۱- برنامه‌های کودک محور
این برنامه‌ها با برنامه‌های تحریک آموزش کودک شروع می‌شود و به مرور خدمات توان بخشی ودرمانی، مراقبت‌های بهداشتی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، زبان و گفتار درمانی به آن اضافه می‌شود.
۲- برنامه‌های خانواده محور
برنامه‌های خانواده محور شامل آموزش خانواده و مشاوره با والدین است (میرخان،۱۳۹۲).
کودکان و دانش آموزان معلول جسمی ـ حرکتی
ناتوانی های جسمانی می توانند بر توانایی حرکت فرد، استفاده کارآمد از دست ها و پاها ، بلعیدن غذا و تنفس اثر بگذارد. همچنین این نوع ناتوانی ها می توانند بر شناخت ، گفتار ، زبان ، بینایی، شنوایی و کنترل روده تاثیر گذارد. بنابراین هـرقـدر اطلاعـات ما به عنوان معلم، والدین و برنامه ریزان در خصوص معلولین جسمی ـ حرکتی بیشتر باشد، توانایی بیشتری برای بهره گیری از خدمات پزشـکی، آمـوزشی و اجـتماعی خواهیم داشـت.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

انواع معلولیت جسمی ـ حرکتی
نوآموز و دانش آموز معلول جسمی ـ حرکتی خفیف تا متوسط: به فردی اطلاق می‌شود که علی¬رغم معلولیت جسمانی در اندام‌های فوقانی، تحتانی یا هر دو، دارای هوشبهر مرزی و بالاتر باشد، به طوری که با بهره گرفتن از تسهیلات، ابزارها و تجهیزات ویژه، می‌تواند از امکانات آموزشی و پرورشی بهره‌ مند شود.
نوآموز و دانش آموز معلول جسمی ـ حرکتی شدید و عمیق : به فردی اطلاق می‌شود که علی¬رغم داشتن هوشبهر مرزی و بالاتر، به علت آسیب¬دیدگی شدید در اندام‌های فوقانی، تحتانی یا هر دو قادر به انجام امور شخصی نباشد، به طوری که با ایجاد تسهیلات، انطباق و تعدیل روش‌های آموزشی و پرورشی، ابزارها و تجهیزات ویژه، می‌تواند از امکانات آموزشی و پرورشی بهره‌ مند شود.
ناتوانی های جسمانی می تواند به شکل فلج مغزی ، شکاف ستون فقرات ، آسیب های نخاعی و پلاسیدگی عضلانی دیده شود، فلج مغزی شایع ترین نوع آسیب‌ در این دانش آموزان می باشد.
فـلـج مغـزی یک اصـطلاح عــام اسـت ‌که‌ بــرای نـامـیدن مـجـمـوعـه ای ازناهنجاری ‌های گوناگون که بر توانایی حرکت، حفظ وضعیت و تعادل کودک تاثیر می‌گذارد، به کار می رود. یکی از عوامل ایجاد کننده فلج مغزی، ضربه مغزی است. ضـربه مـغزی توانـایی مغز را برای کنترل عضلات تحت تاثیر قرار می دهد بطوریکه ناهنجاری های حرکتی را باعث می شود. این ضربه براساس محل و شدت خود می تواند آسیب های دیگری مانند تشنج، اختلال تکلم، اختلال یادگیری و کمبود شنیداری و دیداری را در کودک پدید آورد.
شیوع
معلولین جسمی ـ حرکتی از لحاظ فراوانی یکی از کوچک ترین و در عین حال متفاوت ترین گروه ها در میان کودکان استثنایی هستند. در بین معلولین جسمی ـ حرکتی شیوع فلج مغزی در حدود ۴ تا ۵ در ۲ هزار تولد زنده است. این ارقام با توجه به متغیرهای گوناگون متفاوت است. برای مثال برخی کودکان با شکل های شدیدی از فلج مغزی به دنیا می آیند و نمی توانند ادامه بدهند و شیوع تولدهای زنده این کودکان را که می میرند در بر نمی گیرد . برخی از این کودکان نیز ممکن است چند ماه یا چند سال بعد از تولد تشخیص داده شوند.
سبب شناشی
تصادفات، حوادث، مسمومیت ها، بیماری های مزمن و عوارض ناشی از آنها، عوامل ژنتیکی، سوء تغذیه مادر، سن بالای مادر ، دارو ، اشعه ، استعمال دخانیات و… می توانند سبب بروز نوعی نارسایی حرکتی در فرد شوند . فلج مغزی نیز علل گوناگونی دارد ، هر عاملی که بتواند بر مغز اثر بگذارد می تواند موجب فلج مغزی شود . عوامل گوناگونی همچون بیماری های حاد ، کمبود اکسیژن مغز ، تولد زود رس ، عفونت مادری ، ضربه حین تولد ، ناسازگاری خون ، عفونت جنین و عفونت پس از تولد همگی می تواند موجب این اختلال عصب شناختی ـ حرکتی شود.
طبقه بندی
معلولین جسمی ـ حرکتی در کشورهای مختلف به روش های گوناگونی طبقه بندی می شوند. در این میان، طبقه بندی فلج مغزی از ثبات بیشتری برخوردار است. دو روش برای طبقه بنـدی فلج مغزی وجود دارد: یکی از روش ها به نوع ناتوانی حرکتی توجه دارد و دیگری تعداد اعضای بدن را که دچار ناتوانی حرکتی شده اند، مورد بررسی قرار می دهد.
الف ـ طبقه بندی نوع اول (قوام عضلات)
۱- اسپاستیک^[۴]
۲- آتتوید^[۵]
۳- آتاکسی^[۶]
۴- مختلط^[۷]
اسپاستیک
این نوع فلج مغزی بیشترین تعداد مبتلایان را دربر می‌گیرد. مـهم ترین نشانه های مربوط به عصب شناسی در این نوع فلج مغزی، سفتی عضلات و عدم توانایی در شل کردن آن هاست. درجه معلولیت متغیر است‌ و ممکن‌است فقط یک دست ‌یا یک پا یا دست و پای یک سمت بدن و یا هر چهار اندام و یا اینکه کم و بیش کل بدن را درگیر سازد. حدود ۷۵٪ از کودکان فلج مغزی حالت سفتی و اسپاسمی را به عنوان نشانه اصلی عصب شناسی بروز می دهند.
آتتوید
نشانه‌های اصلی عصب‌شناسی دراین گروه، وجود حرکات غیرارادی می باشد. که حرکات ارادی طبیعی مثل نوشتن، راه رفتن و صحبت کردن را تحت تاثیر قرار می دهد. در حدود ۱۰٪ افراد دچار فلج مغزی مبتلا به آتتوید هستند.
آتاکسی
نشانه ‌های غـالب در این گـروه نـاهـمـاهـنگی حرکات ارادی، گام برداشتن بی ‌ثبـات وعـدم‌توانایی درکنترل کامل بدن می‌باشد.درحدود ۵٪ ازکودکان مبتلا به‌ فلج مغزی این علائم را نشان می دهند. این حالت در مقایسه با حالات دیگر بسیار نادر است.
مختلط
در بسیاری از کودکان خصوصیات بیش از یک نوع فلج مغزی دیده می شود مثلاً در بعضی از کودکان علائم فلج مغزی اسپاستیک و آتتوید تواماً دیده می‌شود که به این ها مختلط می‌گویند. درحدود ۱۰٪ کودکان مبتلا به فلج مغزی جزو این گروه هستند.
ب ـ طبقه بندی نوع دوم (درگیری اندام ها)
- مونو پلژی^[۸] : یک دست یا گاهی فقط یک پا درگیر است.
- همی پلژی^[۹] : نیمی از بدن کودک درگیر است.
- پارا پلژی^[۱۰] : دو اندام تحتانی درگیر است که اکثراً بعلت ضایعات نخاعی بوجود می آید.
- دی پلژی^[۱۱] : چهار اندام درگیرند ولی درگیری اندام تحتانی بیشتر از اندام فوقانی می باشد.
- تری پلژی^[۱۲] : سـه انـدام درگیر است، دو اندام تحتانی و یک انـدام فوقانی یا دو اندام فوقانی و یک اندام تحتانی
- کوادر پلژی^[۱۳] : چهار اندام از بدن درگیر است و درگیری تنه، سر و صورت هم وجود دارد.
