نمودار (۴-۱۸) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار شش ۷۵
نمودار (۴-۱۹) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار شش ۷۵
نمودار (۴-۲۰) نوع و درصد های مختلف اسانس گیاه مرزه تابستانه در تیمار هفت ۷۶
نمودار (۴-۲۱) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Alpha-thujene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۷۷
نمودار (۴-۲۲) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Alpha-pinene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۷۸
نمودار (۴-۲۳) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس beta-myrcene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۷۹
نمودار (۴-۲۴) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس alpha-terpinen در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۰
نمودار (۴-۲۵) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس gamma-terpinene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۱
نمودار (۴-۲۶) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Phenol در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۲
نمودار (۴-۲۷) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس bicyclogermacrene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۳
نمودار (۴-۲۸) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس bête-bisabolene در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۴
نمودار (۴-۲۹) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Di –n – octylph thalate در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۵
نمودار (۴-۳۰) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس ۱ , ۲ – Benzenedicarboxylicacid در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۶
نمودار (۴-۳۱) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Trance-anetholeدر تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۷
نمودار (۴-۳۲) مقایسه میزان درصد های مختلف اسانس Benzen در تیمارهای مختلف کودی مرزه تابستانه ۸۸
فهرست تصاویر
عنوان صفحه
تصویر ۱- اسانس گیاهی ۱۰۶
تصویر ۲- پرورش گیاه مرزه تابستانه ۱۰۶
تصویر ۳- رشد گیاه مرزه تابستانه ۱۰۷
تصویر ۴- مرزه کاشته شده در گلدان ۱۰۷
تصویر ۵- گیاه مرزه تابستانه در مرحله گلدهی و آماده برداشت ۱۰۸
تصویر ۶- خشک کردن اندام های هوایی مرزه تابستانه ۱۰۸
تصویر ۷- اندام های هوایی خرد شدن مرزه تابستانه ۱۰۹
تصویر ۸- ترازوی دیجیتال ۱۰۹
تصویر ۹- دستگاه اسانسگیری کلونجر ۱۱۰
تصویر ۱۰- دستگاه جی سی مس ۱۱۰
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی اثر تیمارهای مختلف کودهای آلی و شیمیایی بر ویژگی­های کمّی و کیفی گیاه دارویی مرزه تابستانه و مقدار اسانس آن به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک کاملاً تصادفی با چهار تکرار و ۷ تیمار شامل: تیمار نمونه شاهد (بدون مصرف کود)، تیمار ورمی کمپوست، تیمار کود گوسفندی کاملا پوسیده شده و چهار تیمار کود شیمیایی با ترکیب عناصر اصلی ازت، فسفر و پتاسیم با مقادیر مختلف و در سال زراعی ۱۳۹۲ در ایستگاه کشاورزی قائمشهر انجام شد.
در طی این تحقیق بررسی ارتفاع گیاه در مرحله گلدهی، تعداد شاخه های فرعی (جانبی) گیاه، تعداد گل بر روی هر گیاه، وزن تر شاخه و ساقه (گرم)، وزن تر گل و برگ (گرم)، کل وزن تر گیاه (گرم)، وزن خشک شاخه و ساقه (گرم)، وزن خشک گل و برگ (گرم)، کل وزن خشک گیاه (گرم)، میزان و درصد اسانس با بهره گرفتن از دستگاه کلونجر و تعیین نوع و ترکیبات اسانس با بهره گرفتن از دستگاه جی سی مس صورت گرفته است.
تعداد ۲۸ ماده اصلی از ترکیبات موجود در اسانس مرزه تابستانه در تیمارهای مختلف این پژوهش استخراج شد. بیشترین تعداد ترکیبات اسانس از نظر تنوع و میزان ماده مؤثره در تیمار شاهد، تیمار چهار با کودهای شیمیایی ترکیبی - NPK (60،۵۰،۵۰)، تیمار شش با کودهای شیمیایی ترکیبی - NPK (60،۵۰،۸۰) و کمترین تنوع ترکیبات اسانس در تیمار کود حیوانی، تیمار کود ورمی کمپوست و تیمار هفت با کودهای شیمیایی ترکیبی - NPK (80،۷۰،۸۰) مشاهده شد. بالاترین میزان ترکیبات اسانس نسبت به تیمارهای کودی دیگر در تیمار کود حیوانی، تیمار کود ورمی کمپوست و تیمار هفت با کودهای شیمیایی ترکیبی - NPK (80،۷۰،۸۰) بدست آمد.
نتایج این تحقیق نشان داد که ترکیبات عمده اسانس مرزه تابستانه در این مطالعه: بی سیکلو هپتان، بنزن دی کربوکسیلیک اسید، فنل، دی ان اکتیل فتالات و گاما – ترپینن بوده است.
همچنین نتایج نشان داد که نقش کودهای آلی: ورمی کمپوست و کود حیوانی گوسفندی در مقایسه با کودهای شیمیایی مثبت بوده است.
در مجموع، استفاده از کود حیوانی گوسفندی و کود ورمی کمپوست سبب بهبود ویژگی­های رشدی و مقدار اسانس گیاه دارویی مرزه تابستانه شده و می ­تواند در کاهش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش آلودگی های محیط زیست موثر باشد و در تولید محصولات سالم گیاهی و همچنین در تولید ارگانیک و طبیعی گیاهان دارویی که مصارف غذایی، طبی و آرایشی دارند نقش مفیدی را ایفا نمایند.
واژه های کلیدی: اسانس، کودهای آلی، کود های شیمیایی، گیاه دارویی، مرزه تابستانه.
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱- مقدمه
گیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندام های آن ها حاوی ماده موثره می باشد که این مواد دارای اثرات فعال کننده زیستی در موجودات زنده است. همچنین کاشت و داشت و برداشت این گیاهان به منظور استفاده از مواد موثره آن ها انجام می گیرد (فتاحی، ۱۳۸۹). گیاهان دارویی سه جنبه کاربردی دارد: طبی، ادویه ای و عطری (امیدبیگی، ۱۳۸۸). عوامل اقتصادی یکی از مهم ترین عوامل در تولید، پرورش و فرآوری گیاهان دارویی و صنعت تولید داروهای گیاهی است. با توجه به آمار و ارقام گزارش شده در منابع مختلف، تولید گیاهان دارویی در مقایسه با سایر گیاهان زراعی و باغی از ارزش افزوده ی بالاتری برخودار است. هم چنین با توجه به استقبال جهانی از مصرف داروهای با منشا گیاهی، صنعت داروسازی در این بخش نیز از رونق اقتصادی خوبی برخودار شده است (امیدبیگی، ۱۳۷۴). مرزه تابستانه که گیاهی است یکساله است و مرزه زمستانه که گیاهی است چند ساله و دائم سبز است که به مقدار وسیع کشت می شود و به عنوان گیاهان ادویه ای برای طعم دادن به غذاها و به عنوان سبزی تازه و یا به عنوان چای سبز به مصرف می رسند و این دو گونه بخش زیادی از تجارت جنس مرزه را به خود اختصاص داده اند. گونه مرزه تابستانه بومی جنوب اروپاست ولی در بخشی از آمریکای شمالی به طور طبیعی مستقر گردیده است. مبدا پیدایش (مرزه) دوران سوم زمین شناسی می باشد که از این دوران در رویشگاههای خشک گسترش یافته است. گیاه دارویی مرزه تابستانی به عنوان محرک نیرو دهنده، برای تقویت معده، ضدعفونی کننده، تسهیل کننده عمل هضم و … مورد استفاده قرار می گیرد. بر اساس بعضی گزارشها مرزه برای درمان سرطان مورد استفاده قرار گرفته است. ترکیبات اصلی موجود در مرزه تابستانی و مرزه زمستانی ترکیبات فنلی تیمول و کارواکرول هستند. به علاوه سایر ترکیبات منوترپنی و سسکوئی ترپنی در اسانس آنها وجود دارد (جم زاد، ۱۳۸۸). محل رویش مرزه در ایران شامل شمال غرب، تبریز، خوی، ارسباران و قسمت های مختلفی از خراسان است. پرورش این گیاه به عنوان سبزی خوراکی بوده و استفاده ی خشک آن در ادویه جات در نقاط مختلف ایران رایج است (صالحی سورمقی، ۱۳۸۵). با توجه به اهمیت موضوع این تحقیق، لازم است که اثر کودهای آلی و کودهای شیمیایی بر عملکرد، کمیت و کیفیت مواد موثره گیاه دارویی مرزه تابستانه بررسی شده و کاربرد آن در صنایع داروسازی، غذایی، آرایشی و اهمیت اقتصادی آن مورد توجه بیشتری قرار بگیرید.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۲- اهداف
هدف کلی از این تحقیق، بررسی اثر سطوح مختلف کوهای آلی: ورمی کمپوست و حیوانی (گوسفندی) و کودهای شیمیایی: ازت (اوره)، فسفر و پتاسیم بر روی رشد و عملکرد گیاه دارویی مرزه تابستانه و به منظور تعیین بهترین تیمار کودی و اثر آن بر روی میزان اسانس بدست آمده و برخی دیگر از خصوصیات کمی و کیفی مرزه تابستانه می باشد. اهداف اختصاصی این تحقیق: بررسی تاثیر کودهای آلی بر رشد و عملکرد گیاه دارویی مرزه تابستانه. بررسی تاثیر کودهای شیمیایی بر رشد و عملکرد گیاه مرزه تابستانه. بررسی میزان و ترکیب اسانس در تیمارهای کودهای آلی گیاه مرزه تابستانه. بررسی میزان و ترکیب اسانس در تیمارهای کودهای شیمیایی گیاه مرزه تابستانه. هدف کاربردی این تحقیق: تعیین بهترین ترکیب کود آلی به منظور افزایش رشد و افزایش اسانس گیاه دارویی مرزه تابستانه. هدف نهایی این تحقیق: تعیین بهترین ترکیب کود آلی به منظور کاهش کاربرد کودهای شیمیایی و کمک به حفظ محیط زیست و تولید محصولات غذایی ارگانیک (طبیعی) و سالم. فرضیه های تحقیق: کودهای آلی بر رشد، کمیت و عملکرد گیاه دارویی مرزه تابستانه اثر دارد. کودهای شیمیایی هم بر رشد، کمیت و عملکرد گیاه دارویی مرزه تابستانه اثر دارد. کودهای آلی بر روی میزان مواد مؤثره و کیفیت اسانس گیاه دارویی مرزه تابستانه موثر است. کودهای شیمیایی بر روی میزان مواد مؤثره و کیفیت اسانس گیاه دارویی مرزه تابستانه ارتباط اثر دارد. خصوصیات رویشی گیاه دارویی مرزه، تحت تاثیر تیمارهای کودهای مختلف آلی متفاوت می باشد. خصوصیات رویشی گیاه دارویی مرزه، تحت تاثیر تیمارهای کودهای مختلف شیمیایی متفاوت می باشد. تیمارهای کودهای شیمیایی و آلی بر کیفیت و کمیت اسانس گیاه مرزه تاثیرگذار می باشد. تیمارهای نمونه های شاهد که به صورت طبیعی و بدون استفاده از کود های مختلف شیمیایی و آلی رشد کرده اند از نظر اندام های هوایی و مقدار اسانس بدست آمده، با نمونه های تیمارهای که با کودهای شمیمایی و آلی رشد کرده اند از نظر میزان رشد و مقدار مواد موثره دارای مقادیر نختلفی می باشند. اهمیت و ضرورت انجام تحقیق: امروزه انجام تحقیقات بر روی کاهش میزان کاربرد مواد شیمیایی (کود و سموم) در تولید محصولات زراعی و تولید محصولات سالم غذایی طبیعی و ارگانیک می تواند به سلامتی انسان و حفظ محیط زیست کمک نماید. استفاده از مواد آلی و کشت ارگانیک امروزه کاربرد زیادی پیدا کرده زیرا کودهای شیمیایی می توانند به عنوان یکی از آلوده کننده های محیطی همچون آلوده کننده های زیست محیطی عمل کرده و محیط زیست را با مخاطره روبرو می کند لذا استفاده از مواد آلی و همچنین تعیین غلظت آنها می تواند باعث افزایش تولید و عملکرد گیاهان شده و خسارات ناشی از کودهای شیمیایی را کاهش دهد. تولید و پرورش گیاه دارویی مرزه تابستانه که دارای کاربردهای طبی، غذایی و آرایشی می باشد اهمیت اقتصادری آن را بیان می کند. با توجه به خواص دارویی و درمانی گیاه مرزه تابستانه و اثرات مواد موثره و اسانس آن، ضرورت انجام تحقیقات گسترده تر، تولید و بازاریابی محصولات مختلف این گیاه را دو چندان می کند. با توجه به اهمیت اقتصادی تولید و پرورش گیاه دارویی مرزه تابستانه که دارای کاربردهای طبی، غذایی و آرایشی می باشد و ارزش افزوده اسانس گیاه مرزه تابستانه و خواص دارویی آن باعث انتخاب این گیاه با هدایت و راهنمایی اساتید گرامی شد. امروزه در جهت تولید محصولات سالم زارعی، استفاده از مواد و کودهای آلی و کشت ارگانیک کاربردهای فراوانی پیدا کرده است چرا که کودهای شیمیایی سبب آلودگی محیطی شده و به محیط زیست و سلامت انسانها لطمات جبران ناپذیری وارد می کند. لذا با توجه به اهمیت و ضرورت تحقیق بر روی کاربرد کودهای آلی و مقایسه آن با کودهای شیمیایی در میزان رشد و مقدار مواد موثره و اسانس گیاهان دارویی، کاهش کاربرد کودهای شیمیایی به عنوان یکی از آلوده کننده های محیطی، از انگیزه های این پژوهش می باشد.
