شاخص مزیت نسبی آشکار شده مقادیری بین صفر و بی‌نهایت را می‌تواند اختیار کند. مقادیر بزرگتر از یک بیانگر وجود مزیت نسبی در تولید کالای مورد نظر است و مقادیر بین صفر و یک نشانه عدم وجود مزیت نسبی است.[۴]

تغییرات این شاخص طی زمان می‌تواند بیانگر تغییر جایگاه مزیت نسبی یک کالا تلقی شود که این تغییر ممکن است به دلایلی همچون کاهش هزینه نسبی تولید کالا، تغییر در نرخ مبادله ارز و یا تغییر در موانع تجاری داخلی و یا کشورهای متقاضی کالا باشد.[۵]

RCA =

: ارزش صادرات کالای مورد نظر i از کشور j

: ارزش کل صادرات کشور مورد مطالعه

: ارزش صادرات کالای مورد نظر i در سطح جهانی

: ارزش کل صادرات جهانی

متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:

متغیر وابسته در این مقاله مزیت نسبی میگوی ایران در بازارهای جهانی است که قصد داریم به بررسی وضعیت آن بپردازیم.

برای محاسبه این متغیر از چهار متغیر: Exa (صادرات کالای x در کشور a)، Eta (کل صادرات کالا در کشورa)، Exw (کل صادرات کالای x در جهان) و Etw (کل صادرات کالا در جهان) استفاده خواهد شد.

همچنین قصد داریم جهت شناسایی عوامل مؤثر بر این شاخص و همچنین نوع رابطه آن‌ ها از الگوی رگرسیونی زیر استفاده نماییم:

RCA = C+a₁P_IRICAP+a₂ P_IRIAQC+ a₃P_TCAP+a₄P_TAQC+ a₅DTR + a₆V_AvgFr+ a₇V_AvgT+U

RCA: شاخص مزیت نسبی صادراتی

P_IRICAP: میزان صید میگوی دریایی در ایران (هزار تن)

P_IRIAQC: میزان تولید میگوی پرورشی در ایران (هزار تن)

P_TCAP : میزان صید میگوی دریایی در جهان (هزار تن)

P_TAQC: میزان تولید میگوی پرورشی در جهان (هزار تن)

DTR: ارزش تبدیل دلار به ریال در بازار ایران (ریال)

V_AvgnpF: میانگین قیمت میگوی یخ زده فرآوری نشده (دلار)

V_AvgT: میانگین قیمت کلیه محصولات به دست آمده از میگو (دلار)

C: جمله ثابت رگرسیون

U: جمله اختلال

منابع فصل اول

۱٫ ابراهیمی نژاد, میگل, شیلات و آبزیان کشور؛ چالش ها و پتانسیل ها. مرکز تحقیقات استراتژیک, ۱۳۹۱٫

۲٫ بودجه, دفتر برنامه ریزی و, سالنامه آماری سازمان شیلات ایران۱۳۹۰, تهران: سازمان شیلات ایران.

۳٫ طوسی, ماندانا, وضعیت تولید ، بازار داخلی و صادرات آبزیان پرورشی. ۱۳۸۳٫

۴٫ Laursen, Keld, Revealed Comparative Advantage and the Alternatives as Measures of International Specialisation. Department of Industrial Economics and Strategy, 1998.

۵٫ اسماعیل, سلامی حبیب اله ،پیش بهار, تغییرات الگوی مزیت نسبی محصولات کشاورزی در ایران: تحلیلی کاربردی با بهره گرفتن از شاخص های مزیت نسبی ابراز شده. قتصاد کشاورزی و توسعه ۱۳۸۰٫

فصل دوم

۲-۱مقدمه ای بر پیشینه سوابق و ادبیات تحقیق^[۳]

کسب آگاهی درباره تحقیقات گذشته، بررسی ادبیات تحقیق خوانده می‌شود. هدف عمده پیشینه پژوهش را نقد دانش موجود درباره موضوع در دست تحقیق می‌دانند. از نظر آن ها، مقاصد مشخص پیشینه پژوهش عبارتند از: [۱]

1. 1. تعریف و تحدید مسئله

1. 1. قرار دادن یافته های تحقیق در چارچوب تحقیقات قبلی

1. 1. اجتناب از دوباره کاری

1. انتخاب روش‌ها و ابزار اندازه‌گیری

در فرایند بررسی ادبیات تحقیق در این پایان‌نامه ابتدا به بیان تئوری‌های تجارت بین الملل و تاریخچه آن پرداخته و سپس در ادامه به صورت تفصیلی درباره مزیت نسبی به بحث خواهیم پرداخت، در بخش دوم این فصل به بررسی صنعت میگو در جهان و بازارهای آن پرداخته و بعد از آن این صنعت را در ایران بررسی می‌نماییم.

در بخش سوم نیز به مروری بر مطالعات انجام شده در این پایان‌نامه خواهیم پرداخت، در بررسی تحقیقات صورت گرفته سعی بر این خواهد بود که از جدید‌ترین مقالات شروع کرده و به تدریج منابعی را که از نظر زمانی عقب‌تر هستند بررسی خواهیم کرد.

در هنگام سازمان‌دهی مرور مطالب در این پایان نامه سعی بر این شده است که بحث را به مطالعاتی که حداکثر ارتباط را با مطالعه حاضر دارند اختصاص دهیم.