- دابل همی پلژی^[۱۴] : چهار اندام درگیرند ولی درگیری اندام فوقانی بیشتر از اندام تحتانی می باشد(صفری و آهویی، ۱۳۸۴).
ویژگی های کودکان معلول جسمی ـ حرکتی
بطورکلی کودکان معلول جسمی ـ حرکتی به دلیل مشکلاتی که در قوام عضلانی، اختلال بینایی، اختلال شنوایی، اختلالات تکلم ، اشکالات ارتوپدی (وجود دفرمیتی ) ، ناهنجاری های دهـانـی و عـدم تـطابق دندانی ، اشکالات درکی و عاطفی ، اشکالات رفتاری ، رفلکس های غیرطبیعی ، الـگوهـای غـلـط و وضعیت بدنی غیر عـادی، اخـتلالات حسی، ضعف در تصور بدنی دارند، مـوانعی را در امـر آموزش تجربـه مـی کنند که این موضوع بـه نحوی عـزت نفس و اعتماد به خود و رفتارهای مناسب هیجانی و اجتماعـی را در آنـان کاهش می دهد . لـذا معلمان باید بـا تکیه بـر توانایی دانش آموزان، برنامه ریزی مدونی را در جهت به حداقل رسانیدن موانع طراحی نمایند تا بواسطه آن فرصت‌های لازم در جهت رشد توانایی های دانش آموزان فراهم سازند.
ناتوانی های جسمانی برنگرش خود فرد و دیگران مانند والدین ، خواهران و برادران، همسالان،معلمان و…نسبت به بیمار تاثیر می گذارد. تاثیر ناتوانی در برخی از جنبه های اجتماعی ، تحصیلی و روانی قابل ملاحظه است. برای مثال کودکان و نوجوانانی که مدت قابل توجهی را به علت استفاده از خدمات و مراقبت های پزشکی از خانه و مدرسه دور می مانند، فرصت کمتری برای ایجاد دوستی ها، حضور در رویدادهای اجتماعی و رشد مهارت های اجتماعی دارند. بی توجهی به مسائل روانی و رفتاری گاه مشکلات عدیده ای را برای آنان بوجود خواهد آورد که ناتوانی های حرکتی او را تحت الشعاع قرار می دهد . این مسائل جایگاه خاصی را در تـوان بخشی یک کودک معلول بخود اختصاص می دهـد . میزان خدمـات و تلاش هایی که برای درمان به کار گرفته می شود به ماهیت مشکلات و توانمند ی های فرد یا کودک بستگی دارد . به طور کلی درمان ، معطوف پیشگیری از بد شکلی های جسمانی ، ایجاد وضعیت های بدنی و حرکتی مفید ، فراهم ساختن جراحی استخوانی مناسب و مورد نیاز، رسیدگی به مشکلات تغذیه و بلع، تامین ارتباط مکمل مناسب و وسایل کمکی، تجویز دارو های مناسب ( شل کننده های عضلانی ) و رشد تحرک و استقلال است. به علت ماهیت چند بعدی مشکلات ، ممکن است به خدمات تخصصی پزشکی و انسانی در قالب گروه های درون رشته ای و بین رشته ای نیاز باشد. این گروه ها شامل متخصصان پزشکی ، کاردرمانگر ، شنوایی شناس ، متخصص گفتار و زبان، مددکار اجتماعی، معلم و …می شوند که با یکدیگر به کودک کمک می کنند تا به حداکثر توانمند های خود دست یابد(همان).
ملاحظات آموزشی
با توجه به محدودیت ها و تفاوت های فردی افراد معلول جسمی ـ حرکتی، تبیین هدف ها و برنامه های آموزشی یکسان برای آن ها غالباً ممـکن نیست، حتـی در میان کودکانی که از میزان معلولیت یکسانی برخوردارند ،هدف ها و برنامه های آموزشی را باید براساس خصوصیات هوشی، جسمـانی ، حسی و عاطفی کودک پایه گذاری کرد . در اجرای برنامه های آموزشی و پرورشی این دانـش آموزان، بـخصـوص آنـان که مبتلا به معلولیت های شدید و مزمن هستند، ممکن است با دو مشکل مواجه شویم. اول اینکه کودک ممکن است از تجربه هایی که کودکان سالم در تحصیل برخوردارند، محروم شود. دوم آنکه کودک ممکن است نتواند مانند سایر دانش آموزان وسایل آموزشی را بکار گیرد و در برابر وظایف آموزشی از خود واکنش منفی نشان دهد. مبنای آموزش کودکان معلول جسمی ـ حرکتی براساس تفاوت های فـردی اسـت. هدف ها و برنامه های آموزشی آنان شبیه هدف ها و برنامه هایی است که برای کودکان عادی اجرا می شود مانند خواندن، نوشتن، حساب و تجربه هایی که به منظور آشنایی آنها بـا دنیای اطرافشان صورت می گیرد. عـلاوه بـر این، بـرنامه هایی برای آموزش مهارت های حرکتی، مهارت های زندگی و مهارت های شغلی نیز لازم است تا در مجموعه برنامه های آموزشی و پرورشی آنان گنجانده شود.
در آموزش وپرورش کودکان جسمی ـ حرکتی، معلم باید به میزان بسیار زیادی آموزش را بر مبنای نیازهای خاص روانی و جسمی هر کودک بنیان نهد. لازم است تا یک طـرح یا برنامه دراز مدت برای هر کودک براساس ارزیابی دقیق از او در زمینه های ارتباطی و توانـایی هـا، حالات عاطفی، ظرفیت ذهنی، اشکالات احتمالی یادگیری و مشخصات جسمانی تهیه و تنظیم شود.
کودکان این گروه مانند هر کودک دیگری نـیاز دارند که در انجـام تکالیف خـود مـوفـق شوند. اگر نیازهای آنان به طور مناسب ارزیابی و مورد توجه واقع نشود، در بسیاری از وظایف روزانـه و تکالیف مدرسه احساس عدم کفایت می کنند، و این مسئله غالباً به اختلال هیجانی در یادگیری می انجامد و یا انجام موفقیت آمیز کارهایی که قبلاً در آن هـا تسلط داشته اند را با شکست روبرو می سازد. لذا معلم باید به تلاش های کودک به شکل مثبتی پاسخ داده و ارتباط با کودک را بهبود بخشد بطوریکه آموزش را برای کودک امری لذت بخش، معنادار و هماهنگ با محیط اطراف او سازد، تا با تاکید بر نـکات مثـبت پیشرفت کودک، فرصتی پیش آید تا وی به توانایی های خود پی ببرد و در مراحل بعدی آموزش، بیشترتلاش کند. به این منظور درک کامل توانایی‌ها و ناتوانی‌های کودک نه تنها در تعدیل واکنش ها موثرند، بلکه موجب تعدیل توقعات و انتظارات ما از فرد معلول و حتی از خودمان می شود(میرخان، ۱۳۹۲).
مبحث دوم
کتاب درسی
خط و چاپ، ایجاد دو شیوه و دو نظام دگرگون‌ساز در انباشت، انتقال و بازیافت اطلاعات است (آذرنگ، ۱۳۸۴). اختراع خط، نوع جدیدی از ارتباط را که ارتباط غیرمستقیم نامیده می‌شود، به‌وجود آورد و سنّت شفاهی به سنّت کتبی تغییر یافت و با اختراع چاپ، سنت کتبی تقویت و بر دامنه، ابعاد، سرعت و امکانات آن افزوده شد. به‌عبارت دیگر، خط بین فرستنده و مخاطب، واسطه انتقال پیام گردید و مبادله افکار را از ارتباط مستقیم، بی‌نیاز ساخت و به هر فرد، اجازه داد با فرد یا افراد دیگر وارد گفتگو شود. (معتمدنژاد، ۱۳۸۴) درنتیجه کتاب، به‌عنوان ساده‌ترین و کارآمدترین رسانه ارتباطی و اطلاعاتی میان جهان دانش و معرفت و عالم بشریت پدیدار شد (آذرنگ، ۱۳۷۷)، و با رشد و پیشرفت فرهنگ و تمدن، کتاب به بهترین رسانه برای مجموعه‌های کامل و جامعه اطلاعات در هر حوزه‌ای تبدیل شده و ابزار مؤثر انتقال فکر، فرهنگ و دانش شد (لئون ای ولادیمیرف^[۱۵]، نشریات یونسکو، ش ۳۰ ).

