گفتار سوم: قرائن و امارات
واژه قرینه از «مقارنه» به معنای همراهی گرفته شده و در حقوق امروز به «امارات» معروف می باشد و آن چیزی است که به واسطه آن قاضی از یک امر معلوم و مسلمی، پی به واقعه مجهولی برده و آن را کشف مینماید.
امارات قانونی در مـاده ۱۳۲۲ قانون مدنی می گوید: « اماراتى است که قانون آن را دلیل برامرى قرار داده است. » مثال برای امارات مذکور در این قانون عبارت است از: مواد (۳۵) (۱۰۹), (۱۰۰), (۱۱۵۸) و (۱۱۵۹) و غیر آنها، که علت دلیل بودن امارات، بیان صریح قانونگذار می باشد که این امارات نوعی هستند و قانونگذار به خاطر غلبه و ظاهر، آنها را دلیل فرض می کند و امارات قضایی در ماده ۱۳۲۴ قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: « اماراتی که بنظر قاضی واگذار شده عبارت است از اوضاع و احوالی در خصوص مورد و در صورتی قابل استناد است که دعوی به شهادت شهود قابل اثبات باشد یا ادله دیگر را تکمیل کند. »
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در آیه ۲۷ و ۲۸ و ۲۹ سوره یوسف نیز به امارات و قرائنی برای اثبات بی گناهی حضرت یوسف اشاره شده است و آمده است: «إن کان قمیصه قد من قبل دبر فکذبت و هو من الصادقین فلما رءا قمیصه قد من دبر قال إنه من کید کن إن کید کن عظیم یوسف أعرضعن هذا واستغفری لذنبک إنک کنت من الخاطئین»
« و اگر پیراهن یوسف از پشت سر دریده پس زن دروغگوست و یوسف از راستگویان است و چون شوهر دید که پیراهن از پشت سر دریده است گفت این از مکر شماست که مکر و حیله زنان بسیار بزرگ و حیرت انگیز است. شوهر که حقیقت را دریافت یوسف را گفت که ای پسر از این درگذر و زن را گفت از گناه خود توبه کن تو مرتکب خطای بزرگی شدهای و سخت از خطاکاران گردیدی.»
در این زمینه اهمیت علم قاضی به درجه ای است که « در مقام تعارض بین شهادت شهود و امارات قضایی جانب اماره را باید ترجیح داد زیرا قاضی از اماره قضایی مستقیماً اطمینان حاصل می کند در حالی که استماع گواهی برای وی (بجای ایجاد علم) فقط ایجاد ظن می کند آنهم آگاهی به طریق غیر مستقیم.»^[۲۹] در حقوق عرفی قرائن و امارات بر دو نوع است: قرائن قانونی و قرائن وجدانی. قرائن قانونی آن است که قاضی نمی تواند در تصمیمگیریها از آن چشم پوشی کند مانند اماره سن قانونی برای بلوغ دختران و پسران.
قرینه وجدانی یا اقناعی آن است که در شناخت و بررسی یک رویداد مورد استناد قرار می گیرد و قاضی را مساعدت می نماید تا وی پیوندی میان کشف جرم و آن اماره بیابد و ناشناخته ای را به واسطه آن شناسایی نماید مثلاً چنانچه انسانی با چاقوی خون آلود از خانه بیرون آمده و به سرعت فرار کند و نشان خوف و هراس در وی مشاهده گردد و مشاهده کنندگان در آن لحظه وارد خانه شده و مقتول را بیابند و در آن خانه فرد دیگری نباشد می توان آن شخص را قاتل فرض کرده و تصور خودکشی منتفی است و قابل ترتیب اثر نمی باشد.
در حقوق اسلام نیز قرائن یا شرعی هستند یا موضوعی. قرائن شرعی داراینص بوده و شارع مقدس به روشنی آنها را بیان نموده و قاضی ملزم به رعایت آنها می باشد مانند اقرار متهم یا شهادت شهود یا متصرف مال منقول بودن. البته اینها در صورتی لازم الرعایا می باشند که علم برخلاف آن وجود نداشته باشد.
قرائن موضوعی آن است که دانستن آن برای هرکسی که بدان دلالت کند ملازمه عقلی دارد مانند سارق مدارکی ارائه نماید که دال بر وجود وی در محل دیگری غیر از محل سرقت در زمان سرقت. قرائن موضوعی گاهی علم و یقین به همراه نداشته بلکه تنها ممکن است ایجاد ظن در شخص بنماید که در اینصورت فقط به عنوان راهگشا عمل کرده و موضوع باید به اثبات رسیده سپس حکم قضیه صادر می شود.
امارات قانونی و قضایی یا همان وجدانی دارای چند ویژگی هستند که ابتدا ویژگی امارات قانونی مطرح می گردد سپس امارات قضایی. ویژگی امارات قانونی عبارتست از: اولاً تعداد این امارات محدود و معین است زیرا این امارات از طریق قانون مشخص می شود. ثانیاً امارات قانونی مبتنی بر ظن نوعی هستند و در بسیاری اوقات شبیه به اصول عملیه می باشند و همیشه کاشف از واقع نمی باشند اما بایستی توجه داشت این امارات تا زمانی که دلیلی برخلاف آن آورده نشود کاملاً معتبر است و موجب علم برای قاضی می باشد. ثالثاً امارات قانونی به نفع صاحب آن همیشه دلیل هستند و بار اثبات دعوی در این خصوص بر عهده کسی است که اماره برخلاف نظر وی دلالت می نماید. اما ویژگی امارات قضایی یا وجدانی این است که اولاً تعداد این امارات نامحدود می باشد و تعداد مشخص و معینی ندارند چرا که در هر دعوای خاصی، اماره قضایی نیز ممکن است وجود داشته باشد. ثانیاً درجه اعتبار و ارزش امارات قضایی به نظر قاضی وابسته است و دادرس در صورتی که با آن امارات به اقناع وجدانی و اطمینان درونی دست یابد می تواند در آن خصوص اقدام به صدور حکم نماید. ثالثاً امارات قضایی مبنی بر ظن موردی است نه نوعی یعنی اینکه امارات می توانند در خصوص هر دعوای خاصی مطرح شوند هرچند ممکن است جنبه غلبه و ظاهر نیز نداشته باشد.
ناگفته پیداست که قاضی برای کشف حقیقت لازم است پرونده را از هر جهت مطالعه و بررسی کرده و پس از حصول قطع و یقین، اقدام به صدور رأی نماید.
گفتار چهارم: کارشناسی
نظر اهل فن در تشخیص موضوع را کارشناسی می گویند لذا دادگاه نمی تواند برای تشخیص حکم یا تفسیر مواد قانونی مجمل یا ناقص از کارشناسی استفاده کند بلکه فقط در موضوعات فنی و پیچیده که از دادرس نمی توان انتظار داشت که بر تمامی این امور آگاه و مسلط باشد و بتواند براساس آگاهی و علم خویش حکم صادر نماید می تواند به درخواست طرفین یا با تشخیص خود، با صدور قرار ارجاع امر به کارشناس، نظر اهل فن و خبره را استعلام کند. بنابراین هرگاه تشخیص موضوعی به اظهارنظر متخصص یا کارورز در رشتهای نیاز پیدا کنداز کارشناس بهره می گیرند همانگونه که کارشناس در حقوق عرفی و روش های حقوقی جهان کاربرد بسیاری دارد. در حقوق اسلامی نیز کارشناسی مورد توجه قرار گرفته است و با پیشرفت تکنولوژی و تخصصی تر شدن رشته ها، نیاز به کارشناس متخصص بیشتر شده است مانند تشخیص جعلی بودن سند یا تشخیص علت حادثه.
البته بایستی گفت که کشف جرم و جمع‌ آوری دلایل علیه فرد مشخص به عنوان متهم جرم از وظایف دادستان‌هاست. امروزه از طریق علم و با کمک میکروسکوپ، دوربین‌های عکاسی بخصوص دوربین‌های نوری، آزمایشات خونی، آثار انگشت و لکه‌ها و سیستم میکروبیولوژی انواع و اقسام روش‌های شیمیایی و آناتومی و علوم طبیعی و روش‌های روانشناسی می‌توان محل وقوع جرم را کاملا و به صورت دقیق بررسی و مجرم را شناسایی کرد. بدیهی است کارشناسان فنون و علوم مختلف می‌توانند در زمینه‌های گوناگون، پلیس علمی را در ارتباط با کشف جرایم یاری کنند ماحصل کلام آنکه «کشف علمی جرایم» در محاکم کیفری و نزد قضات جنایی باید بیش از پیش جایگاه والای خود را پیدا کند.
در حقوق موضوعه در مواردی که نیاز به اظهارنظر فنی راجع به امری وجود داشته باشد بایستی قرار ارجاع امر به کارشناس صادر و اصدار رأی پس از اظهارنظر کارشناس صورت بگیرد و تنها در امور عادی که تشخیص عادی کفایت می کند، قاضی خود می تواند رأساً اظهارنظر کند.
در رابطه با مواردی که نیاز به اظهارنظر کارشناس وجود دارد حکم شماره ۳۶۶۴ مورخ ۲۶/۱/۱۳۲۴ دادگاه انتظامی قضات می گوید: «چون تعیین اجرت المثل هر ملکی از امور فنی و محتاج به اعمال نظر کاشناس است حتی اگر حاکم محکمه نیز خود دارای تخصص فنی بوده و قادر به تشخیص باشد در این قبیل از موارد که جلب نظر کارشناس لازم است می بایست از اظهارنظر خویش خودداری کرده و تعیین میزان آن را به کارشناس محول سازد و با عدم توافق طرفین در میزان اجرت المثل مبادرت به اصدار حکم بر میزان معینی بدون مراجعه قبلی به کارشناس تخلف است.»
لذا به موجب این حکم قضات صریحاً از اظهارنظر پیرامون مسائلی که تخصصی و فنی می باشند ممنوع شدهاند، گرچه خود دارای چنین تخصصی باشند.
مواردی که به عنوان کارشناسی میتوان گفت پزشکی قانونی است که رشته مهمی از علم پزشکی است که میتواند به دستگاه عدالت کمک مؤثر و رهنمونهای لازم را بنماید و مقامات قضایی را از اشتباه باز دارد و کشف و علل بسیاری از جرائم را آشکار سازد.
« برای سریعتر کشف کردن جرایم باید آموزش‌هایی به افراد متخصص داده شود و این کار آگاهانه و با حضور نیروهایی خاص انجام پذیرد. هر اندازه که پلیس قضایی و جنایی در این زمینه آموزش بیشتری دیده باشد و به کار خود مسلط‌‌تر باشد، می‌توان گفت که به همان اندازه کشف ‌جرم و برملا شدن جرایم در کشور پیشرفت بیشتری کرده و راحت‌تر می‌توان جرایم را کشف و در جامعه عدالت قضایی بیشتری ایجاد کرد، البته در عین حال کشف جرم می‌تواند دلیلی باشد تا افراد کمتری به انجام جرایم پرداخته و به نوعی جنبه پیشگیری از جرم نیز داشته باشد. »^[۳۰]
وظایف قضایی پزشکی قانونی عبارتند از: « انجام ارجاعات قضات دادگستری، بازپرسان و افسران پلیس و سایر ضابطین دادگستری مانند کارشناسی های پزشکی قانونی، بازدید جسد، کالبدگشایی و غیره که منظور از آن ها آسان کردن عمل قضاوت برای قضات می باشد.» پزشک قانونی تنها فردی است که باید اشکالات حاصل از برخورد با آثار مختلف در اجساد را حل کند. گرچه نظریه پزشکی قانونی به عنوان دلیل محسوب نمی‌شود؛ اما در پرونده‌ها تأثیرگذار است و قرینه‌ای است در کنار سایر قراین که موجب ایجاد علم برای قاضی می‌شود و به صحت انتساب جرم به شخص یا اشخاص کمک می‌کند.
« در واقع وظیفه‌ اصلی پزشکی قانونی همکاری نزدیک با مقامات قضایی و انتظامی برای تعیین سرنوشت پرونده‌های جنایی است و چراغ تابناکی فرا راه قاضی است تا با بهره گرفتن از آن از پیچ‌ وخم‌ها و تنگناها بگذرد و به مقصد خود که رسیدن به اطلاعات دقیق و صحیح و کامل برای تعیین سرنوشت متهم است برسد. »^[۳۱]
« علی الاصول در امور جزائی ارجاع یا عدم ارجاع موضوع به پزشکی قانونی بسته به نظر مقام قضایی است و دادگاه الزامی به ارجاع ندارد، اما در صورتی که موضوع  جنبه‌ فنی و تخصصی داشته باشد دادگاه‌ها راساً حق اظهار نظر ندارند و باید موضوع به کارشناس پزشکی قانونی ارجاع گردد. کارشناس علاوه براین‌که می‌تواند در صورت حصول علم برای دادگاه موجب تبرئه یا اثبات ارتکاب جرم توسط متهم گردد، می‌تواند به عنوان دلیلی بر کشف حقیقت امر مورد استفاده قرار گیرد و در صورت ارتکاب جرم توسط متهم به استناد ادله‌ دیگر، نظریه‌ کارشناس در میزان مجازاتی که دادگاه برای جرم  کارشناسی تعیین می کند نیز دخالت دارد. در حال حاضر نظرات کارشناس برپایه‌ اصول علل و با کمک پیشرفته‌ترین وسایل آزمایشگاهی که امکان خطر و اشتباه در آنها به حداقل رسیده و انجام  می‌گردد. فلذا چون کارشناسی بر مبنای علمی و ادله‌ فنی استوار می‌باشد دلیلی قاطع و بسی بالاتر از شهادت تلقی می‌گردد. با عنایت به ارزش واهمیت نظرات کارشناسان باید ترتیبی اتخاذ شود تا این نوع از کارشناسی‌ها ارزش قضایی و اثباتی آنها مورد توجه قرار گیرد. »^[۳۲]
« کثرت وسائل قتل و روزافزونی جنایات و جرائم ایجاب می نماید که پزشکی قانونی در تشخیص عوامل و انگیزه و وسایل و آلات و اسباب جرم و جنایت دقت و موشکافی زیادی را معمول داشته و با اصول علمی غیرقابل خدشهای در این راه قدم بردارد تا ندانسته بیگناهی مجازات شود یا گناهکاری با تزویر و حیله از چنگال عدالت نگریزد.^[۳۳] »
انگشت نگاری یکی دیگر از شاخه های کارشناسی می باشد. در این رابطه باید گفت که، قسمت اعظم بدن انسان از مو پوشیده شده است و در اغلب نقاط این موها رشد نکرده و به چشم دیده نمی شود. چند نقطه از بدن نیز به کلی فاقد مو است مانند کف دست و انگشتان و کف پا. در نقاط فاقد مو در اغلب پستانداران خطوط برجسته ای وجود دارد که “ریج” یا “خطوط” نامیده می شوند. این خطوط طرح ها و اشکال مختلفی را تشکیل می دهند که در محل های مختلف و در حیوان های متفاوت، فرق می کنند . بنابراین خطوط برجسته پوستی مختص به انسان نیست و در دست و پا یا زیر دم برخی پستانداران نیز مشاهده می گردد. به طور کلی چه در انسان و چه در سایر پستانداران، در نقاطی که خطوط برجسته پوستی وجود دارد، مو وجود ندارد و در نقاطی که مو وجود دارد، اثری از خطوط برجسته پوستی مشاهده نمی شود .و تنها وسیله قاطع و مثبت برای شناسایی هویت واقعی انسانها است که با مطالعه و بررسی خطوط برجسته سرانگشتان دست (ریچ) کمک شایانی به دستگاه قضایی می نماید و یکی از ابزارهای مهم و دقیق کشف جرائم می باشد.
نکته حائز اهمیت این است پاسخ این سوال است که اثر انگشت چگونه به دست می آید:
باید گفت که اثر انگشت به دو گونه به دست می آید :
اول) از طریق انگشتنگاری قضایی (ده انگشتی). این روش به مواردی اطلاق می گردد که از تمامی انگشتان دست های شخص مورد نظر (زنده یا مرده) به طریق فنی انگشت نگاری به عمل آید.
دوم) از طریق تماس سطح انگشتان مجرمان با اشیاء و وسایل (دلایل و مدارک) موجود در صحنه جرم. این قبیل آثار که ندانسته یا ناخواسته برجای میمانند اصطلاحاً «آثار انگشت جنایی» نامیده می شوند و اغلب اوقات، ناقص و بعضاً نامرئی هستند که در این صورت، ابتدا باید آن ها را ظاهر کرده و سپس ضبط نمود و نهایتاً مورد استفاده قرار داد. آثار انگشت جنایی گاهی اوقات ممکن است مربوط به کف دست یا کف پای برهنه باشند. ضمناً، آثار انگشتی را که بعضاً به جای امضاء ذیل اسناد و مدارک می زنند و بعداً مورد انکار یا اختلاف واقع می شود، می توان جزء این دسته از آثار انگشت به حساب آورد.
علم انگشت نگاری دارای اصولی است که این علم به لحاظ وجود همین اصول اهمیت ویژه ای را در امر قضاء به دست آورده به نحوی که هیچ وقت دو اثر انگشت باهم یکسان نمی باشند و حتی در یک فرد اثر خطوط انگشتان با یکدیگر فرق دارد و باید گفت خطوط برجسته سرانگشتان از زمان به وجود آمدن (۳ تا ۴ ماهگی دوران جنینی) تا زمان از بین رفتن (معدوم شدن پوست دست جسد) تغییر شکل نمی دهد و تنها فرق آثار انگشت یک نوزاد با آثار انگشت همان شخص در سنین کهولت، کوچک و بزرگی آن ها است و از نظر تعداد و شکل و حالت خطوط و سایر ممیزات، با هم تفاوتی ندارند. به عبارت دیگر، آثار انگشت دوران کهولت یک فرد همانند عکس بزرگ شده آثار انگشت دوران طفولیت وی ات و حتی با سوختگیها و جراحات سطحی و بیماریها روی خطوط پوستی تأثیری ندارد. از نظر تشخیص هویت خطوط به سه قسمت تقسیم می گردند: آثار انگشتان دست، آثار کف دست، آثار کف پا. در بین این قسمت ها، آثار انگشتان اهمیت بیشتری دارند زیرا در هیچ کدام از دو قسمت دیگر، طرح و نقشه خطوط مثل نوک انگشتان پیچیده نیستند. در واقع خطوط بند پایین انگشتان و همچنین کفت دست یکنواخت و ساده می باشند. دلیل دیگری که در مورد اهمیت آثار انگشتان وجود دارد این است که آثاری که در صحنه های جرم به دست می آیند، اغلب متعلق به انگشتان می باشند .
بنابراین مهمترین فایده علم انگشت نگاری تعیین هویت مجرمان می باشد، زیرا مجرمان همیشه هویت واقعی خود را مخفی می کنند و هر بار با مشخصاتی متفاوت مرتکب جرم می شوند. اما انگشت نگاری وسیله تشخیص هویت واقعی آن ها می باشد . به عبارت دیگر اگر آثار باقی مانده انگشتان مجرم که بر روی در، میز شیشه یا در سایر نقاط صحنه جرم باقی می ماند، با بهره گرفتن از دانش انگشت نگاری جمع آوری و طبقه بندی علمی شود، به تشخیص هویت مجرمان کمک خواهد نمود و مقامات قضایی را در انجام وظایف محوله یاری خواهد کرد، به ویژه در مورد مجرمین با سابقه ای که مرتکب تکرار جرم می شوند و در حین دستگیری، برای مخفی نگاه داشتن سوابق مجرمیت خود در صدد تغییر نام و مشخصات خودشان بر می آیند. در این قبیل موارد، دانش انگشت نگاری به کمک بایگانی آثار انگشتان مجرمان، سوابق و هویت اصلی مجرم را تعیین می کند؛ و مقامات قضایی نیز با کمک اطلاعات این علم امر تعقیب و محاکمه را انجام داده و مقررات تعدد یا تکرار جرم را اعمال می کنند. به این ترتیب امروزه علم انگشت نگاری به طور مؤثری در کشف جرم و دستگیری بزهکاران و قضاوت صحیح درباره آن ها، به حقوق جزا کمک می کند . شاید بتوان گفت انگشت نگاری تنها وسیله قاطع برای شناسایی هویت واقعی افراد می باشد. قابل ذکر است سابقاً روش طبقه بندی انگشت نگاری “هنری” یکی از پیشرفته ترین سیستم های طبقه بندی در جهان به شمار می رفت که با جمع آوری و نگهداری کارت های انگشت نگاری مجرمان حرفه ای، صدور گواهی نامه عدم سوء پیشینه امکان پذیر می گردید. این روش هنوز هم در بسیاری از کشورها اعمال می گردد. اما در کشورهای پیشرفته امروزه به وسیله کامپیوتر و با دستگاه الکترونیک اثرات انگشت نگهداری می شوند .همچنین این علم در جلوگیری از اشتباهات قضایی در شناخت مجرم از غیرمجرم، آگاهی از سوابق کیفری افراد، آگاهی از شخصیت افراد برای تخفیف یا تشدید مجازات، شناسایی هویت واقعی بزهکاران حرفه ای و جلوگیری از جعل مشخصات آنها و شناسایی اجساد مجهول الهویه و … کمک شایانی به دستگاه قضایی کرده است.
پلیس علمی ( کشف علمی جرائم) از دیگر مواردی است که در قالب کارشناسی قابل طرح می باشد و و علومی است که مرتبط به جرم و بزهکاری هستند و دستگاه قضائی را در کشف جرم ، احقاق حق و تامین آن یاری می کند مثل روانشناسی کیفری ، جرم شناسی . تقسیمات پلیس علمی به شکل زیر است:

