اسانس حاصل از اندام هوایی گیاه لعل کوهستان به رنگ زرد و دارای بویی نافذ شبیه به بوی اسانس آویشن می‌باشد. اثرات مختلف دارویی عصاره و اسانس این گیاه بیشتر به کارواکرول و تیمول موجود این محصولات وابسته است. اثر ضد باکتریایی این ماده بیشتر به تغییر نفوذپذیری غشای سلولی باکتری است ولی نقش آن در تحریک ایمنی به خوبی مشخص نشده است(۱۹۹۹ ,., ۱۹۹۹; Ultee et al.Cosentino et al).
بطور کلی میکروارگانیسم ها بسته به اینکه چه ساختاری دارند، از نظر مقاوت یا حساسیت نسبت به یک اسانس خاص و یا اجزای آن با یکدیگر تفاوت دارند. باکتری های اسپوردار نسبت به سلولهای رویشی و باکتری های گرم منفی نسبت به باکتری های گرم مثبت نسبت به اسانس لعل کوهستان مقاوم ترند. اسانس لعل کوهستان برروی تعدادی از میکروارگانیسم ها اثر مهاری و تعدادی دیگر، اثر باکتری کشی دارد(محبوبی و همکاران، ۱۳۸۷).
۱-۴-۳٫ مواد موثره گیاهان دارویی مورد استفاده (بیوشیمی گیاهان)
مقدار ماده موثره در هر گیاه ناچیز بوده و کمتر از ۱% وزن خشک آن است. نوع و مقدار مواد موثره به گونه گیاه بستگی دارد. تاثیر آب و هوا و اقلیم بر میزان مواد موثره به اثبات رسیده است(عطایی عظیمی و همکاران، ۱۳۸۵).
بطور کلی در گیاهان دو گروه از مواد ساخته می‌شوند که شامل فرآورده ها ی اولیه و ثانویه می‌باشد. فرآورده های اولیه در همه گیاهان وجود داشته و برای زندگی گیاه ضروری می‌باشند و فرآورده های ثانویه حاصل فرایند های جانبی و حاشیه ای در گیاهان بوده و برای زندگی گیاه ضروری نیستنند.۴۰% داروهای دنیا از گیاهان ساخته می‌شوند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۴-۴٫ استخراج ترکیبات شیمیایی موجود در گیاه
الف. جمع آوری گیاه: جمع آوری انواع گیاهان یک منطقه نیازمند شناخت محل مورد نظر است و باید توسط افراد مجرب و ترجیحا” گیاه شناس انجام شود. بی توجهی و عدم دقت در جمع آوری ممکن است سبب آلودگی گیاه مورد نظر باگیاهان دیگر شود(ذکاء، ۱۳۶۴).
ب. خشک کردن: گیاهان جمع آوری شده باید در محلی مناسب و دور از نور خورشید خشک شده که باعث خارج شدن مقدار زیادی رطوبت آنها و با عث وقفه اثر آنزیمها، تغییرات شیمیایی، رشد میکروبی و قارچی گردیده و گیاه تا مدتها قابل نگهداری خواهد بود(مجتبایی و سمسار، ۱۳۴۷).
ج. آسیاب کردن: پودر گیاه توسط آسیاب الکتریکی تهیه شده و باید در مورد همه گیاهان از یک نوع صافی استفاد شود تا پودر یکسان و یک اندازه بدست آمده و آنرا را در کیسه های نایلونی جمع آوری می‌کنند(ذکاء، ۱۳۶۴).
د. استخراج مواد موثره: مهم ترین و اساسی ترین عاملی که باید در استخراج مواد متشکله گیاهان مورد توجه قرار گیرد حلال است که انتخاب آن با توجه به اندام مورد نظر گیاه و ماده مورد استخراج صورت می‌گیرد(سپه وند، ۱۳۸۷).
۱-۴-۵٫ روش های استخراج عصاره های گیاهی

