ارزیابی کارایی هر یک از گروه ­های آموزشی و تعیین نقاط قوت و ضعف آن­ها

شناسایی دلایل عدم ناکارایی هریک از گروه ­های آموزشی

رتبه بندی هریک از گروه ­های آموزشی

۱-۴-۳ اهداف کاربردی

از آنجایی که این تحقیق در سطح گروه ­های مختلف آموزشی سازمان (دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر) ‌می‌باشد هدف کاربردی آن تعیین گروه ­های آموزشی ناکارآ و کارآ ‌می‌باشد، تا بتوان در تخصیص منابع و برنامه­ ریزی برای آتی اقدام نمود.

از این رو گروه ­های ذینفعان عبارتند از:

حوزه معاونت آموزشی دانشگاه بویژه مدیریت برنامه­ ریزی به منظور برنامه­ ریزی­های آموزشی

حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه به منظور استفاده از ظرفیت­های پژوهشی استادان، دانشجویان فعال و برنامه­ ریزی برای تخصیص اعتبارات پژوهشی به دانشکده ­ها

حوزه معاونت اداری و مالی دانشگاه به منظور تخصیص بهینه منابع مالی

۱-۵ تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم و اصطلاحات تحقیق

۱-۵-۱ تعاریف نظری مفاهیم و اصطلاحات تحقیق

عملکرد: عملکرد به چگونگی انجام وظایف و فعالیت­ها و نتایج حاصله از آن­ها اطلاق می­ شود (رستمی، حسینی و آذر، ۱۳۸۴ ).

ارزیابی عملکرد: عبارت است از فرایند سنجش و اندازه ­گیری عملکرد در سازمان­ها در چارچوب اصول و مفاهیم مدیریت به منظور تحقق اهداف و وظایف سازمانی در قالب برنامه ­های اجرایی. (۵۱)ارزیابی عملکرد فرآیندی است که همه سازمان­ها باید آن را انجام دهند، آن­ها ممکن است این کار را به صورت سیستماتیک و یا خیلی سریع و خاص انجام دهند، ولی به هر حال برای بهبود عملکرد باید به آن توجه کنند (پارکر^[۱]، ۲۰۰۰).

کارایی: بیانگر این مفهوم است که یک سازمان به چه خوبی از منابع خود در راستای تولید نسبت به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان استفاده ‌کرده‌است. کارایی عبارت است از نسبت بازده واقعی به بازده مورد انتظار (استاندارد تعیین شده) به عبارت دیگر، نسبت مقدار کاری که انجام شده به مقدار کاری که باید انجام شود، کارایی گفته می شود.

کارایی فنی^[۲]: کارایی فنی توانایی یک واحد تولیدی برای رسیدن به حداکثر تولید، با بهره گرفتن از مجموعه ثابتی از منابع موجود می‌باشد (فارل^[۳]، ۱۹۵۷). به عبارت دیگر، کارایی فنی اختلاف بین نسبت خروجی به ورودی مشاهده شده با نسبت خروجی به ورودی در بهترین شرایط تولید است.

کارایی تخصیصی^[۴]: این نوع کارایی، مفهومی است که به تشخیص بهینه عوامل تولید با توجه به قیمت این عوامل اطلاق می­ شود. فارل این نوع کارایی را کارایی هزینه می­نامد. در این کارایی مقادیر ورودی و خروجی با توجه به قیمت، طوری انتخاب می‌گردد که هزینه­ های تولید حداقل گردد.

کارایی اقتصادی^[۵]: این نوع کارایی در واقع ترکیبی از کارایی فنی و کارایی تخصیصی ‌می‌باشد و از آن به کارایی کل نیز تعبیر می­ شود.

کارایی مقیاسی^[۶]: در متدولوژی تحلیل پوششی داده ­ها کارایی دیگری به عنوان کارایی مقیاسی مطرح می­ شود که بیانگر نسبت کارایی مشاهده شده یک واحد به کارایی در مقیاس بهینه می‌باشد.

کارایی نسبی: عبارت است از نسبت میانگین موزون خروجی­ها به میانگین موزون ورودی­ ها برای هر واحد تصمیم گیرنده (برگر و دیگران^[۷]، ۱۹۹۸).