۲-۲ نظریه های مهم در تجارت بین الملل

درحقیقت تئوری‌های تجارت بین الملل، تئوری‌های متفاوتی برای توضیح دادن هستند. تجارت به معنای مبادله کالا و خدمات بین دو نفر و یا دو شرکت یا مؤسسه‌ در دو کشور مختلف می‌باشد. در واقع مردم و شرکت‌ها ‌به این علت تجارت می‌کنند که به کالا و خدمات نیاز دارند و از این تجارت سود کسب می‌کنند. اگر بخوهیم به صورت سطحی ‌به این تعریف نگاه کنیم به نظر می‌رسد که این تعریف ساده بوده ولی در حقیقت حجم زیادی از تئوری، سیاست و استراتژی در کسب و کار در تجارت را شامل می‌شود.[۲]

برای بهتر فهمیدن چگونگی تکامل تجارت جهانی، دانستن اینکه چگونه کشورها در طول تاریخ با یکدیگر به تجارت می‌پرداختند اهمیت زیادی دارد. در طول زمان متخصصین اقتصاد تئوری‌های خود را گسترش داده و به توضیح مکانیسم تجارت جهانی پرداختند. تئوری‌های اصلی اقتصاد به عنوان کلاسیک‌ها نامیده شدند و از تجارت بین کشورها نشأت گرفته شدند. [۲]

در اواسط قرن بیستم تعریف تئوری‌ها درباره تجارت، به جای تجارت بین کشورها به تجارت بین شرکت‌ها و سازمان‌ها تغییر یافت. این تئوری‌ها به عنوان تئوری‌های مدرن و بر پایه سازمان‌ها و یا شرکت‌ها نامیده می‌شود. هر دو این دسته‌بندی کلاسیک‌ها و نئو کلاسیک‌ها شامل چندین تئوری بین‌المللی است.[۲]

نئوکلاسیک ها

کلاسیک ها

تشابه کشور

سوداگری

چرخه عمر محصول

مزیت مطلق

رقابت استراتژیک جهانی

مزیت نسبی

مزیت رقابتی مدل پورتر

هکشر- اوهلین

جدول ۲- ۱ تقسیم بندی تئوری‌های تجارت[۲]

۲-۲-۱ نظریه سوداگری^[۴]

این تئوری در قرن شانزدهم ایجاد شد و یکی از اولین تلاش‌ها برای ایجاد و گسترش تئوری‌های اقتصادی بود. این تئوری بیان می‌کند که ثروت یک کشور به وسیله میزان دارایی‌های طلا و نقره تعیین می‌شود و به معنای ساده سوداگران اعتقاد دارند که یک کشور باید میزان دارایی‌های طلا و نقره خود را از طریق افزایش صادرات و کاهش واردات افزایش دهد. [۲]

به عبارت دیگر اگر مردم کشورهای دیگر، خرید بیشتری (صادرات) نسبت به آن چیزی که به کشور شما می‌فروشند (واردات) انجام دهند در واقع آن ها مجبور هستند ما به تفاوت این مقدار را از طریق طلا و نقره پرداخت نمایند. از نظر این تئوری هدف هر کشور باید در مازاد تجاری خود باشد یا باید در موقعیتی که ارزش صادرات نسبت به ارزش واردات بیشتر باشد و از کسری تجاری خود جلوگیری نماید. از اینرو سوداگران از این عقیده حمایت می‌کردند که دولت باید صادرات را تشویق و واردات را محدود کند. از این استراتژی به عنوان حمایت از تولید داخلی نام برده می‌شود که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. [۲]

۲-۲-۲ نظریه مزیت مطلق^[۵]

ب) حس تعلق سازمانی

میزان یا درجه ای که افراد، کل سازمان را معرف خود می‌دانند. هویت سازمانی توسط بعضی از صاحب‌نظران به عنوان احساس ادراک جمعی اعضای سازمان ‌در مورد جنبه هاو ابعاد مختلف سازمان تعریف شده است، که این ادراکات جمعی عمیق و نسبتاً پایدار می‌باشد و موجب تفکیک سازمان از دیگر سازمان‌ها می‌شود. تعلق سازمانی حدی است که اعضای سازمان خود را با کل سازمان نه با گروه خاصی یکی دانسته و دوست دارند که با آن، مورد شناسایی قرار گیرند. مواردی مانند، میزان تعهد و وفاداری به سازمان، احساس غرور و افتخار، تمایل به ماندن در سازمان و… همه به علت حس تعلق سازمانی می‌باشد(ویگ^[۶۰]،۱۹۹۹).

ج) مشارکت در تصمیم گیری

عبارت است از چگونگی فرایند تصمیم گیری و مشارکت کارکنان در این فرایند. در سازمان‌های خلاق مشارکت جمعی، بهره گیری از نظرات کارکنان و هم فکری در چارچوب سیستم‌های ارتقا به طور گسترده ای رایج بوده و جزء فرهنگ سازمانی به شمار می‌رود. در یک تعریف کلی« مشارکت» را «ساختارتصمیم گیری» و «فعالیت داوطلبانه افراد و نیروها» بر اساس اداره و انتخاب و تفسیر در اوضاع و شرایط عینی تعریف کرده‌اند(مارتینسون^[۶۱]، ۲۰۰۰).

۲-۲- ۱۱-۵- فرآیندهای دانش

دانش فرآیندی خطی و ایستا نیست، برعکس، فرآیندی پویا و چرخه ایست و به کارکنانی نیاز دارد که دائما با اطلاعات سر و کار داشته باشند، دانش جدید کسب کرده و آن را برای اصلاح تصمیمات به کار گیرند(گاندهی^[۶۲]، ۲۰۰۴). منظور از فرآیندها در مدیریت دانش، جمع‌ آوری و سازماندهی دانش سازمانی و بهره برداری و حفاظت از این سرمایه های دانشی، می‌باشد. فرآیندهای مدیریت دانش در سازمان باید دارای این توانایی باشند که به طور اثر بخش و کارآمد دانش مورد نیاز جهت تحقق فرآیندهای کسب و کار سازمانی را پردازش کنند. دست اندرکاران دانش انواع مختلفی از فرایند دانش پایه را مطرح می‌کنند که متشکل از مراحل زیر است: در اختیار گرفتن، ذخیره سازی، پردازش، انتقال و تسهیم دانش.

