به گفته ی اریکسون ، برخی از ارزش های نهفته در فرهنگ توحیدی و جهان بینی الهی – اسلامی عبارت است از ، انگیزه داشتن و امیدوار بودن به رحمت حق ، مثبت اندیشدن ، علاقه مندی به علم و …. (ملک عباسی ، ۱۳۸۵ : ۳۰) .

۲-۱-۴-۶-جامعه

بیکاری جوانان ، به خصوص بیکاری فزاینده ی فارغ التحصیلان دانشگاهی به نحو خاصی جلب نظر می­ کند . این امر قبل از هر چیزی نمایانگر این واقعیت است که دانشگاه ها وظایف خود را در زمینه­ آماده ساختن فرد برای احراز شغل به خوبی انجام نمی­دهند (قریشی راد ، ۱۳۸۷) .

لازمه ی امید ، عمل کردن و حرکت کردن به سوی آینده است . امید ، آن نوع از خوش بینی به آینده است که منشأ پویایی و حرکت به سوی آمیزه ای روشن باشد . جامعه اگر به سه نیاز جوان پاسخ مثبت بدهد و خانواده هم نقش مؤثر خود را ایفا کند ، کمک بزرگی به امیدواری او ‌کرده‌است . این سه نیاز عبارتند از پیشرفت ، شغل و ازدواج (همان منبع) .

بیش از نیمی از افراد که وارد دانشگاه می‌شوند نمی توانند تخصصی را که مبتنی بر نیازهای نوین جامعه باشد فراگیرند ، در نتیجه پس از فراغت از تحصیل نمی توانند شغلی مناسب و فراخور خویش پیدا کنند ، و جرء کسب مدارک عالیه هیچ امید و انگیزه ی دیگری ندارند . اشتغال و بیکاری یکی از مسایل مهم و اساسی جامعه در حال توسعه ایران است . آمارها نشان می‌دهد در دهه ی ۷۵-۶۵ نظام آموزش عالی ایران دو برابر پنجاه سال گذشته دانشجو تربیت کرده . از این رو کشور همه ساله با دانش آموخته عالی بیکار بسیاری روبرو است (نصیر زاده ، ۱۳۷۹) .

یکی از آثار امید در انسان ها ، به خصوص جوانان این است که به آن ها در رسیدن به اهداف خود ، انگیزه و نیرو می بخشد . اگر امید نباشد ، دیگر انگیزه ای برای صبر و چیره شدن بر دشواری ها نیست . اگر جوان ، امید به پیشرفت علمی و حرفه ای خود نداشته باشد ، پس از چه راهی می‌تواند بر سختی های راه غلبه کند . پس یکی از آثار و کارکردهای امید ، این است که به شخص ، توان و نیرو می بخشد تا بر مشکلات چیره شود (مظلومی و همکاران ، ۱۳۸۹) .

نا امید ی و یأس آثار تخریب کننده ای دارد و راه دوری و مبارزه تمام عیار با آن ، این است که از داستان های انسان های برجسته استفاده کرده و از موانعی که می‌تواند مسدود کننده ی موفقیت و کامیابی انسان شود آگاه شویم . . «موستنس»^[۳۷] ، ناطق برجسته ی یونانی از چنان لکنت زبانی رنج می‌برد که به سختی می­توانست حرف بزند ، وی با دهان پر از ریگ تمرین حرف زدن نمود و خود را در حالی مجسّم می کرد که با مهارت در برابر یک جمع در حال سخنرانی است ؛ وی یکی از بزرگ ترین سخنرانان شد (لقمانی ، ۱۳۸۰ : ۹۱) .

۲-۱-۵-راه های افزایش امید در جوان

۱) توکل به خداوند و گرایش به معنویت : جوانی که در همه ی کارها عامل اصلی را خداوند بداند ، آن گاه دیگر دل به عامل های دیگر نمی بندد و امید در او تقویت می شود . و این توکل شاخص مهمی در تقویت امید است .

۲) اعتماد به نفس : افرادی که خود باورند ، از امید بیشتری بهره مندند . اعتماد به نفس یعنی انسان با تکیه بر اراده ی خود کارهای خویش را انجام دهد . رابطه­ اعتماد به نفس و امید ، رابطه ای دو سویه است .

۳) محیط و خانواده : خانواده و محیط پیرامون اگر سالم ، با نشاط و برخوردار از امید باشد ، طبعاً این امید و انگیزه به جوان هم سرایت می‌کند . می توان گفت درصد بالایی از تأثیر را همین محیط و خانواده در شکل گیری امید و افزایش آن دارد .

