«والله انّا لخزّان الله فی سمائه وارضه، لا علی ذهب ولا علی فضّه الاّ علی علمه»^[۵۲].
در روایت دیگری اینگونه اهل بیت به عنوان خزانهدار علم الهی ذکر شدهاند:
عن عبد الرحمن بن کثیر قال: سمعت ابا عبد الله یقول:
«نحن ولاه امرالله وخزنه علم الله وعیبه وحی الله»^[۵۳].
۱ / ۱ / ۳٫ ظرف علم الهی (عیبه علم الله)
اگر چه در کتاب باب مستقلی به این موضوع اختصاص داده نشده، اما در لابهلای روایات جملاتی نقل شده است که به این مطلب اشاره دارد:
الامام الصادق†:
«انّ الله تبارک وتعالی انتجبنا لنفسه فجعلنا صفوته من خلقه أمناءُه علی وحیه وخزّانه فی ارضه وموضع سرّه وعیبه علمه».^[۵۴]
و همچنین در ص ۲۴۳، ح ۱۳ و ص ۴۴۱، ح ۴٫
۱ / ۱ / ۴٫ وارث علم انبیاء
در سومین باب از جزء سوم کتاب، عنوان باب چنین ذکر شده است:
«باب فی الائمه انهم ورثوا علم اولی العزم من الرسل وجمیع الانبیاء و…»
در این باب صفّار چهار روایت با اسناد متفاوت و البته با مضامین مشابه نقل میکند که در آنها اهل بیت‰ به عنوان وارث علوم پیامبران معرفی شدهاند، در اولین حدیث از این باب میخوانیم:
عن عبد الرحمن بن أبی نجران قال: کتب ابوالحسن الرضا† رساله واقرأنیها قال: قال علیّ بن الحسین†:
«انّ محمّد… کان امین الله فی ارضه، فلمّا قبض محمّد… کنّا اهل البیت ورثته ونحن امناء الله فی ارضه… نحن ورثه الانبیاء ونحن ورثه اولی العزم من الرسل».^[۵۵]
در ص ۲۶۹ از کتاب، روایتی نقل شده که ذکر آن در اینجا خالی از فایده نیست:
«عن أبی بصیر قال: دخلت علی أبی عبد الله† وأبی جعفر† وقلت لهما: انتما ورثه رسول الله… قال: نعم قلت: فرسول الله… وارث الانبیاء، علم کلّما علموا فقال لی: نعم فقلت: انتم تقدرون علی أن تحیی الموتی وتبرؤا الاکمه والابرص فقال لی: نعم باذن الله ثم قال: ادن منّی یا ابا محمّد، فمسح یده علی عینی ووجهی وابصرت الشمس والسماء والارض والبیوت و…»^[۵۶].
۱ / ۱ / ۵٫ راسخان در علم
باب دهم از جزء چهارم با این عنوان است: «باب فی الائمه‰، انّهم الراسخون فی العلم الذی ذکرهم الله فی کتابه».
در این باب جناب صفّار هشت روایت نقل میکند که ائمه‰ خود را مصداق راسخان در علم در آیه شریفه سوره آل عمران } …†WÚWè SØWTÕ`ÅWTÿ ,ISãWTÕÿYèK<†WTŽ ‚PVMX… %JðS/@… WÜéSYª.QW£Ö@…Wè Á gy<ÕYÅ<Ö@… … {^[۵۷] معرفی میکنند.
الامام الصادق†:
«نحن الراسخون فی العلم ونحن نعلم تأویله».^[۵۸]
الامام الباقر† ـ فی قوله تعالی وما یعلم تأویله الا الله والراسخون فی العلم ـ :
«رسول الله… افضل الراسخین. قد علّمه الله جمیع ما انزل الله الیه من التنزیل والتأویل واوصیاءه من بعده یعلمونه کلّه».^[۵۹]
۱ / ۱ / ۶٫ اهل بیت‰ علم را از یکدیگر به ارث میبرند و علومشان زائل نمیشود
در باب اول و دوم از جزء ثالث جناب صفّار ۱۶ روایت نقل میکند، مبنی بر اینکه علوم اهل بیت‰ از بین نمی‌رود و هنگام مرگ به فرد دیگری از اهل بیت‰ به ارث نهاده میشود، به نمونههایی از این روایات اشاره می‌کنیم:
عن الفضیل بن یسار قال: سمعت ابا عبد الله† یقول:
«انّ العلم الذی هبط مع آدم لم یرفع وانّ العلم یتوارث وما یموت منّا عالم حتّی یخلفه من اهله من یعلم علمه او ما شاءالله».^[۶۰]
عن محمّد بن مسلم عن الامام الباقر†:
«علیّ† عالم هذه الامّه والعلم یتوارث ولا یهلک احد منّا حتی یوتی من اهله من یعلم مثل علمه».^[۶۱]
همچنین روایات دیگری در باب هشتم از جزء هفت نقل میکند که دلالت دارند بر اینکه، ائمه‰ علم را از پیامبر اکرم… و امام علی† به ارث بردهاند و هر کدام از اهل بیت آن را به فرد بعدی به ارث میگذارند.^[۶۲]
۱ / ۱ / ۷٫ علم (حدیث) اهل بیت‰ صعب مستصعب است
یازدهمین باب از جزء اول تحت عنوان «باب فی ائمه آل محمّد‰ حدیثهم صعب مستصعب» نامیده شده است. از مجموع ۲۰ روایتی که در این باب نقل شده، ۱۹ روایت دلالت دارند بر صعب و مستصعب بودن حدیث اهل بیت، اما در روایتی که در انتهاء باب نقل شده از علم اهل بیت به عنوان صعب مستصعب یاد شده است:
الامام زین العابدین†:
«والله لو علم ابوذر ما فی قلب سلمان لقتله ولقد اخا رسول الله… بینهما فما ظنّکم بسایر الخلق، انّ علم العالم صعب مستصعب لا یحتمله الا نبیّ مرسل او ملک مقرب او عبد مؤمن امتحن الله قلبه للایمان وانما صار سلمان من العلماء لانّه امرؤ منا اهل البیت‰ فلذلک نسبه الینا».^[۶۳]
به هر حال چه بگوییم حدیث اهل بیت، صعب مستصعب است یا بگوییم علم اهل بیت، صعب مستصعب است، در هر حال روایات دلالت بر صعب مستصعب بودن علم اهل بیت‰ دارند، چرا که احادیث اهل بیت‰ نیز جزئی از علوم اهل بیت‰ است.