۱-۳- معرّفی تیره نعنائیان
در تیره نعناع طبق بررسی های جدیدی که به عمل آمده، ۴۰۰۰ گونه گیاه وجود دارد که در ۲۰۰ جنس جای داده شده اند. این گیاهان به وضعی در کره زمین پراکندگی دارند که در غالب نواحی یافت می گردند ولی پیشینه انتشار آنها در منطقه مدیترانه است. گیاهانی عموما علفی یکساله یا پایا و دارای ساقه های راست یا خزنده اند. از مشخصات این گیاهان آن است که ساقه های چهارگوش دارند. از قاعده ساقه آنها نیز غالبا ساقه های فرعی منشاء می گیرد که حالت خزنده در سطح زمین پیدا می کنند و یا درون خاک وارد گردیده به صورت ساقه زیرزمینی در می آیند (زرگری، ۱۳۷۶). تیره نعناع یکی از تیره های بزرگ گیاهی ایران است و شامل جنس هایی با گونه های زیاد است. این تیره در ایران ۴۶ جنس و ۱۴ قبیله دارد. تیره نعناع گیاهانی یکساله، چند ساله، یا خشبی، به ندرت درختچه ای، اغلب معطر و بدون تیغ، یا ساقه ای غالبا چهارگوش، برگ ها متقابل، به ندرت فراهم، بدون گوشوارک، ساده، گاهی شانه ای. گل آذین گرزن، در محور برگه ها یا برگ های بالایی دو به دو متقابل یا اغلب به صورت فراهم کنار یکدیگر قرار گرفته، گاهی نیز گل آذین سنبله، گل ها نر ماده، گاهی در یک گیاه تعدادی از گل ها فاقد اندام نر یا پرچم، به عبارت دیگر گل های ماده، در این حالت گل های کوچکتر و کمرنگ تر از بقیه (جوری و همکاران، ۱۳۸۹). این تیره از لحاظ تعداد و غنای اشکال یکی از ده تیره بزرگ گیاهان محسوب می گردد. اغلب این گیاهان با خشکی سازش حاصل کرده و برگ های آنها از کرک پوشیده شده اند تا از تعرق زیاد جلوگیری به عمل آورند (صفایی و همکاران، ۱۳۹۱). گیاهان یک ساله یا چند ساله، علفی یا بوته ای بندرت درختچه ای، اغلب معطر و بدون تیغ، ساقه ها چهار گوش، برگها متقابل و بندرت فراهم، گل آذین گرزین مجتمع و متراکم انتهایی یا محوری (گلومرول) است. جام گل نامنظم، پیوسته، دولپه، پرچم ها ۴ عدد دو به دو مساوی که به این حالت دی دینام می گویند گاهی ۲ عدد، میوه چهار فندقه (تتراکن) در این خانواده هر جفت برگ با جفت پایین تر و بالاتر زاویه ۹۰ درجه تشکیل می دهد (حکیمی میبدی و همکاران، ۱۳۸۴). ماده موثره گیاهان این تیره عمدتا از نوع اسانس است که در کرک های ترشحی یا حجره ای مخصوص در برگ، ساقه و گلها ساخته و ذخیره می شود. در اندام های مختلف این گیاهان موسیلاژ، تانن و مواد تلخ نیز وجود دارد. به علت معطر بودن این گیاهان مورد چرای دام واقع نشده و لذا ارزش علوفه ای ندارد ولی از نظر حفاظت خاک و از نظر داروئی حائز اهمیت می باشند. برخی از گونه های دیگر آن معرف سیر قهقرائی مرتع می باشند (اطمینان اقطاعی، ۱۳۹۰).
۱-۳-۱- تاریخچه مرزه تابستانه^[۱]
مبدا پیدایش مرزه دوران سوم زمین شناسی می باشد که از این دوران در رویشگاههای خشک گسترش یافته است (جم زاد، ۱۳۸۸). به نظر می رسد که نخستین بار در ایتالیا اقدام به پرورش این گیاه شده باشد. پزشکان قرون وسطی برای آن اثر نقرس قائل بودند و در قرون ۱۵ و ۱۶ میلادی نیز مردم آنرا دارویی مقوی، سقط کننده جنین و رفع فلج می دانستند. در سال۱۵۸۲ میلادی موفق به استخراج اسانس از مرزه گردیدند و در سال ۱۹۳۳ نیز دانشمندی به نام Schultzik آنرا داروی رفع اسهال یا اثر قاطع اعلام داشت (زرگری، ۱۳۷۶). مرزه به عنوان یکی از مطبوعترین ادویه ها معرفی شده و مدتهاست که از آن به عنوان ادویه استفاده می شود. یکی از حکمای روم باستان با نام ویرژیل می گوید: قبل از اینکه مردم روم فلفل را بشناسند از مرزه به عنوان یکی از اصلی ترین ادویه ها بهره می بردند. آنها از این گیاه در نوشیدنیها نیز استفاده می کردند (امیدبیگی، ۱۳۸۸).
۱-۳-۲- معرفی جنس و گونه مرزه تابستانه
جنس مرزه Satureia یکی از جنس های خانواده نعنا Lamiaceae متعلق به زیر خانواده Nepetoideia و قبیله Mentheae می باشد. جنس مرزه در چهارچوب وسیع خود دارای حدود ۲۳۵ گونه است. این جنس در بررسی گیاه شناسان مختلف به طور بسیار متفاوت ارائه گردیده و مرور بر منابع جدایی ۱۷ جنس را از آن نشان می دهد.(Doroszenko, 1985) (جم زاد، ۱۳۸۸). جنس مرزه با نام علمی Satureia اغلب در مناطق مدیترانه ای پراکندگی دارد (معاونی، ۱۳۸۸). جنس مرزه بر اساس تعریف محدود برای آن دارای حدود ۳۰ گونه است که با نام معمول Savory شناخته می شوند. معرفترین گونه های آن عبارتند از: مرزه تابستانه S.hortensis که گیاهی است یکساله و مرزه زمستانه S.montana که گیاهی است چند ساله و دائم سبز است. معروف ترین گونه های مرزه تابستانه Satureia hortensis L که گیاهی یکساله است. گونه مرزه تابستانه بومی جنوب اروپاست ولی در بخشی از آمریکای شمالی به طور طبیعی مستقر گردیده است (جم زاد، ۱۳۸۸). مرزه اغلب در مناطق مدیترانه ای پراکندگی دارد. این جنس در ایران دارای ۱۵ گونه می باشد که از میان آنها ۹ گونه انحصاری کشور هستند و سایر گونه ها علاوه بر ایران در تالش، ترکمنستان، ترکیه، قفقاز، ماورای قفقاز و عراق نیز می رویند. گونه های این جنس بیشتر در دامنه های کوهستانی مناطق شمال، شمال غربی، شمال شرقی، مرکزی و جنوب خربی ایران پراکندگی داشته و روی صخره های آهکی و یا دامنه های سنگلاخی می رویند (معاونی، ۱۳۸۸). از جنس این گونه (مرزه)، ۱۲ گیاه علفی یکساله و چند ساله در ایران رویش دارد که ۸ گونه آْن انحصاری ایران و ۴ گونه دیگر علاوه بر ایران، در ترکمنستان، تالش، آناتولی، ماورای قفقاز، عراق رویش دارند (جوری و همکاران، ۱۳۸۹). به طور کلی، دو گونه معروف و مهم مرزه در دنیا که مصرف خوراکی قرار می گیرند. Satureia hortensis L. و Satureia montata L. می باشند. گونه اول به نام مرزه تابستانی نیز معروف است گونه ای یک ساله و بومی جنوب اروپا و قسمت های شمالی آمریکاست. گونه دوم که به مرزه زمستانی نیز نامیده می شود گونه ای چند ساله، با ساقه سخت و چوبی است که بومی اروپا و آفریقای شمالی است و استفاده محدودتری دارد. (معاونی، ۱۳۸۸)
۱-۳-۳- خصوصیات گیاهشناسی مرزه تابستانه
مرزه با نام علمی Labiatae متعلق به خانواده نعناعیان است (کیانمهر، ۱۳۸۷). نام علمی: Satureia hortensis نام عمومی: Savory نام انگلیسی: Garden savory , Savory نام عربی: Nadgh نام فرانسوی: Sarriette نام آلمانی: Bohnenkrut نام خانواده: Labiatae (خانواده نعنا) - مرزه گیاهی است علفی، یک ساله و دارای ساقه های منشعب به طول تا ۳۰ سانتی متر. رنگ گیاه سبز کدر می باشد که با همین مشخصه با دیگر گونه ها متفاوت است. ساقه ی مرزه دارای گره هایی است که از همین گره ها ساقه های دیگر منشعب می شوند و این ساقه ها نیز به نوبه ی خود دارای انشعباتی جدید می گردند، به همین دلیل بوته ی گیاه به صورت پر شاخه و پر پشت به نظر می رسد. برگ های گیاه باریک، دراز، نوک تیز، نرم و پوشیده از تارهای کوتاه است که مات و کدر به نظر می رسند. برگ های مرزه هم چنین دارای یک رگبرگ و غده های حاوی اسانس است. گل های آن نیز کوچک و به رنگ سفید، سفید مایل به گلی یا گلی رنگ است که در فصل تابستان ظاهر می شوند. این گل ها به صورت ضخیم و در طول ساقه قرار گرفته اند. مرزه به دو صورت خودرو و کشت شده وجود دارد. (معاونی، ۱۳۸۸). گلها و برگهای مرزه معطر و حاوی اسانس می باشند. مقدار اسانس در اندامهای هوایی مرزه مختلف است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. مقدار اسانس بین ۱ تا ۲ درصد است. اسانس دارای ترکیبات متفاوتی است. از مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس می توان از کارواکرول (۳۰ تا ۴۰%)، سیمول (۲۰ تا ۳۰%) و ترکیبات فنلی دیگر نام برد. از مواد دیگر پیکر رویشی این گیاه می توان از ترکیبات آهن دار و ترکیبات قندی و تعدادی از اسیدهای آلی یاد کرد. مرزه دوره رویشی متوسطی دارد. از بدو رویش بذر تا تشکیل میوه، ۱۴۰ تا ۱۶۰ روز به طول می انجامد. بذر مرزه تا ۱ الی ۲ سال از قوه رویشی مناسبی برخودار است. رویش بذر به شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد. در صورت نامساعد بودن شرایط اقلیمی، بذرها پس از ۲۵ تا ۳۰ روز سبز می شوند. گیاه پس از سبز شدن گیاهان به گل می نشینند و اولین گلها اواخر بهار – اوایل تابستان (خرداد – تیر) تشکیل می شوند. گلها بتدریج تشکیل می شوند. پس از ۲۵ تا ۳۰ روز همه گلها پدیدار می شوند. میوه ها نیز بتدریج می رسند و پس از رسیدن آنها بذرها به اطراف ریزش می کنند (امیدبیگی، ۱۳۸۸).