۴) پرهیز از زشتی ها : یکی از کارهایی که باعث نا امیدی ، نا آرامی و بی هدفی در زندگی می شود ، گناه کردن است . اصرار بر گناه باعث تیرگی دل و نا امیدی تدریجی می شود و مرتکب گناه نشدن ، عامل مهمی در افزایش امید و آرامش یافتن وجدان و نشاط زندگی است .

امید برای هر کسی خوب و مطلوب است اما برای جوان ، مطلوب تر و لازم تر ؛ چرا که جوان بدون انگیزه و نشاط و امید مثل جسد بدون روح است (مظلومی و همکاران ، ۱۳۸۹) .

می توان نتیجه گرفت ، اگر انسان بپذیرد که تمامی گفتگوها و برخاست ها در روح تأثیر گذارده ، گاه روزها و ‌هفته‌ها سستی ، نومیدی ، بدبینی و حتی غفلت و جهالت به وی می بخشد ! و یا از آن سو حضور در محفل خوبان و صالحان رواق وجود ما را معطر ، پاک و پرنور می‌سازد ؛ افکار شوم و ملال انگیز را از ما گرفته ، عظمت و عزّت واقعی را به ما تقدیم می‌کند . آشنایی با سیره و سخن اسوه های آسمانی و معصومان (ع) ، بار سنگین سختی ها را کاسته و ما را هدفمند می گرداند . امید و شادمانی باعث ارتقای زندگانی انسان گردیده ، موجب تحرک ، پویایی در انسان و جامعه می‌گردد . و تصور کردن موفقیت در آینده می ­تواند انگیزه ی افراد را برای دستیابی به آن موفقیت افزایش دهد .

۲-۱-۶-پیشینه­ تجربی امید به آینده

۲-۱-۶-۱-تحقیقات انجام شده در زمینه ی امید به آینده در داخل کشور

شاهسونی (۱۳۸۱)، در تحقیقی تحت عنوان «بررسی رابطه ی بین انگیزش تحصیلی با ویژگی های اجتماعی و آموزشگاهی دانش آموزان دوره ی متوسطه شهر اصفهان » نشان داد که عامل امید به آینده یکی از تعیین کننده های مؤثر درتعیین انگیزش پیشرفت تحصیلی است و مبین آن است که پاداش های اجتماعی از عوامل پر نفوذ و تأثیر گذار در میزان انگیزش تحصیلی است.

در تحقیقی که موحد (۱۳۸۲)، با عنوان « بررسی رابطه­ علی بین نگرش های مذهبی، خوش بینی، سلامت روانی و سلامت جسمانی بر دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز » انجام داد مشخص گردید که رابطه ی مثبت و معناداری بین خوش بینی و امیدبه زندگی وجود دارد.

خدایاری فر (۱۳۸۳)، در تحقیقی «بررسی کاربرد روش مثبت نگری در روان درمانی » نشان داد که مداخله ی مبنی بر تقویت برداشت های مثبت شخصی توانست به افزایش توصیف های مثبت فرد از خود بینجامد. لذا برای اینکه دانش آموختگان (مقاطع گوناگون تحصیلی) ازروحیه ای مثبت نگر درباره ی خود، دیگران وزندگی برخوردار شوند وخود را مفید و اثر بخش دانسته و بتوانند زندگی خود را با اندیشه ای روشن سپری کنند، نیاز به مداخله وآموزش برای آنان احساس می شود تا آن ها با ‌امید و انگیزه ای بیشتر به تحصیل بپردازند، نکات گفته شده همگی تأکید بر ضرورت بررسی این موضوع است.

قریشی راد (۱۳۸۷) ، در تحقیق خود تحت عنوان «بررسی میزان امیدواری به اشتغال در آینده دانشجویان رشته‌های ادبیات ، علوم انسانی ، علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه تربیت معلم ، آذربایجان» ارتباط معناداری را بین متغیرهای عزت نفس ، علاقه به رشته تحصیلی ، روابط اجتماعی ، مسئولیت پذیری ، توانایی‌های افراد ، میزان مشارکت دانشجویان در فعالیت های اجتماعی و منزلت دانشجویان در جامعه ، با امیدواری به اشتغال در آینده­ی دانشجویان نشان داد .

موسوی اصل (۱۳۸۸) ، در پژوهشی با عنوان «اثر بخشی آموزش واقعیت درمانی به شیوه ی گروهی بر افزایش امید به زندگی و عزت نفس دانشجویان دختر مرکز تربیت معلم حضرت خدیجه ی زهرا (س) اهواز» بیان کردند که واقعیت درمانی و امید باعث افزایش مسئولیت پذیری و عزت نفس می­ شود .