الف)پردازش دانش

دانش خام در مرحله پردازش به صورت دانش با ارزش سازمانی در می‌آید. پردازش شامل ذخیره سازی، پالایش، سازماندهی،تحلیل، مقایسه، هم بسته سازی، کاوشگری و یا انواع فنون می‌شود. این امر کمی‌فراتر از عنوان دهی به دانش را در بر می‌گیرد به گونه ای که دیگران بتوانند به سادگی در موقع نیاز آن را بازیابی کنند، یا اینکه مستلزم تحلیل پیچیده، پیشرفته و آماری باشد تا بتوان روابط و بینش‌های پنهان در آن را کشف و آشکار ساخت.

به طور مشخص و دقیق به دو نوع پردازش نیاز است تا فرایند ایجاد دانش را از داده های خام سرعت بخشد:

۱)استخراج^[۶۳] : فرایند تعریف داده های هدف و گرفتن آن ها از نظامهای تولید و پایگاه‌هایی که داده ها در آن قرار دارند استخراج نام دارد. هدف این است که فقط داده های مطلوب استخراج شوند نه تمام داده های دیگر.

۲)تغییر و تحول یا تبدیل^[۶۴] : فرایند تبدیل داده های خام استخراج شده به صورت‌های قابل انطباق با سایر داده ها و اطلاعات در انبار ذخیره داده ها می‌باشد. تبدیل داده ها ، دسترسی به انبار ذخیره داده ها و پردازش هر چه بیشتر آن ها را سرعت می‌بخشد و به موازات آن نهایتاًً بخشی از آن داده ها نیز به دانش تبدیل می‌شوند. (رادینگ،۱۳۸۳،ص۲۹)

ب) انتقال دانش^[۶۵]

دانش، خواه فرایند انتقال آن را به سازمان کنترل کنیم و خواه نقشی را در این زمینه نداشته باشیم، به سازمان منتقل می‌شود. منظور از انتقال دانش،افزایش توانایی سازمان در انجام کارها و در نهایت بالا بردن ارزش آن است. به طور کلی هر چه دانش غنی تر و نامشهود تر باشد می‌بایستی برای انتقال آن از فناوری بیشتری استفاده شود تا اجازه تسهیم بی واسطه در آن را به خواستارانش بدهد. اما ارزش‌ها، هنجارها و رفتارهایی که فرهنگ یک شرکت را تشکیل می‌دهند، تعیین کننده های اصلی موفقیت انتقال دانش ارزشمند هستند. عامل اصلی در موفقیت هر نوع طرح انتقال دانش، پدید آوردن زبانی مشترک بین همکاران است. تأکید نوناکا و تاکه اوچی بر تکرار پذیری یا هم پوشانی حوزه های تخصصی و بحث توماس آلن درباره ناسازگاری‌های فرهنگی به عنوان موانع انتقال فناوری، ضرورت دستیابی به زبانی مشترک یا همزبانی را روشن می‌سازد. به گفته آلن^[۶۶] ،اگر کسانی علائم فرهنگی دو فرهنگ متفاوت یا علائم محیطی دو منطقه مختلف را به مرزهای قابل درک تبدیل کنند، زبان مشترک و به تبع آن زمینه برقراری ارتباط و مبادله دانش فراهم خواهد بود.

ج)تسهیم دانش^[۶۷]

مؤسسات به منظور به کارگیری مطلوب مدیریت دانش بایستی ضرورت ایجاد فرهنگ اشتراک دانش میان کارکنان را از طریق فرآیندی تحت عنوان ” نهادینه سازی مدیریت دانش” درک نمایند. اهمیت نهادینه‌سازی مدیریت دانش در مؤسسه ‌به این دلیل است که اولاً درک نادرست کارکنان را از مدیریت دانش تصحیح نموده و ثانیاًً آن ها را در درک مزایای اشتراک دانش در سازمان یاری رساند. تحقیقات حاکی از این مطلب است که مهمترین مانع اجرای اثربخش مدیریت دانش در سازمان فقدان فرهنگ اشتراک دانش به دلیل ارتباطات ضعیف میان کارکنان می‌باشد. فرهنگ اشتراک دانش در سازمان به نگرش افرادی که این فرهنگ را ایجاد نموده اند، وابسته است. در صورتی که کارکنان تمایلی به تقسیم دانش با دیگر اعضا سازمان نداشته باشند، بسیار مشکل خواهد بود که از طریق سیستم پاداش دهی یا الزامات قانونی، فرهنگ اشتراک دانش را میان آنان گسترش داد.ایجاد فرهنگ اشتراک دانش در سازمان نیازمند آموزش مدیران و کارکنان و فرایند مدیریت تغییر می‌باشد. رهبران دارای نقش کلیدی در تغییر نگرشهای کارکنان و ایجاد موفقیت آمیز فرهنگ اشتراک دانش و نهادینه سازی مدیریت دانش در سازمان هستند(بکرا، ۲۰۰۰). امروزه اغلب مؤسسات پی برده اند که کارشناس ارشد دانش^[۶۸] می‌تواند به عنوان رهبر بالقوه جهت بهبود فرایند کشف و انتشار دانش در سازمان و ترغیب کارکنان با شخصیت‌های متفاوت به منظور پذیرش فرهنگ اشتراک دانش نقش ایفا نمایند(ارل و اسکات^[۶۹]، ۲۰۰۱).