۱-۳-۴- اکولوژی مرزه تابستانه
مرزه در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. بذرها در دمای ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتی گراد جوانه می زنند ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی آنها بین ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی گراد است. گیاهان جوان به درجه حرارت پایین حساسند. به طوری که در ۱- تا ۲- درجه سانتی گراد دچار سرما زدگی شده و خشک می شوند. رشد مرزه در دمای ۱۰ درجه سانتی گراد متوقف می شود. چنانچه مدتی قبل از گلدهی، هوای ابری یا سرد شود نه تنها از عملکرد گیاه کاسته می شود بلکه در مقدار اسانس تاثیر منفی داشته و به نحو بارزی سبب کاهش آن می گردد. پی اچ خاک برای کشت مرزه بین ۶/۵ تا ۲/۸ مناسب است (امیدبیگی، ۱۳۸۸). گونه های مرزه بومی مناطق معتدله گرم و مناطق مدیترانه ای هستند. در طبیعت در مناطق کوهستانی، شکاف صخره های آهکی و در دامنه ها و کوهپایه ها رشد می کنند (جم زاد، ۱۳۸۸). مرزه بومی اروپای جنوبی است و در محدوده وسیعی از شرایط آب و هوایی رشد می کند محیط بالنسبه گرم و خشک و آفتاب کامل و خاکهای حاصلخیز و زهکشی شده را ترجیح می دهد. مرزه بالنسبه به آب زیادی نیاز دارد. زمان مناسب برای کاشت مستقیم (بذر)، اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت پس از بر طرف شدن خطر یخبندان بهاره یا به عنوان کشت دوم در اواخر بهار و اوایل تابستان می باشد. طول مدت جوانه زنی بذر مرزه بسته به دمای محیط و خاک در زمان کاشت ۱۰- ۱۵ روز خواهد بود. مرزه در طیف وسیعی از انواع بافت خاک رشد می کند اما خاک لومی را ترجیح می دهد. pH مورد نیاز مرزه حدود ۷ می باشد. اندام مورد استفاده آن بخش هوایی گیاه و زمان برداشت مرزه همزمان با آغاز گلدهی آن خواهد بود. پس از برداشت محصول خشک کردن مرزه در دمای ۳۵- ۴۰ درجه سانتی گراد و خشک کردن در سایه و دمای محیط انجام می شود (یزدانی و همکاران، ۱۳۸۳). مرزه در آب و هوای معتدله استپی و مدیترانه ای کاشته می شود. در آب و هوای زیاد مرطوب زود مبتلا به گیاه انگلی سس می شود و بسیار روشنایی پسند است. خاک های قوی، عمیق، حاصلخیز و هوموسی را با رطوبت متعادل دوست دارد. خاک را خسته می کند و گیاهی است پرنیاز و احتیاج به کودکان مختلف دارد. گیاه خودروی مرزه با ریشه عمیق که دارند در روی اراضی سنگلاخ و فقیر و معدنی می رویند ولی حاصل خوبی نمی دهند (معاونی، ۱۳۸۸).
۱-۳-۵- رشد و نمو مرزه تابستانه
مرزه دوره رویشی متوسطی دارد. از بدو رویش بذر تا تشکیل میوه، ۱۴۰ تا ۱۶۰ روز به طول می انجامد. بذر مرزه تا ۱ الی ۲ سال از قوه رویشی مناسبی برخودار است. رویش بذر به شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد. در صورت نامساعد بودن شرایط اقلیمی، بذرها پس از ۲۵ تا ۳۰ روز سبز می شوند. گیاه پس از سبز شدن رشد و نمو سریعی به خود می گیرد، به طوری که ۷۵ تا ۸۰ روز پس از سبز شدن، گیاهان به گل می نشینند و اولین گلها اواخر بهار – اوایل تابستان (خرداد – تیر) تشکیل می شوند. گلها بتدریج تشکیل می شوند. پس از ۲۵ تا ۳۰ روز همه گلها پدیدار می شوند. میوه ها نیز بتدریج می رسند و پس از رسیدن آنها، بذرها به اطراف ریزش می کنند (امیدبیگی، ۱۳۸۸). مرزه احتیاج به آفتاب فراوان و زمین مرطوب دارد و خاک آن بایستی سبک و کود دامی فراوان و کود شیمیایی ازته به آن بدهند مقدار کود لازم ۱۲۰ – ۱۰۰ تن کود دامی در مهرماه به زمین داده و آنرا برگردان نموده و در اواسط اردیبهشت ۷۰ – ۵۰ کیلو کود نیتراته به زمین داده و بوسیله دندانه در خاک می کنند، سپس دندانه و دیسک زده و بذر آنرا در خطوطی که فاصله آن ۳۵ – ۲۰ سانتیمتر است می کارند، پس از ۲ ماه شاخکهای جوان آنرا درو کرده تا ۲ مرتبه جوانه بزند و این برنامه تا پاییز ادامه دارد و در پاییز قبل از آنکه به گل بنشیند بوته را از ریشه خارج نموده و به بازار عرصه می کنند (حسنی زاده، ۱۳۸۶). کودهای حیوانی و شیمیایی تاثیر مطلوبی در رشد و عملکرد مرزه دارند. در فصل پاییز هنگام آماده ساختن خاک، افزودن ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس در زمین های که مرزه کشت می شود ضروری است. همچنین افزودن ۵۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار ازت در فصل بهار، هنگام آماده کردن زمین برای کاشت گیاه نتایج مطلوبی در افزایش عملکرد خواهد داشت. پس از اولین برداشت محصول، اضافه کردن مقادیر مناسبی ازت به فواصل بین ردیف ها، نتایج مطلوبی را در رشد و افزایش عملکرد به همراه دارد. پس از برداشت محصول قبل، در اولین فرصت کود حیوانی کاملا پوسیده (در صورت نیاز) به زمین اضافه می گردد. سپس شخم متوسطی (به عمق ۲۵ تا ۲۸ سانتی متر) زده می شود. پس از اینکه کلوخه ها به وسیله دیسک خرد شدند زمین را تسطیح می کنند. پس از تسطیح کودهای شیمیایی مورد نیاز گیاهان به خاک اضافه می شود. اواخر زمستان بستر خاک را برای کاشت بذر آماده می کنند. دمای مطلوب برای جوانه زنی بذر مرزه، ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی گراد است. از آنجا که مرزه به سرما نیز حساس است، مناسب ترین زمان برای کاشت این گیاه، فصل بهار (اواخر فروردین – اوایل اردیبهشت) است. فاصله ردیفها در کشت مرزه متفاوت بوده و به روش کشت بستگی دارد. در سطح کوچک که عمل کشت به وسیله دست انجام می گیرد، فاصله ردیف های کاشت از یکدیگر بین ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر مناسب است. چنانچه این عمل با ماشین بذرکار انجام گیرد، فواصل ۴۵ تا ۵۰ سانتی متری برای ردیفها مناسب تر است. تعداد بذر در هر متر طول ردیف ۱۲۰ تا ۱۴۰ عدد مناسب است. عمق بذر مرزه در خاکهای مختلف متفاوت و بین ۵/. تا ۵/۱ سانتی متر است. کاشت بذر در اعماق بیشتر منایب نیست و باعث عدم سبز شدن آنها می شود. برای هر هکتار زمین به ۴ تا ۸ کیلوگرم بذر نیاز است (امیدبیگی، ۱۳۸۸). گیاهان در مرحله گلدهی حاوی حداکثر مقدار اسانس می باشند. از این رو برداشت پیکر رویشی آنها از این مرحله آغاز می شود. چنانچه کلیه شرایط (اعم از آبیاری، نوع خاک و مواد و عناصر غذایی موجود در خاک و …) برای رویش گیاهان مناسب باشد می توان در طول سال ۲ و یا حتی ۳ بار محصول را برداشت نمود. اولین برداشت همواره در آغاز گلدهی انجام می گیرد. دومین برداشت معمولا اواخر شهریور – اوایل مهر مناسب است. برداشت محصول به وسیله ماشین یا داس صورت می گیرد و کلیه اندامهای هوایی گیاهان برداشت می شوند. پس از جمع آوری، محصول را خشک می کنند. دمای مناسب برای خشک کردن اندامهای رویشی مرزه، ۴۰ درجه سانتی گراد است. پس از خشک کردن آنها را تمیز و بسته بندی می کنند. مقدار عملکرد وزن خشک پیکر رویشی، بین ۴/۱ تا ۸/۱ تن در هکتار است. اگر هدف از کشت مرزه جمع آوری بذرهای آنها باشد تنها یک بار ان هم در هنگامی که میوه ها می رسند اقدام به برداشت می شود. معمولا ۱۴۰ تا ۱۶۰ روز پس از سبز شدن بذر، میوه ها می رسند. زمان مناسب برای جمع آوری بذرها، اوایل شهریورماه است. رنگ بذرها از اوایل شهریور بتدریج قهوه ای می شود. تاخیر در برداشت بذرها مناسب نیست زیرا بذرهای کاملا رسیده با کوچکترین ضربه ای به اطراف پراکنده می شوند. اندامهای رویشی برداشت شده در این مرحله کیفیت مطلوبی ندارند و فاقد ارزش دارویی خواهند بود. مقدار محصول بذر بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار است (امیدبیگی، ۱۳۸۸).
۱-۳-۶- خواص درمانی مرزه تابستانه
پزشکان قرون وسطی برای آن اثر معالج نقرس قائل بودند و در قرون ۱۵ و ۱۶ میلادی نیز مردم آنرا دارویی مقوی، سقط کننده جنین و رفع فلج می دانستند. در سال ۱۵۸۲ میلادی موفق به استخراج اسانس از مرزه گردیدند و در سال ۱۹۳۳ نیز دانشمندی به نام Schultzik آنرا داروی رفع اسهال با اثر قاطع اعلام داشت. سرشاخه گلدار و بطور کلی قسمتهای هوایی گیاه که معمولا در هنگام گل چیده می شود و در سایه خشک می گردد، بوی معطر و اثر نیرو دهنده، تسهیل کننده عمل هضم، مقوی معده^[۲] مدر، بادشکن و بطور خفیف اثر قابض، ضد نزله، رفع اسهال و ضد کرم دارد. از مرزه می توان مانند انواع دارویی آویشن، در رفع ضعف و حالت چنگ زدگی معده استفاده کرد بعلاوه آنرا در سوء هضم ها، زردی، حالت بحرانی آسم، تخمیرات روده و نفخ بکار برد. محلول های آن به صورت غرغره جهت رفع افتادگی زبان کوچک و احتقان و پرخونی لوزه ها مصرف دارد بعلاوه لوسیون آنرا در استعمال خارج بر روی اولسری های دیر علاج اثر می دهند و حمام جوشانده آنرا در رفع دردهای رماتیسمی، دردهای عصبی و همچنین تقویت جسمانی کودکان کم بنیه و یا مبتلا به نرمی استخوان به کار می برند. مرزه طبق بررسی های Schultzikاثر قاطع در رفع اسهالهای حاد و مزمن دارد. دم کرده یک درصد آن که معادل ۱۲۶./. درصد کارواکرول دارد، در رفع اسهالهای عفونی سبک و همچنین گاستروآنتریت های حاد و التهاب قولون اثر معالج نشان می دهد. اسانس مرزه دارای اثر ضدعفونی کننده است (زرگری، ۱۳۷۶). مرزه به علت داشتن ترکیبات فنلی در اسانس و ترکیبات تاننی در برگ دارای خاصیت ضد قارچ، ضد میکروب، ضد اسپاسم و ضد اسهال می باشد. هم چنین مرزه دارای خاصیت ضد ادرار آوری بوده و در اروپا از قدیم به عنوان ضد تشنگی زیاد به خصوص در افراد مبتلا به مرض قند مورد استفاده بوده است. این اثر را به دلیل وجود جسم کارواکرول در اسانس آن می دانند. مهمترین اثرات گزارش شده مرزه: ضد درد، ضد آرتریت، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد ترشح ادرار، ضد ویروس تبخال، ضد التهاب، ضد کرم، ضد اکسیدان، ضد عفونی کننده، ضد قارچ، ضد اسپاسم، معرق، هضم کننده ی غذا، ادرار آور، خلط آور، مسهل، مسکن، محرک و مقوی معده (صالحی سورمقی، ۱۳۸۵). گیاه دارویی مرزه تابستانی به عنوان محرک نیرو دهنده، برای تقویت معده، ضدعفونی کننده، تسهیل کننده عمل هضم … مورد استفاده قرار می گیرد. بر اساس بعضی گزارشها مرزه برای درمان سرطان مورد استفاده قرار گرفته است (جم زاد، ۱۳۸۸). سرشاخه های گلدار و قسمتهای هوایی گیاه مرزه که معمولا هنگام چیده شده در سایه خشک می شود معطر بوده، دارای اثر مقوی معده، نیرو دهنده، تسهیل کننده عمل هضم و ضد نفخ و مدر می باشد. همچنین به طور خفیف دارای اثر قابض بوده، در رفع اسهالهای حاد و مزمن بکار می رود. به عنوان ضد کرم و ضد نزله نیز مورد مصرف دارد و در حالت بحرانی آسم و احتقان و پر خونی لوزه ها بکار می رود. در استعمال خارج، لوسیون آن بر روی زخمهای دیر علاج اثر مفید ظاهر می سازد. اسانس مرزه دارای خاصیت ضد عفونی کننده نیز می باشد (مومنی و همکاران، ۱۳۷۷). پیکر رویشی مرزه حاوی مواد موثره ای است که باعث افزایش فشار خون و مداوای سرفه می گردد. این گیاه ضد نفخ بوده و به هضم غذا نیز کمک می کند .از اسانس مرزه در صنایع کنسروسازی و نوشابه سازی استفاده می شود. اسانس این گیاه خاصیت ضد میکروبی داشته و مانع رشد برخی از باکتریها می شود (امیدبیگی، ۱۳۸۸). مرزه تابستانی به عنوان گیاهی دارویی، به صورت سنتی به عنوان داروی محرک، ضد نفخ، خلط آور، مقوی معده و همچنین ضد اسهال و تقویت کننده قوی جنسی کاربرد دارد. اسانس هر دو گونه ها به دلیل وجود کارواکرول و تیمول دارای خواص ضد میکروبی است (معاونی، ۱۳۸۸).