1. 1. روش خیساندن: این روش قدیمی است که بوسیله آب یا حلال های مختلفی صورت می‌گیرد. در این روش گیاه مورد نظر را ابتدا به صورت گرد در آورده و در یک فلاسک ریخته و مدت ۲ تا ۴ روز ( بر حسب نوع گیاه) در محلی مناسب قرار داده و سپس صاف می‌نمایند. عمل خیساندن معمولاً برای آن دسته از دارو هایی بکار می‌رود که ساختمان سلولی کاملی نداشته و یا فاقد ساختمان سلولی می‌باشند.این کار معمولا” در حرارت تا ۲۰ درجه سانتی گراد انجام می‌گیرد(صمصام، ۱۳۷۱ ).

1. 1. روش پرکولاسیون:در این روش بافت های گیاهی مورد نظر را بصورت پودر در آورده و در ظرفی بنام پرکولاتور ریخته و عمل عصاره گیری را انجام می‌دهند(صمصام، ۱۳۷۱).

1. 1. روش هضم: در این روش همان روش خیساندن به اضافه کمی حرارت (۴۰ تا ۵۰ درجه سانتی گراد ) می‌باشد زمانی استفاده می‌شود که اولا” حرارت باعث خراب شدن مواد نشود، ثانیا” حرارت مداوم استخراج مواد را زیاد نمایند(سپه وند، ۱۳۸۷).

1. 1. دم کردن:امروزه دم کردن کاربرد چندانی ندارد. در این روش حلال مورد استفاده آب بوده و مشکل اصلی این روش هجوم باکتری ها و قارچ ها می‌باشد که باعث آلوده شدن عصاره و در نتیجه تغییر مواد متشکله گیاه می‌گردد(صمصام، ۱۳۷۱).

1. 1. جوشاندن: این روش نیز مانند دم کردن موارد استعمال چندانی در زمینه استخراج مواد متشکله گیاهان دارویی ندارد(سپه وند، ۱۳۸۷).

1. 1. عصاره الکلی: اکثر مواد موثر در گیاهان دارویی در الکل حل می‌شوند بخشهای خشک یا تازه گیاه را برای استخراج مواد موثر در الکل غوطه ور کرده که مواد استخراج شده با الکل از دو روش دیگر سالم تر است. با الکل می‌توان غلظتهای بالایی ازمواد موثره گیاه را استخراج و برای حدود یک سال نگه داشت(عطایی عظیمی و همکاران، ۱۳۸۵).

