خودکارآمدی تحصیلی در ارتباط با احساس توانایی فرد در اداره ی فعالیت­های یادگیری، احاطه بر موضوعات درسی و برآورده کردن انتظارات تحصیلی است (موریس^[۳۱]، ۲۰۰۱) بندورا معتقد است که باورها و قضاوت­های افراد از توانایی هایشان در انجام تکالیف مربوط به موقعیت­های تحصیلی را خودکارآمدی تحصیلی گویند (داوری ، لواسانی ، اژه ای،۱۳۹۱)

بندورا ابراز داشته است که خودکارآمدی زمانی که به تکلیف معین اختصاص داشته باشد، یعنی شامل قضاوت­های فرد ‌در مورد توانایی خود ‌در مورد یک تکلیف معین باشد پیش بین بهتر و دقیق تری برای پیشرفت تحصیلی است.

خودکارآمدی تحصیلی به طور خاص به معنی اطمینان در انجام وظایف تحصیلی مانند خواندن کتاب، پاسخ به سوالات در کلاس و آمادگی جهت آزمون است. سطوح بالای خودکارآمدی تحصیلی منجر به میانگین نمرات بالاتر و پایداری برای تکمیل تکالیف می شود (جمالی، نوروزی، طهماسبی، ۱۳۹۲).

خودکارآمدی تحصیلی به قضاوت فرد راجع به توانایی اش برای سازمان و انجام تکالیف آموزشی طرح شده گفته می شود. دانش­آموزانی که از خود انتظار بهتر و قضاوت مثبت دارند از عملکرد بهتری برخوردارند و برعکس افرادی که انتظار عملکرد پایین و قضاوت منفی از خود دارند عملکرد آن ها ضعیف است دانش ­آموزان با خودکارآمدی تحصیلی بالا در مقایسه با دانش ­آموزان دارای خودکارآمدی تحصیلی پایین تر اطمینان بیشتری دارند که بتوانند تکالیف آموزشی را انجام دهند. از سوی دیگر، کارآمدی تحصیلی، به افراد در موقعیت­های استرس زا کمک می‌کند افراد با خودکارآمدی تحصیلی بالاتر مشکلات سازگاری و اضطراب کمتری دارند و قادر به مواجهه موثرتر با استرس زاهای تحصیلی هستند (بندورا ۱۹۹۷).

باورهای خودکارآمدی قوی در دانش آموزان به عنوان داوری و قضاوت آنان ‌در مورد توانایی‌های خود جهت انجام تکالیف و یادگیری مواد آموزشی مورد نیاز جهت اکتساب نمرات خوب ارجاع داده می شود. این افراد ممکن است در موضوع خاصی باورهای قوی نسبت به خود داشته باشند و ‌در مورد موضوع دیگر نداشته باشند. کلیه باورهای خودکارآمدی می‌توانند در موقعیت­های مختلف متنوع باشند. دانش آموزان با خودکارآمدی قوی در جهت تکالیف مدرسه سعی بیشتری نموده و مدت زمان طولانی تری را صرف آنان می نمایند تا بتوانند نمرات خوبی را کسب نمایند (اعرابیان، خداپناهی، حیدری، صدق پور، ۱۳۸۳).

این باورها موجب تاثیر گذاری بر شیوه ی تفکر، احساس، انگیزش یا رفتار فرد نیز می­گردند. احساس قوی خودکارآمدی موجب بهبود دیدگاه­ های مثبت فردی و مشارکت بهتر فرد در انجام فعالیت­ها، تنظیم اهداف و تعهدکاری می­گردد (استروبل، توماسجان، اسپورلی^[۳۲]،۲۰۱۱)

بندورا (۱۹۹۷) عنوان می‌کند که دانش­آموزانی که احساس کارآمدیشان بالا است اهداف بالاتری برای خود تعیین می‌کنند، در هنگام جستجوی راه حل ها انعطاف پذیری راهبردی بیشتری نشان می‌دهند، به عملکردهای هوشی بالاتری دست یافته و در ارزیابی کیفیت عملکردهایشان از دانش ­آموزان با توانایی شناختی برابر دقیق ترند. خودکارآمدی بالا با انگیزش درونی بالا ، توانایی حفظ انگیزش و رفتارهای معطوف به پیشرفت، پایداری در هنگام رویارویی با مشکلات وحل بهتر مسائل همراه است. دانش ­آموزان با احساس کارآمدی بالا کمتر احتمال دارد که نیاز به کمک خود را در نتیجه کمبود توانایی تفسیر کنند و تمایل دارند که به دفعات بیشتری کمک بخواهند. همچنین وی بیان می­ کند که خودکارآمدی یکی از عوامل انگیزشی است که با بهره گرفتن از راهبردهای شناختی و فراشناختی در موقعیت های یادگیری مرتبط است (لواسانی و همکاران، ۱۳۹۲).