۱-۳-۷- وضعیت تولید و مصرف مرزه تابستانه و اهمیت اقتصادی آن
در خصوص تولید و مصرف مرزه تابستانه در حال حاضر چه در سطح کشور و چه در سطح دنیا آمار دقیقی در دسترس نمی باشد ولی در خصوص چگونگی مصرف و اهمیت اقتصادی آن موارد زیر بیان می شود: پرورش این گیاه (مرزه) به عنوان سبزی خوراکی بوده و استفاده ی خشک آن در ادویه جات در نقاط مختلف ایران رایج است (صالحی سورمقی، ۱۳۸۵). مرزه به صورت های تازه، خشک و مخلوط در ادویه جات، دارای مصرف بالایی در جهان است (معاونی، ۱۳۸۸). از اسانس مرزه در صنایع کنسرو سازی و نوشابه سازی استفاده می شود. اسانس این گیاه خاصیت ضد میکروبی داشته و مانع رشد برخی از باکتریها می شود (امیدبیگی، ۱۳۸۸). اسانس مرزه دارای اثر ضدعفونی کننده است (زرگری، ۱۳۶۹). در بسیاری از کشورها از جمله انگلیس از مرزه به عنوان یکی از گیاهان مهم ادویه ای استفاده می شود. همه ساله زمینهای زراعی وسیعی در کشورهای یوگسلاوی، فرانسه، اسپانیا، آمریکا (کالیفرنیا) و مجارستان به کشت مرزه اختصاص می یابد (امیدبیگی، ۱۳۸۸). عوامل اقتصادی یکی از مهم ترین عوامل در تولید، پرورش و فرآوری گیاهان دارویی و صنعت تولید داروهای گیاهی است. با توجه به آمار و ارقام گزارش شده در منابع مختلف، تولید گیاهان دارویی در مقایسه با سایر گیاهان زراعی و باغی از ارزش افزوده ی بالاتری برخودار است. هم چنین با توجه به استقبال جهانی از مصرف داروهای با منشا گیاهی، صنعت داروسازی در این بخش نیز از رونق اقتصادی خوبی برخودار شده است (امیدبیگی، ۱۳۷۴).

مدل انرژی،
مدل سرعت روش بحرانی(لیو و همکاران ۲۰۰۷).
مدل فیلم تخلیه بازده پیوستگی را با در نظر گرفتن زمان تماس و زمان تخلیه تعیین می کند که دو پارامتر مشخصه برای تعیین رخداد داخل شدن فیلم مایع بین حباب هاست تا به ضخامت بحرانی برسد. کولالاگلو(۱۹۷۵) یک فرمت ساده برای مدل تخلیه فیلم ارائه کرد:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(۴-۱۲)
تا الان، مدل فیلم تخلیه به عنوان معروف ترین مدل در نظر گرفته می شود و تعدادی از محققان روی محاسبه زمان تماس و زمانی تخلیه تمرکز کرده اند. در میان آنها، مدل پرینس و بلاچ(۱۹۹۰) ، مدل فیلم تخلیه را ساده کرده و در صنعت آن را اعمال می کنند.
(۴-۱۳)
در رابطه بالا، ضخامت اولیه فیلم، ضخامت بحرانی فیلم است که در آن جدایی رخ می دهد و معادل قطر است.
هوارث(۱۹۶۴) اول تاکید کرد که درصد قابل توجهی از پیوستگی ها ناشی از برخوردهای آنی هستند و بعد این فرضیه با مشاهدات تجربی پارک و بلار(۱۹۷۵) و کوبوی و همکاران(۱۹۷۲) تایید شد. آزمایشات نشان داد که افزایش انرژی برخورد، این احتمال را افزایش می دهد که حباب ها به هم بپیوندند. سووا(۱۹۸۱) یک مدل انرژی برای محاسبه بازده پیوستگی با در نظر گفتن انرژی بین سطحی و انرژی برخوردی جنبشی ارائه کرد:
(۴-۱۴)
در رابطه بالا، حجم معادل حجم میانگین است.
از مدل انرژی، معلوم شده است که پیوستگی بلافاصه زمانی رخ می دهد که سرعت دو حباب برخوردی بیش از مقدار بحرانی باشد. با این حال، دوبلیز(۱۹۹۱) و دونیولد (۱۹۹۴) گزارش کردند که روش مناسب منجر به پیوستگی نیز می شود. بیان ساده مدل سرعت روش بحرانی برای توصیف بازده پیوستگی استفاده می شود:
(۱۵-۴)
در رابطه بالا، سرعت بحرانی است که به صورت تجربی تعیین می شود.
۴-۱-۲-۲) مکانیزم شکست
شکست حباب سیال با سازگاری بین نیروی برشی خارجی از اطراف فاز مایع آشفته و نیروی سطح داخلی و نیروی ویسکوزیته از حباب ها تعیین می شود. برش آشفته مایع تلاش می کند که حباب ها را پاره کند؛ با این حال، تنش سطح حباب و نیروی ویسکوزیته تلاش می کنند که فرم آن را حفظ کنند. تعدادی از محققان توصیف مکانیزم شکست را گزارش کرده اند که می تواند در چهار دسته اصلی طبقه بندی شود:
۱) شکست القایی آشفته،
۲) شکست القایی برش ویسکوزیته،
۳) فرایند برش ،
۴) ناپایداری مساحت بین سطحی، (لیو و لوکاس ۲۰۰۹).
در جریان آشفته، شکست عمدتا به دلیل نوسانات فشار آشفته در سطح حباب رخ می دهد. زمانی که دامنه نوسان از تفاوت های فشار دینامیکی اطراف حباب شروع می شود و به سطح حباب نزدیک می شود، سطح حباب پایداری خود را از دست داده و به شکل ساعت شنی با تماس کم با دو ذرات ماده یا بیشتر تغییر می کند. پس، مکانیزم شکست به صورت موازنه بین فشار دینامیک و تنش سطحی بیان شود، به عبارت دیگر، (عدد وبرکه به صورت اهمیت نسبی تنش سیال در مقایسه با تنش سطحی آن تعریف می شود)، برابر با مقدار زیر است :
لیو و سوندسن(۱۹۹۶) یک مدل شکست القایی آشفته برای توصیف فراوانی شکست براساس تئوری جنبشی گاز ارائه کرده اند:
(۴-۱۶)
در رابطه بالا، ς اندازه بی بعد گردابه ها در حالت ایزوتروپیک زیرمحدوده تنشی است. حد کمتر انتگرال به صورت زیر است:
(۴-۱۷)
ملاحظه دیگر مکانیزم شکست حباب به دلیل نیروی برشی ویسکوز و عدد مویینگی است که به صورت تنش ویسکوز در تنش سطح تعریف می شود و برای محاسبه فراوانی شکست استفاده می شود:
(۴-۱۸)
در رابطه بالا، نرخ برشی است. افزایش عدد مویینگی بدین معناست که تنش ویسکوز غالب تر از تنش سطحی است. زمانی که عدد مویینگی در سطح بحرانی خاص است، پایداری حباب به تدریج کاهش می یابد و نهایتا شکست رخ می دهد. و عدد مویینگی بحرانی با توجه به نسبت ویسکوزیته و نوع جریان توصیف می شود(تیلور ۱۹۳۴، گریس ۱۹۸۲).
در سیستم هوا- آب، حباب های کوچک تمایل دارند که از حباب های سرپوشی / گلوله ای به دلیل حرکت گازها در لایه نفوذ بین سطحی در فیلم مایع اطراف لبه فاز گاز جدا شوند(لیو و همکاران ۲۰۰۹). برای این مکانیزم برشی، فراوانی فرکانسی با حجم کلی جدا شدن و اندازه حباب ایجاد شده تعیین می شود.
زمانی که حجم حباب بیش از حد خاصی شود، حباب ناپایدار بوده و به آسانی می شکند. با این ملاحظه، ونگ و همکاران (۲۰۰۵) فراوانی شکست را پیشنهاد کرده اند:
(۴-۱۹)
در رابطه بالا، قطر بحرانی حباب است که ۲۷ میلی متر تنظیم می شود. فرضیه شکست ظاهری حباب به دو حباب ماده مساوی در نظر گرفته می شود چون مطالعات خاصی در این زمینه موجود نیست.
۴-۱-۳) روش های
روش های عددی برای حل معادله موازنه جمعیتی در بیش از ۵۰ سال توسعه داده شده است. همانطور که توسط چنگ و همکاران (۲۰۰۹) گزارش شده است، روش مونت کارلو ^[۷۲]که در مرحله اول توسعه داده شده، مزیت انعطاف پذیری و صحت دارد، چون را براساس ردیابی حرکات ذره مستقیم در سیستم های چندبعدی حل می کند. با این حال، انتشارات محدودی در فرایندهای صنعتی واقعی وجود دارد که در آن اطلاعات صدها هزار ذره خواسته شده و معمولا هزینه محاسباتی حاصل در مرحله فعلی قابل مدیریت نیست. علاوه بر این، اجرای این روش در نرم افزار CFD مناسب نیست که کاربرد گسترده این روش را کاهش می دهد. دو روش دیگر، روش گشتاورها() و روش کلاس() در تحقیقات دانشگاهی و کاربردهای صنعتی استفاده می شود.جزئیات بیشتر این دو روش در زیر بحث شده است.
۴-۱-۳-۱) روش گشتاورها(MOM)
۴-۱-۳-۱-۱) روش گشتاورها(MOM)
اصل زیر تبدیل مساله از تاکید روی توصیف تابع محاسبات اندازه به گشتاور درجه پایین تر آن است. گشتاور توزیع اندازه ذرات به صورت زیر تعریف می شود:
(۴-۲۰)
کلید این است که گشتاورهای درجه پایین می تواند به صورت مستقیم بدون نیاز به دانش اضافی درباره توزیع ردیابی شود. معمولی می تواند با معادلات فرمولاسیون برای رشد گشتاورها در فرم بسته یعنی شامل فقط توابع گشتاورها حل شود. با این حال، محدودیت شدیدی روی فرم ترم های چشمه در معادله وجود دارد که می تواند با این روش مدیریت شود که احتمالا دلیل اصلی آن است که این روش فقط برای تعدادی از مسائل اعمال می شود(هالبرت و کاتز ۱۹۶۴).
۴-۱-۳-۱-۲) روش ربعی گشتاورها
با هدف حل این محدودیت ، روش ربعی گشتاور() بسته هایی را در برآورد انتگرال با بهره گرفتن از روش ربع محدود به دست می دهد. عصاره بسته ربع محور براساس این واقعیت است که طولهای جدید و وزن های که بعد از برآورد انتگرال به دست می آیند ممکن است براساس گشتاورهای درجه پایین تابع توزیع نامعلوم به طور کامل مشخص شود. و گشتاورها خود ممکن است به همان فرم نوشته شوند. برای ربع گاوسین نقطه ای،
(۴-۲۱)
برای تا .
