– مواد مخدر: در این پژوهش منظور از مواد مخدر شامل: موادی از قبیل: حشیش‌، تریاک‌، هرویین‌، (اکستازی و …) غیر از سیگار می‌باشد.

سؤالات پژوهش

1. 1. آیا آموزش خودآگاهی و همدلی به کاهش گرایش به مواد مخدر در دانش‌آموزان پسر دبیرستان‌ها تاثیر دارد؟

   

1. 1. آیا آموزش مهارت ارتباط و روابط بین فردی به کاهش گرایش به مواد مخدر در دانش‌آموزان پسر دبیرستان‌ها تاثیر دارد؟

1. 1. آیا آموزش مهارت تصمیم‌گیری و حل مسأله به کاهش گرایش به مواد مخدر در دانش‌آموزان پسر دبیرستانها تاثیر دارد؟

1. 1. آیا آموزش مهارت تفکر خلاق و تفکر انتقادی به کاهش گرایش به مواد مخدر در دانش‌آموزان پسر دبیرستانها تاثیر دارد؟

1. آیا آموزش مهارت مقابله با هیجانات و مقابله با استرس در کاهش به گرایش مواد مخدر در دانش‌آموزان پسر دبیرستانها تاثیر دارد؟

فصل دوم

مروری برادبیات

و پیشینه پژوهش

فص

مقدمه

اعتیاد به مواد مخدر یکی از معضلات عظیم اجتماعی‌، فرهنگی و تربیتی جوامع بشری است که ایران اسلامی نیز از پیامدهای منفی آن مصون نمانده است. پیشگیری از رشد و توسعه‌ ناهنجاری شکننده وظیفه همگانی است و اهم این وظایف ارائه‌ برنامه ای جامع آموزش و پرورش در این خصوص است. بدون تردید‌، هر عاملی هم که موجب افزایش معتادان در جامعه شود‌، در نهایت «فرد» است که با خواست و اراده خود برای استفاده از مواد مخدر اقدام می‌کند و با این کار زندگی سیاه برای خود و جامعه فراهم می‌سازد.

مهارت های زندگی از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی

مهارت‌های زندگی شامل ده مهارت اصلی و اساسی هستند که غالباً به صورت جفت جفت طبقه‌بندی می‌شوند‌، زیرا بین هر جفت ارتباط طبیعی وجود داشته و در حقیقت به منزله‌ی دو روی سکه هستند. این مهارت‌ها عبارتند از:

– خود آگاهی، همدلی

– ارتباط مؤثر‌، روابط بین فردی

– تصمیم‌گیری‌، حل مسأله

– تفکر خلاق‌، تفکر انتقادی

– مقابله با هیجانات‌، رهایی از استرس (رامش‌، مریم‌، فرشاد‌، سیامک‌، ۱۳۸۳)

خود آگاهی و همدلی

یکی از مهمترین عواملی که به ما کمک می‌کند زندگی خوب و موفقی داشته باشیم این است که خود را بشناسیم. احساس خوبی ‌در مورد خود داشته باشیم و از کسی که هستیم شاد و راضی باشیم.

مهارت شناخت خود

– خصوصیات مثبت توانایی‌ها و استعدادهای خود را می‌شناسد و آن‌ ها را به کار می‌گیرد.

– خصوصیات منفی و نقاط ضعف خود را می‌شناسد می‌پذیرد و سعی می‌کند آن‌ ها را اصلاح کند.

– موقعیت‌ها و شکست‌های خود را می‌شناسد به موفقیت‌هایش افتخار و از شکست‌هایش درس می‌گیرد.

– به خود و دیگران احترام می‌گذارد.

– برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کند.

– مسئولیت اعمال و رفتار خود را می‌پذیرد

روش آموزش مهارت‌های زندگی برای ایجاد خود آگاهی و همدلی

۱٫ بارش فکری: این روش شیوه ای خلاق در ایجاد نظرات و عقاید مختلف ‌در مورد یک موضوع خاص است. در این شیوه‌، مسأله یا موضوعی طرح می‌شود و از گروه خواسته می‌شود تا همه بتوانند آن را مشاهده کنند. بارش فکری فرصتی را فراهم می‌آورد تا نظرات و عقاید افراد بدون انتقاد پذیرفته شود و به افراد یاد می‌دهد که قبل از تصمیم‌گیری به جست و جوی اطلاعات بپردازد.

۲٫ایفای نقش: در این شیوه بر اساس یک متن یا موقعیت‌، نمایشی اجرا می‌شود. ایفای نقش یکی از مهم‌ترین شیوه های برنامه‌ آموزشی مهارت‌هاست‌، زیرا به افراد فرصت می‌دهد تا آموخته‌های خود را در موقعیت‌های مختلف تمرین کنند.