ظاهراًً تجارب موفق یا ناموفق قبلی در زندگی فرد می ­تواند احساسی نسبتا پایدار ، وابسته به موقعیت، قابل تعمیم و قابل اندازه گیری را در زمینه ی خودکارآمدی پدید آورد که می ­تواند پیش‌بینی کننده ی خوبی برای عملکرد تحصیلی محسوب گردد. (صفاری، سنایی نسب، رشیدی جهان ، پورتقی، پاکپور، ۱۳۹۳) تحقیقات زیادی حاکی از آن است که باورهای خودکارآمدی فرآیندهای خودتنظیمی را سخت تحت تاثیر قرار داده و بر کاربرد شناختی و فراشناختی مؤثر می‌باشد و از این راه موجب پیشرفت تحصیلی می‌گردد ‌بنابرین‏ خودکارآمدی را یک پیش‌بینی کننده قوی برای موفقیت تحصیلی دانسته اند (طیموری فرد ، فولادچنگ ، ۱۳۹۱)

اگر چه منابع اولیه خودکارآمدی متمرکز در خانه است، اما مدرسه نیز از روش­های مختلف می‌تواند بر خودکارآمدی دانش ­آموزان تاثیر گذارد. (ظهره وند، ۱۳۸۹) بندورا بر اساس پژوهش­های انجام شده دریافت که عوامل مختلفی چون رقابت های وسیع در مدرسه، ارزشیابی­های هنجار مرجع، توجه کمتر معلم به پیشرفت دانش ­آموزان و فشارهای روانی مرتبط با فعالیت مدرسه می‌توانند توجیه کننده کاهش خودکارآمدی دانش ­آموزان باشند (بندورا ۱۹۹۷)

۲-۳٫ انگیزه تحصیلی

انگیزش از جمله مفاهیم رایج در مسائل آموزشی است. که آن را کلید یادگیری دانش ­آموزان می­دانند. روانشناسان و معلمان نیز انگیزش را یکی از مفاهیم کلیدی می­دانند که برای توضیح سطوح مختلف عملکرد به کارمی رود. انگیزه به عنوان مجموعه عواملی تعریف شده است که انسان را به سوی فعالیت و هدف به حرکت وا می‌دارد ، آن را هدایت می‌کند و سبب تداوم آن می شود (هافمن^[۳۳]، ۲۰۰۶) لین و دولی^[۳۴] (۱۹۹۶) انگیزه را به موتور یا فرمان اتومبیل تشبیه می‌کنند که شخص را برای رسیدن به هدف خاصی وادار به فعالیت می‌کند. لفرانسو در۱۹۹۷ انگیزه را علت و دلیل رفتار می‌داند دلیل اینکه چرا ما بعضی رفتارها را انجام می‌دهیم ولی بعضی دیگر را انجام نمی دهیم انگیزه های ما هستند (گیج و برلاینز (۱۳۷۶):ترجمه علی اکبرسیف)

لوین در۱۹۸۵ انگیزش را عالی ترین شاهراه یادگیری دانسته است. بدین معنی که هر چه انگیزه فرد برای آموختن و تحصیل بیشتر باشد، فعالیت و رنج و زحمت بیشتری برای رسیدن به هدف نهایی متحمل خواهد شد. اگر یادگیرنده دارای انگیزه پیشرفت تحصیلی بالایی باشد، برای یادگیری، مهارت های لازم و راهکارهای مناسب را می‌یابد. به تکالیف درس به خوبی توجه می‌کند، تکالیف درسی را جدی می‌گیرد و علاوه بر آن سعی می‌کند اطلاعاتی بیش از آنچه در کلاس درس به او می آموزند، یاد بگیرد (ظهیری ناو ، رجبی،۱۳۸۸) . بدیهی است موفقیت در یادگیری سبب احساس توانمندی بیشتر و افزایش علاقه به موضوع یادگیری می شود. کاملاً آشکار است دانش­آموزانی که انگیزه کافی نداشته باشند تلاش زیادی برای موفقیت نخواهند کرد.

انگیزه با ایجاد فرصت­هایی برای خود- رهبری و بازخورد مثبت تقویت می شود ولی با تنبیه، تحمیل و تعیین اهداف، تعیین ضرب الاجل، کاهش می بابد (رضاخانی، ۱۳۸۶)

انگیزه به عنوان یک وسیله برای آمادگی ذهنی یا رفتارهای ورودی پیش نیاز یادگیری بحساب می‌آید و یادگیری نیز خود می ­تواند علتی بر پیدایش انگیزه یا افت آن شود، یادگیری های عمیق و موفق باعث ایجاد انگیزه بیشتر دانش ­آموز برای مطالعه و پژوهش می شود و عملکرد تحصیلی بالایی در پی خواهد داشت (پیری، قبادی، ۱۳۹۲).

۲-۳-۱٫ تعریف انگیزه تحصیلی