۲-۱-۸ بررسی میزان سودمندی صورت جریان وجوه نقد

با وجود اینکه از نظر طبقه‎بندی و نبود رابطه متقابل بین صورت‎های مالی مسأله‎هایی مطرح است، تردیدی نیست که صورت جریان‎های نقدی می‎تواند بسیار سودمند واقع شود. این یکی از نمونه‎ های ظریف و بسیار منحصر به فرد از تحقیقاتی است که «این گرام ولی»^[۲۰] انجام دادند و آن ها به صورت همزمان بر روی صورت جریان‎های نقدی و صورت سود و زیان تحقیق کردند. آن ها مشاهده کردند که با گذشت زمان شرکت‌های رو به رشد دارای سود «بیشتر» و جریان‎های نقدی «کمتر» بودند. این بدان سبب است که شرکت‌های در حال رشد دارای مقدار بیشتری موجودی کالا و حساب‎های دریافتنی هستند، زیرا مسیر رشد و توسعه را می‎پیمایند.

موجودی کالا و حساب‎های دریافتنی تا حدی به وسیله افزایش در حساب‎های پرداختنی خنثی خواهد شد، ولی خالص اثر رشد سرمایه در گردش این خواهد بود که در هر سال تغییر در سود به بیش از تغییر در جریان‎های نقدی عملیاتی خواهد رسید. علاوه بر این در حالی که یک شرکت رشد و توسعه پیدا می‎کند، خالص سرمایه‎گذاری و ایجاد جریان‎های خروجی در قالب دارایی‎های ثابت خریداری شده و جریان‎های نقدی ورودی ناشی از تأمین مالی (با انتشار اوراق قرضه و سهام) شناور خواهند بود و احتمال زیادی وجود دارد که سود تقسیمی کاهش یابد (پارسائیان، ۱۳۸۵، ۱۸۳).

‌در مورد شرکتی که در حالت انقباض است. این رابطه تا حد زیادی مسیر معکوس خواهد پیمود: فروش و سود کاهش می‎یابند ولی با کاهش یافتن حساب‎های دریافتنی و موجودی کالا جریان‎های نقدی عملیاتی افزایش می‎یابند. گذشته از این، جریان‎های نقدی خروجی مربوط به سرمایه‎گذاری‌آموزش‌ها کاهش خواهند یافت. به همین شیوه از دیدگاه تأمین مالی با افزایش سهام خزانه بازپرداخت بدهی‌آموزش‌ها یا تسویه آن ها و نیز افزایش سود تقسیمی نقدی جریان‎های نقدی خروجی افزایش خواهند یافت.

۲-۱-۸-۱ پیچیدگی‎های جریان نقدی

در حالی که هنگام تهیه صورت جریان وجوه نقد نمی‎توان همانند محاسبه سود سیستم، محاسباتی را دستاویز خود قرار داد، ولی ‌در مورد تهیه این صورتحساب هم مسائلی مطرح شده است. سنیدر (۲۰۰۲) بیان می‎کند از آنجا که تصور بر این است جریان نقدی حاصل از عملیات مهمترین بخش صورت جریان وجوه نقد را تشکیل می‎دهد، بیشتر توجه معطوف افزایش جریانات نقدی حاصل از عملیات می‎شود، در حالی که در همین زمان جریانات نقدی ورودی حاصل از سرمایه‎گذاری کاهش یا جریانات نقدی خروجی حاصل از سرمایه‎گذاری افزایش می‎یابد. اثر کلی این رویدادهای مالی بر پول نقد تغییر نمی‎کند، ولی تردیدی نیست که استفاده کنندگان از صورت‎های مالی این پدیده را به فال نیک می‎گیرند یعنی از زاویه خوش‎بینانه به آن نگاه می‎کنند (پارسائیان، ۱۳۸۵، ۱۸۴).

۲-۱-۸-۲ تحلیل اجزای صورت جریان وجوه نقد

با توجه به تورم موجود در کشور و علم ‌به این نکته که اقلام ترازنامه و صورت سود و زیان ایستا هستند و در ایران نیز صورت‎های مبتنی بر ارزش‎های جاری تهیه نمی‎گردد به نظر می‎رسد که در مقایسه اتکای بیش از حد به نسبت‎هایی که با توجه به اطلاعات تاریخی این صورت‎های مالی تهیه می‎شود، اطلاعات صورت جریان وجوه نقد به مراتب قابل اتکاتر از اطلاعات ترازنامه یا صورت سود و زیان است. صورت جریان وجوه نقد حتی می‎تواند تغییرات در سایر صورت‎های مالی را گزارش نماید و نیرنگ‎های دفترداری را با تأکید بر آنچه سهام‌داران واقعی به آن اهمیت می‎دهند بزداید. از نقطه نظر تجزیه و تحلیل صورت‎های مالی، صورت جریان وجوه نقد برای کامل شدن تجزیه و تحلیل نسبت‌آموزش‌ها بسیار با اهمیت است (خوش طینت و قسوری، ۱۳۸۴، ۴۶).