(همان: ۴۸۰)
گویا جوانی در این قافله بوده است که علی رغم دستور اسکندر مبنی بر ممانعت از همراهی افراد فرتوت ، به دلیل علاقه‌ی زیاد به پدرش او را در صندوقی پنهانی نهاده و با خود حمل می کرد. جوان از هراس اسکندر برای پدر تعریف می کند که او میل رفتن در درون تاریکی را دارد ولی چاره‌ای برای بیرون آمدن از آن نمی داند. پیر به فرزند می آموزد که مادیانی آبستن را در وقت بارنهادن مهیّا کنند و چون کرّه بزاید در پیش او کرّه را سر ببرند . چون وقت بازگشتن از سرچشمه‌ی ظلمات فرا برسد آن مادیان قافله را به این جا و برسر قتلگاه بچّه راهنمایی خواهد کرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بالاخره اسکندر در تلاشی بیهوده در ظلمات برای یافتن آب تلاش می کند ولی به آن نمی رسد.خضر پیامبر و به روایتی حضرت الیاس که در این سفر همراه اسکندر بودند به آب حیات دست پیدا می کنند و از آن می نوشند. یکی در دریا جاودانه می شود ودیگری در بیابان .
چو الیاس و خضر آب‌ خور یافتند از آن تشنـــگان روی بــــــرتافتند
ز شادابـــــی کام آن سرگذشت یکـــی شد به دریا یکی شد به دشت
(همان: ۴۸۰)
در حالی که خضر از آب چشمه سیراب گشته و سر وتن را نیز با آن آب تطهیر کرده است،در تدارک آن است که برای اسکندر نیز آبی بردارد . امّا ناگهان آن آب از نظرش پنهان می شود:
چو در چشمه یک چشم زد بنگرید شد آن چشمه از چشم او ناپدید
(همان: ۴۸۱)
« حضرت خضر که شاهد این واقعه بود،راز الهی را در می یابد که آب حیات رزق اسکندر نخواهد شد.بنابراین طبق گفته ی نظامی نه از ترس بلکه از روی مصلحت شایسته ندید که خود را به اسکندر بنمایاند و ترجیح داد چون آب آن چشمه او هم از اسکندر گم گردد . »
(صفوی ، ۱۳۶۴ : ۱۲۱)
بدانست خضر از سر آگـــــــهی که اسکندر از چشمه مـــــاند تهی
ز محــــــرومی او نه از خشم او نهان گشت چون چشمه از چشم او
(نظامی گنجوی ، ۱۳۸۸ : ۴۸۲)
اسکندر در حالی که در ظلمات حیران و ویلان به این سوی و آن سوی می رفت ، ناگهان مورد خطاب و عتاب سروش الهی قرار می گیردکه ای بنده‌ی خاکسار! دست از این زیاده طلبی و افزون خواهی بردار وعقلت را به جای گوشت به کار بینداز. اسکندر پس از شنیدن این پیام از ظلمات بیرون می آید وبا ریزه سنگی که سروش برای به هوش بودن به او می دهد ، رهسپار روم می گردد.
سروشی در آن راهش آمـــــد به پیش بمالید بـــر دست او دســت خویش
جــــــهان گفت یکسر گرفــــتی تمام نیی سیر مغز از هــــوس های خام
بـــــدو داد سنگی کـــم از یک پشیز کـــــه این سنگ را دار با خود عزیز
در آن کوش از این خانه ی سنگ بست که همــسنگ این سنگی آری بدست
همانا کز آشوب چنــدین هــــــــوس بــه هــمسنگ او سیر گردی و بس
(همان: ۴۸۳)
داستان اسکندر و شرح لشکرکشی‌های او در جهان و همین طور داستان گرد جهان گردیدن او با بیرون آمدنش از ظلمات در شرفنامه به پایان می رسد. او پس از بیرون آمدن از ظلمات بنیاد شهر بلغار را پی ریزی می کنداز آن جا به روس و سپس از طریق دریا به روم باز می گردد.
گزارش چنین شد درین کــارگاه که چون زد در آن غار شه بارگاه
بســی گنج در کار آن غـــار کرد وزآن غـــار شهری چو بلغار کرد
ز بلغار فرّخ درآمـــــــد به روس برآراست آن مرز را چون عـروس
وز آن جا درآمـــد به دریای روم برون برد کشتی به آبـــــــاد بوم
(همان: ۴۸۵)
۵-۳۸. داستان رفتن اسکندر به ظلمات به نقل از عبدی بیگ شیرازی
عبدی بیگ شیرازی در دفتر اوّل و بخشی که به اجمال نگاهی به فتوحات و لشکرکشی های اسکندر دارد،در خصوص داستان ظلمات ،او نیز واقعه را بعداز جنگ روم و روس دانسته و می گوید:
پس آنگاه از بـــــــرق سم ستور به دهــلیز ظلمات انداخت نور
زظلمت سوی روشنی راه بـــــرد زتندی دم آبـــی آنجا نخورد
(عبدی بیگ شیرازی ، ۱۹۷۷م :۳۸ )
در داستانی که نظامی آورده است ،اسکندر پس از خروج از ظلمات از طریق دریا رهسپار روم می گردد و گزارشی مبنی بر ملاقات مجدّد او با نوشابه در شهر بردع وجود ندارد.عبدی بیگ در دفتر نخست در این باره معتقد است که اسکندر پس از خروج از ظلمات چند روزی را در پیش نوشابه به سر آورده است :
زدهـــــلیز ظلمات آسان گذشت زدربند وباکو به شیروان گذشت
سوی بردع آمد به صد نوش وناز به نوشابه شد چنگ عشرت نواز
(همان: ۳۸)
او هم چنین در دفتر دوّم به این موضوع اشاره می کند و می گوید که اسکندر پس از فتح روس گام در ظلمات می گذارد ولی به چگونگی و علل و عوامل حرکت اسکندر به ظلمات اشاره‌ای نمی کند:
چـــو بر روشنی گشت فیروزمند گــــذر در شبستان ظلمت فــکند
درآن دشت کـز حشر بر وی گرو خــضر بــــود و الیاسشان پیش رو
اگـــرخضربختش نــشد یار کار نــدادش دمی آب ازآن چشمه سار
ولــــــی پیر توفیق شد رهنمون کــــــــزآن ظلمت آباد آمد برون
ازآن چشمه چـون کرد قطع نظر بـــــــــرآورد از کوه یاجوج سـر
(همان: ۹۲)
در این داستان مانند آنچه که نظامی به تفصیل آورده است ، همراهان اسکندر در ظلمات حضرت خضر و الیاس بوده‌اند. چنان که عبدی بیگ می گوید ، کسی که باعث شد اسکندر از آن ظلمات خارج گردد « پیر توفیق» یا همان حضرت خضر بوده است در حالی که نظامی آن را رهنمودهای پدر پیر جوانی می داند که به صورت مخفیانه با اسکندر در سفر ظلمات همراه بوده است . به علاوه چنان که می دانیم ، حضرت خضر پس از دست یافتن به آب حیوان و ناپدید شدنش، ترجیح داد که او هم دیگر در منظر اسکندر ظاهر نشود و آن حضرت تنها قبل از دست یابی به آب در درون ظلمات به عنوان پیشرو منسوب شد ، چنان که نظامی می گوید:
چنان داد فـــرمان در آن راه نو کــــــه خضر پیمبر بـــود پیشرو
(نظامی گنجوی ، ۱۳۸۸ : ۷۰)
۵-۳۹. داستان قوم یأجوج و مأجوج و ساختن سد از نظر عبدی بیگ
عبدی بیگ معتقد است که اسکندر بعد از خروج از ظلمات از کوه یأجوج سر بر آورده است . در آن جا با سرزمینی ویران روبرو می گردد که دارای آب فراوان است ولی همه جای آن خراب و تباه است .
ازآن چشمه چـون کرد قطع نظر بــرآورد از کـــوه یـــأجوج ســر
یکی وحشت آبادش آمــد به پیش که گشتی درو پای انـدیشه ریـش
زمین بیدریـــغ آب ها در گـــذر مواضع خـــــرابه یک از یــک بتر
ملک دیــده را کـــرد سیماب بار ز افسوس ویـــــرانی آن دیـــــار
(عبدی بیگ شیرازی ، ۱۹۷۷م :۸۲)
« اسکندر در پی یافتن علّت بر می آید و در این علّت یابی تنی چند از مردمان آن دیار را می یابد و در باره‌ی دلیل خرابی این دیار علی رغم فراوانی آب و خاک خوب می پرسد.»
( هدایت ، ۱۳۷۶ : ۱۱۹)
مردم آن سر زمین نقل می کنند که:
کـــه باشد خرابی این مرز و بـوم ز افساد یأجـــــوج و مأجوج شوم
درآینـد ازین درّه بیرون چوگـرگ به تــن کوچک امّا به قــوّت بزرگ

