۲-۸-۴ : استانداردهای کتابخانه ای .

تدوین استانداردهای کتابخانه ای در حرفه کتابداری دارای سابقه ای طولانی است و تاکنون سه نوع استاندارد تدوین و ترویج شده است . استانداردهایی که خدمات کتابخانه ها با آن ها مقایسه می شود . استاندارد متفاوتی که انجمن کتابداران آمریکا و سایر مؤسسات حرفه ای جهان منتشر کرده‌اند از این نوع هستند . دو نمونه از این نوع استانداردها عبارتند از : ” استانداردهای ایفلا برای کتابخانه‌های دانشگاهی ” ^[۱۴] و ” رهنمودهایی برای آموزش و استفاده کتابداران ، اطلاع رسانان و آرشیو داران ” ^[۱۵] تدوین استاندارد کتابخانه‌های دانشکده ای در آمریکا از تلاش های اولیه مربوط به تعیین اعتبار مؤسسه‌ های آموزشی نشأت می‌گیرد . این مؤسسه‌ ها راهنماها یا استانداردهایی برای ارزیابی و تعیین اعتبار سازمان های آموزشی تدوین کردند. در سال ۱۹۳۲ ویلیام رندال^[۱۶] کتاب <کتابخانه دانشکده ای>^[17] را که تحلیلی از حدود دویست و چهار سال آموزش علوم انسانی در دانشگاه های آمریکا بود منتشر کرد . در دهه ۱۹۳۰ ، به دنبال برنامه کتابخانه دانشکده ای بنیاد کارنگی ، شورای کتابخانه‌های دانشکده ای را به ریاست بیشاپ^[۱۸] استاندارهای کتابخانه دانشکده ای را تدوین کرد . گروه دیگری نیز استانداردهای کتابخانه‌های مدارس عالی را فراهم کردند. در سی و پنجمین جلسه ایفلا – کپنهاگ ، در سال ۱۹۶۹ ، دکتر کی. دبلیو . هامفریز ^[۱۹] انگلیسی ، خلاصه ای را از استاندارد های جهانی متفاوت برای کتابخانه‌های دانشگاهی ارائه کرد . وی بر آن بود که از میان استانداردهای موجود در برخی کشورها به معیاری بنیادی دست یابد و اعتقاد داشت که بیشترین استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی تهیه شده در کشورهای مختلف در خارج از محیطی که در آن تدوین شده اند بی اعتبارند یا اعتبار اندکی دارند و نمی توان به عنوان معیار بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرند . در سال ۱۹۶۵ در هند نیز استانداردهایی توسط رانگاناتان تدوین و منتشر شد. کتابداران هندی از اجماع متخصصان ، برای دستیابی به توافق درباره محتوای استانداردها ، استفاده می‌کنند. این تلاش‌ها رویکرد آمریکایی را در تدوین استانداردهای کتابخانه‌های دانشکده ای منعکس می‌کند و توصیه هایی درباره مقدار بودجه سازمانی و تعداد و کیفیت کارکنان ، تسهیلات ، امکانات پرداخته است . کمیسیون دانشگاهی در سال ۱۹۷۵ کمیته ای برای توسعه کتابخانه‌های دانشکده ای و دانشگاهی تحت ریاست رانگاناتان تأسيس کرد . این کمیسیون پیشنهادهایی برای واگذاری اعتبار ، بودجه های کتابخانه ها ، گزینش و خرید کتابها ، کارکنان ، و ساختمان و تجهیزات کتابخانه ها ارائه داد . کمیته ” انجمن کتابخانه‌های دانشکده ای و تحقیقاتی ” ^[۲۰] با مأموریت‌ تجدید نظر در استانداردهای کتابخانه‌های دانشکده ای تشکیل شد تا با تحقیق اطلاعات آماری ، استانداردهای سال ۱۹۷۵ را تدوین کند . این استانداردها گرچه از سال ۱۹۷۵ تا کنون چندبار ویرایش گردیده ، تغییر زیادی در آن ها داده نشده است . کمیته ای که از انجمن کتابخانه‌های دانشکده و تحقیقاتی و انجمن کتابخانه‌های تحقیقاتی تشکیل شد . با گردآوری داده های خود و استفاده از داده های منتشر شده پیشین ، استانداردهای سال ۱۹۷۹ را برای کتابخانه‌های دانشگاهی تدوین کرد . سپس متن جدیدی از استانداردها ، که توسط انجمن کتابخانه‌های دانشکده ای و تحقیقاتی در سال ۱۹۸۹ تدوین و به کار گرفته شد، جایگزین استانداردهای سال ۱۹۷۹ گردید . در این متن ، از کتابداران خواسته شده که اهداف بلند مدت ، میان مدت و کوتاه مدت خود را مشخص کنند ، همچنین راهکاری توصیه شده است که می‌تواند دستیابی به اهداف و مقاصد را ارزیابی کند . این متن به فرایند داخلی کتابخانه توجه دارد و حاوی پیشنهادهایی برای آن دسته از دانشکده هاست که تمایل دارند آن را به کار گیرند . ویرایش ۱۹۹۵ استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی در سه مقوله کلی مجموعه ها ، کتابداران ، و ساختمان و تجهیزات تدوین شده است . ( هدایی ، ۱۳۷۶ )