هر کدام از طبقه‎های جریان نقدی حامل پیامی هستند، این طبقه‌آموزش‌ها وقتی کنار یکدیگر بررسی می‎شوند نوعی هم‎افزایی اطلاعاتی را تشکیل می‎دهند که بر اساس آن می‎توان توانایی مالی شرکت را سنجید. هم‎افزایی اطلاعاتی از ترکیب جریان‎های نقدی به همراه سایر اطلاعات، علاوه بر سهل و در دسترس بودن آن، راهنمای بسیار مفید و مهمی در ارزیابی میزان سلامت مالی شرکت‌ها به حساب می‎آید (مرادزاده فرد و بختیاری، ۱۳۸۸، ۶۰).

بر اساس استاندارد حسابداری ایران، تنها صورت مالی مبتنی بر مبنای نقد حسابداری، صورت جریان وجوه نقد می‎باشد. در واقع این صورتحساب نگاهی دقیق‎تر به توانایی‎های بنگاه اقتصادی علاوه بر کسب ایجاد نقدینگی‎، قدرت وصول مطالبات و توانایی پرداخت بدهی‌آموزش‌ها و انعطاف‎پذیری مالی را نمایان می‎سازد و در صورت جریان وجوه نقد انتظار می‎رود که سوالات ذیل پاسخ داده شود: (مزده و قاسمی، ۱۳۸۷، ۲۳)

1. 1. وجوه نقد طی دوره مالی از کجا تأمین شده است؟

1. 1. وجوه نقد واحد تجاری در طی دوره مالی در کجا به مصرف رسیده است؟

1. 1. چه مبلغی از وجوه نقد توسط واحد تجاری ایجاد شده است؟

1. 1. آیا تعهدات مالی کوتاه مدت نظیر پرداخت بهره با جریان‎های نقدی حاصل از عملیات پوشش داده شده‎اند؟

1. 1. آیا رشد سرمایه‎گذاری نقدی از طریق جریان‎های نقدی داخلی تأمین مالی شده است یا اینکه به تأمین مالی خارجی متکی بوده است؟

1. 1. آیا پرداخت سود سهام از جریان‎های نقدی داخلی بوده یا به تأمین مالی خارجی متکی بوده است؟

1. 1. آیا جریان نقد آزاد، بعد از انجام سرمایه‎گذاری‌آموزش‌ها وجود داشته است؟

1. وضعیت دریافت و پرداخت اصل و سود تسهیلات مالی دریافتی چگونه ارزیابی می‎شود؟

۲-۱-۹ اهمیت و ارزش جریانات نقدی

جریانات نقدی در یک واحد تجاری از اساسی‎ترین رویدادهایی است که اندازه‎گیری‎های حسابداری بر اساس آن ها انجام می‎پذیرد و چنین تصور می‎شود که بستانکاران و سرمایه‎گذاران نیز تصمیماتشان را بر همین اساس اتخاذ می‎نماید. وجوه نقد از این نظر دارای اهمیت است که نشان دهنده قدرت خرید عمومی است و مبادلات اقتصادی به سهولت می‎تواند به سازمان‌آموزش‌ها و یا اشخاص مختلف جهت رفع نیازهای خاص‎شان در تحصیل کالا و خدمات به کار رود (اعتمادی و چالاکی، ۱۳۸۲، ۶۷).

بیشتر اندازه‎گیری‎های حسابداری بر اساس جریان نقدی گذشته، حال و یا مورد انتظار آتی، صورت می‎پذیرد. درآمدها معمولاً بر حسب خالص وجوه نقد مورد انتظار حاصل از فروش کالاها و خدمات و هزینه‌آموزش‌ها نیز معمولاً برحسب وجوه نقد پرداخت و یا وجوه نقد مورد انتظار پرداختی برای کالاها و خدمات مورد استفاده اندازه‎گیری می‎شوند. اقلام تعهدی معرف مبالغ تخصیص داده شده به دوره جاری از بابت دریافت‌آموزش‌ها و پرداخت‎های آتی مورد انتظار برای خدمات است و اقلام انتقالی به دوره‎های آتی مبین مبالغ تخصیص داده شده به دوره‎های جاری و آتی از بابت دریافتی‌آموزش‌ها و پرداختی‎های گذشته برای کالاها و خدمات می‎باشد.