۲-۲- ۱۱-۶- نظام فناوری اطلاعات

استراتژی و برنامه اجرایی تمرکز بر بازار و مشتری

۵) مدریت و توسعه منابع انسانی

۲) برنامه ریزی استراتژیک

۷) نتایج تجاری

۱) رهبری

۶) مدیریت فرایندها

۴) اطلاعات و تحلیل

۳) تمرکز بر بازار و مشتری

شکل ۲-۵) شمای کلی مدل مالکوم بالدریج ( عفتی داریانی ، و همکارانش، ۱۳۸۶، ص۶۳)

اهداف عمده مدل بالکوم بالدریج را می توان به قرار زیر دانست:

1. 1. کمک به بهبود عملکرد سازمان و افزایش توانمندی آن.

1. 1. کمک به برقراری ارتباط مناسب میان شرکت های آمریکایی و انعکاس و اطلاع رسانی شرکت های موفق میان سایرین به منظور معرفی بهترین ها و افزایش انگیزش رقابتی میان سازمان ها.

1. 1. ایجاد ابزارهای مدیریتی برای درک و مدیریت بهتر عملکرد ها ، برقراری آموزش ها و نظام های برنامه ریزی استراتژیک ، تمرکز بر بازار و مشتری و نتایج جاری از طریق منابع و فرایندها.

۲-۱-۹) عملکرد شرکت از دیدگاه بازارهای عوامل

استراتژی هر شرکتی که سعی در به حداکثر رساندن ارزش منابع تحت کنترل دارد، باید بر منابعی که بازارهای عوامل فراهم می‌کنند، متکی باشد. این تامین کنندگان منابع مهمی مانند نیروی کار ، خدمات قرار دادی، مواد خام ، انرژی ، ساختمان ها و زمین های استیجاری را تامین می نمایند. به هر حال برداشت تامین کنندگان از ارزش، با برداشت مشتریان و مالکان بسیار متفاوت است. آنان با شرکت یا معامله ای که پیامدهای بلند مدت داشته باشد، سرمایه گذاری نمی کنند برای تامین کنندگان، معیار اساسی عملکرد، قابلیت اطمینان و پرداخت به موقع مبلغ کالاها و خدمات دریافت شده است. ( موسویان ۱۳۸۷، ص۱۱۰)

الف) عملکرد شرکت های تجاری^[۱۰۰]

یک سازمان زمانی می‌تواند در محیط اطراف خود زنده باشد و زندگی کند که قدرت عرضه یک خروجی ارزشمند به جامعه را داشته باشد. خروجی که جامعه حاضر است در مقابل آن منابع مختلفی نظیر نیروی انسانی ، پول، فناوری و به طور کلی پذیرش اجتماعی را به شرکت بدهد. معمولا اهداف ، رسالت ها و مأموریت‌ های سازمان در این راستا شکل می‌گیرد که به تواند حصول یا خدمتی با کیفیت عالی ، به مقدار زیاد و با رعایت استانداردهای خاص به جامعه ارائه کند. و برنامه های عملیاتی تر سازمان جذب منابع از محیط و صرف آن ها به گونه ای است که به اهداف فوق دست پیدا کند. توانمندی جذب منابع بیشتر از محیط و قدرت ارائه خروجی مفیدتر به محیط را در نظریه سازمان و مدیریت تحت عنوان اثر بخشی سازمانی می شناسد.(حسن زاده ، ۱۳۹۱ ، ص ۸۲) اولین دیدگاهی که نسبت به اثر بخشی ارائه شد ( احتمالا طی دهه ۱۹۵۰ مطرح گردید) اثر بخشی به عنوان میزان یا حدی که یک سازمان اهدافش را محقق می‌سازد، تعریف شده بود.از آنجا که در ارائه تعریفی از اثر بخشی مشکلاتی وجود دارد می‌گویند اثر بخشی به تعریف در نمی آید. با این وجود به عنوان یک موضوع اساسی در تئوری سازمان معنا و مفهوم آن و هم چنین معیار سنجش آن باید روشن شود. رویکردهای چهارگانه برای رهایی از مشکلات عدیده ای که در تعریف اثر بخشی وجود دارد ، رهنمودهایی ارائه داده‌اند. دو رویکرد حاکم و اغلب متضاد ، رویکرد سیستمی و رویکرد نیل به هدف است. اولی اثر بخشی را تحقق نتایج تعریف می‌کند دومی بر وسایل و امکانات نیل به هدف تأکید دارد.( اثر بخشی را به عنوان توانایی سازمان در کسب داده ها ، پردازش آن ها و حفظ ثبات و توازن در سیستم تعریف می‌کنند).( حسن زاده ، ۱۳۹۱ ، ص ۸۲)

صاحب نظران بین عملکرد سازمانی و اثر بخشی سازمانی تفاوت هایی قائل شدند. برخی معتقدند عملکرد سازمانی خاص تر از مفهوم اثر بخشی سازمانی است. به عبارت دیگر عملکرد سازمانی بعد خارجی متغیر اثر بخشی سازمانی را شامل می شود در حالی که اثر بخشی سازمانی علاوه بر عوامل خارجی عوامل داخلی را نیز در بر می‌گیرد.( فتحی،۱۳۸۶، ص۲۱)

ب )عملکرد سازمانی^[۱۰۱]