۲٫ استانداردهایی که تا حد امکان لازم است به طور مداوم در انجام فعالیت های خاص به کار رود ، اما لزوماً نتایج یکسانی از کاربرد آن ها حاصل نمی شود . قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن ، فرمت مارک ، قوانین استاندارد بین‌المللی توصیف کتاب‌شناختی ( آی.اس.بی.دی ) ^[۲۱] و شماره استاندارد بین‌المللی کتاب ( آی.اس.بی.ان ) ^[۲۲] نمونه های از این نوع استانداردها هستند .

۳٫ استانداردهای فنی با مشخصاتی که نظارت دقیق بر آن ها برای بهره گیری مشترک از اطلاعات ضروری است . استانداردهای وضع شده توسط سازمان ملی استانداردهای اطلاع رسانی در آمریکا در باب موضوع هایی چون مشخصات ساختار فرمت ها و فهرست ها مواردی از این نوع هستند . ( نشاط ، ۱۳۸۵ )

۲-۹ : اولین استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی در ایران .

اولین استاندارد کتابخانه‌های دانشگاهی و تحقیقاتی در ایران در سال ۱۳۵۸ توسط اصغر دلبری پور که می توان به عنوان قدیمی ترین استاندارد کتابخانه‌های دانشگاهی ایران دانست ، تهیه و تدوین شده است .مفاد این استاندارد به شرح زیر است :

بخش اول

خدمات

استاندارد الف / ۱

به منظور حمایت از برنامه های آموزشی و پژوهشی و ملی در هر دانشگاه خدمات کتابخانه‌های دانشگاهی با بهره گرفتن از اطلاعات مدون و مضبوط در هر شکل را جهت مراجعین آن کتابخانه تسهیل خواهد بخشید.

تفسیر

هر کتابخانه دانشگاهی در تهیه و توسعه برنامه های خدماتی خود حق تقدم را به نیاز دانشجویان ، اعضای هیئت علمی و سایر اعضای پژوهشی خواهد داد که مشتریان اصلی کتابخانه را تشکیل می‌دهند . اگر کتابخانه برای سایر مراجعین نیز تعهدی داشته باشد آنان مشتریان درجه دوم خواهند بود .

هر کتابخانه دانشگاهی خدمات زیر را ارائه خواهد کرد :

خدمات مراجعه و اطلاعاتی که در تمام ساعات کار کتابخانه به طور مناسب ارائه می شود ؛

کمک به افراد در کاربرد منابع کتابخانه؛

خدمات لازم جهت دستیابی به مواد غیر کتابی و موادی که برای خواندن آن ها آلات مخصوصی نیاز است ؛

خدماتی که مبنی بر آگاهی از منابع سایر کتابخانه هاست .

این خدمات باید به طور کامل کلیه نیازهای اطلاعاتی و ‌کتاب‌شناسی موجود در فضاهای پژوهشی و سایر قسمت های دانشگاه را برطرف سازد.