۱-۸-۱) قلمرو موضوعی
قلمرو موضوعی این تحقیق در حوزه مدیریت استراتژیک قرار دارد و شامل بررسی کارایی شعب سازمان تامین اجتماعی استان گیلان با بهره گرفتن از تحلیل پوششی داده ها می باشد.
۱-۸-۲) قلمرو زمانی
اطلاعات میدانی مربوط به سال مالی ۱۳۹۱ شعب تامین اجتماعی استان گیلان است که در نیمه اول سال ۱۳۹۲ گردآوری شده است.
۱-۸-۳) قلمرو مکانی
قلمرو مکانی این تحقیق را شعب سازمان تامین اجتماعی استان گیلان تشکیل می دهند.
۲-۱) مقدمه
ارزیابی عملکرد به عنوان یکی از مهم ترین فعالیت های مدیران منابع انسانی و وظایف سازمان شناخته می شود(Boswell & Boudreau, 2002). ارزیابی عملکرد با هدف تشخیص نسبی میزان بصیرت، تخصص، دانش، سعی و تلاش، اصلاح ، بهبود و تعالی نیروی انسانی صورت می گیرد که در نهایت باعث بهبود عملکرد فردی و سازمانی می شود(گرجی و صیامی، ۱۳۸۷). در عصر حاضر تحولات شگرف دانش مدیریت، وجود نظام ارزیابی عملکرد را اجتناب ناپذیر کرده است ؛ به گونه ای که فقدان نظام ارزیابی در ابعاد مختلف سازمان، اعم از ارزیابی در استفاده از منابع و امکانات، اهداف و استراتژی ها، مدیران و کارکنان را به عنوان یکی از علائم بیماری های سازمان قلمداد می کند. امروزه ارزیابی عملکرد به عنوان یک رویکرد راهبردی جهت ادغام فعالیتهای منابع انسانی با سیاست های کسب و کار شناخته شده است و سازمان ها از روش ها و رویکردهای پیشرفته و پیچیده ای جهت ارزیابی عملکرد خود استفاده می کنند. ارزیابی عملکرد به یک واژه کلی اطلاق می شود که فعالیت های مختلفی را شامل می شود که سازمان از طریق این فعالیت ها به دنبال ارزیابی عملکرد، افزایش قدرت رقابتی، ارتقا عملکرد و توزیع پاداش هاست (Behri & patron, 2008).
در این فصل نیز تلاش شده تا ضمن پرداختن به مفهوم ارزیابی عملکرد به مدل تحلیل پوششی داده ها و چیستی و چگونگی آن در بررسی ارزیابی عملکرد بیشتر پرداخته شود.
۲-۲) عملکرد سازمانی
یکی از سوالات مهم در کسب و کار این بوده است که، چرا برخی از سازمان ها در حالی که سازمان های دیگر شکست خورده اند، موفق هستند. عملکرد سازمانی، مهم ترین مساله برای سازمان های انتفاعی و غیر انتفاعی است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اطلاع از عوامل تاثیرگذار بر عملکرد سازمان برای مدیران بسیار مهم بوده است، زیرا این مساله برای برداشتن قدم های مناسب در آغاز حائز اهمیت است. با این حال، تعریف، مفهوم سازی، و اندازه گیری عملکرد کار آسانی نیست. محققان تعاریف و عقاید مختلفی در مورد عملکرد سازمانی داشته اند، ولی هنوز به عنوان یک مساله جنجال برانگیز باقی مانده است (Barney, 1991).
عملکرد در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد. بنابراین عملکرد سازمانی یک سازه ی کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد (رهنورد، ۱۳۸۷).
عملکرد معادل اقتصاد، کارایی و اثربخشی برای یک برنامه ی خاص یا فعالیت است. با این حال، دفت (۲۰۰۰) بیان می دارد که، عملکرد سازمانی، فعالیت سازمان ها برای دستیابی به اهداف با بهره گرفتن از منابع به شیوه ای موثر و کارآمد است. کاملاً شبیه به گفته ی دفت، ریچاردو (۲۰۰۱) بیان می دارد که، عملکرد سازمانی، فعالیت سازمان برای دستیابی به اهداف و مقاصد است (Abo-jarard, 2010).
هو^[۳] (۲۰۰۸) بیان می دارد که عملکرد سازمانی شاخصی است که چگونگی تحقق اهداف یک سازمان یا موسسه را اندازه گیری می نماید.
معروفترین تعریف عملکرد توسط نیلی و همکاران^[۴] (۲۰۰۲) ارائه شده است: «فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته». مطابق این تعریف، عملکرد به دو جزء تقسیم می شود: ۱) کارایی که توصیف کننده چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید، خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب دروندادها برای تولید بروندادهای معین؛ و ۲) اثربخشی که توصیف کننده درجه نیل به اهداف سازمانی است. این اهداف معمولاً در قالب مناسبت^[۵] (درجه ی انطباق بروندادها با نیازهای مشتریان)، در دسترس بودن^[۶] (جنبه هایی نظیر فراوانی، ارائه در میان گروه های الویت دار، و و فاصله ی فیزیکی)، و کیفیت (درجه ی تحقق استانداردهای مورد نیاز) تبیین می شوند (Dollery & Worthington, 1996).
عملکرد سازمانی (OP)را می توان شاخصی برای اندازه گیری میزان دستیابی خوب و مــوثر یک اقدام به اهداف تعیین شده تعریف می شود ،که می تواند بوسیله کارایی و اثر بخشی سازمان در دستیابی به اهداف ، برآورد شود. عملکرد سازمانی تابع عملکرد منابع انسانی و تعامل آنها با منابع و امکانات و تکنولوژی موجود در سازمان می باشد ((Ho,2008 . از سوی دیگر عملکرد منابع انسانی هم تابع انگیزش و توانایی آنهاست . توانایی منابع انسانی خود تابع دانش شغلی و مهارت کاربرد دانش مذکور در انجام وظایف و فعالیتهای شغلی است . انگیزش منابع هم خود ، تابع نگرش آنها و شرایط و موقعیتی است که در آن کار می کنند با توجه به این مفاهیم عملکرد سازمانی را می توان به شکل زیر مفهوم سازی کرد .
عملکرد سازمانی = تابع (عملکرد منابع انسانی´امکانات و تجهیزات´تکنولوژی)
عملکرد منابع انسانی = تابع (توانایی´انگیزش)
توانایی = تابع (دانش و مهارت)
انگیزش = تابع(نگرش´موقعیت) (بزاز جزایری،۱۳۸۷: ۱۸)
بطور خلاصه، می توان گفت سازمانها می توانند با بهبود نگرش و موقعیت کاری موجب انگیزش کارکنان ، و افزایش دانش و مهارت انجام کار در آنها شده و از طریق بکارگیری امکانات و تکنولوژی مناسب عملکرد سازمانی را بهبود ببخشند (فلاحتی، ۱۳۹۰: ۶۹).
۲-۳) عوامل موثر بر عملکرد سازمانی
متغیرهایی که باید مورد توجه مدیریت منابع انسانی قرار گیرند آشکار و واضح یا پنهان و ضمنی هستند . نمودار زیر معرف مدلی است که در مطالعه ی نظام گرایانه ی عملکرد سازمانی و بررسی روشی که مدیریت انسانی می تواند مفید باشد. این مدل عواملی را نشان می دهد که اگر سازمان قرار است باقی بماند و در بلند مدت پیشرفت کند مدیریت باید به آنها توجه کند. تمام عوامل نشان داده شده در این نمودار با یکدیگر از درون بسیار وابسته و متعاملند.
محیط درونی سازمان
دستاوردهای سازمانی
محیط بیرونی سازمان
شکل ۲-۱) الگویی از عملکرد سازمانی منبع: جزئی، ۱۳۸۸
۲-۳-۱) محیط بیرونی^[۷] :
عواملی که در سمت چپ مدل نشان داده شده اند واقعیتهایی از محیط بیرونی هستند که بر فعالیتهای درون سازمان اثر می گذارند. مدیریت ممکن است تنها کنترل محدودی بر این عوامل داشته باشد ، ولی محیط بیرونی اثر قوی ای بر زندگی سازمانی و سیاستها و رویه های منابع انسانی به طور اخص دارد. درک و کنار آمدن با محیط بیرونی بخش مهمی از تلاش جهت بهبود عملکرد سازمانی است، و متخصصین منابع انسانی و کلاً مدیران باید به طور دائم فعالیتهای خود را با این عوامل همسو کنند. که از عوامل انسانی و فرهنگی ای که بر عملکرد سازمان اثر می گذارند می توان به مهارتها و توانایی های فنی و مدیریتی ، بهایی که مردم به رفتار دیگران می دهند ، ارزشی که برای محصولات یک سازمان در نظر می گیرند ، طرز تلقی نسبت به کار و تفریح ، طرز تلقی مربوط به کار جمعی ( همچون علاقه یابی علاقگی فرد به تشکیل اتحادیه )، و طرز تلقی درباره ی مشارکت در تصمیم گیری و حل مشکل اشاره کرد. عامل دیگر فنآوری موجود در جامعه است که شامل تجهیزاتی همچون مایکرو کامپیوتر یا روبات ها و فنون استفاده ی تجهیزات ، و دانش نظری و کاربردی متکی به آن می شود. هزینه و موجود بودن منابع طبیعی از دیگر عوامل بیرونی هستند که بر آنچه سازمان انجام می دهد و نحوه ی اجرای آن اثر می گذارند. عوامل اقتصادی مهم شامل بازارها (تعداد افرادی که محصولات مشخصی را می خواهند) ، قدرت خرید مردم ، سطح اشتغال یا عدم اشتغال ، و رقابتی که برای بازارها و منابع وجود داردر ؛ معیارهای تنظیم کننده - قوانین، تصمیمات دادگاه ها، و بخشنامه های اداری - نیز در نحوه ی عمل سازمانها اثرگذارند و به خصوص تبعات مهمی برای مدیریت منابع انسانی به همراه دارند. در نهایت، بازارها برای آنچه سازمان تولید می کند یا مایل است تولید کند بر سوددهی بنگاه اقتصادی و بقای بلند مدت آن اثر خواهند گذاشت. در سازمانهای موفق، تعیین نیازهای بازار و واکنشهای استفاده کننده ، فعالیتی با اولویت بالا به شمار می رود.
۲-۳-۲)محیط درونی^[۸] :
عواملی که در وسط مدل نشان داده شده است جنبه هایی از محیط داخلی سازمان است کـــه مدیریت و کارکنان هر دو کنترل زیادی بر آنها دارند. مدیریت، به ویژه کنترل جامعی بر سیاستها و عملیات منابع انسانی ، مالی ، فنآوری ، و منابع فیزیکی مورد استفاده ، و ساختار سازمان ، فلسفه ی مدیریت ، و شیوه ی رهبری دارد. عواملی که به ندرت به طور مستقیم کنترل می شوند عبارتند از فرهنگ سازمانی، فضای سازمانی، و رفتار برانگیخته شده و کار تیمی. « مدیریت منابع انسانی » به این دلیل در وسط نمودار قرار گرفته است که سیاستها و عملیات مدیریت منابع انسانی برای بقای سازمان و توفیق بلند مدت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. مردم سازمان را تشکیل میدهند ، و مردم فرآیندهای ایجاد محصول و خدمت را که سازمان به دلیل آنها در فعالیت است اداره می کنند. در حقیقت ، چگونگی اداره ی منابع انسانی احتمالاً مهمترین عامل در عملکرد کلی یک سازمان است. عوامل درونی توسط خطوط نقطه چین به یکدیگر مربوط شده اند تا بر اثر متقابل آنها بر یکدیگر و تعامل آنها دلالت کنند . بنابراین ، برای آن که سازمانی بسیار موفق شود، تمام این عوامل درونی باید به طور هوشمندانه و به طور هماهنگ اداره شوند.
۲-۳-۳) دستاوردها^[۹] :
عواملی که در سمت راست مدل نشان داده شده است دستاوردها یا نتایج سازمانی هستند . این دستاوردها معرف چهار معیار عملکردند که در ارزیابی موفقیت یک سازمان مفید می باشند .