1. 1. ۱.      تشخیص هویت افراد ( اعم از عادی ، مجرمان و اجساد مجهول الهویه )

1. 1. بررسی صحنه جرم و جمع آوری دلایل و مدارک جرم

1. 1. بررسی آزمایشگاهی دلایل و مدارک جرم

1. 1. آگاهی از شگرد کار و روش های ارتکاب جرم

1. 1. شناخت علل و انگیزه های مجرمان در ارتکاب جرم

1. 1. تحلیل صحیح از چگونگی وقوع جرایم

1. 1. نحوه صحیح مصاحبه با متهمان ، مظنونین و شاکی و بازجویی از آنها

بنابراین چنانچه هریک از اسباب علم، در اثنای پرونده برای قاضی پیش بیاید و منجر به تحصیل علم قطعی در وی گردد می تواند به آنها اعتماد کرده و بر مبنای آنها حکم صادر کند.
مبحث دوم: علم شخصی قاضی
در خصوص جواز یا عدم جواز اعتبار شخصی قاضی در امور مختلف، اظهارنظرات متفاوتی وجود دارد همچنین درباره اقناع وجدانی و مفاهیم آن و امکان تحصیل دلیل یا عدم آن مطالبی مطرح شده است که در این بخش به تفصیل بیان گردیده است.
گفتار اول: ادله جواز حکم به علم شخصی
مشهور فقهای شیعه به برا ین باورند که علم قاضی به صورت مطلق هم در حق الله و هم در حق الناس دارای اعتبار می باشد و حتی برخی از حقوقدانان نیز معتقدند علم قاضی از هر رهگذری که به دست آید حجت است فرق نمی کند که موضوع رسیدگی از حقوق عمومی (حق الله) باشد یا از حقوق خصوصی (حق الناس) و نیز فرق نمی کند که موضوع رسیدگی یک مسئله مدنی باشد یا یک مسئله کیفری. ^[۳۴]ادله جواز حکم به علم قاضی به عنوان یکی از ادله اثبات دعوی بشرح زیر می باشد:
آیات: قائلین به اعتبار علم قاضی به آیاتی از قرآن کریم استناد کردند که مبنای جواز علم قاضی قرار می گیرد و عمل براساس علم و آگاهی را از باب تحقق قسط و عدل می داند. این آیات عبارتست از:
«والسارق و السارقه فاقطعوا ایدیهما» (آیه ۳۸ سوره مائده)
و نیز قسمت اخیر آیه ۴۲ سوره مائده: « وان حکمت فاحکم بینهم بالقسط ان الله یحب المقسطین»
«الزانیه و الزانی فاجلدوا کل واحد منهما مائه جلده» (آیه ۲ سوره نور)
«ان الله یامرکم ان تودوالامانت الی اهلها و اذاحکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل ان الله نعما یعظکم به ان الله کان سمیعا بصیرا » (آیه ۵۸ سوره نساء)