۴-۱-۳-۱-۳) روش ربع مستقیم گشتاورها
برای حل مسائل چندبعدی، مارکیسو و فوکس(۲۰۰۵) را با بهره گرفتن از تابع دیراک دلتا توسعه داده و روش ربع مستقیم گشتاور را ارائه کردند که در آن طولها و وزن های ربعی به شکل معادلات انتقال فرموله شده اند. بنابراین، متغیرهای اولیه ظاهر شده در برآورد ربعی، به جای گشتاور ، به صورت مستقیم ردیابی می شوند(چانگ و همکاران ۲۰۰۹). بنابراین، طولها و وزن ها با بهره گرفتن از عملگرهای ماتریس حل می شود. معادله پایه ای مهم در به صورت زیر است:
(۴-۲۲)

شکل ‏۲‑۵ : تصویر یک راه کوهستانی پر پیچ و خم ( منبع: www.mrude.ir)
احداث راه در مسیر های کوهستانی بسیار دشوار و پرهزینه است ساخت یک کیلومتر آزاد راه در مناطق هموار و دشتی ۷ میلیاد تومان ، در تپه ماهور ۱۲ میلیارد تومان و احداث یک کیلومتر راه در مناطق کوهستانی ۳۵ میلیارد تومان هزینه دارد (احمدی نوری معاون توسعه زیربنا های حمل و نقل وزارت راه) به همین علت در مسیرهای کوهستانی راه های دسترسی بسیار باریک و بدون حاشیه های جانبی احداث می شود که در کنار دشواری عبور خطرات قابل توجهی را نیز برای تردد کنندگان در این گونه راه ها بهمراه دارد. در گذشته های دور ویژگی دشوار دسترسی به مناطق کوهستانی یک امتیاز و مزیت آشکار برای جوامع بود چرا که آن ها را از تهاجم و تجاوز دشمنان محافظت می نمود اما امروزه یکی از دلایل عقب ماندگی و عدم توسعه یافتگی شهرهای و حتی کشورهای کوهستانی و مرتفع فقدان شبکه های ارتباطی گسترده و ایمن است عدم وجود شبکه ارتباطی ، سرعت جابه جایی انسان ها را کند می کند ، هزینه های تولید ، حمل و توزیع کالا را افزایش می دهد ، افزایش هزینه های تولید کم توجهی سرمایه گزاران اقتصادی را بدنبال خواهد داشت و همه این عوامل سبب عقب ماندگی و کمتر توسعه یافتگی مناطق کوهستانی نسبت به مناطق جلگه ای را فرآهم می آورد، جاده های کوهستانی علیرغم چالش های مالی و زمانی در احداث با چالش های طبیعی دیگر مانند: بهمن ، رانش کوه ، کولاک و انسدادهای طولانی به واسطه بارش برف نیز روبرو می باشند، احداث راه در دره ها نیز همواره با احتمال ریزش کوه و سیل های ناگهانی همراه خواهد بود . هریک از عوامل فوق بطور مستقیم و آشکار ایمنی راه و کاربران آن را با خطر مواجه می سازد ، این عوامل نیز بسته به شرایط ناهمواری پیش رو بطور واضح بر عدم توسعه شبکه های ارتباطی در ناهمواری ها تأثیر گذار است. احداث شبکه ریلی در کوهستان ها بعلت شکل خواص و طویل بودن قطار و لزوم حرکت مستقیم آن دشوار و در بیشتر موارد غیرممکن است ، احداث تونل و ساخت پل های معلق بر روی دره ها در مناطق ناهموار هزینه ساخت شبکه ریلی را غیر قابل توجیه می کند ، احداث فرودگاه در مانطق کوهستانی به واسطه خطرات آن برای فرود و سعود هواپیماها غیر ایمن و غیر قابل اجراست.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در استاندارهای احداث جاده ها شیب یک مسیر نباید بیشتر از ۱۲ درصد باشد محقق نمودن اصل مهم ایمنی در جاده های کوهستانی بسیار دشوار است که شاید عموماً حائز این ویژگی نیز نمی باشد ، در مجموع می توان گفت یکی از ویژگی های توسعه شبکه ارتباطی وجود بستر توپوگرافی مساعد و عدم وجود ناهمواری های گسترده و بزرگ در یک منطقه جغرافیایی است.
اقلیم و شبکه ارتباطی
صنعت حمل و نقل نقش کلیدی و موثر در اجرای برنامه ای توسعه پایدار کشورها ایفا می کند .یکی از بخش های مهم صنعت حمل و نقل ، حمل و نقل جاده ای است .ایمنی و امنیت جاده ها متاثر از عوامل وعناصر مختلف است.(دالایی ۱۳۸۹ : ۱) شرایط اقلیمی حاکم بر سرزمین ها ویژگی های خاص محیطی را فراهم می آورد و شبکه ارتباطی نیز مستقیماً متأثر از شرایط اقلیمی است پارامترهای چون ؛ درجه حرارت محیط ، میزان و چگونگی بارش نزولات آسمانی ، پوشش گیاهی، میزان ساعات روشنایی و تاریکی از مؤثرتیرین عوامل اقلیمی برشبکه ارتباطی می باشند.
الف) درجه حرارت : درجه حرارت یا تغییرات دمایی محیط شامل گرما و سرما است که هرکدام از این ویژگی ها تأثیرات خاص و ویژه ای بر شبکه ارتباطی خواهند داشت ، ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی در مناطق بسیار گرم شامل بیابان ها و کویرها دشوار و پرهزینه خواهد بود، عبور و تلاقی راه های ارتباطی به شن زارها و ماسه های روان در مناطق گرمسیری ضمن فراهم نمودن شرایط ویژه برای احداث راه ، هزینه نگهداری این راه ها را افزایش و ضریب ایمنی این راه ها را کاهش می دهد. در مناطق سردسیر وجود شرایط خاص و بارش برف و یخبندان های طولانی احداث و توسعه راه ها را با چالش مواجه می کند. بیشترین معضل شبکه های ارتباطی راه ها در مناطق سردسیر نگهداری و همچنین ایمنی راه ها به واسط یخبندان و شرایط خاص جویی در اقلیم سرد است ، سرما وقتی با دیگر عناصر اقلیمی مانند برف ، یخبندان، باد و … همراه شود وضعیت بسیار وخیمی را برای راه و کاربران به وجود می آورد. عدم توسعه شبکه ارتباطی در مناطق گرم بیابانی و مناطق سرد قطبی به وضوح به چشم می خورد وجود یک راه عبور منفرد و باریک جهت ارتباط و اتصال به شبکه راه ها از ویژگی های مشترک شبکه ارتباطی این دو اقلیم متفاوت است.
شکل ‏۲‑۶ : سرمای شدید و یخزدگی علایم ترافیکی (منبع: www.rahvar120.ir)
ب) میزان و چگونگی بارش نزولات آسمانی : میزان و چگونگی بارش باران ، برف ، تگرگ و… بر شرایط جمعیتی و کاربری اراضی تأثیر مستقیم دارد این عوامل بر ایجاد و توسعه شبکه راه تأثیرگزار خواهند بود به عبارت ساده تر شرایط اقلیمی به ویژگی های سکونت گاهی انسان ها تأثیر گزار است و همچنین بر ایجاد پوشش گیاهی، خاکی و هیدروگرافی که این عوامل بصورت آشکار بر ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی مؤثر واقع خواهند شد ، شاید ایمنی درشبکه ارتباطی با میزان و چگونگی بارش نزولات آسمانی ارتباط تنگاتنگ مؤثری داشته باشد، حوادث در جاده های لغزنده به شکل چشمگیری افزایش پیدا می کند ،
ج) پوشش گیاهی: از کل مساحت تقریبی ۱۶۴۸۰۰۰ کیلومتر مربع کشور در حدود ۵/۷% را جنگل ها و در حدود ۹۰ میلیون هکتار مراتع و قریب به ۲۶ درصد وسعت کشور را بیابان تشکیل می دهد. اکثر این منابع به لحاظ عدم مدیریت یکپارچه و استفاده بیش از حد در حال تخریب می باشد. پوشش گیاهی یکی از عوامل مهم تأثیرگذار و تأثیرپذیر در ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی است،: احداث و توسعه هر شبکه ارتباطی به زمین نیازمند است و هرقدر که زمین مورد نظر دارای موانع کمتری باشد فرایند ایجاد شبکه ارتباطی آسانتر ، سریعتر و ارزانتر به انجام خواهد رسید وجود پوشش گیاهی متراکم و یا خاص در مکان یا مسیر ایجاد شبکه ارتباطی بعنوان یکی از عوامل بازدارنده در احداث شبکه ارتباطی بوده است همانطور که وجود ناهمواری ها خشن مسبب عدم توسعه شبکه ارتباطی شده و مناطق منزوی جغرافیایی را پدید می آورد. وجود پوشش گیاهی جنگلی نیز این شرایط را ایجاد می کند. نمونه بارز تأثیر این ویژگی، جنگل آمازن در آمریکای جنوبی است وجود پوشش گیاهی متراکم در اقلیم استوایی سبب شده است تا شبکه ارتباطی در این بخش از زمین ایجاد نگردد ، لذا شواهد و تحقیقات دانشمندان نشان می دهد، قبیله های بومی با شیوه و سبک زندگی قرون گذشته در این منطقه سکونت دارند و هیچگونه ارتباطی با جامعه بیرونی و ملی ندارند بنابراین وجود پوشش گیاهی بویژه جنگل های متراکم و انبوه در اقلیم استوایی و پرباران در فرایند عدم توسعه مطلوب شبکه ارتباطی مؤثر است در خصوص تأثیر ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی بر پوشش گیاهی نیز در ادامه خواهیم پرداخت، امابه این مطلب بسنده خواهیم کرد که یکی از مهمترین عوامل تخریب و نابودی پوشش گیاهی توسعه شبکه راه های ارتباطی است.

شکل ‏۲‑۷ : عبور جاده از میان جنگل با توجه به حفظ پوشش گیاهی منطقه (منبع: www.mrude.ir)
محیط زیست و شبکه ارتباطی
بدون تردید ایجاد و توسعه شبکه گسترده راه های ارتباطی از هر نوع که باشد سبب ازبین رفتن سطح بسیار وسیعی از اراض و تخریب خاک ، آب و هوا و همچنین تغییر کاربری محیط خواهد شد. ایجاد شبکه های ارتباطی نیازمند زمین است هرقدر که توسعه شبکه افزایش یابد به مراتب میزان لطمات وارده به محیط زیست بیشتر خواهد شد .از منظرهای مختلف می توان به مقوله محیط زیست و شبکه ارتباطی پرداخت اما از هر زاویه ای که به این موضوع پرداخته شود تخریب محیط زیست غیر قابل اجتناب است ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی و بهره برداری از شبکه ارتباطی دو مقوله ای تأثیر گذار و مخرب به محیط زیست محسوب می شوند در اثر توسعه شبکه جاده ها، سطح قابل توجه ای از اراضی کوهستانی، جلگه ای، بیابان، جنگل ها، کشتزارها و مراتع از انتفاع طبیعی خود خارج می‌گردد و اثرات زیست محیطی چبران ناپذیری برطبیعت وارد می شود.
شکل ‏۲‑۸ : آلودگی هوا در اثر کارکرد وسایل نقلیه (منبع: www.doe.ir)
محیط زیست و احداث و توسعه شبکه ارتباطی
ساخت هر راه و شبکه ارتباطی نیاز به فضا دارد به عبارتی دیگر اشغال زمین و تغییر حالت سطح زمین به مسیر مناسب برای احداث شبکه ارتباطی و بهره برداری های مورد نظر اولین مرحله از انهدام و تخریب محیط زیست است چه این راه یک راه خاکی و روستایی باشد چه یک بزرگ راه شریانی یا خط آهن و یا ساخت فرودگاه و یا بنادر ساحلی همه این سازه ها تغییر حالت طبیعت و اکو سیستم منطقه را بهمراه دارند.
اولین مرحله از ساخت یک شبکه ارتباطی برداشت مصالح جهت ایجاد بسترهای مناسب و هموار نمود مسیر است که هر قدر میزان برداشت ها بیشتر باشد عمق تخریب نیز فاجعه بارتر می شود به عنوان نمونه در مناطق کوهستانی احداث هر نوع شبکه ارتباطی مستلزم برداشت هزار تن سنگ و صخره است که گاهاً سیمای طبیعی یک منطقه کوهستانی با احداث یک شبکه ارتباطی کاملاً تغییر می کند برداشت و حذف پوشش گیاهی برای احداث یک مسیر جاده ای در مناطق جنگلی منجر به قطع هزاران اصله درخت می گردد که هیچ گاه جایگزین نخواهند شد. این گونه تغییر و تحولات و تخریب محیط زیست بصورت مستقیم زیستگاه حیوانات وحشی منطقه را نابود یا دست خوش تغییرات بنیادی می کند مرگ حیوانات کمیاب و در حال انقراض در جاده های جنگلی و بیابانی به علت برخورد با وسایل نقلیه از اتفاقات متداولی است که علت آن صرفاً بی توجهی در ایجاد شبکه ارتباطی بدون درنظر گرفتن اثرات آن بر زیست گاه محیط این جانوران می باشد.
بدون درنظرگرفتن حاشیه غیر قابل بهره برداری آن که به دلایل ایمنی و فنی بلا استفاده ماند و از خیز انتفاع خارج می شود ساخت راه مورد بهره برداری ماشین آلات سنگین راه سازی قرار گرفته است و از خیز ارتفاع خارج می شود، ۱۲ میلیون متر مربع فضای زمین اشغال شده و آسفالت می شود با جمع نمودن مسیرهای بدون کاربرد حاشیه این راه که به میزان ۳ میلیون متر مربع عنوان می شود یک بزرگ راه ۱۰۰ کیلومتری ، ۱۵ میلیون متر مربع از زمین های طبیعی را از چرخه محیط زیست خارج می کند.
شکل ‏۲‑۹ : برداشت خاک و هموار کردن شیب کوهستان جهت احداث جاده (منبع: www.doe.ir)
‏۲ساخت شبکه های ارتباطی به ویژه راه های آسفالته و خطوط ریلی مستلزم عبور مسیر از روی رودخانه ها و از کنار دیگر منابع آبی مثل دریاچه ها ، آبگیرها ، تالاب ها و باتلاق ها است. آسیب های شبکه راه ها به هیدرولوژی و منابع آبی و موجودات آبزی بسیار خطرناکتر و مهلک تر است ، ساخت پل ها ، حتی تغییر جهت بعضی از رودخانه ها، پرنمودن باتلاق ها و آبگیرها، تغییر کاربری حاشیه دریاچه ها از عواملی است که محیط زیست طبیعی زمین ما با آن سازگاری نداشته و نسل موجودات زیادی به کل نابود و یا در معرض نابودی قرار گرفته اند احداث و بهره برداری راه های ارتباطی و گسترش همیشگی آن بعلت افزایش نیاز انسان ها یک پورسه طولانی مدت است یعنی این نوع تخریب ها کاملاً غیر قابل بازگشت است احداث شبکه ارتباطی با اهداف طولانی مدت همراه است جاده ای که ساخته می شود هم تخریب ابتدایی در زمان ایجاد و هم تخریب مداوم و ادامه دار در زمان ، بهره برداری و توسعه آن بر محیط زیست تحمیل می کند ، مصالح بکار رفته در ساخت شبکه راه ها همخوانی و سازگاری با محیط طبیعی اطراف خود ندارد. سطح راه ها از آسفالتی که از مشتقات نفتی است ساخته می شود در اثر استفاده مداوم و جریانات فرسایشی مانند، نورخورشید، باران ، برف ، باد و غیره این مشتقات به محیط زیست وارد می شوند خصوصاً در منابع آبی حاشیه راه تخریب های مرگ باری را برای آبزیان به همراه می آورند.