عملکرد سازمانی یکی از مهم ترین سازه‌های مورد بحث در تحقیق های مدیریتی است. و بدون شک مهم ترین معیار سنجش موفقیت در شرکت های تجاری به حساب می‌آید. به هر حال عملکرد سازمانی عوامل زیادی را بر اساس تنوع^[۱۰۲] ذینفع^[۱۰۳] شامل می شود و ضریب اهمیت هر یک از عوامل مذکور تا حد زیادی وابسته به نوع و ویژگی های محیطی است که شرکت در آن فعالیت می‌کند. ولی به طور کلی ‌در مورد این که متغیرها و شاخص های عملکرد سازمانی کدامند هنوز توافق نظر کاملی در بین صاحب نظران وجود ندارد. دوینی و همکاران عملکرد سازمانی را به صورت زیر تعریف می‌کند. ( فتحی ، ۱۳۸۶ ، ص۲۲) عملکرد سازمانی عبارت است از معیارهای بیرونی اثر بخشی ( یک سازمان) که سه حوزه کلی را در بر می‌گیرد:

1. 1. عملکرد مالی( سود، بازده دارایی ، بازده سرمایه گذاری، بازده فروش و…).

1. 1. عملکرد بازار ( فروش ، سهم بازار و …).

1. بازده صاحبان سهام ( بازده کل صاحبان سهام ، ارزش افزوده اقتصای و …).

شاخص های عملکرد سازمانی در دو رشته شاخص های ذهنی و شاخص های عینی قابل تقسیم است (فتحی، ۱۳۸۶، ص ۲۴):

– شاخص های عینی عملکرد سازمانی

شاخص های عینی عملکرد سازمانی شاخص هایی است که به صورت کاملا واقعی و بر اساس داده های عینی اندازه گیری می شود. این نوع از شاخص ها در چند دسته شاخص های حسابداری ، شاخص های بازار مالی و شاخص های ترکیبی حسابداری و بازاریابی قابل تعریف است. از جمله شاخص های حسابداری عملکرد سازمانی می توان به شاخص های سودآوری نظیر بازده دارایی ، بازده حقوق صاحبان سهام ، بازده سرمایه گذاری و سود هر سهم اشاره کرد.از جمله نگرانی های مرتبط با به کارگیری شاخص های حسابداری به عنوان شاخص ارزیابی عملکرد می توان به اشتباهات محاسباتی گذشته نگری شاخص ها، تاثیر سیاست های حسابداری و عواملی از این قبیل اشاره کرد.

– شاخص های ذهنی عملکرد سازمانی

شاخص های ذهنی عملکرد سازمانی بیشتر شاخص هایی را شامل می شود که بر مبنای قضاوت مدیران و صاحبان شرکت های تجاری و هم چنین قضاوت های ذهنی ‌گروه‌های ذی نفع شکل می‌گیرد. از جمله این شاخص ها می توان به رضایتمندی مشتری ، رضایتمندی کارمندان ، نظر سنجی های مدیران فروش، نظر سنجی های کانال توزیع و… اشاره کرد.

۲-۱-۱۰) عملکرد بازرگانی

موفقیت استراتژی های شرکت در عملکرد شرکت منعکس می‌گردد.، عملکرد شرکت ، میزان موفقیت یک شرکت در خلق ارزش برای قسمتهای مختلف بازار است. در نهایت عملکرد شرکت بر اساس دست یابی اهداف کسب و کار از طریق واحدهای مختلف شرکت، تعیین می شود. شرکت های با عملکرد مطلوب، ارزش را در طول زمان خلق می نمایند. این امر در شرکت های با عملکرد نامطلوب ، صورت نمی گیرد. قسمت های مختلف بازار به دنبال ارزش های مختلفی هستند. ‌بنابرین‏، خلق ارزش و عملکرد شرکت تنها از منظر قسمت های مختلف بازار قابل بازاریابی است. عوامل کلیدی ارزش افزایی از منظر عملکرد شرکت عبارتند از(سایمونز،۱۳۸۵،ص۲۴۹):

1. 1. مشتریان.

1. 1. تامین کنندگان.

در سال ۱۸۷۴ شرکت‌های نفتی فیلادلفیا و پیتربورگ در استاندارد اویل ادغام شدند و در سال ۱۸۷۷ راکفلر بزرگترین شرکت خط لوله نفت را با قیمت ۵/۳میلیون دلار خریداری و به انضمام استاندارد اویل کرد. ‌در سال‌ ۱۸۸۲ استاندارد اویل نیویورک را بنا نهاد و بالاخره راکفلر موفق شد تا کمپانی استاندارد اویل کالیفرنیا (سوکال) را تأسيس نماید که بزرگترین و مهمترین کمپانی گروه استاندارد به حساب می‌آمد. در اوائل قرن ۲۰ پس از یافتن نفت در ایالت تگزاس دو شرکت نفتی بزرگ گلف و تگزاکو^[۲۰] در تگزاس^[۲۱] بنیان نهاده شدند و با فعالیت‌های عظیم خود توانستند خیلی زود در ردیف مکپانی استاندارد اویل نیوجرسی قرار بگیرند.^[۲۲]

بعد از نیوجرسی و کالیفرنیا و گلف و تگزاکو کمپانی بزرگ نفت آمریکا یعنی موبیل^[۲۳] است که در اصل همان کمپانی استاندارد اویل نیویورک است که توسط راکفلر تأسيس شده بود. علاوه براین پنج کمپانی بزرگ آمریکایی دو کمپانی بزرگ اروپایی به نام رویال داچ شل^[۲۴] و بریتیش پترولیوم^[۲۵] فعالیت داشتند.