• • اثربخشی، احتمالاً مهمترین دستاوردی است که می توان آن را به عنوان معیاری برای دستیابی به اهداف سازمان تعریف کرد. در ارزیابی اثربخشی مهم است درجه ای را که اهداف فردی کارکنان، گروه های کاری، و اهداف کلی سازمان با یکدیگر همخوانی دارند برآورد کرد. بنابراین، اثربخشی فرد عبارت است از درجهی مشارکت فرد در دستیابی به هدفهای سازمانی، و اثربخشی گروه درجه ای است که هدفهای گروه در ارتباط با نیل به هدفهای سازمان به دست می آید.

• • کارایی ، شامل سنجش یک نتیجه ی دلخواه در مقابل منابع استفاده شده برای دستیابی به آن نتیجه است. کارایی عبارت از نسبت ستاده ها به داده ها است، یامنافع به هزینه ها. یک سازمان می تواند در نیل به هدفهای اساسی خود اثربخش باشد ، و در عین حال، بسیار غیر کارا. یا سازمانی می تواند در انجام برخی امور به غیر از رسیدن به هدفهای خود کارا باشد، که در آن صورت اثربخش نیست.

• • توسعه، معیاری است که با توجه به آن هر یک از کارکنان، گروه های کاری، و تمام سازمان برای رویارویی بافرصتها و چالشهای آینده ظرفیت خود را توسعه می دهند. برای بقای بلند مدت سازمان این دستاورد بسیار مهم است. رسیدن به هدفهای کوتاه مدت نظیر به دست آوردن سطوح خاصی از سود، کاملاً امکان پذیر است، ولی برای دستیابی به آن کاهش دادن جدی منابع انسانی می تواند موجب تضعیف و شاید ورشکستگی سازمان شود. این امر زمانی می تواند رخ دهد که به مسائلی چون استخدام، آموزش، و دادن فرصت به مردم برای به عهده گرفتن مسئولیتهای وسیع تر توجه کافی نشود. توسعه زمانی صورت می گیرد که منابع مالی، تکنولوژیکی، و فیزیکی بهبود یا افزایش یابند.

• • رضایت خاطر مشارکت کننده، اشاره به واکنش مثبت عاطفی کارکنان نسبت به کار و شغلهایشان دارد. رضایت فرد بسیار مهم است ولی رضایت جمعی افراد در گروه ها و سازمان به عنوان یک مجموعه نیز، حائز اهمیت است. عملکرد بالا احتمالاً از تمرکز مطلق بر رضایت کارکنان به دست نمی آید، ولی نادیده گرفتن این عامل خطر رسیدن به نتایج بسیار منفی، مانند عدم توانایی در حفظ کارکنان با ارزش یا استخدام استعدادهای مطلوب را به دنبال دارد (جزئی ، ۱۳۸۸: ۱۳۱-۱۳۶).

۲-۴) ارزیابی عملکرد
اندازه گیری یا ارزیابی عملکرد یکی از مهمترین اجزا سیستم مدیریت است. بسیاری از مدیران نقش حیاتی آن را در ارتباطات و دنبال نمودن اهداف استراتژیک سازمان درک نموده اند. بطور کلی کارایی، دارای مفهومی بسیار فراگیر بوده و بیشتر در سه حوزه مهندسی، مدیریت و اقتصاد مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ازاین رو تعاریف متفاوتی در منابع مختلف از کارایی ارائه شده (محمد زاده و همکاران، ۱۳۸۶) که در زیر به ارائه برخی از آنها می پردازیم.
تعاریف بیشماری از ارزیابی عملکرد توسط صاحبنظران ارائه گردیده که به برخی از آنها اشاره شده است:

• • ارزیابی به عنوان یکی از عملکردها و وظایف مهم مدیریت نوین و حتی مدیریت کلاسیک مطرح بوده و زمانی برنامه ریزی و طراحی های انجام شده در مورد سازمان، مثمرثمر خواهد بود که بر مبنای یک نظام ارزیابی، سنجیده شده و نواقص آن رفع شود. امروزه یکی از بیماری های جدی مدیریت مخصوصا در کشورهای جهان سوم که به سمت صنعتیشدن و همچنین دنیای اطلاعاتی حرکت میکنند عدم کنترل و ارزیابی برنامهها، افراد و سازمان است (Phillips.1983).