۴

ثبات جامعه

ثبات یا استواری اجتماعی از نظر اصطلاحی یعنی توانایی یک نظام برای بازگشت به حالت توازن پس از پشت سر گذاشتن اختلال، در نظریه های جامعه شناختی تعابیری از قبیل نظم، ایستایی و استواری اجتماعی مترادف ثبات اجتماعی به کار می رود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۵

امنیت (جرم)

امنیت اجتماعی، آرامش و آسودگی خاطری است که هر جامعه ای موظف است در زمینه های شخصی، اقتصادی، سیاسی و قضایی برای جامعه و اعضای خود فراهم کند.

۶

سرزندگی

سرزندگی به میزان پویایی و نشاط فضا گفته می شود که دارای دو رویه است که یک رویه آن به بینش، فرهنگ، مردم و به ادراک آنها وابسته است و دیگری به فضاهای شهری و معماری مربوط می شود که این دو رویه با هم ارتباط متقابل دارند.

مأخذ: (سرور و امینی، ۱۳۹۲: ۴۱)

ابعاد مختلف پایداری اجتماعی
۲-۳-۱۱-۱ حس تعلق و و ابستگی (Sense of belonging and affiliation)
دلبستگی به مکان رابطه عاطفی فرد با مکان است که ریشه در خصوصیات و تجارب گذشته فرد دارد که مکان باید بتواند پاسخگو نیازها و انتظارات انسان باشد و همینطور مکان باید ظرفیت های پاسخگویی به این نیازها و انتظارات را داشته باشد. دلبستگی به مکان بر اساس تعامل شناختی، عاطفی و عملکردی در بین افراد، گروه ها و مکان کالبدی- اجتماعی در طول زمان شکل می گیرد. در شکل گیری دلبستگی به مکان، زمان و تعامل انسان و مکان به لحاظ شناختی، عاطفی و عملکردی قابل طرح است. دلبستگی، اشتیاق به زندگی با دیگران و رفتار هدفمند را پایدار نگه می دارد (صادقی فرشته و همکاران، ۱۳۹۱: ۲۵۴). در محیط های مسکونی و محیط های مانند آن رسیدن به احساسی از مکان نمی تواند غایت نهایی طرح باشد، بلکه ایجاد احساس تعلق و ایجاد دلبستگی نسبت به آن امری مهم تر و ضروری تر است. احساس تعلق با احساس تجربه و معنا همراه است. ایجاد احساس تعلق به منظور تاکید بر بهره مندی از فضا به وسیله ساکن و تداوم استفاده از آن است. نخست به این دلیل که او را منزوی نسازد و از فضای باز و طبیعت بهره ببرد و دوم اینکه در محیطی که به اجبار اشتراکات زیادی برای ساکنان به وجود آمده است، رسیدن به احساسی از اجتماع می تواند حسی بر این اجبار باشد و بر میزان رضایت ساکنان بیفزاید (رامیار، ۱۳۹۰: ۳۲). ابعاد انسانی مسکن بیش از هر زمان دیگر مورد توجه برنامه ریزان و طراحان شهری قرار گرفته و انسان نیز به عنوان یک موجود اجتماعی به حضور در چنین فضاهایی علاقه فطری دارد. فضاهای مسکونی امروز از درک روح انسانی و تعلق اجتماعی به دور شده اند و به همین دلیل توجه به عوامل موثر در تعلق به مکان در خانه های سنتی و تعمیم آن به واحدهای مسکونی امروز یکی از ضروریات مهم در عرصه طراحی مجتمع ها و محیط های مسکونی می باشد. به دلیل توسعه های نامناسب مجتمع های زیستی، حس مکان و تعلق به مکان تضعیف شده است که خود تبعات منفی در خصوص مهاجرت افراد بومی و تضعیف هویت محلی و در مقیاس فراتر از آن هویت شهری را در پی دارد (سرایی،۱۳۹۱: ۲۴). وابستگی به مکان به رضایتمندی و سازگاری و تطابق مکان با خواسته ها و نیازهای کاربران نزدیک است و به عامل های حس رضایت، حس مالکیت و اقامت طولانی مدت وابسته است. مطالعات موجود رضایت از همسایگی تاکید بر ارزیابی ذهنی از کیفیت زندگی دارد که ابعاد تحلیل متفاوت کالبدی، انسانی و عملکردی را در بر می گیرد. حس مالکیت احساس مسئولیت و احترام نسبت به مکان نیست، اما عامل زمان، باعث ایجاد و تقویت حس دلبستگی می گردد (قاضی زاده، ۱۳۹۰: ۵۸).
احساس به مکان را می توان از دو عامل انسانی و محیطی دانست. عوامل محیطی عبارت است از:
معنای ای که محیط در بردارد و این معنا حاصل ترکیب محیط، زیبایی آن، هویت آن، نشانه هایی که در بر دارد و غیره است.
فعالیتها و قابلیت محیط برای ارائه فرصتی برای انجام دادن فعالیت. این فعالیت ها ممکن است به صورت استفاده از امکانات باشد یا ارتباطات میان افراد و محیط یا با حضور فردی در محیط و غیره صورت گیرد.
موقعیت مکانی نیز از عوامل تاثیر گذار بر محیط است که می توان آن را در همجواریهای مکان، فاصله آن تا مبدا های فضایی دیگر، بافت کلی محیط و غیره دید.
عوامل انسانی نیز عبارت است از:
خود فرد که شامل شخصیت فردی او، تربیت و شرایط مالی اش و غیره است
پیش زمینه قومی، ملی، فرهنگی، جغرافیایی و غیره فرد
نقش اجتماعی فرد، چه در خانواده و چه شغل و غیره (رامیار، ۱۳۹۰: ۳۲-۳۱)

شاخصه های حس تعلق و وابستگی
۲-۳-۱۱-۲-۱ حس رضایت (Sense of Satisfaction)
در غالب نظریه ها، دلبستگی نه به صورت اجبار همیشه اما اغلب، زمانی رخ می دهد که رضایت از مکان حاصل شود؛ بنابراین به منظور درک دلبستگی ساکنان، میزان رضایت آنان از محیط مسکونی باید بررسی شود (Hashas, 2004: 38). مارکوس و سر کیسیان رضایت مسکونی را منوط به سازگاری، نگهداری، ظاهر بصری مطبوع، رضایت از مدیریت، حضور همسایگان همگن، درک ارزش اقتصادی و رضایت از سایر همسایگان می دانند (Marcus & Sarkissian,1986: 15). جدا نمودن مسیرهای دسترسی عمومی در مجموعه های مسکونی از قلمروهای خصوصی واحدهای مسکونی در میزان رضایت مندی ساکنین تاثیر زیاد دارد، زیرا نه تنها امنیت آنها را به خطر نمی اندازد انتقال صدا یا اشراف به داخل فضاهای مسکونی نیز کاهش می یابد. مطالعات انجام یافته در جامعه امریکا درباره تعداد ۳۷ مجموعه مسکونی شهری نشان می دهند که، هر قدر تعداد خانواده های مشابه در یک مجموعه بیشتر باشد، میزان رضایت مندی ساکنین افزایش می یافت، بیشترین مشابهت ها بر اساس روش زندگی، میزان تحصیلات، درآمد خانواده، و نحوه توجه به تربیت کودکان قرار می گرفت. چنانچه میزان یکدست بودن اجتماعی در یک مجموعه کاهش یابد، از طریق جدا نمودن واحدها از یکدیگر، و کنترل حریم و دید به داخل فضاها، هنوز می توان میزان رضایتمندی ساکنان را تامین نمود (پوردیهیمی، ۱۳۹۱: ۲۸۵).

