۲٫ فعالیّت عملی:

افزایش و ارتقاء یافتن بینش و باورهای دینی در گرو عمل به دستورات و فرامین الهی است. امام باقر (ع) می­فرمایند: (من عمل بما یعلم علّمه الله ما لم یعلم) کسی که به علم و دانایی­اش عمل کند، خداوند آنچه را که نمی­داند به او می­آموزد. (بحارالانوار جلد ۷۵ ). در نتیجه انجام وظایف بندگی، راه اصلی در رسیدن به مقصود و افزایش سطح آگاهی و اعتقادات دینی است. البته توجه ‌به این نکته ضروری است که عمل به وظایف نباید شما را از تفکر و مطالعه در معارف و اعتقادات باز دارد و یکی را بر دیگری ­ترجیج دهید. چرا که خداوند عالم را با اسباب اداره کرده و عمل به وظایف و مطالعه و تفکر پیرامون اعتقادات دو سبب از اسباب تقویت باورهای دینی است که در طول یکدیگر قرار دارند.

– مبارزه با ریشه‌های گناه:

شناسایی ریشه گناه و از بین بردن آن خطر انحراف را شدیداًً کاهش داده و زمینه ارتقاء بینش و اعتقادات را فراهم می­ کند. بذر معارف و باورهای دینی در زمینی به خوبی رشد و نموّ می­یابد که خالی از هر گونه ناپاکی و میکروب باشد. شرط رسیدن به ایمان کامل و افزایش بینش و باور دینی در وجود انسان، پاکی روح و نفس آدمی از گناه و معصیت است. هر چه انسان از خطا و لغزش دورتر باشد، بذر معارف در وجودش سریعتر به ریشه خواهد نشست و ساقه اعتقاداتش تنومندتر خواهد شد و در نتیجه میوه ای شیرین­تر و­آبدارتری از این درخت خواهد چید.

برای پاکسازی از گناه، ریشه ای­ترین کار مبارزه با خواستگاه و زمینه‌های نفسانی آن( مانند حب دنیا، حب جاه، تکبّر، حسادت، غرور) است. برای مثال آدم حسود ، همیشه در معرض غیبت، تهمت ، آسیب­رساندن به محسود و انواعی از گناهان است و آدم بخیل توان انجام واجبات مالی و کمک­رسانی به دیگران را ندارد، این شخص اگر بخواهد گناه نکند، اساسی­ترین راه این است که با خیر خواهی که ضد حسد است و تحصیل سخاوت که ضد بخل است، ریشه گناه را از دل خود بیرون نماید و خویش را از خطر شرک و خود خواهی برهاند.

-مبارزه با عادت هایی که مانع رشد انسان و عمل هستند:

برخی عادت­ها در انسان مانع حرکت او در جاده ایمان تلقی می­شوند(هر چند ممکن است حرام نباشند). به عنوان مثال کسی که به پرخوری ، پرخوابی و پرگویی عادت نموده است، قادر نخواهد بود به انجام­ وظایف واجب و مستحب خود اقدام کند. عادت­های مذموم در برخی موارد حتّی زمینه انجام گناه و تخلف از­بندگی حق­تعالی را در انسان فراهم ‌می‌کنند و باعث تضعیف ایمان در او می­شوند.

– مبارزه مستقیم با خود گناه و ترک و جبران آن ها:

علاوه بر مبارزه با زمینه‌های گناه، مبارزه مستقیم با گناه و ترک و جبران آن از طریق توبه، در تقویت ایمان و رهایی از ظلمت نقش بسزایی دارد.

– انجام وظایف واجب شرعی

همان‌ طور که گفتیم یکی از مراحل بسیار مهم و سرنوشت ساز در تقویت ایمان، انجام وظایف واجب و اطاعت از فرامین خداوند است. این مرحله که در عرفان اسلامی از آن به قرب فرایض تعبیر ‌می‌کنند، در نهایت به حصول ملکه تقوی و بهره­ مندی از آثار و ارزش­های ناشی از آن، می­انجامد. و همین ملکه می‌تواند انسان را از انجام بسیاری از گناهان و انحرافات باز دارد.

– انجام نوافل و مستحبات:

نهایی­ترین مرحله در جاده ایمان و کسب باورهای ناب که به محبت و عشق الهی می­انجامد، مرحله انجام مستحبات و نوافل است، مرحله­ ای که عرفا از آن تحت عنوان قرب نوافل و راه عشق تعبیر ‌می‌کنند. قرب نوافل، پایانی­ترین مقصد دین و مؤثر­ترین راه نزدیکی انسان به خدای و کسب مقام ولایت و خلافت الهی است.