• • ارزیابی یک جریان بازخورد فعالیت ها و مقایسه آنها با معیارهای تعیین شده است که طی آن واحدها و عوامل انسانی از چگونگی عملکرد خود و تأثیر آن در کارآیی سازمان و نظرات مسئولان در مورد نتایج بدست آمده بر اساس شاخص های معرفی شده اطلاع کسب میکنند. دلیل دیگری که میتوان بیان داشت این است که ارزیابی و اندازه گیری سه امتیازی کلیدی را برای سازمان به ارمغان می آورد که عبارتند از:

1. 1. تسهیل در تعیین استراتژی و اهداف بلند مدت مشتری مدار

1. تهیه اطلاعات برای پاسخگویی به ذینفعان

و اگر حکم کردید عدالت را شعار خود قرار دهید و قدرت و هیبت خداوند را به یاد داشته باشید .
و این بیت هم اشاره ای است به آیه قرآن کریم [ و اِذا حَکَمتُم بَینَ النّاسِ اَن تَحکُموا بِالعَدلِ ] ^[۱۳] .
( قرآن کریم ، النساء ، ۴/۵۸)
و همواره یکدیگر را به سوی حق نصیحت کنید و کریمانه تلاش کنید و از صبر و ایمان استمداد بطلبید .
و این بیت اشاره ای است به آیه قرآن کریم [ و تَواصَوا بِالحَقِّ وَ تَواصَوا بِالصَّبرِ ] ^[۱۴] ( قرآن کریم ، العصر ، ۱۰۳/۳ )
۵-۳- عالم ، تجلی گر قدرت لایزال الهی
ای همه هستی ز تو پیدا شده خاک ضعیف از تـو تــوانا شده
زیــر نشیــن علمـت کاینات ما به تو قائم چو تو قائم به ذات
( آیتی ، ۱۳۷۱ هـ ، ص ۳)
خواست و اراده الهی در آفرینش این گونه بوده است که انسان به تدریج متولد شوند و سپس با مرگ جا به جا شوند و این گردش و جابه جایی در جان به عنوان یک اصل و حکمت عالیه و بی شائبه برقرار بماند . تمام حوادثی که در جهان هستی رخ می دهد همه در ید قدرت اوست او می گریاند و او
می خنداند و مرگ و زندگی همه در اختیار اوست . بی اذن و اراده او حتی برگی از درخت نمی افتد .
و این که سرشته ی همه امور از ازل تا ابد همه به ذات اقدس او منتهی می گردد .
و این حکمت بی بدیل از قرآن کریم سرچشمه می گیرد که : [ فَاللهُ هُوَ الوَلِیُّ و هُوَ یُحیِ المَوتی و هُوَ علی کُلِّ شیءٍ قَدیرٌ ^[۱۵] ] ( قرآن کریم ، شوری ۴۲/۹)
اسماعیل صبری در قصیده « عام الله » این چنین قدرت خداوند را بازگو می کند :
یا ابنَ حواءَ مَن أمَاتَ وَ أحیَا وَ اقتِــدَراً أحـاطِ بالاکوانِ
یَبعَثُ الارضَ کلَّ عَامٍ فَتَحیَا بعد مَوتٍ بَهِیجَهَ^[۱۶] الاغصانِ
تَنبِتُ اَلحبَّ و الثِّمَارَ وَ تَزهُو ^[۱۷] فــی بِسَاطٍ مُرَصَّعِ الألوانِ
( صبری ، بی تا ، ص ۵۹)
ای فرزند آدم چه کسی می میراند و زنده می گرداند و با قدرت بر جهان احاطه دارد .
و این بیت اشاره ای به آیه قرآن کریم [ اِنَّه و هُوَ اماتَ و احیاء^[۱۸] ] ( قرآن کریم ، نجم ۵۳/۴۴)
آیتی در همین معنا چنین سروده است :
آن چه تغییر نپذیرد تویی و آن که نمرده ست و نمیرد تویی
( آیتی ، ۱۳۷۱ هـ ، ص ۳)
و زمین را هر ساله بر می انگیزاند و بعد از مرگ آن را زنده می گرداند در حالی که شاخه هایش تازه و سرسبز است .
و چه زیبا شاعر در این بیت از آیه قرآن کریم استعانت جسته : [ یُخرِجُ الحَیَّ مِنَ المِیَّتِ و یُخرِجُ المَیِتَ مِنَ الحَیِّ و یُحیِ الاَرضَ بَعدَ مَوتِها و کَذلِکَ تُخرَجونَ ^[۱۹] ] ( قرآن کریم ، روم ۳۰/۱۹)
دانه ها را از دل خاک مرده می رویاند و گیاهان سرسبز در فرش رنگارنگ زمین پرورش می دهد.
سعدی علیه الرحمه در دیباچه گلستان همین مضمون را چنین آورده اند . فراش باد صبا را گفته تا فرش زمردین بگسترد و دایه ی ابر بهاری را فرموده تا نبات در مهد زمین بپرورد . ( سعدی ، ۱۳۶۸هـ ، ص ۳)
و خداوند عزوجل چون خواست خداوندی خویش را نمایان سازد و قدرت خویش را عرضه کند گاهی این قدرت و عظمت را خود آشکار می ساخت و گاهی با اولیای خاص خود متجلی می ساخت که در فرهنگ بشری « کرامت و معجزه » خوانده می شود .
خداوند با این کرامات و معجزات انسان ها قصد داشت دو چیز به بشر نشان دهد : یکی این که در جهان پیرامون ما که همه چیز یکنواخت و با روند طبیعی و خاص خود سپری می شود و قدرت و عظمت خود را به رخ کشید و دیگری این که با نمایش این سلطه و قدرت دائمی خود ولایت تکوینی یا تصوف در خلقت هستی را آشکار سازد .
این ولایت تکوینی در اصل مخصوص و در ید قدرت خداست و اوست که می تواند هر کاری را هر چند از نظر مردم محال و غیر ممکن باشد به مرحله انجام درآورد و در قدرت وی هیچ گونه محدودیت و اندازه ای وجود ندارد . وی قادر مطلق است و توانایی به هر کار و امری را دارد .
شاعر می فرماید :
یمزج الماءَ و هو یجری حَثِیثاً ^[۲۰] فی جَذوعِ النَّبَاتِ بالأدهانِ
کلُّ شَـربٍ له مِــذَاقٌ وَ طَعمٌ قُدرَهٌ أعجزت قُوَی التَّبیَانِ
فَیضُ عِلمِ الحکیمِ رَبِّ البرایا ما بَدَا نُـورُ سِرِّهِ فی جنانِ

