه شخص به حالت عادی یا خردمندی باز می‌گردد و گاه دچار جنون می شود. که جنون از نوع ادواری از بین برنده اهلیت افراد است اما جنون منقطع اگر اثبات زمان جنون و خردمندی ممکن باشد تنها در زمان خردمندی اهلیت دارد. (انصاری، ۱۳۸۸، ص۷۹۱)

۲-۲-۳-۴-۲-۲- مواردی از جنون که فسخ نکاح شرعاٌ ممکن نیست

با توجه به آنچه ذیل بند «ب» در صفحه هشت قباله های ازدواج آمده است، امضای زوج (شوهر) ذیل شرط چهارم به مفهوم آن است که زوجه (زن) وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر دارد که در صورت تحقق این شرط ، با اخذ اجازه از دادگاه مطلقه شود.