۱-۵٫ پارامترهای خون شناسی
۱-۵-۱٫ عناصر سلولی خون ماهیان
ماهیان برخلاف دوزیستان و مهره داران عالی تر مانند پستانداران در حفرات میانی استخوان هایشان بافت خونساز وجود ندارد. عمل خونسازی در ماهیان استخوانی عالی(تلئوست) بطور عمده در کلیه و طحال صورت می‌گیرد. بافت خونساز، در قسمت قدامی کلیه و در بافت همبند سراسر آن، به همراه بافت لنفوئیدی قرار دارد. سلول های بافت خونساز در مراحل مختلف بلوغ دیده می‌شوند و پیش ساز سلول های خونی می‌باشند و در مراحل مختلف رشد قابل مشاهده می‌با شند(Amin, 1992). عناصر سلولی موجود در خون ماهیان در گونه های مختلف متفاوت می‌باشد و شامل اریتروسیت‌ها^[۱۲]، لنفوسیت ها^[۱۳]، مونوسیت ها^[۱۴]، نوتروفیل ها^[۱۵]، هتروفیل ها^[۱۶]، بازوفیل ها^[۱۷]، ائوزینوفیل ها^[۱۸]، ترومبوسیت ها ^[۱۹]و سلول های نابالغ می‌شود و وظایفی همانند سلول های پستانداران بر عهده دارند. کلیه و طحال بافت‌های خونساز ماهی را تشکیل می‌دهند و همه سلول های خونی از این دو ارگان منشاء می‌گیرند. محل اولیه خون­سازی معمولاً در کلیه و محل ثانویه تولید آن طحال‌‌ می‌باشد. اگرچه در برخی گونه ها ممکن است طحال محل اولیه خون­سازی باشد. طحال همچنین محل تولید لنفوسیت ها نیز میباشد. محل تولید ترومبوسیت ها، مونوسیت ها، نوتروفیل ها، ائوزینوفیل ها و بازوفیل در بخش قدامی کلیه می‌باشد.
۱-۵-۱-۱٫ گلبول های سفید
تعداد گلبول های سفید خون ماهی در هر میلی متر مکعب خون در مقایسه با تعداد گلبول های قرمز خون ماهی در هر میلی متر مکعب کمتر بوده و دفاع بدن در مقابل میکروارگانیسم های بیماریزا را بر عهده دارند. شمارش کلی و تعیین درصد انواع گلبول های سفید کمک مهمی در تشخیص حالات فیزیولوژیک و پاتولوژیک حیوان می کند و انواع متعددی از گلبول های سفید شامل لنفوسیت ها، مونوسیت ها، نوتروفیل ها (هتروفیل ها)، بازوفیل ها و ائوزینوفیل ها در خون ماهی یافت می‌شود(ستاری، ۱۳۸۱).
۱-۵-۱-۱-۱٫ لنفوسیت ها
بررسی ها حاکی از وجود گروه های مختلف لنفوسیتی در ماهیان می‌باشد، ولی اینکه آیا گروه های مختلف لنفوسیت در اعضای دیگری(برخلاف تیموس و مغز استخوان پستانداران) تمایز و رشد می‌یابند نیاز به بررسی های بیشتری دارد(رسولی و عبدلی, ۱۳۸۴). یافته های جدید نشان می‌دهد که ماهیان استخوانی دارای دو نوع لنفوسیت B و T در تیموس می‌باشند.
شکل ۱-۴ لنفوسیت(*۴۰)
۱-۵-۱-۱-۲٫ نوتروفیل ها
نوتروفیل ها بیشترین گلبول های سفید چند هسته ای ماهیها را(بجز چند استثناء مانند ماهی بادکنکی) تشکیل می‌دهند(پوستی و صدیق مروستی، ۱۳۷۸). سلول های نوتروفیل در ماهیان استخوانی گرد تا کمی بیضی شکل با هسته غیر مرکزی می‌باشند. نوتروفیل های در ماهیان استخوانی سیتوپلاسم فراوان بدون رنگ، مایل به خاکستری یا کمی اسیدوفیلی دارا بوده و ممکن است حاوی گرانول های کوچک سیتوپلاسمی باشند. اختلافات درون گونه ای نیز در واکنش های سیتوشیمی نوتروفیل های ماهیان استخوانی مشاهده شده است(.(Thrall, 2004
شکل ۱-۵ نوتروفیل(*۴۰)
۱-۵-۱-۱-۳٫ ائوزینوفیل ها