حس مالکیت (Sense of Ownership)
دلبستگی به مکان را پیوند احساسی میان فرد با محیط فیزیکی می داند که راه معنایی که فرد در فرآیندهای تعامل با مکان با آن محیط الصاق می کند شکل می گیرد و در پی این پیوند احساسی با مکان، فرآیندهای شخصی آغاز می شوند و یک مکان را ” مال من” یا ” مال ما” می کنند. حس دلبستگی به مکان، افراد را به نگهداری از جنبه های کالبدی و اجتماعی ترغیب می کند که محیط همسایگی را شکل می دهد (Mesch & Manor 1998:509 ).
۲-۳-۱۱-۲-۳ مدت اقامت (Length of stay)
طول مدت اقامت یادآور مکان های ویژه ای هستند که فرصتی برای توسعه خود پنداری در شخص ایجاد می کنند (Ardoin, 2004:2). شلدون و وَر از طول مدت اقامت به عنوان سنجه ی اندازه گیری حس دلبستگی در فضای گردشگری ولز شمالی بهره بردند و دریافتند که در سکونت طولانی مدت افراد بیشتر تحت تاثیر ویژگی های اجتماعی و فرهنگی محیط می گردند. سابقه ی سکونت در محله عامل تقویت خاطرات جمعی است. ساکنان قدیمی، خاطرات سکونتگاه خود را به یاد آورده و نقل می کنند، اما تازه واردان از گذشته خاطره ای ندارند (Sheldon& Var, 1948: 45).
۲-۳-۱۱-۳ مشارکت (partnership)
یکی از مسائل مهم در برنامه ریزی شهری کشور، بحث مشارکت پایدار مردم در همه بخش های مختلف برنامه ریزی شهری است. اصولا اگر قرار باشد مشارکت را در یک رویکرد عمل گرایانه به عرصه برنامه ریزی شهری وارد کنیم، باید این مشارکت در محیط اجتماعی و اقتصادی و در همه رفتارها و فعالیت های روزانه افراد و ساکنان شهری تعیین و تبیین شود (معصومی، ۱۳۸۹: ۳۹). در حقیقت، پایداری حاصل اتکا مردم به جامعه و مشارکت در آن است. برای تحقق بهتر این راهبرد لازم است شهروندان از نظر دانش و مهارت برای مشارکت توانمندتر شوند. از این رو، آموزش شهروندان از موضوع های عمده مدیریت شهری است، که به دو صورت رسمی و غیر رسمی صورت می پذیرد. نتیجه پایداری اجتماعی، اختلاط اجتماعی به منظور کاهش یا حذف طبقه بندی های اجتماعی و مکانی است که از طریق بالا بردن تراکم جمعیت و انواع سکونتگاه ها و تصرف آنها صورت می گیرد. ایجاد استقلال نسبی برای اینکه افراد و جوامع بتوانند محیط خود را بر اساس نیازها و خواست های خود شکل بدهند نیز از نتایج پایداری اجتماعی است. این امر اگر به ایجاد حس تعلق و حس مکانی نینجامد، حداقل کمک می کند که تا حدودی خودکفایی با درجات مختلف در افراد ایجاد شود. در واقع، مشارکت مردمی نشان دهنده این است که می توان در هر سطحی تصمیماتی بر اساس ذهنیت پایدار اتخاذ کرد (ساسان پور، ۱۳۹۰: ۱۴۱). به طور سنتی دیدگاه های مشارکتی به عنوان واکنشی نسبت به کمبودهای شیوه توسعه از بالا به پایین به کار می رفت اما در دیدگاه جدید و امروزه مشارکت به طور گسترده به عنوان یک اصل موثر و اساسی توسعه تلقی می شود. مزایای رویکرد جدید این است که بر نقش جامعه محلی به عنوان تعیین کننده و اساسی برای نفوذ و به اشتراک گذاشتن مسئولیت فرایند توسعه که بتواند زندگی افراد را تحت تاثیر قرار بدهد تاکید دارد (Ayman, 2011: 9). به نظر کولین ماهیت مشارکت وابسته و مبتنی بر نظام قدرت است. مشارکت وقتی معنای واقعی و کامل خود را پیدا می کند که در سازوکارهای مرکزی حیات اجتماعی نفوذ کند و بر تنظیم کارکرد زندگی اجتماعی تاثیر بگذارد. بدون چنین عملکردی مشارکت نمی تواند بر نظام قدرت تاثیر گذار باشد و به نوعی قدرت تبدیل گردد. برای اینکه مشارکت به قدرت تبدیل شود، باید تثبیت و نهادینه شود. چگونگی رابطه میان دولت و مردم در قالب سازمان های غیر متمرکز و نهادهای مدنی که امکان صعود به قدرت را فراهم می کند، تعیین کننده وجود یا عدم وجود مشارکت واقعی خواهد بود (غفاری،۱۳۹۲: ۳۵). پارسونز جامعه پذیری را مجموعه ای از فرآیندهایی می داند که به مدد آنها ” اجتماعی شدن” فرد تحقق می پذیرد و از طریق آن فرهنگ انتقال می یابد. وی معتقد است که جامعه پذیری یکی از عوامل مهم انگیزش رفتارهای اجتماعی است که در برخورد فرد با کارگزاران جامعه پذیری از جمله: خانواده، دوستان، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی و… شکل می گیرد. بنابراین اگر مشارکت فرد در این نهادها تضعیف شود، شخصیت او دچار آسیب خواهد شد.کورت لورین نیز در نظریه” میدان اجتماعی” رفتار انسان را تابع دو دسته عوامل شخصی و محیطی می داند. او در نتیجه یک رشته آزمایشهای پژوهشی در باب مشارکت می نویسد: هرگاه مردم در کارگردانی کارها مشارکت داده شوند؛ میزان مقاومت و ایستادگی آنان در برابر دگرگونی و نوسازی و نوآفرینی کاهش می یابد و هویت آنها را با هدفهای آن ژرفا می بخشد و خودباوری و اعتماد به نفس را تقویت می کند و انعطاف پذیری را افزایش می دهد (ستوده، ۱۳۸۷: ۸۰). مشارکت موثر مستلزم وجود انگیزه های شخصی است؛ به عبارتی مشارکت، قبل از اینکه نمود عینی پیدا کند، پدیده ای ذهنی است که باید آن را در افکار، عقاید و رفتار و خلاصه در فرهنگ مردم جست و جو کرد. برای درون سازی فرهنگ مشارکت باید بسیاری از قالب های پیش ساخته ذهنی را دگرگون ساخت و این امر بدون کار فرهنگی میسر نمی شود. نظریه پردازان کارکردی، برداشتی ابزاری از مشارکت دارند. مشارکت را نوعی ایده تزریقی می دانند که می توان در پروژه های توسعه محلی آن را به کار گرفت تا بر محصول و برآیند پروژه تاثیر بگذارد. توکویل، به تاثیر متقابل مشارکت های عمومی و سرمایه اجتماعی تاکید کرده است. به نظر وی، مخالفت با مشارکت مدنی یا شهری به دنبال منفعت های خصوصی شکل می گیرد و فرو رفتن فرد در بازارهای مالی و اقتصادی و منفعت های شخصی باعث جدایی فرد از برخی جنبه های زندگی اجتماعی می شود. متقابلا شرکت در مشارکت های عمومی، فرد را از انزوای اجتماعی خارج ساخته، به سوی منافع همگانی می کشاند و این امر موجب ارتقای سرمایه اجتماعی می شود (غفاری،۱۳۹۲: ۳۸).
شکل شماره ۲-۵: رابطه مشارکت با پدیده های اجتماعی

- سنجش مدیریت زنجیره تامین داخلی ، مدیریت زنجیره تامین مرتبط، پذیرش فرآیندها مرتبط با مدیریت زنجیره تامین و اجرای مدیریت زنجیره تامین در شرکت گاز استان گیلان.
- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین داخلی، بر مدیریت زنجیره تامین مرتبط در شرکت گاز استان گیلان.
- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین داخلی بر پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان.
- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین مرتبط بر پذیرش فرآیندهای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان.
- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین داخلی بر اجرای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان.
- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین مرتبط بر اجرای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان.
- سنجش اثر پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تامین بر اجرای مدیریت زنجیره شرکت گاز استان گیلان.

۱-۶) فرضیه های تحقیق

- مدیریت زنجیره تامین داخلی بر مدیریت زنجیره تامین مرتبط در شرکت گازاستان گیلان موثراست.
- مدیریت زنجیره تامین داخلی بر پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تا مین در شرکت گاز استان گیلان موثراست.
- مدیریت زنجیره تامین مرتبط بر پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان موثراست.
- مدیریت زنجیره تامین داخلی بر اجرای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان موثر است.
- مدیریت زنجیره تامین مرتبط بر اجرای مدیریت زنجیره تامین در شرکت گاز استان گیلان موثر است.
- پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تامین بر اجرای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان موثر است.

۱-۷) تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق

تعریف یک مفهوم به وسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات می گیرد و با بیانی علمی ارائه می شود. بدیهی است در هنگام تعریف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در تعاریف عملی محقق به مشخص ساختن و تعریف نمودن آن متغیر و تعیین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه گیری و سنجش آن لازم است می پردازد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۷-۱) تعاریف مفهومی متغیرهای تحقیق

مدیریت زنجیره تامین: مدیریت زنجیره تامین عبارتست از فرایند یکپارچه سازی فعالیتهای زنجیره تامین و نیز جریانهای اطلاعاتی مرتبط با آن از طریق بهبود و هماهنگ سازی فعالیت ها در زنجیره تامین تولید و عرضه محصول. (Laudon & Laudon, 2002).
مدیریت زنجیره تامین داخلی: شامل همه پردازشهای استفاده شده به وسیله یک سازمان در تبدیل داده های حمل شده به سازمان به وسیله تامین کنندگان به خروجی هاست، از زمانی که مواد وارد سازمان می شود تا زمانی که محصول نهایی برای توزیع به خارج سازمان حرکت می کند؛ فعالیتها اینجا شامل حمل مواد، مدیریت موجودی، ساخت وکنترل کیفیت است.
مدیریت زنجیره تامین مرتبط: زنجیره ای است که همه فعالیتهای مرتبط با جریان کالا وتبدیل مواد، ازمرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرف کننده را شامل می شود.
پذیرش فرآیندهای مدیریت زنجیره تامین: گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات باعث می‌شود تا فرایندها موثرتر و کاراتر گشته و مدیریت آنها آسان‌تر گردد . در بحث زنجیره تامین -همانگونه که گفته شد- اهمیت موضوع هماهنگی در فعالیتها بسیار حائز اهمیت است.
اجرا مدیریت زنجیره تامین: اجرای مدیریت زنجیره تامین زمانی می تواند در سازمان ها مفید واقع شود و می تواند که به اهداف خود برسد که بتواند در تعامل با اهداف و اجزای سازمان به خوبی خود را نشان دهد(Harrison,Francis.2005).

۱-۷-۲) تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق

مدیریت زنجیره تامین داخلی: در این تحقیق؛ مدیریت زنجیره تامین داخلی، بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت که شامل ۱۳ سوال (۱ تا ۱۳ ) سنجیده شده است. از جمله شاخص هایی که برای سنجش مدیریت زنجیره تامین داخلی، به کار گرفته شده عبارت است از : سودمندی کارکنان، سودمندی منابع مالی، حمایت مدیریت ارشد، مشخص بودن اهداف داخلی، استفاده از فناوری اطلاعات، قابلیت پردازش اطلاعات، تبادل اطلاعات با سایر اعضا، آموزش لازم، افراد متشکل از زمینه های متفاوت، کسب تخصص لازم، ارتباط با سایر اعضا، اجرای متقابل وظایف، فرایند ارزیابی داخل شرکت (Kotzab et al.,2006).
مدیریت زنجیره تامین مرتبط: در این تحقیق؛ مدیریت زنجیره تامین مرتبط، بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت که شامل ۱۴ سوال (۱۴ تا ۲۷ ) سنجیده شده است. از جمله شاخص هایی که برای سنجش مدیریت زنجیره تامین مرتبط، به کار گرفته شده عبارت است از : فرایند ارزیابی سایر اعضا، وجود توافق همکاری در اهداف، وجود گروه پروژه زنجیره تامین، اثرگذار بودن تصمیمات بر سایر اعضا، تمایل به اعتماد سازی، ارتباط بلند مدت با سایر شرکتها، توزیع قدرت یکسان، توزیع سود و زیان بین شرکت و اعضا، وابستگی متقابل بین شرکت و اعضا، مبادله منابع اطلاعاتی با سایر، مبادله اطلاعات دریافتی، مبادله ارائه خدمات با کیفیت، فرهنگ همکاری با سایر اعضا، تصمیم گیری مدیران ارشد (Cigolini et al.,2004).
پذیرش فرایند مدیریت زنجیره تامین: در این تحقیق؛ پذیرش فرایند مدیریت زنجیره تامین، بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت که شامل ۸ سوال (۲۸ تا ۳۵ ) سنجیده شده است. از جمله شاخص هایی که برای سنجش پذیرش فرایند مدیریت زنجیره تامین، به کار گرفته شده عبارت است از : مطابقت سفارشات دریافتی، پیش بینی نیازهای آتی مصرف کنندگان، تنظیم ظرفیت ارائه خدمات، اطلاع رسانی به مصرف کنندگان، کمک از تامین کنندگان، توانایی جبران ضرر خدمات، راهگشایی در بهینه سازی اطلاعات، همکاری چند جانبه با تامین کنندگان (Lambert et al.,1998).
اجرا مدیریت زنجیره تامین: در این تحقیق؛ اجرا مدیریت زنجیره تامین، بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت که شامل ۳ سوال (۳۶ تا ۳۸ ) سنجیده شده است. از جمله شاخص هایی که برای سنجش اجرا مدیریت زنجیره تامین، به کار گرفته شده عبارت است از : منابع مشترک با تامین کنندگان، منابع مشترک با مصرف کنندگان، منابع مشترک در داخل شرکت (Mentzre et al.,2001).

۱-۸) قلمرو پژوهش

از ابتدا باید بدانیم که در چه گستره ای پژوهش خواهیم نمود و این امر را به روشنی در پژوهش خود مطرح سازیم تا دیگران به درستی متوجه شوند که قلمرو پژوهش کجاست.

۱-۸-۱) قلمرو موضوعی پژوهش

قلمرو موضوعی پژوهش حاضر از لحاظ موضوعی به بررسی بهبود اجرای مدیریت زنجیره تامین می پردازد که در حوزه مدیریت استراتژیک قرار دارد.

