اضطراب: اضطراب «یک احساس منتشر، بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم دلواپسی است که با علائم دستگاه عصبی خودکار نظیر تنگی قفسه سینه، تپش قلب، تعریق، سردرد، ناراحتی مختصر معده و بی­قراری مشخص می­ شود. اضطراب یک علامت هشدار دهنده است، خبر از خطری قریب الوقوع می­دهد و شخص را برای مقابله با تهدید آماده می­ کند» (سادوک و سادوک،۱۳۸۸ : ۱۶۵).

شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی: «برنامه آموزش گروهی است که به بیماران مهارت­ هایی­ را می­آموزد تا از بازگشت افسردگی جلوگیری کند» (سگال و همکاران، ۲۰۰۲ .م). در برنامه درمانی MBCT) ) به افراد آموزش داده می­ شود که افکار و احساسات خود را بدون قضاوت، ببینند و به جای آنکه آن­ها را به عنوان قسمتی از خودشان یا انعکاسی از واقعیت در نظر بگیرند آن­ها را وقایع ذهنی ساده­ا­ی بدانند که می­آیند و می­روند. این نوع نگرش به شناخت­های مرتبط با افسردگی، مانع تشدید افکار منفی در الگوی نشخوار فکری می­ شود. ( تیزدل و همکاران، ۲۰۰۰٫م: ۶۱۸).

ذهن آگاهی توانایی متمرکز کردن توجه بر تجارب درونی و بیرونی است که در حال حاضر در حال وقوع هستند. (سالترمن و گلدین^[۹۵]، ۲۰۰۸٫م) و به افزایش آگاهی فرد در زمان حال کمک می‌کند، همچنین مشاهده غیر قضاوتی را افزایش و پاسخ های خودکار را کاهش می‌دهد. (کابات زین^[۹۶]، ۲۰۰۳ .م). ذهن آگاهی توجه فرد را بر زمان حال متمرکز نموده و به فرد کمک می‌کند که رویدادها را بدون اینکه سعی در تغییر آن­ها داشته باشد، بپذیرد و همراه با این پذیرش با عملکردهای روانی که به صورت خودکار رخ می‌دهند، مقابله کند. (آلن و نایت^[۹۷]، ۲۰۰۵٫م).

۱-۷-تعریف عملیاتی متغیرها

افسردگی: در این مطالعه، منظور از افسردگی، نمره­ای است که آزمودنی در پرسشنامه افسردگی بک-II کسب می­ کند.

اضطراب: در این مطالعه، منظور از اضطراب، نمره­ای است که آزمودنی در پرسشنامه اضطراب بک^[۹۸] کسب می­ کند.

علائم جسمانی بیماران آسم: در این پژوهش منظور نمره­ای است که آزمودنی ها در زیر مقیاس عملکرد تنفسی پرسشنامه کیفیت زندگی بیماران آسم کسب می‌کنند.

شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی: در این پژوهش منظور از شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی، یک دوره ۸ جلسه دو ساعته است که توسط سگال و همکاران (۲۰۰۲٫م ) تنظیم شده و برای گروه آزمایش ارائه می­ شود. جلسات (MBCT) شامل تمرینات ذهن آگاهی نظیر وارسی بدن، مراقبه نشسته، فضای تنفس و مکث سه دقیقه­ای، تمرین شناخت افکار و احساسات، پیاده روی آگاهانه است. (محمد خانی، تمنایی فر و جهانی تابش، ۱۳۸۴).

متغیر مستقل درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی و متغیر های وابسته شامل اضطراب و افسردگی و علائم جسمانی بیماران مبتلا به آسم است که توسط پرسشنامه ­های اضطراب و افسردگی بک و ‌پرسش‌نامه (AQLQ (Asthma Quality of life Questionnaire ) برای سنجش میزان عملکرد تنفسی (علائم جسمانی ) استفاده می­ شود.

فصل دوم: ادبیات پژوهش

۲-۱-مبانی نظری

۲-۱-۱-بیماری آسم

آسم سندرمی است که توسط انسداد مجاری هوایی مشخص می­ شود و می‌تواند به طور چشمگیری به طور خودبخودی و یا با درمان تغییر یابد . اختلال آسم نوع خاصی از التهاب مجاری هوایی است که موجب می شود این مجاری نسبت به مجاری غیر آسماتیک، به طیف وسیعی از محرک ها بیشتر پاسخ دهند؛ این موضوع منجر به تنگ شدن مجاری هوایی می شود و در نتیجه جریان هوا کاهش خواهد یفت و علائم ویزینگ و تنگی نفس بروز می‌کند . تنگ شدن مجاری هوایی معمولاً برگشت پذیر است ولی در بعضی از بیماران مبتلا به آسم مزمن ممکن است یک جزء انسدادی غیر قابل برگشت وجود داشته باشد . با شیوع جهانی رو به افزایش آسم، بار زیادی که به بیماران تحمیل می شود و هزینه های بالای مراقبت های سلامتی منجر شده است که تحقیقات زیادی روی مکانسم و درمان این بیماری صورت بگیرد. (هریسون ، ۲۰۱۲ .م)

