۳-۷-۳-۲ الگوی ارتباط توقع/کناره گیری :

این الگو عبارت از اصرار یک زوج مبنی بر ایجاد تنوع و تغییر یا بحث ‌در مورد یک مسئله ،درحالی که دیگر از تعامل خودداری نموده و به طور فیزیکی یا روانی از بحث کناره گیری می‌کنند .

در این الگو فرد متوقع فردی وابسته است و فرد کناره گیر ترس از وابسته شدن دارد همچنین در این الگو یک از زوج ها با فشار، انتقاد و توقع به دنبال نزدیکی بیشتر و برخلاف آن طرف دیگر در جستجو فاصله بیشتر یا کناره گیری و حالت تدافعی است(بهرامی،۱۳۹۳). ‌بنابرین‏ این الگوی ارتباطی به وسیله ی ارتباط همراه با انتقاد ،سرزنش و تهدید از سوی یکی از زوجین و کناره گیری یا اجتناب به وسیله زوج دیگر مشخص می شود (صدرجهانی ،۱۳۸۹). ‌بنابرین‏ رفتارهای تقاضا کننده به عنوان تلاش برای تاثیر گذاری بر همسر می‌باشند ، درحالی که رفتار کناره گیری کننده به عنوان تلاش برای مثبت کردن در برابر تاثیر در نظر گرفته می‌شوند (کریستنسن و هیوی،۱۹۹۰؛ به نقل از رئیسی پور،۱۳۹۱).

انواع برچسب های دیگر برای این نوع تعامل به کار رفته است ، مانند الگوی عیب جو/کناره گیر (واتزلاویک و همکاران الگوی تعقیب کننده/فاصله گیرنده (فوگارتی،۱۹۷۶؛ به نقل از رئیسی پور، ۱۳۹۱).

پژوهش پرداخته به تعادل تقاضا /کناره گیر نشان می‌دهد زنان تمایل دارند نقش متوقع را به عهده بگیرند و مردان تمایل دارند که نقش کناره گیر در طول تعارض عهده دار باشند بعضی این تفاوت را به تمایل بیشتر زنان برای تغییر شوهران شان نسبت داده‌اند (کریستنسن،۱۹۸۷ و شنک وکریستنسن ،۱۹۹۱؛ به نقل از رئیسی پور،۱۳۹۱).

رفتار توقع/کناره گیر به خصوص زمانی که زن تقاضا می‌کند در حالی که شوهر کناره گیری می‌کند پیش‌بینی کننده افت رضایت زناشویی است ، بر این اساس گاتمن و لونسون(۲۰۰۰) اظهار می دارند که افت رضایت در نهایت به طلاق منتهی خواهد شد(شرفی،۱۳۸۲). گاتمن (۱۹۹۴)بیان می‌دارد که زنان در شرایطی که شوهران شان از آن ها کناره گیری می‌کنند، دارای مشکلات بیشتری می‌باشند و سلامت آن ها تهدید می شود و مردان به احتمال قوی نیز به رفتارهای کناره گیری دامن می‌زنند.

به طور خاص دیدگاه ساختاری اجتماعی فرض می‌کند که فقدان نسبی قدرت در زنان در ازدواج به طور کلی منجر می شود که زنان نسبت به شوهرانشان در بسیاری از مسائل مربوط به رابطه شان کمتر خوشحال باشند(ژاکوبسن،۱۹۹۰؛ به نقل از رئیسی پور،۱۳۹۱).

این دیدگاه روی تفاوت های ثابت بین زن و مرد مانند شخصیت و تفاوت بیولوژیکی تمرکز دارد. یکی از تفاسیر تفاوت های فردی که توضیح می‌دهد، که چرا مردان بیشتر احتمال دارد در طول تعارض کناره گیری کنند ،‌بر اساس یافته های گاتمن و لونسون(۱۹۸۶)، مردان برانگیختگی فیزیولوژیکی بیشتری در طول تعارض نسبت به زنان تجربه می‌کنند. آن ها نشان می‌دهند که سطح بالاتر واکنش فیزیولوژیکی مردان منجر می شود که آن ها برای فرار از احساس ناخوشایند تلاش کنند، در حالی که زنان، که واکنش فیزیولوژیکی کمتری به استرس دارند ،تمایلی به خودداری از تعارض ندارند.(کاستن،۲۰۰۴ ؛ به نقل از رئیسی پور، ۱۳۹۱).

۸-۳-۲ ابعاد الگوهای ارتباطی :

محققان سعی دارند تا الگوی ارتباط خانواده را شناخته و آن ها را طبقه بندی کنند.از این رو فیتزپاتریک و ریچی (۱۹۹۴) با مفهوم سازی و نقد نظریه لئودوچفی دو بعد زیر بنایی جهت گیری گفت و شنود و جهت گیری همنوایی را در الگوی ارتباطی خانواده شناسایی کرده‌اند ترکیب این دو بعد چهار طرحواره ارتباط خانوادگی را تشکیل می‌دهد (حیدری نژد،۱۳۹۲).

جهت گیری گفت و شنود را میزانی که خانواده ها شرایطی را فراهم می آورند که در آن همه ی اعضای خانواده تشویق به شرکت آزادنه و راحت در تعامل ،بحث و تبادل نظر درباره طیف وسیعی از موضوعات شونده تعریف کرده‌اند . جهت گیری همنوایی نیز عبارت است از میزانی که خانواده ها بر روی همسان بودن نگرش ها ،ارزش ها و عقاید تأکید می‌کنند .ترکیب این دو بعد چهار طرحواره ارتباط خانوادگی را ایجاد می‌کند بر طبق طبقه بندی فیترپاتریک و ریچی^[۴۸](۱۹۹۴)، هر الگو نوع خاصی از خانواده را توصیف می‌کند این چهار نوع الگو با چهار نوع خانواده از ترکیب وضعیت های زیاد یا کم بر روی پیوستارهای دو بعد جهت گیری گفت و شنود و جهت گیری همنوایی حاصل می‌شوند و عبارتند از : خانواده توافق کننده ، خانواده کثرت گرا، خانواده حفظ کننده و خانواده بی قید .

بامریند معتقد است که خانواده هایی با گفت و شنود بالا تمایل دارند که فرزندانی با مهارت های اجتماعی ، قدرت حل مسئله و توانایی رهبری با تربیت کنند.این درحالی است که خانواده هایی با جهت گیری همنوایی بالا از تعارض اجتناب می‌کنند و علاقه کمتری به افشای احساسات و جستجوی حمایت اجتماعی در فرایندهای چالش انگیز دارند . براین اساس می توان به نقش الگوی ارتباطی خانواده در افزایش میزان خلاقیت در فرزندان برای تولید ایده های نو و مناسب در در حل مسایل فردی و اجتماعی پی برد . (حسن زاده ،۱۳۹۰).

گفتار سوم : سرمایه ی روانشناختی

۱-۴-۲ روانشناسی مثبت نگر^[۴۹](مبنای نظری سرمایه ی روانشناختی):