۱-۸-۲) قلمرو مکانی پژوهش

این پژوهش به بررسی موضوع در شرکت گاز استان گیلان می‌پردازد.

۱-۸-۳) قلمرو زمانی پژوهش

محدوده زمانی انجام پژوهش با برآوردهای انجام گرفته و اطلاعات این تحقیق در شش ماه اول (بهار و تابستان) ۹۴ جمع آوری شده است.

فصل دوم

مطالعات نظری و پیشینه تحقیق

۲-۱) مقدمه

در دنیای رقابتی عصر حاضر، سازمان‌ها برای رشد و پایداری خود باید به شدت تلاش نموده و از استراتژی مناسب جهت پیشرفت و حفظ بقای خود بهره گیری نمایند. محیط پیرامون سازمان‌ها به سرعت در حال تغییر است که از جمله این تغییرات تنوع تقاضا و نیازهای مشتریان است. باید محصولات متنوع را با توجه به درخواست مشترى، در دسترس وى قرار داد. خواست مشترى بر کیفیت بالا و خدمت رسانى سریع، موجب افزایش فشارهایى شده است که قبلا وجود نداشته است، در نتیجه شرکت‌ها بیش از این نمى‌توانند به تنهایى از عهده تمامى کارها برآیند. بنگاه های اقتصادی و تولیدی علاوه بر پرداختن به سازمان و منافع داخلی، خود را به مدیریت و نظارت بر منافع و ارکان مرتبط خارج از سازمان نیز نیازمند یافته اند. علت این امر در واقع دست یابی به مزیت یا مزایای رقابتی با هدف کسب سهم بیشتری از بازار است. بنابراین امروزه نگاه به کسب و کار، بر پایه کسب و کار شبکه ای استوار است. با چنین نگرشی، رویکردهای زنجیره تأمین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. یک زنجیره تأمین شامل دو یا چند سازمان است که از نظر قانونی از هم جدا بوده و توسط جریان های مواد، مالی و اطلاعات به هم مرتبط هستند. مدیریت زنجیره تأمین فرآیندی است که بر یکپارچه سازی فعالیت های زنجیره تأمین و جریان های اطلاعاتی مرتبط با آنها از طریق بهبود روابط در زنجیره، برای دست یابی به مزیت رقابتی قابل اتکا و مداوم، تأکید دارد. مدیریت زنجیره تامین یکی از مسائل مهم و بسیار گسترده است، که تمام فعالیت های داخل و خارج یک شرکت را پوشش می دهد، و شامل خرید، حمل و نقل و لجستیک می باشد. درحالت کلی تر شامل مواد اولیه، اطلاعات و مسائل مالی هم می باشد. امروزه در فضای رقابتی شدید، کلید مزیت رقابتی پایدار، فعالیت در قالب زنجیره تأمین و ارائه خدمات با کیفیت بالا است. روابط بین کیفیت خدمات با عملکرد کسب وکار، کاهش هزینه ها و رضایت مشتری درتحقیقات مختلف تأیید شده است. در بازار جهانی امروز، موفقیت یک شرکت بستگی زیادی به توانایی هماهنگی آن در شبکه پیچیده ای از ارتباطات تجاری در میان اعضای زنجیره تأمین خواهد داشت. در این فضای رقابتی شدید، کلید مزیت رقابتی پایدار در ارائه خدمات با کیفیت بالا است که در نهایت به رضایت نهایی مشتری منجر خواهد شد. روابط بین کیفیت خدمات با عملکرد کسب و کار، کاهش هزینه ها، رضایت مشتری و سودآوری برای محققان اثبات شده است. با توجه بـه محـیط رقـابتی امـروز مـدیریت زنجیـره تـامین بـه عنـوان یـک عامـل اســتراتژیک در موفقیـت سازمان ها شناخته شده است و می توانـد اثـرات مثبـت و محسوسی بر فعالیت های سازمان داشته باشـد. هر تحقیق علمی که انجام می گیرد بر پایه ها، ارکان و نتایج مطالعات و تحقیقات پیشین استوار است که هر پژوهشگر باید سعی نماید مرتبط ترین دستاوردهای تحقیقات پژوهشگران قبلی را شناسایی نموده تا دریابد که دیگران تا چه درجه ای تحقیق مورد نظر را بررسی کرده اند و به آن نزدیک شده اند. به عبارت دیگر چه ابعادی از مسئله تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. مطالب این فصل شامل دو بخش است؛ که در بخش اول شامل مطالعات نظری است که در خصوص مدیریت زنجیره تامین بحث شده و تعاریف و اهداف مرتبط با آن ارائه شده است. بخش دوم پیشینه تحقیق است که به جمع بندی پژوهش ها و مطالعات گذشته در این خصوص پرداخته شده است.

۲-۲) مدیریت زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین به دنبال یکپارچه سازی واحدهای سازمانی در طول زنجیره ی تامین و هماهنگ سازی جریان مواد، اطلاعات و جریان های مالی به منظور بر آوردن تقاضای مشتری و با هدف بهبود رقابت پذیری یک زنجیره ی تامین است. در زنجیره ی تامین، کلیه فعالیت های مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد، از مرحله ی تهیه ماده اولیه تا مرحله ی تحویل کالای نهایی به مصرف کننده را شامل می شود(Baltacioglu et al., 2007). مدیریت زنجیره تامین نیز عبارت است از فرایند یکپارچه سازی فعالیت های زنجیره ی تامین و نیز جریانهای اطلاعاتی مرتبط با آن، که از طر یق بهبود و هماهنگ سازی فعالیتها، در تولید و عرضه ی محصول حاصل می شود(Christopher, 2004). زنجیره تأمین بعنوان یک سیستم ترکیبی که شامل ۴ فرایند یعنی؛ برنامه، منبع، ساخت و ارائه می باشد تعریف شده است که قسمت های مختلف را از جمله فراهم کنندگان مواد، تسهیلات تولیدی، خدمات توزیعی و مشتریان را از طریق فرستادن مواد جاری و دریافت اطلاعات جاری به هم متصل می کند. اثر بخشی مدیریت زنجیره تأمین یک سازمان زمانی اثبات می شود که یک مکانیسم بسیار اثربخشی را برای فراهم کردن سریع و قابل اعتماد کالا ها و خدمات با سطح بالایی از کیفیت و با حداقل هزینه ارائه دهد. این یک پایه اساسی برای سازمانها در جهت توسعه یک مزیت رقابتی پایدار و باقی ماندن در رأس این مزیت و ایفا کردن یک نقش اساسی در این راستا می باشد. برای دستیابی به یک زنجیره تأمین اثر بخش، ارزیابی عملکرد کلی زنجیره تأمین بی نهایت مهم هست. این ابزارها از ترکیبی از منابع و اجزای تشکیل دهنده زنجیره تأمین استفاده می برد و روشی بسیار کارا را برای فراهم کردن محصولات و خدمات با اثربخشی در هزینه و رقابت پذیری می باشد. بنابراین کارایی کل زنجیره تأمین بعنوان کارایی که عملکردهای چندگانه مرتبط با اعضای زنجیره تأمین را اندازه می گیرد و یکپارچگی و هماهنگی عملکرد اعضا را لحاظ می نماید تعریف شده است(Chopra & Meindl, 2011). همچنین مدیریت کارایی کل زنجیره تأمین بسیار مشکل بوده و یک وظیفه چالش برانگیز است. روس^[۲]، همچنین خاطر نشان کرد که حتی در درون عملیات های گسترده از قبیل جنرال موتورز که دارای زنجیره تأمین گسترده ای بوده اند سیستم های سنجش عملکرد کل زنجیره تأمین بوجود نیامده است(Srvulaki & Davis, 2010).

۲-۲-۱) تاریخچه مدیریت زنجیره تامین

مــدیریت زنجیــره تــامین بــه صــورت امــروزی از پــژوهش هــایی حاصــل شــد کــه در اواخــر دهــه ١٩۵٠ میلادی درباره انتقال موجودی انبارهـا بـه شـرکت و بـه خارج از آن انجام شده است. برنامـه ریـزی مـواد اولیـه مورد نیاز کـه در دهـه ١٩٧٠ مـیلادی بـه اجـرا درآمـد، شروع واقعی عملیات زنجیـره تـامین بـه شـمار مـی آیـد (زوکرمن، ٢٠٠٠). فــارازل زنجیــره تــامین را از جدیدترین و مهمترین موضوعات می داند که سازمان ها با بهره گرفتن از آن در پی ایجاد ارزش برای سهامداران و ذی نفعان خود هستند. همچنین مدیریت زنجیره تـامین یک مبحث میان رشته ای است که از رشته هایی ماننـد بازاریابی، مدیریت عملیات، خرید و پشتیبانی تشـکیل می شود ( فارازل،٢٠٠٢)^[۳]. زنجیره تامین در مقیـاس گسـترده خـود بـه معنـای زنجیره تامین بین سازمانی بوده در حالیکـه در مقیـاس کوچکتر به معنای زنجیره تامین درون سازمانی اسـت. در زنجیره تـامین درون سـازمانی روابـط و همـاهنگی میـان بخـش هـای وظیفـه ای مختلـف سـازمانی ماننـد بازاریابی، تولید، خرید، پشتیبانی ضـروری اسـت ( اسـتدلر و کیلگـر، ٢٠٠۵ )^[۴]. یـک زنجیـره تـامین شـامل تمامی مراحلی است که به طور مستقیم یـا غیـر مسـتقیم در بــرآورده ســاختن خواســت مشــتری دخیــل هســتند. زنجیره تامین نه تنها شامل سازندگان و تـامین کننـدگان می شود، بلکـه بخـشهـای حمـل و نقـل، انبارهـا،خرده فروش ها و حتی خود مشتریان را در برمی گیرد (چـوپرا و ماندیل، ٢٠٠٧)^[۵]. شفیعی و همکارانش ( ١٣٨٨ ) نیاز به فعالیت های بهبود، افزایش سطح برون سپاری، افزایش هزینه حمل و نقل، فشارهای رقابتی، اهمیـت تجـارت جهانی، پیچیـدگی زنجیـره تـامین و نیـاز بـه مـدیریت موجودی ها را از عوامل سوق دهنده سازمان ها به سوی مدیریت زنجیره تامین می دانند ( شفیعی و همکـارانش، ۱۳۸۸).

۲-۲-۲) سیر تکاملی زنجیره تأمین

در دو دهه ۶٠ و ٧٠ میلادی، سازمانها برای افزایش توان رقابتی خود تلاش می کردند تا با استانداردسـازی و بهبـود فرایندهای داخلی خود محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. در آن زمان تفکـر غالـب ایـن بـود کـه مهندسی و طراحی قوی و نیز عملیات تولید منسجم و هماهنگ پیش نیاز دستیابی به خواسته های بازار و درنتیجـه کسب سهم بازار بیشتری است. به همین دلیل سازمانها تمام تلاش خود را بر افزایش کارایی معطوف می کردند. در دهه ٨٠ میلادی با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان، سازمانها به طور فزاینده ای بـه افـزایش انعطـاف پذیرش در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید برای ارضای نیازهای مشتریان علاقـه منـد شـدند. در دهـه ٩٠ میلادی، به همراه بهبود در فرایندهای تولید و به کارگیری الگوهای مهندسی مجـدد، مـدیران بسـیاری از صـنایع دریافتند که برای ادامه حضور در بازار تنها بهبود فرایندهای داخلی و انعطاف پـذیری در توانـایی هـای شـرکت کافی نیست بلکه تامین کنندگان قطعات و مواد نیز باید موادی با بهترین کیفیت و کمتـرین هزینـه تولیـد کننـد و توزیع کنندگان محصولات نیز باید ارتباط نزدیکی با سیاست های توسعه بازار تولیدکننده داشـته باشـند؛ بـا چنـین نگرشی، رویکردهای زنجیره تامین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. از طـرف دیگـر بـا توسـعه سـریع فنـاوری اطلاعات در سال های اخیر و کاربرد وسیع آن در مدیریت زنجیره تـامین، بسـیاری از فعالیتهـای اساسـی مـدیریت زنجیره با روش های جدید درحال انجام است(Stewart, 2008). زنجیره تامین در سه دهه گذشته با توجه به تاریخ سازمانی آن که به سه دوره تقسیم می شود: در اولین دوره تمرکز براین نکته بود که چگونه می توان عملیات را در کل زنجیره تامین کارا تر نمود. در دومین دوره توجه از کارایی به اثربخشی تغییر کرد تا شروع به سهیم کردن ایده ها و تجربیات تامین کنند گان و دیگر همکارانشان در مدیریت زنجیره تامین کنند. در دوره سوم بعضی شرکت ها در حال برسی چگونگی گسترش زنجیره تامین در میان صنایع هستند تا به صورتی کارا و اثر بخش در درون صنایع فعالیت کنند(Wang, Lai & Shi, 2010).