۲-۱-۱-۱-شیوع

آسم یکی از شایع ترین بیماری های مزمن در جهان است و اخیراًً حدود سی صد میلیون نفر را درگیر در سرتاسر جهان نموده است. میزان شیوع آسم در کشورهای توسعه یافته طی سی سال گذشته افزایش یافته است ، اما به نظر می‌رسد که این روند تثبیت گشته است و حدود ( ۱۲ %– ۱۰% ) ‌بالغین و ( ۱۵% ) کودکان تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته اند . در کشورهای در حال توسعه که شیوع آسم خیلی پایین تر بوده است ، شیوع آن رو به افزایش است که با افزایش شهرنشینی مرتبط می‌باشد . در زمان مشابهی میزان شیوع آتوپی و سایر بیماری های آلرژیک دیگر افزایش یافته است ، این موضوع بیانگر این است که دلایل این روند افزایشی به احتمال زیاد سیستمیک است و فقط مربوط به ریه ها نمی باشد . این مشاهدات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهند که اکثر افراد مبتلا به آسم در جامعه در نتیجه زمینه زنتیکی خود ‌به این بیمار مبتلا می شود . بیشتر افراد مبتلا آسم در کشورهای پیشرفته ، آتوپیک هستند و نسبت به مایت گرد و غبار (درماتوفاگوئیدس پیترونیسینوس^[۹۹]) و سایر آلرژن های محیطی ، حساسیت دارند (هریسون ، ۲۰۱۲ .م).

آسم می‌تواند در هر سنی وجود داشته باشد و پیک سنی آن در ۳ سالگی است . در کودکی ، میزان ابتلای مردان نسبت به زنان دو به یک است ولی این نسبت جنسی در بزرگسالی یکسان می شود . عقیده رایجی که می‌گوید «آسم بعد از رشد در بچه ها از بین می رود» تا حدی توجیه شده است . مطالعات طولانی مدت که بچه ها را تا وقتی که به چهل سالگی برسند، پیگیری ‌کرده‌است، بیانگر این مطلب می‌باشد که در بسیاری از افراد مبتلا، طی بلوغ علائم آسم از بین می رود ولی در بسیاری از افراد طی بزرگسالی بازخواهدگشت ئبه خصوص در آنهایی که علائم مداوم و آسم شدید داشته اند. بزرگسالان مبتلا به آسم (شامل آن هایی که بیماری شان طی دوران بلوغ شروع شده است)، به ندرت ممکن است که به طور دائم بدون علامت شوند . شدت آسم در یک بیمار به طور چشمگیری تغییر نمی کند؛ بیماران مبتلا به آسم خفیف به ندرت به سمت فرم شدیدتر پیشروی می‌کنند، در حالی که بیماران مبتلا به فرم شدید از همان ابتدا بیماری شان شدید بوده است (هریسون ، ۲۰۱۲٫م ).

مرگ و میز ناشی از آسم غیر معمول می‌باشد و در دهه گذشته در بسیاری از کشورهای پیشرفته به طور پایداری کم شده است . افزایش مرگ و میر ناشی از آسم در دهه (۱۹۶۰ .م) در بسیاری از کشورها دیده شد و با مصرف آگونیست های – آدرنرژیک کوتاه اثر مرتبط بوده است (به عنوان درمان نجات بخش)؛‌امروزه شواهدی وجود دارد که بیان می‌کند استفاده گسترده از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی ^[۱۰۰](ICS) در بیماران مبتلا به آسم پایداری، مسئول کاهش مرگ و میر در سال های اخیر می‌باشد .

فاکتورهای خطر اصلی مرگ و میر ناشی از آسم عبارتند از : بیماری با کنترل نا مناسب که همراه با استفاده مکرر از مستعد­کننده­ های برونشی استنشاقی باشد، عدم استفاده از درمان با کورتیکواستروئید و مراجعه قبلی به بیمارستان به خاطر آسم شبه کشنده.^[۱۰۱] (هریسون ، ۲۰۱۲ .م).

۲-۱-۱-۲-محرک های آسم