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

( صبری ، بی تا ، ص ۵۹)
آب را در هم می آمیزد ، و به سرعت در تنه گیاهان با روغن جریان می یابد .
هر نویشیدنی طعم و مزه خاصی دارد ، قدرتی که از دایره قدرت توضیح و تفسیر خارج است .
بسیاری از علوم و حکم الهی در ورای پرده ی ناشناخته هاست و راز آن برای جهانیان آشکار نشده است.
آتش و آب و باد و خاک و سکون همه در امر قدرتت بی چون
( سنایی ، بی تا ، ص ۷۰۶)
وقتی به آفریده های خدا نظر می افکنیم خود را در برابر آن چنان نیروی عظیم می بینیم که
نمی توان برای آن حدی تصور کرد ، بازگشت به مصنوع میلیون ها حقایقی که در عجایب طبیعت و اعماق نفس انسان به امانت نهاده شده ، برای به دست آوردن میزان توانایی پدید آرنده آن ها ، روشن ترین برهان است، و جز از این طریق، چنین نظامی قابل تغییر و تعلیل نیست . ( موسوی لاری ، ۱۳۶۰هـ ، ص ۱۸۹)
توانایی بی مانند او است که عقل در برابر آفریننده این دستگاه عظیم به خضوع وا می دارد ، و هیچ واژه ای نمی تواند ابعاد این قدرت را مشخص سازد ، آن ذات بی همتا آن چنان توانا و مسلط است که به محض این که اراده کند چیزی به وجود آید ، کافی است که فرمان « شو » از سوی او صادر گردد و بلافاصله « خواهد » شد . ( همان )
صبری در ادامه ابیات این چنین می سراید که :
لم یَــدَع ذَرَّهً علی الارضِ إلا ضَـمَّها عِلـمُهُ بأجلَی بیانِ
مَــالِکُ المُلکِ نافِذُ الامِرَفردٌ کلَّ یـومٍ سلطانُهُ فی شَانِ
خَلَقَ الموتَ و الحیاهَ لِتُجزَی طَیِّباتُ الأعمالِ بالإحسانِ
( صبری ، بی تا ، ص ۵۹ )
هیچ ذره ای بر روی زمین نیست مگر این که علم خداوند به آشکارترین شکل آن را در بر گیرد .
هاتف اصفهانی در رابطه با همین مضمون می گوید :
دل هر ذره ای را بشکافی آفتابیش را در میان بینی
( اصفهانی ، ۱۳۴۵ هـ ، ص ۸۹۸)
او مالک هستی است که دستورش اجرا می شود و یکتاست و در هر روز ، به شأن کاری می پردازد.
و این بیت اشاره ای است به آیه قرآن کریم [ کُلَّ یَومٍ هُوَ فی شَأنٍ ^[۲۱] ] ( قرآن کریم ، الرحمن ۵۵/۲۹)
او مرگ و زندگی را خلق کرد تا کارهای خوب را با نیکی پاداش دهد .
و چه زیبا شاعر در این بیت از آیه قرآن کریم استعانت جسته : [ اَلَّذی خَلَقَ الموتَ وَ الحَیوه لیَبلُوَکمُ اَیُّکُم اَحسَنُ عَملاً ^[۲۲] ] ( قرآن کریم ، الملک ۶۷/۲)
خداوند متعال می فرماید : « هر موجودی که در آسمان ها و زمین است ، از فرشته و آدمی و جن و سایر موجودات دیگر ، همه حوائح خود را از او می طلبند و او هر روز در شأن و کاری است . » حضرت رضا (ع) فرمود : « از کار پروردگار آن است که زنده می کند و می میراند و روزی می دهد و کم و زیاد می گرداند و درجات بندگان را رفیع یا خوار و پست می کند . »( بروجردی ، ۱۳۸۰ هـ ، ۷/۳۸-۳۹)
سعدی شیرین سخن نیز چنین سروده است :

در این بخش، به چند نمونه از مطالعاتی که در سال­های اخیر برای تهیه منحنی شکست بر روی سازه­ها صورت گرفته است، اشاره می­ شود. سعی شده است مطالعاتی که از نظر روال تحقیق، شباهت بیشتری به این تحقیق دارد، به صورت کامل­تری تشریح شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۵-۱ پژوهش جوزف کارلو مارانو و همکاران^[۲۰]
در سال ۲۰۰۹، مطالعه­ ای توسط جوزف کارلو مارانو و همکاران ایشان بر روی دو نوع سازه­ی بتنی صورت­گرفت. در این پژوهش، منحنی شکست تحلیلی با بهره گرفتن از یک روش تحلیلی تصادفی و با بهره گرفتن از اطلاعات و داده ­های دستورالعمل HAZUS بدست آمد. در این تحقیق دو گروه از سازه­های بتنی تحت عناوین C1L و C1M طبق دستورالعمل HAZUS انتخاب شدند که سازه­های گروه C1L نشان دهنده سازه­ی قاب خمشی بتن مسلح (RCMRF)^[21] دارای تعداد طبقات کم است که در اینجا مدل ۲ طبقه انتخاب شد و گروه C2L معرف سازه­ی قاب خمشی بتن مسلح (RCMRF) دارای تعداد طبقات متوسط می­باشد که در اینجا مدل ۵ طبقه انتخاب شد و با توجه به دستورالعمل HAZUS، این بررسی برای دو سطح طراحی لرزه­ای پایین و متوسط صورت گرفت. علاوه بر این، تأثیر شرایط خاک و همچنین تأثیر پارامترهای سازه­ای نظیر سختی، نسبت سختی الاستیک به پلاستیک و مقاومت سازه نیز بر­روی منحنی شکست بررسی شد. ساختمان­های مورد بررسی، با بهره گرفتن از مدل بوک – ون ^[۲۲]به سیستم یک درجه­ آزادی غیرخطی معادل^[۲۳] تبدیل شد و تحلیل بر روی این SDOF^[24]ها صورت گرفت (شکل۲-۶ ).
شکل (۲-۶): سیستم غیرخطی SDOF، مدل بوک – ون
همانطور که می­دانیم، برای تهیه­ منحنی شکست باید حالات خرابی و نیز یک شاخص خرابی مناسب که نشان دهنده سطوح خرابی ایجاد شده در ساختمان است، معرفی شود. در این پژوهش شاخص خرابی انتخاب شده، نسبت Drift بین طبقه و حالات خرابی مورد نظر به شرح زیر انتخاب شد :

1. 1. حالت خرابی ناچیز^[۲۵]۲- حالت خرابی متوسط^[۲۶] ۳- حالت خرابی زیاد ^[۲۷]

که در این بررسی ارتباط بین حالت خرابی و نسبت Drift بین طبقه^[۲۸] به طور مستقیم از دستورالعمل HAZUS به دست آمد. به این صورت که برای هر حالت خرابی تعیین شده، در HAZUS یک مقدار برای نسبت Drift بین طبقه ارائه شده است. پارامتر PGA به عنوان نشان دهنده شدت جنبش زمین انتخاب شد.
روش مورد استفاده در این تحقیق به شرح زیر است:

1. 1. تعریف یک مدل تصادفی به عنوان حرکت لرزه­ای با بهره گرفتن از مدل غیراستاتیکی کلاف و پنزن^[۲۹]که بر پی ساختمان وارد می­ شود.

1. 1. تعریف یک SDOF معادل با بهره گرفتن از مدل بوک - ون.

1. 1. به دست آوردن پاسخ لرزه­ای با بهره گرفتن از روش تحلیل کواریانس^[۳۰].

1. 1. تعریف شاخص آسیب که در اینجا نسبت Drift بین طبقه به عنوان شاخص آسیب^[۳۱]معرفی شده است.

1. 1. تهیه­ منحنی شکست.