• • دوران تولید برای انبار^[۶]: در سالهای بین ١٩۶٠ تا ١٩٧۵ سازمانها، عملیات تولیدی خود را برای افزایش توان رقابتی بر استاندارد سازی و بهبود فرآیندهای داخلی خود معطوف کردند تا بتوانند محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. از این رو تلاش خود را بر افزایش کارایی و تولید بیشتر برای توزیع فیزیکی کالای نهائی معطوف کردند.

• • دوران جذب مشتری^[۷]: در سالهای بین ١٩٧۵ تا ١٩٩٠ با ظهور سیستمهای MIS توجه سازمانها از مدیریت مالی به سمت مدیریت مواد و محصولات تغییر پیدا کرد و با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان ، سازمانها توجه خود را به افزایش انعطاف پذیری در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید معطوف کردند.

• • دوران مدیریت زنجیره تأمین^[۸]: از سال ١٩٨٠ تا بحال مدیران سازمانها با بکارگیری الگوهای مهندسی مجدد و اصلاح فرآیندهای تولید دریافتند که برای بقاء و حضور در بازارهای جهانی میبایست توجه خود را بر مدیریت روابط مشتری (CRM)، اطلاعات و تأمین مواد معطوف و فرآیندها را تحت کنترل درآورده و بهبود مستمر را پدید آورند (Yu Hua, Ke & Jian, 2010).

شکل ۲-۱ : سیر تکامل مدیریت زنجیره تامین (Yu Hua, Z., ke, W., & Jian, Z. 2010)

امام حسین «علیه السّلام» برای حفظ دین و احیای امربه‌معروف و نهی از منکر در روز عاشورا مرارت‌ها و رنج‌های فراوانی متحمل شدند؛ و فرمود: الموت اولی من رکوب العار؛ مرگ از متحول‌شدن یک ننگ بالاتر است. ایشان با این شعار خواستند بگویند: من فقط عزت می‌خواهم. درصورتی‌که می‌توانستند برای نجات از این شرایط با یزید کنار بیاید.^[۲۱۶]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بنابراین فقیه باید آن‌گونه که قرآن می‌گوید: وَ لِلّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ^[۲۱۷]؛ عزت و شرافت خود را حفظ کند؛ چراکه او به‌عنوان منادی و مروج دین، راهنما و الگوی جوانان است. حال اگر جوانان متوجه شوند کسی که تابه‌حال به او اقتدا می‌کردند خود زیردست و خودفروختۀ مالکان و اربابان زر است و برای رسیدن به اهداف آنان تلاش می‌کند، دیدشان نسبت به فقها تغییر کرده و از دین روی‌گردان می‌شوند.^[۲۱۸]
امیر مؤمنان «علیه السّلام» می‌فرماید: لَا دِینَ لِمَنْ لَا مُرُوءَهَ لَهُ؛^[۲۱۹] آنکه مردانگی ندارد دین ندارد.
آیت‌الله مجتهدی به طلاب علوم دینی توصیه می‌کند که برای پول وعظ و سخنرانی نکنید. مناعت طبع داشته باشید. آن‌ها که منبر پند و سخنرانی‌شان برای پول باشد این‌ها یک‌مشت آخوند گرند نه عالم دینی همین‌ها جامعه را به فساد می‌کشند و سبب بی‌دینی بسیاری از جوانان می‌شوند. ایشان می‌فرمایند: عالمی بود که بعد از اتمام منبرش پول را گرفته و زیر پتو می‌گذاشت. اطرافیانش می‌گفتند چرا پول‌ها را نمیشمارید. جواب میداد ترس دارم از اینکه اگر مقدارش بیشتر باشد مرتبه بعد منبر را چربتر کنم و اگر کمتر باشد دعوت بعدی را رد کنم. ازاین‌روی برای آنکه کارم خدایی باشد پول را در جیب گذاشته، آن را نمی‌شمرم. خوب است طلاب از این عالم بزرگوار درس بگیرند و مناعت طبع را پیشه خود سازند
یکی از علمای بزرگ نجف می‌گوید: روزی به دکان سبزی فروشی رفتم و آقای قاضی را دیدم که مشغول جدا کردن کاهوی پوسیده و برگ‌های خشن و بزرگ است آن‌ها را حساب کرد و از مغازه بیرون رفتند من به دنبال ایشان رفتم سؤال کردم آقا علت اینکه آن کاهو‌ها را خریدید چه بود؟ فرمودند: این آقا فردی فقیر است و من گاه‌گاهی با او مساعدت میکنم و نمیخواهم چیزی بدون عوض به او داده باشم تا هم عزت و آبرویی نرود و هم او ناخواسته عادت به مجانی گرفتن نکند و در کسب‌وکارشان ضعیف نشود. از طرفی برای ما فرق نمیکند کاهوی لطیف بخریم یا این کاهویی که به علت عدم خریدار آخر ساعت بیرون ریخته میشود؛ و مغازه‌دار ضرر میکند. این‌چنین فقیه وارستهای با این برخورد اخلاقی دین اسلام را آن‌گونه که شایسته بود به آن مغازه‌دار نشان داد و باعث استواری او درراه دین شد.

۴-۱-۱-۷- زهد و ساده زیستی

زندگی ساده و به‌دوراز تجملات دنیایی یکی از ویژگی‌های بارز مکتب‌های آسمانی به‌ خصوص اسلام است. اگر تاریخ را ورق بزنیم متوجه خواهیم شد سیره و روش معصومین در ساده زیستی صفحات تاریخ را به خود اختصاص داده است. حضرت علی «علیه سّلام» همۀ درآمدش را درراه خدا انفاق مى‌کرد و خود و عائله‌اش به یک زندگى ساده قناعت مى‌کردند.^[۲۲۰]
اما منظور از زهد به این معنا نیست که فرد خود را در مضیقه قرار دهد و از هیچ‌یک از امکانات دنیوی استفاده نکند: بلکه زهد همان دل نبستن به دنیاست. هستند کسانی که با داشتن امکانات مکفی در زندگی اما ساده زیستی را پیشۀ خود کردند. آیه اللّه احمدى میانجی تقوی را نفى‌گرائى و گوشه‌گیرى نمى‌دانستند؛ بلکه تقوى را در مفهوم مثبت آن زندگی میان مردم و اجتماع و خدمت به مردم و اسلام، عینیت مى‌بخشیدند.^[۲۲۱]
بنابراین در این حصر اقتصادی که خود ریشۀ بسیاری از انحرافات دینی است فقها به‌عنوان الگوی عملی و عینی باید سطح زندگی‌شان به‌گونه‌ای باشد که جوانان با دیدن آنان جذب دین شوند، نه آنکه روی منبر مردم را پند و تذکر دهند اما فردا خود برخلاف گفته‌هایش عمل کنند به فرض به مردم بگوید قناعت کنید اما خودش سوار بهترین ماشین می‌شود، در بهترین خانه سکونت دارد و شیک‌ترین لباس‌ها را می‌پوشد. مردم باوجوداین روحانیون نسبت به دین اسلام شک می‌کنند و می‌پندارند که اگر دین اسلام صلاحیت پیروی داشت عاملان دین خودشان از آن تبعیت می‌کردند.
امام خمینی «ره» به فقهای دین می‌گوید:
«شما که مدعی پیروی از امام علی «علیه السّلام» هستید لاأقل کمی زندگی‌اش را مطالعه کنید و بنگرید آیا بین زندگی خود و آن حضرت شباهتی هست؟ آیا از زهد و تقوی و بی‌آلایشی زندگی او چیزی را به کار می‌بندید؟^[۲۲۲] مسئولیت شما نسبت به عامۀ مردم خیلی سنگین‌تر است. آنچه برای مردم مباح است چه‌بسا برای شما جایز نباشد. آنان ارتکاب بسیاری از امور را از شما متوقع نیستند چه برسد به اعمال پست و نامشروع. اگر خدای‌ناکرده این‌چنین کارهایی از شما سر بزند مردم را نسبت به جامعۀ روحانیت بدبین می‌کند.»
«از اهم مسائلی که به شما روحانیون و مسئولین مربوط است و نیاز به تذکر دارد نحوۀ زندگی شماست همان چیزی است که مردم از ما توقع دارند و به دنبال ما آمده‌اند اگر خدای ناخواسته خانه‌هایمان بشود فلان عمارت، ماشینمان بشود فلان مدل، در پی آن، از بین رفتن جایگاه روحانیت در دل‌ها همان، از بین رفتن جایگاه اسلام هم همان…از زندگی شیخ انصاری شنیدید که چگونه وضعی داشت اگر آن وضع نبود چگونه می‌توانست آن شاگردان بزرگ را تربیت کند و آن کتاب‌های ارزنده را تحویل جامعه دهد».^[۲۲۳]
ایشان در جای دیگری می‌فرمایند: «صاحب جواهر کاخ‌نشین نبوده بلکه او در خانه‌ای محقر می‌زیسته که در یک اتاقش دالانی باز بوده که از آن نسیم داغ می‌وزیده است؛ و ایشان مشغول نوشتن جواهر بوده. از انسانی که علاقه به شکم، شهوات، مال و امثال این‌ها باشد این کارها برنمی‌آید…
من اکثر موفقیت‌های فقها و نفوذ آنان در جامعۀ اسلامی را در ارزش عملی و زهد آنان می‌دانم امروز هم این ارزش باید بیش‌ازپیش اهمیت داده شود هیچ‌چیز به زشتی دنیاگرایی روحانیت نیست و هیچ وسیله‌ای هم نمی‌تواند بدتر از دنیاگرایی روحانیت را آلوده کند».^[۲۲۴]
شاید بتوان گفت یکی از علتهایی که سبب شد بسیاری از علما و مراجع نجف به آن مرتبه از علم و معرفت برسند، همان زهد و سادهزیستی آنان بود. آمده است که؛ یکی از محققین طی تحقیقی که در سال ۱۹۵۷ میلادى پیرامون حوزه علمیه نجف انجام داده است دربارۀ آن مى‌گوید: درس خواندن در نجف همپاى قناعت و زهد است و طلبه با رفاه پیوندى ندارد. باوجوداین، همۀ کسانى را که دیدم، سخاوتمند بودند. هر کس به‌قصد اقامت به نجف مى‌رود، به دنبال اهداف مادى نیست. تنها مقصود از تعلّم و درس خواندن، صلاح دینى، تقوا و خدمت در جهت اهداف الهى است؛ نه چیز دیگر. لذا طلاب نجف، میان علم و تقوا جمع کرده‌اند تحمل این‌گونه مشکلات بود که توانستند سرآمد علم و تقوا شوند و نسلی را بپرورانند که امروز آثار و کردارشان خط جوانان راه‌گم‌کرده ایست که از دین فاصله گرفته‌اند.
محمدتقی جعفری بارها دراثنای خاطرات خود مى‌فرمودند: تحمل درجۀ حرارت بالاى پنجاه درجۀ تابستان نجف و تحمل گرسنگى براى ما در آنجا به هدف تحصیل علم و کسب معرفت از مشایخ بزرگ یک امر عادى و پیش‌پا افتاده بود.
آرى رسیدن به فقاهت و اجتهاد در دین همراه باتحمل همۀ این سختی‌هاست.^[۲۲۵]
چه زیبا سروده شاعر:
ماییم مست و سرگردان فارغ ز کار دیگران عالم اگر برهم رود عشق تو را بادا بقا
کو بام غیر بام تو کو نام غیر نام تو کو جام غیر جام تو ای ساقی شیرین‌ادا^[۲۲۶]