روش تحلیل پوششی داده ­ها (DEA): مجموعه ­ای از مدل­های برنامه­ ریزی ریاضی است که با نگرش نهاده‌ای-­­­ستاده­ای به واحدهای تصمیم­گیرنده، آن­ها را مورد ارزیابی نسبی قرار می­دهد (همان، ۱۹۹۸). یک روش ناپارامتریک که برای اندازه ­گیری عملکرد واحدهایی که مسئول استفاده منابع برای به دست آوردن ستاده مطلوب هستند مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. این مدل می‌تواند از چندین خروجی و ورودی بدون نیاز به وزن­های از پیش تعیین­شده، برای اندازه ­گیری استفاده کند. تحلیل پوششی داده یک مدل برنامه­ ریزی ریاضی بکارگرفته شده برای داده ­های مشاهده شده است که روش جدیدی برای تخمین تجربی مرز کارایی را همچون تابع تولید فراهم می­سازد که پایه اقتصاد مدرن ‌می‌باشد (قربانی، ۱۳۸۳).

نهاده­ها: ورودی­های یک فرایند تولیدی و یا غیرتولیدی که جنبه کمی و یا کیفی دارند (عفتی داریانی، رفیع زاده باقرآباد، رونق، ۱۳۸۶).

ستانده­ها: خروجی­های یک فرایند تولیدی و یا غیرتولیدی که جنبه کمی و یا کیفی دارند (همان، ۱۳۸۶).

واحد تصمیم­گیرنده(DMU)^[8]: عبارت است از یک واحد سازمانی مجزا که توسط فردی به نام رئیس، مدیر و یا مسئول اداره شده و دارای فرایند سیستمی باشد (همان، ۱۳۸۶). در مطالعات DEA سازمان­هایی که مورد ارزیابی قرار می­ گیرند واحدهای تصمیم گیری نام دارند. در تحقیق حاضر گروه ­های آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر واحدهای تصمیم گیری می­باشند.

۱-۵-۲ تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق

در این پژوهش به منظور تعیین کارایی واحدهای سازمانی نیازمند آنیم تا تعدادی متغیر را به عنوان نهاده یا ورودی و تعدادی متغیر را به عنوان ستانده یا خروجی شناسایی نماییم.

در هنگام تصمیم ­گیری ‌در مورد تعیین نهاده­ها و ستاده­ های یک واحد به یک دیدگاه مفهومی از آنچه که به عنوان یک نهاده یا ستاده برای آن واحد مطرح است، نیاز داریم. همچنین داده ­های مربوط ‌به این نهاده­ها و ستاده ­ها باید به طور واقعی موجود باشد. شاید یکی از مشکلاتی که در امر تعیین نهاده­ها و ستاده ­ها وجود دارد، این است که هرچند ‌می‌توان نهاده­ها و ستاده­ های زیادی برای یک DMUدر نظر گرفت ولی در اکثر مواقع داده ­های مربوط به آن موجود نیست و این امر تصمیم ­گیری ‌در مورد تعیین نهاده­ها و ستاده­­ها را مشکل می­سازد (دانشور، ۱۳۸۰).

۱-۵-۲-۱ معرفی نهاده­ها و ستاده­ های مدل

در DEA مجموع ورودی­ ها و خروج­ ها نبایستی بیش از یک سوم تعداد ­DMUها باشد.

الف)نهاده­ها:

در این تحقیق متغیرهای ورودی شامل تعداد پرسنل آموزش، تعداد دانشجو، اعتبارات و تجهیزات هستند.

ب)ستاده ­ها:

متغیرهای ستانده شامل: متغیرهای آموزشی(تعداد فارغ التحصیلان مقاطع مختلف، دانشجویان مشروطی و..) و متغیرهای پژوهشی شامل: (تعداد کتب تالیفی و ترجمه شده توسط اعضاء هیئت علمی، تعداد مقالات علمی پژوهشی و تعداد طرح های پژوهشی مصوب) ‌می‌باشد که مورد مطالعه­اند.

۱-۶ سؤالات تحقیق

آیا گروه ­های آموزشی دانشکده­ های پنج گانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر کارا هستند؟

مرز کارایی را کدامین گروه ها تشکیل می­ دهند؟

گروه ­های آموزشی ناکارا برای کارا شدن به چه میزان بایستی ورودی­ ها و خروجی­های خود را بهبود دهند؟

آیا امکان رتبه ­بندی برای گروه ­های آموزشی وجود دارد؟ و به چه ترتیبی؟

۱-۷ فرضیه ­های تحقیق

بعضی از گروه ­های آموزشی دانشکده­ های دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر ناکارا هستند.

تعدادی از گروه ­های آموزشی دانشکده­ های دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر در مرز کارایی قرار دارند.

گروه ­های آموزشی ناکارا می ­توانند با تعدیل در ورودی­ ها و بهبود خروجی­های خود میزان کارایی نسبی خود را افزایش داده و به مقدار یک نزدیک نمایند.

‌می‌توان لیست رتبه ­بندی شده گروه ­های آموزشی را از نظر ارزیابی عملکرد تهیه و چیدمان گروه ­های آموزشی را از بالاترین میزان عملکرد به کمترین میزان مرتب کرد.