حذف پوشش گیاهی برای احداث شبکه ارتباطی منجر به فعال شدن عوامل فرسایش در محیط می شوند قطع درختان و حذف بوته های استیپی ، انحدام صخره ها و احداث پل ها در میان رود خانه ها منجر به سست شدن خاک، بروز سیل و طغیان رودخانه ها و پراکنده شدن تردد غبار در محیط را فراهم می آورد.
ایجاد شبکه ارتباطی خصوصاً از میان زمین‌های مستعد کشاورزی مقدار زیادی از اراضی قابل کشت را از بین برده و همچنین تغییر کاربری فراوانی را نیز در حاشیه آن ایجاد نموده است که درصورت عدم توجه به این موضوع بروز خسارات اقتصادی سنگین به علت از بین رفتن اقتصاد پایه کشاورزی متصور و غیر قابل اجتناب می باشد.
محیط زیست و بهره برداری از شبکه ارتباطی
تخریب محیط زیست فقط در احداث شبکه راه ها ایجاد نمی‌شود بلکه اصلی ترین لطمات وارده بر محیط طبیعی از آنجا آغاز می شود که شبکه های ارتباطی مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرند، خودروها و وسایل حمل و نقل به علت استفاده از سوخت های فسیلی و موتورهای احتراقی درون سوز اصلی ترین آلایندگان هوا هستند بیش از ۷۰ درصد آلودگی هوا در دنیا مربوط به وسایل تقلیه موتوری است رها نمودن پس ماندهای ناشی از سیستم حمل ونقل از قبیل ، تایرها، روغن های کارکرده، سایر مایعات نفتی بکار رفته در خودرو در محیط زیست که عموماً غیرقابل تجزیه نیز هستند، محیط زیست بشر را با بحران جدی مواجه نموده است عمق این فاجعه در منابع آبی زمینی با آلودگی همیشگی و بسیار نامطلوب بسیار اسف بار تر و فاجعه بارتر است.
ساخت مراکز اقامتی و خدماتی در حاشیه راه ها منجر به تخریب زمین، تغییر کاربری و آلودگی محیط زیست می شود شبکه راه ها سبب سهولت و سرعت رسیدن انسان ها به مناطق طبیعی شکننده مانند کوهستان ها ، جنگل ها و تالاب ها را فرآهم آورده حضور گسترده انسان ها و بجاماندن پسماندهای آن ها سبب آلودگی مناطقی شده است که پیش از ایجاد شبکه ارتباطی بکر و دست نخورده بودند.
شکل ‏۲‑۱۰ : آلودگی هوا در شهرها به علت تردد خودروهای آلاینده (منبع: www.doe.ir)
درکنار همه این موارد باید توجه داشت فقط ظرف مدت ۵۰ سال گذشته تعداد خودروهای موجود در جهان ظرف ۳۰ سال ، از ۴۰۰ هزار دستگاه در سال۱۹۸۲ به ۳ میلیارد خودرو در سال۲۰۱۲ افزایش یافته و روز به روز نیز روند تصاعدی افزایش خودروها خصوصاً در کشورهای در حال توسعه ادامه دارد. تردد این تعداد خودرو آلودگی غیر قابل تصور محیط زیست را بدنبال دارد، افزایش تقاضا برای استفده از خودرو، سیاستگزاران را ناچار به گسترش شبکه ارتباطی می کند و این چرخه افزایش و گسترش بطور مستقیم محیط زیست ما و سایر موجودات را نابود می کند. برابر آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۲ ،۷ میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند و اصلی ترین علت آلودگی محیط زیست نیز فعالیت سیستم حمل و نقل است.
آینده شبکه ارتباطی و محیط زیست
بر اثر توسعه شبکه های ارتباطی لطمات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد شده است اما جهان بدون شبکه ارتباطی نیز قابل تصور نیست سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که این دو مقوله متضادهم را چگونه باید مدیریت نمود که یکی بر دیگر مقدم نشود و باعث نابودی و اضحلال هم را فراهم نیاورند؟ پیشرفت های تکنولوژیکی و افزایش سطح دانش و تغییر نگاه بشر به محیط زیست راهکارهای دوگانه حل این معضل است. پیشرفت های علمی خارق العاده در ساخت خودروهای سازگار با محیط زیست که سطح آلودگی هوا در آن ها به صفر رسیده و بجای گازهای سمی از خروجی موتور آنها اکسیژن و هیدروژن (آب) خارج می شود، ساخت تایرهای ارتجاعی فلزی و دوام با قابلیت تجزیه پذیری، ساخت روغن با ترکیبات طبیعی و غیر مضر برای محیط زیست آینده بهتر از گذشته را نوید می دهد. گسترش استفاده از قطار برقی، ساخت هواپیماهای خورشیدی از دیگر تحولات حوزه تجهیزات شبکه‌های ارتباطی است افزایش آگاهی عمومی در سطح مردم و سیاستگزاری در خصوص عواقب مخرب و غیرقابل جبران لطمه به محیط زیست سبب شده است تا مقاومت های مردمی در جهت گسترش غیر اصولی شبکه ارتباطی ایجاد شود،در اروپا حزب بسیار فعالی با نام سبزها که با رویکرد و شعار زیست محیطی فعالیت می کنند سد محکمی را در مقابل تخریب های بی رویه محیط زیست ایجاد نموده اند و آگاهی عمومی مردم را نیز در این باره فزایش داده اند. خوشبنانه است اگر توقع داشته باشیم در کوتاه مدت شاهد تحول اساسی در تمام کشورهای دنیا در خصوص بکارگیری از خودروهای سبز و مقابله با گسترش بی رویه شبکه ارتباطی در باشیم چرا که کشورهای در حال توسعه و فقیر بعلت محدود بودن منابع مالی و تکنولوژیکی همچنین نیاز افسار گسیخته به پیشرفت و توسعه اقتصادی اجتماعی توان رعایت و اجرای مبانی حفاظت از محیط زیست را ندارند و هدف آن ها فقط تأمین نیازهای لحظه ای و روزمره جمعیت رو به رشد و بعضاً در حال انفجار کشور است ،اما در دراز مدت می توان به تغییر شرایط زیست محیطی امیدوار بود البته اگر منابع قابل حفظ محیط زیست باقی مانده باشد!
گردشگری و شبکه ارتباطی
واژه گردشگری از زمانی پدید آمد که افراد متوسط اقدام به مسافرت کردند ، از زمانی که مردم توانایی مالی بیشتری پیدا کردند و ابزار و امکانات متعدد گردشگری برای مردم فراهم شد گردشگری نیز توسعه یافت بدون تردید یکی از مؤلفه های مؤثر در افزایش گردشگری در دنیا بسط و گسترش راه های ارتباطی بوده است بویژه با تولید خودرو به شکل فراگیر، انبوه و ارزان در دوره شکوفای صنعت خودرو یا فوردیسیم طبقه متوسط جامعه نیز توانستند در فرایند گردشگری حضور فعال داشته باشند در فرایند تمایل حکومت ها به رشد و ارتقاء گردشگری ملی و بین المللی احداث راه های ارتباطی کوتاه تر و ایمنی تر در متن توجهات قرار گرفت است چرا که توسعه گردشگری توسعه اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی را به همراه خواهد داشت امروزه کشورهایی که در توسعه شبکه راه های ارتباطی خود موفق بوده اند در جذب و پذیرش گردشگر توفیق بیشتری حاصل نموده اند به رقم توسط صنعت هوایی در دهه های اخیر اما همچنان یکی از مؤلفه های مؤثر در حوزه گردشگری راه های زمینی است چرا که گردشگران خصوصاً اکوتوریسم ها (بوم گردشگر) و ژئوتوریسم ها ( زمین گردشگری ) تمایل دارند در نقاطی و مکانهایی حضور یابند که دست نخورده و بکر باقی مانده باشد ضمن اینکه فرایند احداث زیر ساخت های سیستم های حمل و نقل هوایی بسیار پرهزینه و تمرکزی است.
سازمان جهانی گردشگری^[۱۱] در مجمع عمومی این سازمان در سال ۱۹۹۳ میلادی که در کشور اندونزی برگزار شد تصمیم گرفت تا پروژه طولانی و با اهمیت گردشگری جاده ابریشم را برای توسعه گردشگری در کشورهای واقع در مسیر این جاده را ایجاد کند. ( بقائی ۱۳۹۱ : ۶۱ )
چشم انداز جغرافیای سیاسی راه های ارتباطی
راه های ارتباطی حرکت و جابجایی انسان را بهمراه داشت حرکت از یک نقطه جغرافیایی به نقطه دیگر افزایش شناخت انسان از محیط اطراف را بهمراه داشت هرقدر که میزان حرکت وتکاپوی انسان افزایش یافت میزان دانش و شناخت او نیز افزون شد، راه باعث تبادل افکار و عقاید شد، راه ها توسعه سکونت گاه ها را به دنبال داشت و رونق تجارت و کسب و کار وابسته به شبکه های ارتباطی بود، قدرت و ثبات سیاسی حکومت‌ها با شبکه‌های ارتباطی معنی پیدا می‌کرد. تا جایی که شبکه‌ی راه‌های ارتباطی یکی از شاخصه‌های مهم توسعه و پیشرفت جوامع معرفی شد.
در برنامه‌ریزی‌های جامع ملی و بین‌المللی که دربردارنده‌ آینده مطلوب و آرمان‌آفرین است.ایجاد بسترهای مطلوب، مؤثر وایمن ارتباطی در صدر اقدامات قرار دارد. شاید این شبهه ایجاد شود که با رشد و توسعه برق‌آسای ارتباطات دیجیتال که حرکت و جابجایی را بسیار کم و سرعت را به حد نور افزایش داده است آیا باز هم شبکه ارتباطی سنتی راه ها (زمینی، هوایی، دریایی) باز هم همانند گذشته دارای اهمیت و اولویت استراتژیک است. بدون تردید جواب مثبت است. حتی به جرعت می‌توان عنوان نمود که شبکه های ارتباطی راه‌ها از گذشته نیز اهمیت بیشتری دارند، شاید بعضی از صاحب نظران به طور اغراق‌آمیز نقش شبکه‌های ارتباطی دیجیتال و فضای مجازی را آنچنان پر رنگ نشان داده‌اند که در نگاه اول اینگونه به نظر می‌رسد تمامی ابعاد زندگی واقعی رو به انحطاط است، اما اینگونه نیست چشم‌انداز آینده شبکه ارتباطی به ویژه با رویکرد جغرافیایی و سیاسی بیش از گذشته مد نظر سیاست‌گذاران قرار دارد. اگر راه‌های باستانی صرفاً به واسطه رفع نیاز جابه‌جایی و حمل و نقل انسان‌ها احداث شده بود و هیچگونه برنامه‌ای برای آن وجود نداشت. امروزه تمامی راه‌ها با نگاه توسعه‌ی جغرافیایی، اقتصادی ،سیاسی و اجتماعی احداث و گسترش پیدا می‌کند.چه یک راه روستایی و چه یک بزرگراه عظیم در این دیدگاه تعریف می‌شوند.
نیاز روزافزون انسان ها به مواد غذایی ، امکانات و تجهیزات مصرفی و اشتیاق وصف ناپذیر جوامع به سفر و گشت و گذار به واسطه وجود راه ها و وسایط نقلیه ارزان و در دسترس ارتباط روز مره سیاسی و اداری در سطح محلی ، ملی و بین المللی ، توسعه ارتباطات فرهنگی ، اجتماعی ، تنها نمونه هایی از نیاز مندی های انسان به شبکه های ارتباطی راه ها است.امروز در توسعه یافته ترین کشورهای دنیا بزرگترین شبکه راه ها زمینی ، هوایی ، دریایی نیز ساخته شده است، و هر روز توسعه می یابد ایالات متحده که انحصار زیر ساختهای ارتباطاتی دیجیتال دنیا را در اختیار دارد بزرگ ترین شبکه آزاد راه های جهان را نیز احداث نموده است کشور چین در چشم انداز توسعه ملی خود هدف گذاری برای احداث ۲۰ هزار کیلومتر بزرگ راه تا سال ۲۰۲۰ را برنامه ریزی نموده است کشورهای در حال توسعه نیز تمام توان خود را برای ایجاد و توسعه شبکه های ارتباطی و حمل و نقل خود به کار گرفته اند. لازم به یاد آوری است در توسعه یافته ترین کشورها نیز برای ایجاد بسترها الکترونیکی و ارتباطات غیر مجازی نیاز به شبکه دسترسی راه های زمینی است تا تجهیزات ، امکانات فنی، سخت افزاری و متخصصین در حوزه آموزش و نرم افزار در یک منطقه جغرافیایی حضور پیدا کنند به عبارتی دیگر لازمه پیشرفت در هر سطح محلی و ملی و بین المللی نیاز به ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی راه ها است هر مقدار که فرایند عرضه و تقاضا افزایش یابد شبکه ارتباطی راه ها برای رفع نیاز این دو مقوله گسترش می یابد .