۴-۱-۸- حسن خلق

حسن خلق یکی از بارزترین و زیباترین صفات اخلاقی است که به‌ مانند اکسیری توانسته است دنیای انسانها را دگرگون کند.
بیتردید میتوان گفت یکی از اموری که سبب شد پیامبر در طول رسالت خود جامعهای را بنا کند که مردم و جوانانش با دین و فضیلتها و ارزش‌های دینی و انسانی پرورش یابند، وجود همان خلق نیکو بود قرآن در این زمینه میگوید: فَبِمَا رَحْمَهٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظّاً غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ.^[۲۲۷] ازاینرو نیاز است فقیه خود را به حسن خلق آراسته نماید تا در فرایند رسالت خود که هدایت نسل جوان به‌سوی دین حنیف است موفق گردد. وگرنه سبب پراکندگی آن جوانان از گرد دین خواهد شد
آیتالله کوهستانی نمونه بارز خوشخلقی، ایشان آن‌چنان به شاگردان جوان خود عشق میورزید که هنگام بازگشت آنان به وطنشان در فراغشان اشک میریخت.^[۲۲۸] این‌گونه اخلاقی بود که سبب شد این جوانان با تمام وجود و خالصانه در کلاس درس او حضور یابند و همچون ریشه های یک درخت از این منبع سرشار علم، تقوی و معنویت تغذیه کنند و خود صاحب تألیفاتی شوند که امروز طلاب و دانشجویان جوان از آن تألیفات به‌عنوان متون اصلی خود فیض میبرند. یا می‌ توان آیت‌الله اشتهاردی را نام برد که جلوه‌ای از مظاهر حسن خلق بود؛ آنگونه که با گفتاری مؤدبانه و جاذبه‌دار و رفتاری شایسته و چهره‌ای همیشه گشاده و بانشاط جوانان را جذب دین می‌نمود و مانع از دل‌زدگی آنان از اسلام می‌گردید.

۴-۱-۱-۹-عفو و گذشت

ازجمله خصلتهای پسندیده که اسلام به آن سفارش کرده عفو و بخشش و تحمل بزرگواری است. شایسته است انسان در مقابل آزار و اذیتهای دیگران دریادل باشد و از دریچۀ گذشت و بزرگواری به این‌گونه مسائل بنگرد. رسول خدا «ص» میفرماید: عَلَیْکُمْ‏ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا یَزِیدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا یُعِزَّکُمُ اللَّهُ؛^[۲۲۹] گذشت را پیشه سازید؛ چراکه عفو بر انسان جز عزت نمیافزاید. پس عفو کنید تا خدای سربلندتان گرداند.
حضرت یوسف «علیهالسّلام» با آن ‌همه آزاری که از برادران خود دید آن ‌همه درد و رنج را فراموش کرده و آن‌ها را بخشید. فقیه هم واجب است به ‌مانند حضرت یوسف «علیهالسّلام» خود را متصف به این اخلاق زیبا نماید تا با آن گذشت و بزرگواری خود جوانان را به سمت خود بکشاند و مانع از دینگریزی آنان شود.
میتوان به آخوند خراسانی اشاره کرد که با آن روحیه عفو و گذشت و بزرگواری مانع از دینگریزی جوانان شدند. ایشان در مقابل بدگویان خود همیشه گذشت داشتند به‌گونه‌ای که آمده است روزی یکی از همان بدخواهان و بدگویان برای پرداخت طلب خود مجبور به فروش خانه خود شد خریدار هم شرط گذاشت که سند باید توسط آخوند امضا شود آن فرد هم به‌اجبار پیش آخوند میرود اما برخلاف تصور آن بزرگوار سه کیسه پول به او میدهد تا زن و فرزندش آواره نشوند مرد با دیدن این رفتار، مرید^[۲۳۰] آخوند میشود. آری آخوند خراسانی با بزرگواری و روحیه گذشت هیچ‌گاه به خود اجازه توهین و بدرفتاری با هیچ‌کسی را ندادند این روحیه سبب شد جوانان بسیاری مرید و شاگردش شوند و حتی در انقلاب مشروطه پابه‌پای روحانیت و مراجع برای حفظ و حیثیت دین از هیچ کوششی دریغ نکردند

۴-۲- اخلاق اجتماعی

پس از اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی مهمترین پایۀ ارکان نظام اخلاقی به شمار میرود. از دیدگاه شریعت اسلامی اخلاق بهقدری بااهمیت و ارزشمند است که پیامبر اسلام هدف والای بعثت خود را به ثمر رساندن این بعد گران‌مایه‌ی انسان معرفی میکند. بدین گونه که میفرماید: إِنَّمَا بُعِثْتُ‏ لِأُتَمِّمَ‏ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ؛^[۲۳۱] بخاطر اتمام و کمال اخلاق مبعوث به رسالت شدم؛ و ارزشمندی اخلاق اجتماعی ازاین‌جهت است که علاوه بر بعد معنوی در خودسازی انسان، در رشد و توسعۀ جامعه در ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هم نقش دارد.
ازاینرو زمانی علما در ایجاد یک محیط اخلاقی و خو گرفتن به کمالات نفسانی، آن موفقیت را کسب میکنند که در میان مردم و جوانان حضور یابند. البته باید دانست که کمال اخلاق آن نیست که فقیه در خانه بنشیند و در را بروی مردم ببندد آن‌هم به‌قصد تهذیب نفس و اصلاح خود که این روش عابدان و تارکان است آنکه به خود میاندیشد نه‌تنها به رسالت خود را انجام نداده که خود را نیز نساخته است؛ زیرا تقوا مردمگریزی نیست و پارسایی ایجادش به حضور در اجتماع و جامعه است و ملکات نفسانی در برخورد با فتنهها و آشوبهای دنیایی خود را نشان میدهد.
همراهی عالمان با جوانان موجب میشود که آرامش روانی بر جوانان سایه گسترده، آنان را اشخاص عامل به دین بار آورد و این باور و عمل است که سبب میشود جامعه به سمت سلامتی و آرامش پیش رود.

۴-۲-۱-مصادیق اخلاق اجتماعی

۴-۲-۱-۱- مبازه با فقر و محرومیتزدایی

ازجمله اوصاف اخلاقی که میتواند در پیشگیری از دینگریزی نقش بسزایی داشته باشد مبارزه با فقر و محرومیتزدایی است. حمایت علما از مظلومان و دفاع در مقابل ظالمان در زمان رژیم شاهنشاهی نمونه بارز این اخلاق است.^[۲۳۲] در زمان رژیم ستمشاهی به علت اعطای امتیازات بی‌شمار شاه به روسیه و انگلیس محصولات و تولیدات داخلی از رونق افتاد و سبب شد فقر و فلاکت دامن‌گیر جامعه ایران شود و میرفت بیکاری و فقر مردم و جوانان به سمت هرزگی، بیبندوباری، بزهکاری و در نهایت بیدینی روی آورند که آخوند خراسانی طی فتوایی مصرف کالاهای خارجی را تحریم کرد و در فتوای خود از اصطلاح جهاد اقتصادی سخن به میان آورد و آن را برابر با جهاد در رکاب امام زمان «علیهالسّلام» دانست و مانع از فقر و بیکاری شد.^[۲۳۳]

۴-۲-۱-۲- اتحاد

ازجمله اخلاقهای اجتماعی برای یک فقیه همان ایجاد اتحاد و انسجام در بین مردم جامعۀ خود میباشد. اگر کمی به عقب برگردیم و سری به جنبش عراق بیندازیم متوجه خواهیم شد که یکی از اقدامات مراجع و روحانیون برای جنبش اسلامی، اتحاد بین مردم و رؤسای عشایر و اتحاد بین شیعیان و اهل تسنن بود.^[۲۳۴] البته همانگونهکه این فقها کوشش نمودند این اتحاد برای رضای خدا و بر محور حق بناشده بود تا اینچنین جنبشی به راه افتاد؛ چراکه هر آنچه بر پایۀ منافع مادی شکل بگیرد نه‌تنها انسجام و آرامش نمی‌آورد که دوام چندانی نخواهد داشت و دیر یا زود باعث تشتت و نابرابری خواهد شد. از این رهگذر قرآن پیوند و انسجام دل‌ها را در اختیار مؤمنین دانسته و دربارۀ اتحاد و الفت مؤمنین خطاب به پیامبر میفرماید: وَ أَلَّفَ‌ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً مَا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ و لکِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِیزٌ حکیم^[۲۳۵]
و در جای دیگر میگوید:
«فَقَالُوا رَبَّنَا بَاعِدْ بَیْنَ أَسْفَارِنَا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِیثَ وَ مَزَّقْنَاهُمْ کُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شکور».^[۲۳۶]
تا گفتند پروردگار میان سفرهایمان فاصله‌ای اندازد و بر خودشان ستم کردند پس آن‌ها را حکایت‌هایی گردانیدیم و سخت تارومارشان کردیم قطعاً در این ماجرا برای هر شکیبایی سپاسگزاری عبرت‌هاست.
بنابراین حاکمیت دینِ حق و نظام اسلامی، به‌مانند هر نظام دیگری، با آرزوها محقق نمیشود، بلکه حضور مردم و اتحاد آنان بر محور حق را می‏طلبد. مردم اوّلا با پذیرش دین و ثانیاً پذیرش ولایت حاکم اسلامی، دین خدا را در جامعه متحقق می‏سازند و چنین مردمی اگرچه اندک باشند، خداوند آنان را یاری خواهد کرد و در جنگ با بیگانگان، همه معادلات ریاضی و سیاسی و نظامی را بر هم می‏زند: کَمْ مِنْ فِئَهٍ قَلِیلَهٍ غَلَبَتْ فِئَهً کَثِیرَهً بِإِذْنِ اللَّهِ^[۲۳۷]. در جنگ ۳۳ روزهای که بین لبنان و اسرائیل اتفاق افتاد بااینکه حزبالله لبنان^[۲۳۸] امکانات چندانی نداشت و دشمنان آنان از همه امکانات مادّی برخوردار بودند، اما چون مؤمنین به‌قدر میسور، به دستور خدا عمل می‏کردند، وبر طبق ولایت‌فقیه و اطاعت از دستورات امام خمینی بودند، خداوند هم عدّه‏ای از آن سلاطین ستم و باطل را به‌صورت: فَأَخَذْنَاهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْنَهُمْ فِی الْیَمّ^[۲۳۹] گروهی را: خَسَفْنَا بِهِ وَ بِدَارِهِ الْأَرْضَ،^[۲۴۰]
و برخی را سَخَّرَهَا عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیَالٍ وَ ثَمَانِیَهَ أَیَّامٍ حُسُوماً^[۲۴۱] و جمعی دیگر را با سایر جنود الهی از میان برد.