۱ـ۲ تاریخچه قراردادهای نفت ایران

۱ـ۲ـ۱ امتیازات نفتی

قراردادهای نفتی ایران با دادن امتیازات متعدد به کشورها و افراد متخلف آغاز شد. بارون جولیوس رویتر آلمانی تبار که در سال ۱۸۵۷ به تابعیت انگلستان در آمده بود پس از گفتگو با محسن خان معین الملک با پیشنهاد وزیر مختار ایران موافقت کرد و قرار شد بر‌ای انجام مأموریت‌ نماینده خود (ادوارد کوت) را به ایران بفرستد. گزارش رونالد تامسون کاردار سفارت بریتانیا در تهران حاکی از آن است که رویتر برای آنکه میرزا محسن خان معین الملک را از دادن پیشنهاد مشابه به دیگران منع کند و از حمایت و پشتیبانی وی برخوردار باشد به او و برادرش وعده سهیم شدن در منافع شرکتی را که بر اساس امتیازاتی که تحصیل می‌گردید، داد.^[۲۶] این امتیاز در حقیقیت یکی از نادرترین و عجیب‌ترین امتیازاتی است که از سوی دولتی به یک خارجی تفویض شود به موجب بند یازده آن مقرر شد که دولت ایران به حکم این قرار داد حق مخصوص و امتیاز انحصاری و قعطی استخراج معادن زغال سنگ آهن، مس، سرب، نفت و غیره (به استثنای معادنی که ملک مردم است و معادن طلا، نقره و جواهر) را به رویتر واگذار نماید و در ازای آن پانزده درصد سود خالص هر معدنی را که مورد بهره برداری شرکت قرار می‌گیرد را دریافت می‌کند هم چنین ‌بر اساس ماده ۱۴ این قرارداد بهره برداری از جنگل‌های سراسر کشور به شرکت انگلیسی واگذار شده و این شرکت متعهد به پرداخت۱۵ درصد سود ویژه به دولت ایران است.^[۲۷] همین دو بند این قرارداد حاکی از این واقعیت است که این قرار داد یکی از زیانبار‌ترین قراردادهای پیش از انقلاب است. این امتیاز به قدری شتابزده تنظیم شده بود که موجب بهت و حیرت اصحاب سیاست انگلستان گردید به گونه‌ای که لرد کرزن در کتاب خودش «ایران و مسأله نفت» نوشت: «وقتی امتیاز رویتر منشر گشت مندرجات آن حاکی از تسلیم کامل و خارق العاده کلیه منابع صنعتی کشور به بیگانگان بود و این کاری بود که هیچ گاه در تاریخ سابقه نداشته و حتی شاید خواب آن را هم کسی نمی‌دیده است».^[۲۸]

از نقاط تاریک دیگر این امتیاز، بود که: «در هنگام امضای امتیازنامه، نماینده رویتر، به عنوان پیش شرط پذیرفته شده، متعهد می‌شود وامی به مبلغ دویست هزار لیره از سوی رویتر به شاه پرداخت شود و چون ناصرالدین شاه قصد داشت تا این پول را صرف مخارج سفر ‌اروپایی‌ خود کند، مقرر گردید که رویتر منابع لازم را در شهرهای مسکو، سنت پیترزبورگ، برلین، لندن، پاریس، رم، وین و استانبول در اختیار شاه بگذارد».^[۲۹]

۱ـ۲ـ۲ امتیاز شرکت هاتز

این امتیاز، نخستین امتیازی است که صرفا برای استخراج نفت از سوی دولت ایران به یک شرکت انگلیسی به نام هوتز اعطا گردید. این شرکت در سال ۱۸۸۴ م امتیاز استخراج نفت را در دالکی و جزیره قشم کسب کرد و برای استخراج نفت به حفر چاه در آن مناطق اقدام نماید اما به نتیجه‌ای دست نیافت و نهایتاً در سال ۱۸۸۹ م دولت ایران الغای امتیازات معادن را اعلام کرد و نتیجه امتیاز هوتز ملغی گردید.

۱ـ۲ـ۳ قرارداد دارسی

این امتیاز در هفتم خرداد ۱۲۸۰ شمسی (۱۹۰۱ م) «هاردینگ» (وزیر مختار وقت انگلستان در تهران) به «آلفرد ماریوت» (نماینده دارسی) واگذار گردید. ‌بر اساس این قرار داد مقرر گردید که صاحب امتیاز (شرکت دارسی) حق تفحص، استخراج، حمل و نقل و فروش نفت و مواد وابسته به آن را در سراسر کشور ایران به استثنای پنج استان شمالی آذربایجان، مازندان، استرآباد، گیلان و خراسان (که منطقه امنیتی روسیه به شمار می‌آمدند) به مدت ۶۰ سال داشته باشد با نهایی شدن قرار داد، انگلیس نیز که در صدد تبدیل سوخت کشتی‌های جنگی خود از زغال سنگ به نفت بود وارد معامله گردید و امتیاز دارسی تبدیل به یک موافقتنامه بین‌المللی شد».^[۳۰]

دارسی پس از کسب امتیاز عده‌ای مهندس و حفار را به ایران فرستاد و آن ها در چاه سرخ در شمال قصر شیرین مشغول حفاری شدند و در سال ۱۹۰۳ یعنی دو سال بعد از تحصیل امتیاز، اولین چاه، به نفت رسید

و چاه دوم مدتی بعد در عمق بسیار زیاد به نفت رسیدفولی چون مقدار نفت آن ها ناچیز بود، تصمیم گرفته شد تا چاه سرخ را رها کرده و در جنوب به کار بپردازند. در سال ۱۹۰۳م دارسی شرکت بهره برداری اولیهfirst Exploitation company را با سرمایه ۶۰۰ هزار لیره استرلینگ (۶۰۰هزار سهم یک لیره ای) تشکیل داد و بیست هزار لیره نقدا و بیست هزار سهم که به موجب امتیاز تعهد پرداخت آن را به دولت ایران داده بود، پرداخت. در سال ۱۹۰۴م لرد فیشر به منظور خدمت به انگلستان، هیئتی را مامور کرد تا امتیاز دارسی را برای کشورش تحصیل نماید. وی چاره کار را در آن دید که از سرمایه های بخش خصوصی انگلستان استفاده نماید.^[۳۱]