در چشم انداز توسعه راه های ارتباطی سیاست گذاران به دنبال منافع ، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستند. منافع اقتصادی و اجتماعی در توسعه شبکه راه ها برای عموم قابل درک و ملموس است اما نگاه های سیاسی غالباً آشکار نیست و عموماً نگاه سیاسی در مواقعی ساخت و توسعه شبکه ارتباطی برای عموم نامفهوم و غیر قابل درک باشد اما نگاه سیاسی الویت نهفته در احداث راه ها در عصر حاضر است.
جهت ایجاد و توسعه شبکه راه های ارتباطی نیز در فرایند سیاسی بودن یا اقتصادی و اجتماعی بودن آن تأثیر گذار است به عنوان نمونه توسعه شبکه راه ها در کشور ایران اگر از شرق به غرب و بلعکس باشد در جهت منافع ملی کشور است اما اگر شمال به جنوب و بلعکس باشد اهداف و منافع فراملی و منطقه‌ای آن بیش از منافع ملی خواهد بود و جذابیت بیشتری برای قدرت های بزرگ در منطقه دارد. ( زین‌العابدین)
چشم انداز توسعه شبکه راه های ارتباطی در جهت ایجاد نظام ناحیه بندی جغرافیایی و سازماندهی سیاسی فضا بسیار حائز اهمیت است .عبور یک مسیر ارتباطی ترانزیتی از کنار یک فضای سیاسی کوچک درخواست های متعدد ارتقاء جایگاه آن فضای سیاسی را از سوی مردم سیاستگذاران محلی به دنبال خواهد داشت. احداث و توسعه شبکه راه های ارتباطی همواره در صدر درخواست های مردمی وسیاستگذاران است که نشان از اهمیت و جایگاه شبکه ارتباطی در مراودات سیاسی و اقتصادی دارد.
افزایش نقاط شهری و راه های ارتباطاتی
راتزل جزء اولین جغرافی دانانی است که به تعریف جغرافیای شهر می پردازد و از شهر مفهومی بدین سان ارائه می دهد، یک سکونتگاه دائمی ، جامعه متراکم انسانی و یک زیستگاه انسانی ، دارای حوزه پُر وسعت که در محل تلاقی چندین مسیر حمل و نقل به وجود آمده است ” راتزل با الهام از مکتب جبر جغرافیایی ، محیط گرایی را وارد جغرافیای شهر می کند و در واقع آن را جایگاه و پیدایش شهرها دخالت می دهد” شهر ها در پایان مسیرهای حمل ونقل ، یا در محل تلاقی چندین راه ، همچنین در محل برخورد چندین مسیر حمل و نقل و محل برخورد راه های زمینی و دریایی به وجود می آیند ( شکوئی ۱۳۸۷ : ۴۸ )
با توجه به نگاه راتزل به پدیده پیدایش شهر ها مهمترین عنصر مورد تأکید وی فارغ از فضای جغرافیایی توجه به شبکه حمل و نقل و راه های ارتباطی بوده است توجه وی بر شکل گیری شهرها در محل تلاقی چند مسیر حمل ونقل و پایان یک مسیر حمل ونقل نشانگر اهمیت شبکه ارتباطی در ایجاد وتوسعه شهرها است. چارلزکولی در مکان‌گزینی شهرها دو عامل را مؤثر می‌داند، ۱- امکانات محلی تولید؛ ۲- موقعیت شهر نسبت به مسیرهای حمل و نقل که در جامعه صنعتی مهمترین عامل برای تعیین محل منابع است. وی همچنین می‌گوید بیشتر شهرهای تجاری در طول رودخانه‌های قابل کشتی‌رانی به وجود آمده، یا در کنارهای سواحل گسترش یافته است.بدین صورت که در محل تلاقی دو نوع راه مثل محل تلاقی راه‌آهن یا راه‌های آبی با راه‌های زمینی ایجاد می‌شود(شکوئی ۱۳۸۷ : ۴۹) هرچند که فضای مناسب جغرافیایی و امکانات محلی تولید شرط لازم برای ایجاد و توسعه یک شهر است، اما بدون تردید فقدان شبکه ارتباطی مناسب اصلی‌ترین مانع بر سر راه توسعه مکان حتی مکان های مستعد جغرافیایی می‌باشد، در شرایط مطلوب یعنی فراهم بودن امکانات محلی تولید و شبکه ارتباطی مناسب بسترهای لازم برای توسعه شهر به یک شهر بزرگ ملی یا حتی یک مادرشهر فراهم می‌شود.تحقق این امر بستگی مستقیم به فضایی جغرافیای مناسب، امکانات تولید و از همه مهمتر شبکه ارتباطی حمل و نقل گسترده دارد.
در سال‌های اخیر با رشد سریع شهرهای بزرگ در کشورهای در حال توسعه و ظهور مسائل مربوط به کمبود واحدهای مسکونی و بالا بودن میزان بیکاری مشکلات عدیده حمل و نقل شهری برنامه‌ریزان را بر آن داشته است تا با تقویت شهرهای کوچک و احداث و توسعه شهرهای اقماری در حاشیه شهرهای بزرگ کمی از مشکلات شهرهای بزرگ و پایتخت‌هایی را بکاهند. به عنوان نمونه ساکنین شهر ۲۵ میلیون نفری سائوپائولو در برزیل که دومین شهر بزرگ دنیا محسوب می‌شود، هر روز برای آمد و شد روزانه از محل کار تا محل سکونت ۳ تا ۴ ساعت وقت خود را در وسایل نقلیه عمومی سپری می‌کنند.در سال ۱۹۸۱ شهرداری این شهر حدود ۱۶ درصد درآمد خود را به امر حمل و نقل شهری اختصاص می‌داد (شکوئی ۱۳۸۷ : ۴۱۷) برنامه‌ریزان وسیاست‌گذاران جهت رفع مشکلات شهرهای بزرگ دو هدف را مد نظر قرار دادند؛ ۱- توسعه شهرهای کوچکتر و روستاها ۲- احداث شهرهای جدید و اقماری دور شهرهای بزرگ. برای تحقق این دو هدف ایجاد بسترها و زیرساخت‌ حمل و نقل و شبکه‌های ارتباطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. احداث راه‌ها و شبکه ارتباطی منظم در یک کشور ضمن توسعه همه‌جانبه سکونت‌گاه ها فرایند جابه‌جایی و مهاجرت جمعیت را از شهرهای کوچک به کلا نشهرها را تعدیل می کند. ایجاد شبکه‌های ارتباطی راه‌ها منجر به تقسیم و تخصیص عادلانه امکانات در سطح کشور را فراهم می‌آورد. نقش راه‌های ارتباطی در توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی امنیتی در مباحث قبل به تفصیل عنوان شد. بنابراین فرایند ایجاد شبکه های ارتباطی راه ها در توسعه شهر های کوچک و رونق اقتصادی روستاهای مستعد و دارای امکانات تولید بسیار مؤثر است تغییر ماهیت اقتصادی و اجتماعی روستاها منجر به افزایش جمعیت و جلوگیری از مهاجرت ساکنین آنها می گردد که این امر خود به خود درخواست ارتقاع سطح سیاسی واحدها کوچک وتبدیل بخش ها و روستا ها به شهر را فراهم می کند در این شرایط و باتوجه به تعریف شهر به این نتیجه خواهیم رسید که هرگاه چند مسیر ارتباطی به هم تلاقی پیدا کنند و یا چند راه ارتباطی در مکانی ختم شود این منطقه سکونتگاه با دارار بودن شرایط امکانات تولید محلی به شهر تبدیل خواهد شد پس یکی از مؤلفه های افزایش نقاط شهری ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی است.
توسعه ارتباطات فراملی و راه های ارتباطی
شبکه راه های ارتباطی همچنان که باعث حرکت و توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در حوزه مرزهای یک کشور را فراهم می کند در ایجاد و توسعه مناسبات فراملی نیز نقش مؤثر وفعال ایفا می کنند. شاید اولین ومعروف ترین جاده بین المللی دنیا را بتوان جاده ابریشم عنوان نمود، جاده ای که با قدمت باستانی و به طول ۸ هزار کیلومتر آسیای شرقی را به اروپا متصل می‌نمود و از چندین کشور دوران خود عبور می‌کرد. در نگاه نخست اولین راه‌های ارتباطی فراملی جهت امور اقتصادی و بازرگانی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و شاید در لشکرکشی‌ها و جنگ‌های دو کشور همسایه برای تسهیل در عبور و مرور نیرو و ادوات جنگی به کار گرفته می‌شدند. هرچند در گذشته تعداد کشورها و شیوه حمل و نقل بسیار محدود و ابتدایی بود، اما باز هم ردپای راه‌های فراملی را می‌توان مشاهده نمود.

این حق را باید در کلیه شرایط بحران، صرف نظر از علت بروز بحران-یعنی علل طبیعی، تکنولوژی، بشری برای کسانی که خواستار استفاده از آن هستند. و حقوق اساسیشان رعایت نمی شود قائل شد. این حق باید بدون تبعیض اعمال شود. آنچه مسلم است این است که صرف اعطای این حق کافی نیست بلکه باید مقرراتی اجرائی آن نیز تعیین شود. رویه و سوابق فعالیت بسیاری از سازمانهای بشردوستانه می تواند مبنای چنینی تدوینی به شمار آید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در خصوص اینکه آیا انجام عملیات بشردوستانه حق است یا تکلیف باید میان اعطای این کمکها در زمان جنگ و در زمان صلح تفاوت قائل شد.
در زمان صلح هیچ الزامی برای اعطای چنین کمکهایی توسط کشورها وجود ندارد مگر در صورتی که قراردادهای دو جانبه ای در این زمینه میان کشورها منعقد شده باشد. عده ای می گویند این تکلیف بدلیل وحدت منافع بین المللی و حمایت از حقوق بشر بر عهده کشورها می باشد اما راهی برای اثبات این تکلیف اخلاقی در قالب حقوقی وجود ندارد.
در زمان مخاصمات مسلحانه، در کنوانسیونهای چهارگانه ژنو تکلیفی برای کشورها در زمینه این کمکها مقرر نشده است اما در ماده ۷۰ پروتکل اول و ماده ۱۸ پروتکل دوم مقرر شده است که در شرایط خاص، عملیات تامینی «باید» انجام شود. چنین واژه ای برای اعضای پروتکل تکلیف وضع می کند که به انجام این اقدامات راسا مبادرت ورزند یا در آن مشارکت نمایند.
در خصوص پذیرش این کمکها در زمان صلح باید گفت که اجباری در این خصوص وجود ندارد و موارد متعددی از رد این کمکها به چشم می خورد. به این مساله که آیا این کمکها قانونی است یا خیر متعاقبا خواهیم پرداخت. در عین حال دشوار به نظر می رسد که بگوییم اولین و اصولی ترین وظیفه هر کشوری حفظ جان اتباع آن کشور است و از طرف دیگر بگوییم به موجب ماده ۳۸ تبصره ۱ بند c اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری این وظیفه بر عهده اعضای جامعه بین المللی است. تنها توجیهی که می توان برای اجبار در پذیرش این کمکها بیان نمود وظیفه کشورها در ارتقاء احترام به حقوق بشر ماست و وظیفه خاص مندرج در ماده ۲ منشور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که حق حیات، حق گرسنه نبودن و حق ازادی رای کلیه ابنا بشر به رسمیت شناخته و بیان می دارد که وظیفه کشورهاست که کمکهای خارجی را در زمان به خطر افتادن این حقوق بپذیرند.
در زمان جنگهای مسلحانه، ماده ۵۹ کنوانسیون چهارم ژنو، قدرتهای اشغالگر را ملزم می سازد که کمکها را در سرزمین تحت اشغال بپذیرند.