۴-۲-۱-۳-مبارزه با ظلم

یکی از عواملی که باعث دینگریزی جوانان میشود ظلم و ستم و حاکمیت حاکمان فاسد و جائر میباشد. بر امور جوانان و مردم است. یکی از نقشهای مهم فقیهان در جلوگیری از دینگریزی جوانان در طول تاریخ با حکومتهای ظالم و دولتهای جائر میباشد. حماسههای امام خمینی و فقیهان معاصر در مبارزه رژیم ستمشاهی پهلوی و دولت ۲۵۰۰سالۀ شاهنشاهی در ایران سند بسیار قویای برای روشن نمودن نقش فقیهان در پیشگیری از دینگریزی جوانان است؛ زیرا اگر انقلاب به رهبری امام و فقیهان معاصر نبود اکنون جوانان ما وضعیت مطلوب و آرمانی از جهت ارتباط باخدا و اهل بیت و اخلاق شایسته نداشتند به همین جهت امام در سال ۴۲ فرمودند ما میخواهیم جوانانمان را از عشرتکدهها و وافور رها کرده به میدان جنگ ببریم تا با شهادت آنان را به ملکوت اعلی پرواز دهیم عشق و محبت جوانانمان را به‌ویژه شهیدان و جانبازان را نسبت به امام خمینی رهبر
مبارزه با کفر و ظلم و پرهیز از رجوع به آن از اهداف نبوّت عامّه است، آن‌چنان‌که حضرت موسی«علیه‌السّلام» قوم خود را از بازگشت به کفر که سبب از دست دادن سرمایۀ ایمان میشد بر حذر داشت. وَ إِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ یَا قَوْمِ اذْکُرُوا نِعْمَهَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ جَعَلَ فِیکُمْ أَنْبِیَاءَ وَ جَعَلَکُمْ مُلُوکاً وَ آتَاکُمْ مَا لَمْ یُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعَالَمِینَ یَا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَهَ الَّتِی کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ لاَ تَرْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِکُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِینَ^[۲۴۲] این خطر و اخطار همیشگی است؛زیرا انحراف از دین در پیروان پیامبر به دست بلغمها و سامریها بوده است آن چنانکه خداوند در این رابطه میفرماید: وَدَّ کَثِیرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یَرُدُّونَکُمْ مِنْ بَعْدِ إِیمَانِکُمْ کُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِم.^[۲۴۳]
لذا میبینیم در در سراسر تاریخ ۲۵۰۰ سالۀ شاهنشاهی که قدرت مطلقۀ پادشاهی بر ایران سایه افکنده و زمینه ساز ظلمها و انحرافات فراوانی از جمله شرابخوری، تجاوزات جنسی، بیبندوباریاخلاقی و… در بین جوانان شده بود، در این میان نباید نقش انگلیس را در به فساد کشیدن جامعۀ ایران را از نظر دور داشت؛ زیرا با حضور انگلیس به عنوان سهامدار توتون و تنباکوبا حدود ۱۰۰هزار مبلغ مسیحی وارد ایران شدند و ضمن ایجاد کلیسا در مناطق مختلف، دختران ایرانی را به پرستاری در بیمارستان و بیحجابی واداشتند، در بیشتر شهرها مراکز فساد راه انداختند، کافههایی با انواع وسایل قمار و رقصهای محلی ومشروبات الکلی پدید آوردند. علاوهبراین انگلیسیها هر جا که میرفتند سوار اسب، اسلحه و مزدور اسلحه را هم میبردند. این شنیوهای بود که انگلیسیها در تصرف هند و ایجاد کمپانی هندشرقی و سپس حظور نظامی به بهانۀ حفظ امنیت کمپانی و در نهایت مستعمره نمودن هند بکار گرفتند.^[۲۴۴]
بنابراین روحیۀ مبارزه و حماسه با ظلم در ایجاد نهضت بیداری در طول تاریخ که فقهای امامیه بنیان گذار آن بودند نقش اساسی در اتحاد و همبستگی جوانان برای دفاع از دین و ارزشهای اسلامی داشت.. چه بسیار جوانانی که تحت تعلیمات و منش حضرت امام«ره» به میدان مبارزه رفته و شهادت نصیبشان شد. و امروز الگوی زندگی شخصی و اجتماعی بسیاری از جوانان هستند . از این نمونه‌ها در زمان شیخ طوسی و شیخ مفید، حضرت امام و امام موصیصدر، آیتالله محمد تقیشیرازی و .. کم و بیش دیده می‌شود.

۴-۲-۱-۴- نفی سلطۀ کافران و پرهیز از اطاعت کفار

از دیگر مواردی که وجودش عاملی بر دینگریزی جوانان میشود سلطۀ کفار بر مسلمین و اطاعت از آنان است که این خود مستلزم بازگشت به جاهلیت فکری و کفر اعتقادی و طبعاً همان دینگریزی میگردد. قران رسماً دستور داده است که در حیات اجتماعی نه از کفار اطاعت کنید و نه به زیر سلطه آنها بروید:
«یا أیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إن تُطیعوا الَّذینَ کَفَروا یَرُدّوکُم عَلی أعْقابِکُمْ فَتَنقَلِبوا خَاسِرِینَ.^[۲۴۵] ولاتُطِع مَن أغفَلنا قَلبَهُ عَن ذِکرِنا واتَّبَعَ هَوَاهُ^[۲۴۶] لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً» ^[۲۴۷]
لذا فقهای امامیه برای جلوگیری از دینگریزی تلاشهای بسیاری نمودند از آنجمله می‌توان به نقش میرزا تقی شیرازی در روند جنبش اسلامی عراق اشاره نمود وی برای آنکه دست انگلیس و مستعمران آن را از عراق کوتاه کند و مانع شود از آنکه این کشور بتواند با تسلط بر منافع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، جوانان مسلمان را با خود همسو کند و آنان را به گونهای بیدین نماید؛ از این‌روی با صدور فتوایی مبنی بر اینکه هیچ مسلمانی حق ندارد غیر مسلمان را به فرمانروایی و حاکمیت بر مسلمانان انتخاب کند.^[۲۴۸]مانع از رسیدن این کشور به اهداف پلید خود شد.^[۲۴۹]

۴-۲-۱-۵- ثبات قدم و ایستادگی در برابر دشمنان

۵-۲) نتیجه گیری ۱۰۹
۵-۳)نتیجه گیری کلی: ۱۱۱
۵-۴)محدودیتهای تحقیق ۱۱۱
۵-۶) خلاصه فصل ۵ ۱۱۲
فهرست منابع و مآخذ ۱۱۴
پیوست : پرسشنامه ۱۲۲
Abstract 124

فهرست جداول
جدول ۲-۱: آمار ورود توریست های خارجی به ایران ……………………………………………………………………………………. ۵۳
جدول ۲-۲:درآمد ارزی حاصل ازورودگردشگر خارجی به ایران……………………………………………………………………….۵۴
جدول۴- ۱: نتایج بررسی تأثیر پایگاه های احداث شده پلیس در مکان های گردش………………………………………۹۶
جدول ۴-۲: نتایج بررسی تأثیر گشت پلیس در مکان های گردشگری در جذب گردشگران…………………………..۹۸
جدول ۴-۳: نتایج تأثیر بررسی رفتار و منش پلیس در جذب گردشگران………………………………………………………۱۰۰
جدول۴- ۴: نتایج بررسی تأثیر اقدامات حفاظتی و امنیتی پلیس در جذب گردشگران………………………………..۱۰۳
جدول ۴- ۵: تجزیه واریانس اثر عوامل پنجگانه مورد بررسی در جذب گردشگران……………………………………….۱۰۵
جدول۴- ۶:  ماتریس کورلاسیون پیرسون پنج عامل مؤثر در جذب گردشگران……………………………………………۱۰۵
فهرست نمودار ها
نمودار ۲-۱: طبقه بندی مدل های گردشگری…………………………………………………………………………………………………..۲۴
نمودار ۲-۲: مدل سیستم های ترکیبی برای برنامه ریزی و نظریه های گردشگری ………………………………………..۲۵

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نمودار ۲-۳: مدل سیستمی گردشگری مقصد گان…………………………………………………………………………………………….۲۶
نمودار ۲-۴: مراحل چرخه عمر مقصدگردشگری………………………………………………………………………………………………۲۷
نمودار ۲-۵: چرخه زندگی مقصد مدل باتلر ……………………………………………………………………………………………………..۲۸
نمودار ۲-۶: عوامل اصلی توسعه ی گردشگری …………………………………………………………………………………………………۳۲
نمودار ۲-۷: چرخه مستقیم دو سویه گردشگری به عنوان سیستم گردشگری کل………………………………………….۳۳
نمودار ۲-۸: سیستم گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………………۳۴
نمودار ۲-۹: سیستم گردشگری………………………………………………………………………………………………………………………۳۵
نمودار ۲-۱۰: دیدگاه بریونز، تجیدا و مورالس……………………………………………………………………………………………………۳۷
نمودار ۲-۱۱: سیستم گردشگری……………………………………………………………………………………………………………………….۳۸
نمودار ۲-۱۲: عناصر سیستم گردشگری …………………………………………………………………………………………………………..۴۰
نمودار ۲-۱۳: روند ورود توریست های خارجی به ایران …………………………………………………………………………………..۵۱
نمودار ۲-۱۴: مدل مفهومی اقدامات کنترلی پلیس انتظامی قزوین در جذب گردشگران……………………………….۷۶
نمودار ۴-۱: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب داخلی یا خارجی بودن آنها………………………………۹۰
نمودار ۴- ۲: توزیع فراوانی گردشگران خارجی مورد بررسی بر حسب ملیت آنها…………………………………………….۹۱
نمودار ۴-۳: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب انگیزه گردشگری……………………………………………….۹۲
نمودار ۴-۴: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب گروه سنی………………………………………………………….۹۲
نمودار ۴-۵: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب مدرک تحصیلی…………………………………………………۹۳
نمودار ۴-۶: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب دفعات مسافرت آنها به قزوین……………………………۹۳
نمودار ۴-۷: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب محل بازدید قزوین…………………………………………….۹۴

فصل اول
کلیــات

فصل اول: کلیات

۱-۱) مقدمه:

سفر و مسافرت از دیرباز مورد توجه بشر بوده است. گرچه در گذشته هدف از سفرهای طولانی و پرخطر تنها به زیارت و تجارت محدود می‌شده، اما امروزه با گسترش سیستم حمل و نقل، افزایش درآمد مردم، پدیدآمدن زمان استراحت و فراغت و … این مهم امری جدایی ناپذیر از زندگی بشری مبدل گشته است. به طوری که امروزه هدف از سفر کردن بسیار تخصصی تر و پیچیده تر شده است. سفر همواره جایگاه خاصی در فرهنگ، تمدن و ادیان کشورهای مختلف و بخصوص ایران، با تمدن ۷۰۰۰ هزار ساله‌اش داشته است. فولکلور کشورهایی مانند ایتالیا، یونان و چین و … پر است از افسانه‌ها، قهرمانان و آداب و رسومی که سفر نقشی کلیدی را در آن ایفا می کند. در فرهنگ ایرانی - اسلامی ما نیز به طور مستقیم به فواید سفر اشاره شده است. بسیاری از ادیبان، فلاسفه و دانشمندان تمدن ما، به بررسی اثرات روحی و روانی سفر پرداخته‌اند و آن را در پدید آمدن نگرشی نو نسبت به دنیا اطراف موثر می‌دانند. انبوه سفرنامه‌ها و زندگی‌نامه‌ها نشانگر این موضوع است. آری! بسیار سفر باید تا پخته شود خامی.