۱ـ۲ـ۴ قرار داد آرمیتاژ اسمیت

با بروز اختلاف میان ایران و شرکت نفت انگلستان که به دنبال حمله مأموران آلمانی و ترک با تحریک اعراب منطقه خوزستان به لوله‌ها و تاسیات نفتی صورت گرفت. چه با ‌وجودی که آن موافقت نامه به امضای دولت ایران رسیده بود ولی مجلس شورا آن را تصویب نکرد و ‌دولت‌های‌ بعدی نیز آن را بی اعتبار دانستند، ولی عملکرد شرکت نفت چنان بود که گویی آن موافقت نامه ملاک عمل است. این جریان حدود یک دهه تداوم داشت و مسئولین شرکت از عدم رضایت دولت ایران مطلع بودند. دولت ایران کراراً اعتراضات خود را به شرکت ارائه می‌کرد، بخصوص در سال ۱۳۰۷ و در سال ۱۳۱۱ شمسی مذاکرات طرفین تا حدی به نتیجه نزدیک شده بود که ناگهان شرکت اعلام کرد بعلت کسادی بازار درآمد ایران در سال ۱۳۱۰ شمسی نسبت به سال ۱۳۰۹ شمسی سه چهارم کاهش یافته است. ایران در سال ۱۹۱۹ برای حل اختلاف مذکور از «سیدنی آرمیتاژ اسمیت» که مستثار مالی دولت موقت وثوق الدوله بود بهره گرفت و قرار داد مرسوم به «آرمیتاژ اسمیت» به امضا رسید ‌بر اساس این توافق، شرکت نفت ایران – انگلیس ادعای خود مبنی بر دریافت خسارت قطع لوله‌های نفتی را پس از گرفت و در جریان قرارداد ۱۹۱۹ به استیصال دستگاه سیاست‌گذاری در ایران مطمئن شده بود حقوق قابل توجهی را از ایران به غارت برد.^[۳۲]

۳-ی = تصفیه پول^[۱۰۴]

تبدیل کردن و تصفیه نمودن اسکنا س های کو چک به بز رگ برای پو ل شویان بسیار مفید است چرا که این فعل آن ها را در انتقا ل و خا رج کردن پو ل به خا رج از کشور یاری می‌کند ضمن اینکه برای آن ها مزایایی دارد از جمله :

۱-۳-ی =آلوده بودن اسکنا س ها به مواد مخدر دیگر رد یابی نمی شود.

۲-۳-ی =تسهیل در نقل و انتقال

۳-۳-ی =امکان رد یابی را کمتر می‌کند و ظن را کاهش می‌دهد .

بر اساس این مز ایا گفته شده.” آسان ترین و معمو ل ترین شیوه پو ل شویی تصفیه پو ل است منظور از تصفیه

پو ل تبدیل اسکنا س های کوچک به اسکنا س های بزرگ می‌باشد. معتا دانی که درسطح خیابان ها به خرید وفروش مواد مخدربرای مصرف خود دست می‌زنند معمولا”بها ی مواد را با اسکنا س ها ی ریزمی پردازند.این اسکنا س ها چه بسا خو د آلوده به مواد مخدرمی باشند .هم بای پاک کردن این آلود گی ظاهری و هم درجهت تسهیل نقل و انتقال پو ل باید این اسکنا س ها تصفیه و تبدیل به اسکنا س ها ی درشت شوند . “^[۱۰۵] وقتی اسکنا س ها درشت شد وقت آن می‌رسد که از کشور برای خروج اقدام گردد.” پس از تبدیل اسکنا س های

ریز به اسکنا س ها ی در شت یا چک ها ی بانکی و مسافرتی و نظا ئر آن ،مرحله بعد خا رج کردن این اسکناس ها با چک ها از کشور است . “^۴

این بخش ازمبحث را با اشا ره کو تاهی از سرنوشت آل کا پو ن^۱ پا یان می بریم.”وی که درفا صله ی سال‌های ۱۹۲۵تا ۱۹۳۱به فعا لیت های مجرمانه و تجا رت های غیر قانونی در شیکا گودست زد هیچ گاه برای نگهداری پول -های خو د از نظا م بانکی استفا ده نکرد و هیچ حسابی بانکی برای خو د نداشت . هیچ ملکی نیز به نا م خو د نخرید .وی قیمت همه چیز را به طور نقدی از صند وقی که در زیر تختخو اب خو د داشت پرداخت می کرد.جـــا لب این که او نها یتا”به دلیل فرار از ما لیات به دام افتاد و نه بخا طر فعا لیت های تبهکارانه ای که در طول سا ل ها ی مر تکب شده بود.یک گروه ازاداره ی مالیات آمریکا پس از در نظر گرفتن فهرست مخا رج و تلفنها ، میهمانی ها و هتل های که وی از آن ها استفاده می کرداو را تحت ۲۲ اتها م دایر بر فراراز پرداخت ما لیات به میزان یک میلیون دلا ر تحت تعقیب قرار دادند.آل کاپون در دادگاه به پرداخت ۵۰ هزار دلار جریمه و تحمل یازده سال حبس محکو م شد و درحین تحمل حبس در زندان جا ن سپرد تا مر گ او نقطه پا یانی بر تبهکاری هایش باشد “^[۱۰۶]