۳٫ فعالیت در گروه‌های کوچک: همان طور که مطرح شد ؛ استراتژی آموزش مهارت‌ها‌، یادگیری مشارکتی است. با بهره گرفتن از این روش‌، افراد در گروه‌ها به فعالیت‌های مشترک و گروهی می‌پردازند. با این کار نه تنها یادگیری آنان افزایش می‌یابد بلکه همکاری‌، همفکری‌، مهارت‌های اجتماعی و تعاملات اجتماعی آن ها نیز رشد می‌یابد.

۴٫ سوال کردن: آموزش مهارت‌های زندگی همواره با سوال کردن آغاز و با آن نیز خاتمه می‌یابد.

۵٫ سرمشق‌گیری: در برنامه آموزش مهارت‌های زندگی‌، علاوه بر این که خود آموزش دهنده می‌تواند مدل مثبتی برای آموزش مهارت‌ها باشد‌، معمولاً از یک میهمان نیز دعوت می‌شود تا تجربه‌ شخصی خویش را بازگو کرده و احساسات خود را ابراز کند. بدیهی است با بهره گرفتن از شیوه های بالا فرد به نوعی خود آگاهی دست می‌یابد و از رهگذر تعاملات اجتماعی می‌کوشد‌، مهارت همدلی را تمرین کند.

مهارت ارتباط مؤثر‌، روابط بین فردی

به طور کلی می‌توان گفت این مهارت‌ها شامل مهارت‌های اصلی ارتباط با دیگران‌، سازگاری با آن ها‌، مهارت‌های دوست‌یابی و مهارت‌های حل تعارض‌ها بین فردی است.

برای بهبود این مهارت باید:

۱) خود را بشناسیم/ ۲) خود را بپذیریم / ۳) زمینه‌ی مطمئن و امنی را برای این کار انتخاب کنیم.

یکی از راه های بهبود ارتباطات بین فردی‌، استفاده از کلمات مثبت در حین صحبت و گفتگوست. این مسأله به خصوص وقتی اهمیت زیادی پیدا می‌کند که طرف مقابل نگران موضوعی است و شما می‌خواهید به او دلداری بدهید. برای مثال در چنین مواردی به جای این که به فرد بگویید نگران نباش‌، مشکل خاصی وجود ندارد ؛ که در آن از دو کلمه منفی «نگران» و «مشکل» استفاده شده‌، می‌توانید بگویید «مسائلی وجود دارد‌، ولی مطمئنم که آن را حل خواهی کرد.» اختلاف نظر و تعارض در ارتباطات بین فردی‌، امری کاملاً طبیعی و اجتناب ناپذیر است که به دلیل منحصر به فرد بودن هر انسانی به وجود می‌آید. تعارض‌، بخودی خود بد و زیان بخش نیست و در واقع اگر به صورت سازنده ای حل و فصل شود‌، سبب رشد افراد نیز می‌گردد. مراحل حل تعارض‌های بین فردی عبارتند:

1. 1. پذیرش اختلاف نظر و تعارض به عنوان یک امر کاملاً طبیعی

1. 1. تعیین مشکل و احساس‌های حاصل از آن

1. 1. شناخت تمامی راه حل‌های ممکن

1. 1. ارزیابی راه حل‌ها و انتخاب راه حلی که برای هر دو طرف قابل پذیرش است.

1. بررسی تأثیر راه حل

از آنجایی که در تعارض‌های بین فردی با حل مسأله بین دو موجود انسانی سر و کار داریم راهکارهای زیر نیز پیشنهاد می‌گردد:

1. 1. قبل از اینکه بتوانید کنترل احساسات و رفتار خود را در دست بگیرید حرفی نزنید و فقط سعی کنید تا خود را آرام کنید.

1. 1. از گفتن کلمات که بار قضاوتی داشته و حاکی از یک ارزیابی است (مانند بی ملاحظه و…) اجتناب کنید. در چنین مواردی سعی کنید بدون برچسب زدن به طرف مقابل‌، از جملات توصیفی برای بیان احساس خود استفاده کنید.

1. از جملات مطلق استفاده نکنید‌، زیرا جلوی ابراز عقاید دیگران را گرفته و ارتباط را محدود می‌کند. به دیگران نیز فرصت اظهار نظر بدهید. (برتون، ۱۹۹۹)

مهارت تصمیم‌گیری / حل مسأله

سبک تصمیم‌گیری یعنی الگوی پردازش اطلاعات و رفتار تصمیم‌گیری. البته این سبک‌ها ممکن است با گذشت زمان تغییر کرده و یا در موقعیت‌های مختلف فرق کند. در این جا هفت سبک تصمیم‌گیری ارائه می‌شود که البته با هم‌، هم پوشی دارند.