در گسترش های خون ماهیان استخوانی به ندرت ائوزینوفیل گزارش شده است. در ماهی طلایی^[۲۰]، استورژن سفید^[۲۱] و گربه ماهی روگاهی^[۲۲] ائوزینوفیل‌ها گزارش گردیده است.(Thrall, 2004) ائوزینوفیل از نظر اندازه شبیه به نوتروفیل ها یا کمی کوچکتر می‌باشندet al., 2000) (Feldman ائوزینوفیل های کپور تقریبا ۵/۷ میکرومتر قطر دارند و دارای هسته غیر مرکزی تو رفته، سوسیسی شکل یا دولوبه می‌باشند.(Thrall, 2004) وظیفه ائوزینوفیل ها کشتن انگل و شرکت در فاگوسیتوز می‌باشدet al., 2000) .(Feldman
شکل ۱-۶ ائوزینوفیل(*۴۰)
۱-۵-۱-۱-۴٫ بازوفیل های ماهیان استخوانی
بازوفیل ها درخون محیطی ماهیان استخوانی نادر و کمیاب هستند و فقط در چند گونه گزارش گردیده‌اند(Thrall, 2004; Caod, 1991). در صورت مشاهده تعداد آنها خیلی کم بوده و در مجموع اطلاعات کمی در رابطه با وظایف و موفولوژی آنها در دست می‌باشد.
شکل ۱-۷ بازوفیل(*۴۰)
۱-۵-۱-۱-۵٫ مونوسیت ها
در بیشتر گونه های ماهیان استخوانی و غضروفی مونوسیت ها در خون محیطی گزارش شده و به مونوسیت های پرندگان و پستانداران شباهت دارند. هسته دارای اشکال مختلف کلیه ای شکل تا لوبوله می‌باشد و معمولاً کمتر از ۵۰ درصد حجم سیتوپلاسم را اشغال می‌کند((Thrall, 2004.
شکل ۱-۸ مونوسیت(*۴۰)
۱-۶٫ آئروموناس ها (Aeromonas spp.)
باکتریهای جنس آئروموناس در طبیعت، در داخل آب و خاک یافت می‌شوند. بیشتر این باکتریها ساپروفیت بوده و همه آنها می‌توانند در طیف وسیعی از تغییرات درجه حرارت بدن ماهی رشد کنند. هنگامی که دفاع بدن ماهیان کاهش می‌یابد، این موجودات، میزبان آئروموناس می‌شوند و مورد تهاجم این باکتری قرار می‌گیرند. نام «بیماری ناشی از آئرومونادهای متحرک» در سال ۱۹۷۴، برای این بیماری گزیده شد. با وجود این که این موجودات، پاتوژن اجباری نیستند، ولی به عنوان عوامل بیماریزای اصلی در بین ماهیان آب شیرین به حساب می‌آیند(ستاری، ۱۳۷۸).
تعدادی از آئروماناس ها به دلیل ایجاد مشکلاتی بزرگ در آبزی پروری کپور، مورد توجه هستند و اگر چه به عنوان عامل پاتوژن به شمار می‌روند ولی آنها همچنین بعنوان قسمتی از میکرو فلور طبیعی روده برای سلامتی ماهی می‌باشند(Karunasagar et al., 1993). ثانیاً استرس هم به عنوان عاملی که در شیوع بیماری ناشی از آئروموناس نقش دارد مورد توجه قرار می‌گیرد. آئروموناس هیدروفیلا بیشتر در آبهایی با سطح مواد آلی بالا نسبت به آبهای نسبتاً غیر آلوده حضور دارد(Jeney & Jeney, 1995). واکسیناسیون برای جلوگیری از رد آئروموناس ها انجام می‌گردد که هنوز نوع تجاری آن در دسترس نیست. آئروموناس هیدروفیلا یک گونه هتروژنوس است و آنتی ژن ها متغیری دارد از این رو استفاده از واکسن فوق العاده پیچِیده است(Jeney & Anderson, 1993).
۱-۷٫ پیشینه و تاریخچه تحقیق
به دلیل بومی بودن گیاه مرزه خوزستان Satureja khuzestanica و گیاه لعل کوهستان Oliveria decumbens تا کنون تحقیق و مطالعه ای درباره فرآورده های این دوگیاه بطور کلی در آبزیان در داخل و خارج از کشور انجام نشده است، لذا به بررسی مطالعاتی که اثرات این دو گیاه را بر سایر موجودات بررسی نموده اند، و یا اثر عصاره سایر گیاهان را بر ماهی مورد مطالعه قرا داده اند، اشاره می‌گردد.
۱-۷-۱٫ تحقیقات انجام گرفته در ایران