ه-خرید و فروش آثار هنری

آثار هنری به لحا ظ تنوع ،زیبایی ها ،جاذبه های که دارد مو رد توجه جامعه قرار می‌گیرد . جا معه غرق و

محو تما شای آثار هنری می شود.چندان به چگو نگی تهیه و منا بع ما لی آن کا رو توجهی ندارد از طر فی ارزش هنری یک اثر آنقدر بالا است که قیمت گذاری روی آن سرسام آورمی گردد. به همین جهت مجرما ن پول شویی برای تطهیر پو ل های کثیف از طریق خرید و فروش آثارهنری اقدام می‌کنند و با درآمد های که کسب کردند .تلاش دارند

آن ها را با خرید به آثارهنری تبدیل نمایند.وقتی این مهم محقق شدهم به لحاظ قیمت های بالای که دارد وهم زیبایی های که مو جود است تر فند خوبی برای تطهیر پو ل های کثیف و نا مشروع می‌باشد. در ادامه بیشتر به زوایای این شیوه آشنا می‌شویم.

۱-ه =غیر قابل تقویم بودن آثار هنری

آثار هنر ی غیر قا بل تقویم است”تقویم یعنی قیمت کردن و بهای جنسی را معین کردن”^[۱۰۷] می‌باشد.به لحا ظ

غیر قابل قیمت گذاری ، ارزش تجا ری دارد و وسیله مهمی برای سر ما یه گذاری است.”اثر هنری نما یانگر ارزش فرهنگی و هنری غیر قا بل تقو یم است اما این اثر ارزش تجا ری نیز دارد که گاه قابل توجه است اثر هنری وسیله مهمی برای سر ما یه گذاری باشد.”^[۱۰۸]

۲-ه =اختفاء ما ل مسروقه به وسیله افراد حر فه ای

با اختفاء ما ل مسروقه و گذشت سال ها ی سا ل،پی بردن به سوابق آن مشکل و دشواراست.فلذا در این خصوص گفته شده است:

“مخفی کننده ها ی امو ال مسروقه معمو لا”افرادحر فه ای ،سمسار ها ،عتیقه فروش ها ،دلا ل ها وغیر ه هستند . در این خصوص باید یاد آور شد .که تشخیص اخفای ما ل مسروقه به علت وجو د فن تطهیر که به طور رایج بــکار برده می شود گاه دشوار است مانند اینکه شی مسروقه سا ل ها در اختفاءگذاشته می شود . “^[۱۰۹]

۳-ه =صدور گو اهی نا مه های صوری

اختفاء طولا نی ،دست به دست شدن ما ل مسروقه و گو اهی های صوری ،مشکوکیّت را از بین می‌برد تا

نهایتاً”با حسن نیت خر یداری می شود .

“شی مسروقه سال ها در اختفاءگذاشته می شود یا در صورت لزوم با گو اهی نا مه های صوری چندین بار دست به دست می‌گردد . بنا بر این در اثر تغییرات به مرور ایام خصیصه مشکو ک بودن خود را از دست می‌دهد.پس شی مسروقه را تطهیر شده می نا مند و بدین سان می‌تواند به دست تاجریا خریدار با حسن نیت بیفتد ^[۱۱۰]

۴-ه = ارزش هنری و تنو ع بازار خرید

همان‌ طور در اول این بحث بیان گردید ارزش هنری یک آثار، هم دارای تنوع است و هم غیرقا بل قیمت گذاری است .به طوری که تبدیل پول های کثیف به آثار هنری هم حجم پول زیاد را مشروع کرده وهم نقل و انتقال آن آثارراحت تر خو اهد نمود.

“استفاده از بازار خرید وفروش آثار هنری هم وسیله خوبی برای تطهیر پو ل نا شی از فروش مو اد از طریق تبدیل آن به آثار هنری است و هم بازارهنر یک بازار متنو ع و بین‌المللی است.که نظا رت چندانی نیز برآن وجو د ندارد

ضمن آن که آثار هنری مثلا”تا بلوی نقا شی می‌توانند هزاران و گاهی میلیون ها دلا ر ارزش داشته با شد و در نتیجه وسیله خو بی هستند که بر ای تبدیل هزاران یا میلیو ن ها دلا ر اسکناس کثیف به یک تا بلو ی کو چک قا بل حمل و نقل که همیشه در بازاربین المللی هنر قا بل تبدیل شدن به پو ل است .

۵-ه = نمو نه استفاده از هنر برای تطهیر پو ل ها ی کثیف

به نمونه زیر توجه کنیم به اهمیت واستفا ده ازاین روش را بیشتر پی خواهیم بر د ” نمو نه استفا ده ازهنر برای

تطهیر پو ل های کثیف مورد کسی بود که از یک نقا ش فرانسوی خواسته بود تا تصاویری را بـــرای وی نقاشی و در مقابل هر یک ۲۰۰ پوند دریافت دارد. وی سپس با از بین برد ن این نقا شی ها وتهیه رسید های جعلی وانمود کرد که این نقا شیها را به بها ی ۲۰۰ پو ند فروخته است و تفاوت بین این دو مبلغ را که در واقع پول نا شی از قا چا ق مو اد مخدر بود به حساب با نکی خو د واریز کرده بود .طبیعی است که حتی در صورت مشکوک شدن پلیس و استعلا م از نقا شی فرانسوی وی قبول ۲۰۰ پوند برای کشیدن هر نقاشی را تا یید می کرد. ^[۱۱۱]

نتیجه گیری

آنچه ازروش ها ی هفت گانه تطهیر که درگفتار دوم مبحث دوم فصل اول بحث کردیم به منزله همه روش ها