چند نکته در مورد این روایات:
۱ـ صعب به معنای سخت، دشوار و سرکش است و صعب به شتری میگویند که از سواری دادن و حمل بار امتناع کند.^[۶۴] در اینجا به معنای امتناع از ادراک و فهم میباشد.
استصعب الامر: رآه صعبا یعنی چیزی را سخت و دشوار یافتن.^[۶۵]
در توضیح عبارت در مجمعالبحرین آمده است: «صعب فی نفسه مستصعب الفهم علی الخلق.»^[۶۶] پس مستصعب در این عبارت یا مبالغه است یعنی بسیار دشوار و سنگین، یا اینکه به این معناست که علم اهل بیت سنگین و دشوار است و فهم آن نیز برای مردم سخت و دشوار.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲ـ صعب مستصعب بودن احادیث به این معناست که در میان احادیث اهل بیت‰ مواردی وجود دارد که فهم و درک آنها برای همه میسر نیست به این خاطر به صرف این که مضمون حدیثی برای فردی قابل فهم و هضم نیست، نباید آن را رد کند. در مورد علوم اهل بیت‰ نیز چون اکثر علوم آنها علم لدنّی الهی است که از مبادی خاصی به ایشان رسیده است، فهم و درک و قبول برخی از علوم آنها برای همه ممکن نیست.
۳ـ مسأله صعب مستصعب بودن علم یا حدیث اهل بیت‰ امری مشکک و دارای مراتب و درجات گوناگون است و اینگونه نیست که تمامی علوم اهل بیت صعب مستصعب باشد و برای همه به یک اندازه. در همین روایاتی که در کتاب بصائر نقل شده، در تعدادی از احادیث به طور کلی امکان تحمل و درک و فهم حدیث اهل بیت نفی شده است و تحمل آن به خود اهل بیت اختصاص یافته است.^[۶۷] در روایت یازدهم از همین باب چنین آمده است: عن أبی الصامت قال: سمعت ابا عبد الله† یقول:
«انّ من حدیثنا مالا یحتمله ملک قرب ولا نبی مرسل ولا عبد مؤمن، قلت: فمن یحتمله؟ قال: نحن نحتمله.^[۶۸]»
و در برخی دیگر به طور عام نفی نشده و تحمل و فهم احادیث به افراد خاصی اختصاص یافته است، ملائکه مقرب، انبیاء مرسل و مؤمنان امتحان پس داده، که با «الّا» این افراد از بقیه جدا شدهاند، «لا یحتمله الاّ ملک مقرب او نبیّ مرسل او عبد امتحن الله قلبه للایمان.^[۶۹]»
و البته احادیثی از اهل بیت‰ وجود دارد که اگر مردم به آنها اطلاع و آگاهی پیدا کنند از آنها تبعیت میکنند: «فان الناس لو علموا محاسن کلامنا لاتبعونا»^[۷۰]
۴ـ روایات صعب مستصعب بودن احادیث یا علم اهل بیت‰ اختصاص به کتاب بصائر الدرجات نداشته و در اکثر منابع حدیثی شیعی قابل مشاهده است، در کتاب کافی بابی با این عنوان وجود دارد که در دو روایت آن، علم اهل بیت‰ صعب مستصعب خوانده شده است.^[۷۱] در کتب شیخ صدوق نیز این روایات نقل شده است.^[۷۲]
۵ـ روایات دیگری در کتاب بصائر و سایر منابع وجود دارد که در آنها از «امر اهل بیت‰» به عنوان «صعب مستصعب» یاد شده است.^[۷۳]
۱ / ۲
مبادی علوم اهل بیت‰ در بصائر الدرجات
۱ / ۲ / ۱٫ علم کامل به قرآن کریم