پارامترهای مورد نیاز برای مدل بوک-ون از طریق تهیه­ منحنی ظرفیت سازه به دست می ­آید. منحنی ظرفیت که تحت عنوان منحنی پوش­آور نیز شناخته می­ شود، یک نمودار است که از طریق اعمال بار جانبی افزایش یابنده بر سازه با بهره گرفتن از مفاهیم تجزیه­ی مودال در دینامیک سازه به دست می ­آید. در حقیقت فرض می­ شود می توان پاسخ سازه­ی چند درجه آزادی را، مستقیماً به پاسخ یک سیستم یک درجه آزادی معادل با مشخصات هیسترزیس مناسب ربط داد.
منحنی ظرفیت یک سازه یک منحنی است که مقاومت جانبی سازه را معمولاً به شکل تابعی از جابجایی نسبی یا Drift نسبت به نیرو نمایش می­دهد. از طریق قطع دادن این منحنی با منحنی نیاز لرزه­ای نقطه­ی کنترل سازه به دست می ­آید.
در این پژوهش محور نیرو به شتاب طیفی و محور Drift به جابجایی طیفی تبدیل شده است. در منحنی ظرفیت سه نقطه­ی کنترل وجود دارد که شامل ظرفیت طراحی، ظرفیت تسلیم و ظرفیت نهایی می­باشد. در این پژوهش از نقاط کنترل ارائه شده در HAZUS استفاده شده است. منحنی ظرفیت به دست آمده در شکل ۲-۷ نشان داده شده است.
شکل(۲-۷): منحنی ظرفیت
نتایج حاصل نشان داد که برای هر دو نوع سازه­ی C1L و C1M، با یک PGA مشابه هرچه خاک نرم­تر می شود، شکنندگی بیشتر می­ شود. همچنین سازه های C1M دارای شکست بیشتری هستند. علاوه براین سازه­ی C1M، در مقابل تغییر خاک حساس­تر هستند. یعنی سازه­های دارای طبقات بیشتر در مقابل تغییرات نوع خاک حساس­تر هستند.
در ادامه منحنی­های شکست به دست آمده در این پژوهش در شکل ۲-۸ نشان داده شده است.
شکل (۲-۸-a)
شکل(۲-۸-b)
شکل(۲-۸-c)
شکل(۲-۸-d)
شکل (۲-۸): منحنی شکست برای سازه­های C1L و .C1M a: منحنی شکست برای سازه­ی C1L و سطح طراحی لرزه­ای پایین. b: منحنی شکست برای سازه­ی C1L و سطح طراحی لرزه­ای متوسط. c: منحنی شکست برای سازه­ی C1M و سطح طراحی لرزه­ای پایین. d: منحنی شکست برای سازه­ی C1L و سطح طراحی لرزه­ای متوسط. خطوط پر برای خاکهای متوسط و خط­چین برای خاکهای نرم
.
۲-۵-۲ مطالعات روییزگارسیا و همکاران ^[۳۲](۲۰۱۰)
درسال ۲۰۱۰، طی مطالعه­ ای، روییزگارسیا و همکاران، روشی را برای تهیه­ منحنی شکست برای سازه­های بنایی محدود شده^[۳۳] (CM) در مکزیک معرفی کردند. به گفته­ی محققین، سازه­های CM بخش اعظم ساختمان­ها در آمریکای لاتین را تشکیل می­ دهند و به همین دلیل برای پژوهش انتخاب شدند. ساختمان­های CM، ساختمان­هایی هستند که در آنها دیوارهای بنایی محدود شده باربر، به عنوان سیستم باربر جانبی رفتار می­ کنند. این دیوارهای آجری، توسط تیرها و ستون­های بتن مسلح با مقطع کوچک دربر گرفته می­شوند.
روش مورد استفاده در این مقاله به شرح زیر است:
برای سازه­ی مشخص تحلیلی استاتیکی غیرخطی (پوش­آور) انجام گرفت و منحنی ظرفیت سازه بدست آمد. سپس از روی پارامترهای موجود در منحنی ظرفیت، یک سیستم یک درجه آزادی معادل ^[۳۴](ESDOF) تهیه شد. با در نظر گرفتن تعدادی رکورد زلزله، بر روی مدل تحلیل دینامیکی غیرخطی صورت گرفت و در نهایت پاسخ ESDOF ها، بر حسب بیشینه­ی Drift بدست آمد و در نهایت منحنی شکست تجربی از روی نتایج حاصل تهیه شد.
روش استفاده شده برای مدل کردن سازه، به این صورت بود که هر دیوار بنایی به صوت یک ستون عریض ^[۳۵]معادل مدل شد که خواص و انعطاف پذیری دیوار را در خط مرکزی خود داشت(تران- گیلمور ۲۰۰۹). با این روش یک سازه­ی CM چند طبقه می ­تواند به شکل یک قاب خالی مدل شود. در این مدل در حالیکه مقدار خمش موجود در ستون ثابت فرض می­ شود، رفتار برشی دیوار در محدوده­ الاستیک به شکل یک فنر مدل می­ شود.
شکل ۲-۹ مدل سازه­ی مورد بررسی را نمایش می­دهد.
شکل(۲-۹): تکنیک مدل ستون عریض
بررسی­ها نشان دادند که مدل ستون عریض به خوبی برش پایه­ مطابق با اولین ترک ایجاد شده در دیوار طبقه­ی اول را پیش بینی کرد. بررسی مدل­های آزمایشگاهی نشان دادند که جابجایی جانبی نسبی به دست آمده از این روش نیز تطابق خوبی با نتایج آزمایشگاهی داشتند.
سازه­ی بنایی انتخاب شده در این پژوهش یک ساختمان ۴ طبقه­ی دارای دیوارهای آجر رسی بود که طبق آیین نامه­ی ساختمانی مکزیک ساخته شده و فرض شد که این سازه تجربه­ آسیب لرزه­ای قبلی ندارد. شاخص خرابی در آن بیشترین مقدار Drift تعریف شد.
منحنی شکنندگی تجربی این سازه به شکل زیر به دست آمد:
شکل (۲-۱۰): منحنی شکنندگی تجربی برای سازه ی CM چهار طبقه
۲-۵-۳ مطالعات شکنندگی در تایوان برای زلزله­ی چی­چی^[۳۶]
تین و پای^[۳۷] (۲۰۰۶) روشی را برای تهیه­ منحنی شکست برای بررسی سازه­های آسیب دیده و مطالعه­ میزان تلفات جانی ناشی از زلزله­ی چی چی در تایوان پیشنهاد دادند. در این پژوهش یک مفهوم برای ساده­تر کردن محاسبات پیشنهاد شد که طبق آن، محققین فرض کردند توزیع شدت زمین­لرزه و نیز توزیع تعداد ساختمان­ها و انسان­ها در محدوده­ مورد بررسی یکسان است. به این معنی که شدت زمین­لرزه در مناطقی که در آنها ایستگاه­های ثبت زمین­لرزه وجود نداشت، شدت زمین­لرزه با بهره گرفتن از روش درون­یابی شدت زمین­لرزه در مناطقی که شدت زمین­لرزه­شان مشخص بود، بدست آمد. همچنین فرض کردند توزیع جمعیت در منطقه­ مورد­بررسی یکسان و متعادل است.
در این پژوهش هدف تعیین میزان خسارت وارد بر ساختمان­ها و نیز بررسی میزان مرگ و میر ناشی از زمین­لرزه و در حالت کلی بیشتر مدیریت بحران^[۳۸] بود. از سیستم GIS برای محاسبه و تحلیل داده ­ها استفاده شد و با توجه به اینکه از رکورد یک زلزله­ی واقعی برای تحلیل استفاده شد، منحنی شکست حاصل، یک منحنی شکست تجربی می­باشد.
شکل (۲-۱۱): منحنی شکنندگی تجربی حاصل از زلزله­ی چی­چی در تایوان
۲-۵-۴ مطالعات میشاییل تانتالا و جورج دوداتیس^[۳۹] (۲۰۰۲)
تانتالا و دوداتیس در سال ۲۰۰۲، در مطالعه­ ای سازه­های بلند^[۴۰] را در برابر بارگذاری زلزله بوسیله­ی تهیه­ منحنی شکست بررسی کردند. در این پژوهش، عدم قطعیت­هایی^[۴۱] در جنبش زمین و پارامترهای سازه­ای نیز اعمال شد. برای اعمال عدم قطعیت در جنبش زمین، رکورد زلزله­ی ورودی به صورت یک فرایند تصادفی^[۴۲] مدل­سازی شد.
سازه­ی مورد بررسی یک سازه­ی سه دهانه­ی ۲۵ طبقه­ی بتن مسلح قاب خمشی بود. سازه با روش المان محدود^[۴۳] تحلیل شد. تیرها و ستون­ها به عنوان المان­های ااستیک با دو منطقه­ پلاستیک در هر انتهای خود مدل سازی شدند. در این مناطق پلاستیک، ویژگی غیرخطی مصالح با بهره گرفتن از فنر چرخشی غیرخطی با منحنی لنگر – دوران^[۴۴] با رفتار دو خطی معرفی شد. لنگر تسلیم، دوران تسلیم و مقاومت مصالح در این مناطق پلاستیک به عنوان متغیرهای تصادفی معرفی شدند تا اثر عدم قطعیت مصالح نیز در نظر گرفته شود. علاوه براین موارد، اثر مدت زمان زمین­لرزه نیز بر روی میزان خرابی و اثر آن بر منحنی شکست بررسی شد. شکل ۲-۱۲ مدل سازه­ی مورد بررسی را همراه با فنرهای معادل و منحنی تنزل لنگر- دوران نمایش می­دهد.
شکل (۲-۱۲): مدل ساختمان ۲۵ طبقه­ی بتن مسلح قاب خمشی بررسی شده در این پژوهش
دراین مطالعه چهار حالت خرابی بررسی شد که عبارتند از :