– توجه به نیازهای طبیعی و سعی در ارضای صحیح آن ها قبل از اینکه به انحراف کشیده ‌شوند:
به عنوان نمونه یکی از نیازهای طبیعی انسان نیاز جنسی است که توجه نکردن و ارضا نکردن آن به نحوصحیح، ممکن است زمینه انحراف را فراهم کند. از این‌رو، بهتر است انسان در صورت نیاز و داشتن توان، بدون هیچ درنگی با انتخاب فردی مناسب و با ایمان این سنت حسنه را به جای آورد.
اسلام با در نظر گرفتن نیازهای واقعی و طبیعى انسان از یک سو و با عنایت به مصالح فرد و اجتماع از سوی دیگر، ازدواج را به عنوان بهترین راه و مناسب­ترین شیوه برگزید. اسلام، آدمى را از تنهایى و تجرد نهى مى­کند و برای تأمین و ارضای غریزه جنسی او، ازدواج را راه کار عملی می­داند و حتی در مواردی که خطر انحراف و فساد وجود دارد، ازدواج را بر او واجب و ضروری می­داند. در اهمیت ازدواج که پیامبر­اسلام(ص) فرمود: «من تزوّج احرز نصف دینه»: کسى که ازدواج کند نیمی از دین خود را حفظ ‌کرده‌است». و نیز فرمود: «النکاح سنتى فمن رغب عن سنتى فلیس منى» ازدواج سنت من است، پس هرکس از سنت من روی گردان شود از من نیست. وقتی که غریزه جنسی از راه صحیح و شرعی ارضا شود و روح پر اضطراب انسان اعتدال و آرامش یابد، حقایق هستی را بهتر درک می­ کند و به سوی دین و سعادت و درک مفاهیم والای دینی، گام­های بزرگ­تری بر مى­دارد.

– پرهیز از مجالست و ‌هم‌نشینی با اهل دنیا و دور از معنویت:

از جمله عواملی دیگری که می ­تواند به حفظ و ارتقاء ایمان وعقاید دینی کمک کند؛ پرهیز از دوستان منحرف و ناباب است. رسول اکرم(ص) می فرمایند: «به خاطر برخورد با اهل دنیا قلبم زنگار گرفته و مکدر می‏ شود و براى جبران آن روزی هفتاد مرتبه استغفار می‏کنم». خداوند نیز در سوره «نجم آیه »۲۹ مى‏فرماید: «فاعرض عن من تولى عن ذکرنا و لم یرد الا الحیوه الدنیا -پس از کسانی که از یاد ما روی گرداندند و جز زندگی دنیا را نخواستند اعراض کن و روی بگردان». از امام سجاد نیز(ع) روایت شده است: «النهى عن مصاحبه خمسه و محادثتهم و مرافقتهم فى طریق و هم الکذاب والفاسق والبخیل والاحمق والقاطع لرحمه؛ حضرت از همراهی و سخن گفتن و رفیق بودن با پنج کس را نهی فرموده: کذاب، گناهکار، بخیل، احمق و کسی که قطع رحم ‌کرده‌است».

– حضور در مجالس ذکر اهل بیت, سخنرانی، درس اخلاق و مراسم مذهبی و استمداد از حضرات معصومین (ع) می‌تواند به صفای باطن شما برای درک صحیح اعتقادات کمک نماید.
– محاسبه نفس:

از جمله عوامل بسیار مهمی که می‌تواند در جلوگیری از انحراف و در نتیجه ارتقاء ایمان، نقش مؤثری ایفاد کند محاسبه نفس است. اگر بتوانید در هر روز، چند دقیقه وقت گذاشته و اعمال و کردار خود را مورد بازنگری قرار دهید؛ متوجه خواهید شد که کجای کارید. در این صورت اگر ببینید که از جاده اصلی منحرف شده اید، زودتر می توانید به مسیر اصلی بازگشت کنید.

– یاد مرگ:

یکی دیگر از کارهایی که در ارتقاء باورها بسیار مؤثر است و همچنین انسان را از گناه و معاصی دور می­ کند، تفکر در مرگ ‌می‌باشد. اگر انسان با این واقعیت انس بگیرد و مردن را باور دل سازد نقشی سازنده و بالا برنده دارد. قال امیرالمؤمنین على(ع): «اذکروا هادم اللذات و منغص الشهوات و داعى الشتات؛ یاد کنید (مرگ را) در هم کوبنده لذات را و تیره و تلخ کننده شهوات را و دعوت کننده جدایی‏ها را»، (الغرر والدرر، باب الموت، به نقل از سرالاسراء، سعادت‏پرور).