در خصوص سرزمینهای غیراشغالی که در کنترل یکی از طرفین جنگ است اقدامات تامینی باید انجام شوند (ماده ۷۰ پروتکل اول و ماده (۲)۱۸ پروتکل دوم) در این مواد اخبار در پذیرش کمکهای اعطایی بطور ضمنی بیان شده است. و شرایطی نیز برای چنین اجباری مقرر گشته است. این شرایط عبارتند از عدم تجهیز مردم، یعنی باید مردم به این کمکها نیاز داشته باشند. این اقدامات باید یا رضایت طرف گیرنده انجام شوند. در جنگهای داخلی نیز همین اعتقاد در خصوص رضایت دولت مستقر به نفع افراد تحت الحمایه آن دولت وجود دارد و اصل بی طرفی نیز باید رعایت شود.
در جنگهای بین المللی «توافق طرفین» به مفهوم توافق طرفین اعطا کننده، گیرنده و طرفی است که کمکها از قلمرو آن عبور می کنند. جز در حالتی که کمکها قرار است از قلمرو دولتی عبور نمایند، کسب رضایت آن دولت اجباری نیست حتی اگر آن دولت یکی از طرفین ذینفع در مخاصمه باشد. (ماده ۷ پروتکل اول). ماده (۲) پروتکل دوم واژه «رضایت اعضای ذینفع» را به کار برده است، عده ای این واژه را به این ترتیب تفسیر کرده اند که رضایت دولت مستقر همیشه جهت دریافت کمک از جانب شورشیان ضروری است حتی اگر این کمکها از قلمرو تحت تصرف آن دولت عبور نکند. بهتر است همانند تفسیری که در خصوص ماده ۷۰ پروتکل اول می شود، این رضایت را محدود به زمانی نماییم که قرار است کمکها از قلمرو تحت تصرف دولت مستقر عبور کند. این تفسیر با ماده ۱۴ پروتکل دوم گرسنه نگاه داشتن مردم غیرنظامی را به عنوان یکی از روش های جنگ منع می کند تقویت می شود. همچنین ارائه این کمکها نباید مداخله در امور داخلی سایر کشورها تلقی شود چرا که با چنین طرز تلقی یعنی مداخله تلقی کردن ارائه کمکها اجباری بودن پذیرش این کمکها بی مفهوم به نظر می رسد.
می توان شرایطی را تصور نمود که امتناع از ارائه یا دریافت کمکهای بشردوستانه جرم بین المللی به شمار آید. منظور از امتناع شرایطی است که در آن شرایط در نتیجه رفتار عمدی اشخاص معین، کمکهای بشردوستانه به نیازمندانی که هدف این کمکها هستند نمی رسد. این رفتارها متفاوتند. این اشخاص عبارتند از نمایندگان دولتها، نمایندگان گروه های غیر دولتی و شورشیان، گاهی اوقات نیز این اقدامات توسط گروههایی از مردم عادی که کمکها برای آنان در نظر گرفته نشده انجام شده و این افراد مانع از رسیدن کمکها به نیازمندان واقعی آن می شوند.
برای چنین امتناعی وسایل متفاوتی نیز وجود دارد. به عنوان مثال یک دولت می تواند مانع از ورود پرسنل امدادی به داخل کشور شود یا نظارت طولانی بر کنترل محموله های کالا اعمال نماید یا مانع از ارسال کمک به منطقه خاصی شود یا راه ها را ببندد و شهر خاصی را محاصره کند یا باند هواپیما را مسدود نماید. یا مالیات برای ورود کالاها وضع کند و یا دستور دهد صرف نظر از نیاز واقعی اشخاص کمکها باید بطور مساوی بین طرفین جنگ تقسیم شود. و اما موثرترین وسیله برای ممانعت از کمک رسانی، عدم تضمین امنیت آنها است. مثلا یامین گذاری یا حمله به کاروانها یا تیراندازی به مردم گیرنده کمکها امنیت عملیات تضمین نشود.
اهداف چنین امتناعی می تواند متفاوت باشد، مثلا در جنگهایی که مردم عادی هدف قرار می گیرند آواره ساختن گروه خاصی از مردم یا گرسنه نگاه داشتن آنها هدف است. مثل زمانی که «پاکسازی نژادی» هدف اصلی جنگ است. گاهی اوقات نیز هدف به پایان رسانیدن هر چه سریعتر مخاصمات است تا محاصره شوندگان تسلیم شوند. علاوه بر این ممکن است متخاصمین کمکها را توقیف و ضبط کنند تا به جای سیر کردن مردم عادی نیروهای خود را تقویت کنند. نتیجه چنین امتناعی بدتر شدن وضعیت زندگی مردم عادی است و ممکن است سود تغذیه و شیوع بیماریها و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد.
امتناع از پذیرش کمکها می تواند در شرایط خاص، جرم جنگی، جرم علیه بشریت و حتی ژنوساید تلقی شود. موضوع جنایت جنگی افرادی هستند که در جنگهای مسلحانه (اعم از بین المللی یا داخلی) آزادیشان سلب می شود و یا زندانی جنگی هستند یا به عبارتی «همه افرادی که نقش موثری در خصومتها ندارند» و باید با آنها انسانی رفتار شود. در صورتی که مقررات بین المللی بشردوستانه در مورد این افراد رعایت نشود، کسانی که از مقرررات تخطی می کنند مسئولیت کیفری دارند. بنابراین امتناع از دریافت کمکهای بشردوستانه در شرایط جنگ مسلحانه، اعم از داخلی یا بین المللی می تواند یک جنایت جنگی بشمار رود. به عنوان مثال چنین ترک فعلی (امتناع از دریافت کمکها) می تواند منجر به قتل و کشتار عامدانه عده زیادی از مردم در شرایط جنگ شود و یا چنین امتناعی در صورتیکه باعث ایجاد رنج و درد شود-مثلا به زندانیان جنگی غذا و آذوقه حیاتی نرسد –می تواند شکنجه تلقی شود.
در خصوص جرائم علیه بشریت ابتدا باید تعریف اسانامه دیوان کیفری بین المللی که به مناقشات متعدد و طولانی در این خصوص پایان داده است اشاره کوتاهی نماییم. به موجب این تعریف اعمالی که جرم علیه بشریت تلقی می شوند باید علیه مردم عادی و به شکل وسیع و فراگیر اعمال شوند و مبنای این اعمال باید سیاست یک کشور، سازمان یا گروه باشد. این اعمال الزاماً نباید در زمان جنگ به وقوع بپیوندد. درباره شرط اول یعنی «مردم عادی» می توان گفت که هدف امتناع از دریافت کمکها غالبا مردم عادی هستند. در خصوص «فراگیر» بودن این عمل می توان گفت غالبا هدف چنین امتناعی یک شخص خاص نمی باشد و طیف زیادی از مردم از نتایج آن رنج خواهند برد. در خصوص «سیاست» نیز اثبات آن دشوار نمی باشد و به موجب رای دیوان بین المللی دادگستری در قضیه Tadic می توان این سیاست را از عملکرد یک دولت، گروه یا سازمان که در سطح فراگیر مرتکب جرمی می شوند استنباط نمود.
در خصوص ژنوساید که وحشیانه ترین جرم بین المللی بشمار می آید. باید محتاطانه برخورد نمود. این جرم تنها جرمی است که در خصوص آن مقررات مدون بین المللی وجود دارد (کنوانسیون ۱۹۴۸ ژنوساید) برای اینکه امتناع از پذیرش کمکها ژنوساید تلقی شود باید شرایط ذیل وجود داشته باشد.
امتناع باید منجر به ایجاد صدمات روحی یا فیزیکی یا کشتار یا جلوگیری از تولید مثل یا انتقال کودکان از یک گروه به گروه دیگر شود. این امتناع باید قصد از بین بردن یک گروه خاص را بطور کلی یا جزئی داشته باشد و این اعمال باید علیه یک گروه خاص بدلایل نزادی، مذهبی و قومی انجام شود. الزاما برای اینکه چنین اعمالی جرم تلقی شود، نیاز به انجام آنها در زمان جنگ وجود ندارد.
بنابراین می توان گفت امتناع از پذیرش کمکها می تواند در قالب یکی از سه جرم فوق الذکر قرار گیرد و جنایت تلقی کردن این امتناع به مراتب آسان تر است ولی جنایت جنگی فقط در شرایط چنین قصدی را از نحوه امتناع دریافت کمکها و رفتار خصمانه ای که در این زمان از جانب مقام امتناع کننده مشخص است استنباط نمود، اثبات رابطه علیت بین نتیجه این امتناع و چنین امتناعی دشوار است.
سوال دیگر این است که به فرض ثبوت چنین جرمی فایده عملی آن چیست؟ باید امیدوار باشیم که با تاسیس دیوان کیفری بین المللی چننی امتناعی در اشکال مختلف جرم تلقی شود و برخورد بین المللی با چنین امتناعی به شکل جدی صورت پذیرد. چرا که بادی بخاطر داشت گرچه اثبات وقوع چنین جرائمی بسیار دشوار است اما امتناع از پذیرش بشردوستانه به ویژه در شرایط مخاصمات مسلحانه می تواند فجایع انسانی عظیمی را ببار آورد.
گفتار دوم: شرایط و محدودیتهای حاکم بر اعطای کمک ها وضرر های حاصل از آن
بنداول: شرایط
شرایطی که باید بر کمکهای بشردوستانه حاکم باشند عبارتند از :
الف-یک طرف مخاصمه حق ندارد باعث گرسنگی مردم ساکن در قلمرو طرف دیگر مخاصمه شود و باید همانند همه کشورها اجازه عبور آزاد کمکهای بشردوستانه را وقتی اعطای این کمکها ضروری است بدهد و طرفین مخاصمه باید برای مردم غیرنظامی که در قلمرو تحت تصرف آنها قرار دارند غذا، دارو و سایر لوازم ضروری نجاتشان را تهیه کنند و در صورت عدم امکان تهیه این ضروریات مکلف به پذیرش کمکهای بین المللی می باشند.
ب-مقام اعطاکننده کمکی باید به قربانیان مخاصمات مسلحانه دسترسی داشته باشد. این توجه به تنوع نیازها و اولویتهایی که باید در اعطای آنها رعایت شود این دسترسی جهت برآورد نیازها حیاتی است. گرچه رسانه های گروهی در گزارشات خود ابهاماتی را در این خصوص رفع می کنند اما این گزارشات نمی تواند جایگزین ارزیابی متخصصین باشد. این بازداشت شدگان و همینطور میزان تخطی از مقررات بین المللی بشردوستانه اعمال می کنند.
ج-عموما کمیته بین المللی صلیب سرخ باید با مقامات صلاحیتدار طرفین طرفین مذاکره نماید. این ارگان به عنوان نماینده بین المللی و در چارچوب تعیین شده وظایفی دارد که مکلف به انجام آنهاست و این وظایف با توافق طرفین است و شرایط انجام این وظایف را هر یک از طرفین مخاصمه به تنهایی تعیین می کنند و نهایتا کمیته بین المللی صلیب سرخ یا آنها در این زمینه به توافق می رسد. این توافق مبین نحوه ارتباط کمیته بین المللی صلیب سرخ یا گروه های مختلف درگیر در مخاصمه اعم از مقامات اداری، انتظامی و سیاسی است. انجام مذاکره با مقامات نه تنها امکان دسترسی به کسانی را که نیازمند کمکهای بین المللی هستند تسهیل می کند بلکه این افراد را از سوء رفتارهای احتمالی نیروهای مسلح در اردوگاهها در زندانها محافظت می کند.
د-مقام اعطا کننده کمکهای بشردوستانه باید نظارت کامل بر کل عملیات بشردوستانه داشته باشد و کمکهای بشردوستانه فقط از این طریق به قربانیانی که در ارزیابی ابتدایی شناسایی شده اند خواهد رسید و فقط از این طریق می توان از تسلیم کالاها به رزمندگان طرفین به جای مردم و قربانیان نیازمند، اجتناب نمود.
هـ مقام اعطاکننده کمکهای بشر دوستانه باید منابع لازم و کافی را جهت ارائه در اختیار داشته باشد. مکان مناسب جهت استقرار یکی از اهداف این سازمانها باید استفاده حداکثر از این امکانات و در صورت لزوم انتقال این امکانات و تسهیلات از جایی به جای دیگر باشد.
بنددوم: محدودیتها
الف-ممانعت از دسترسی
در جنگهای بین المللی دهه اخیر ICRC غالبا به قربانیان، بخصوص به زندانیان جنگی دسترسی داشته است ولی در خصوص جنگها و اغتشاشات داخلی، کشورها از اعطای مجوز جهت دسترسی به قربانیان اکراه داشته اند. گرچه تعداد ممانعتهایی که در این خصوص به عمل آمده زیاد نیست اما بهرحال مساله ای است که باید به آن توجه داشت. اصولاً کشورها می توانند محدودیتهایی را در اجرای عملیات کمک رسانی ایجاد نمایند که ایجاد این ممنوعیتها ضروری نیست. به عنوان مثال وضع تشریفات اداری غیرضروری می تواند مانعی در اجرای روند آرام کار باشد یا ایجاد «مناطق ممنوعه» با این بهانه که امنیت در انها برقرار نیست یا در این مناطق عملیات نظامی در جریان است باعث ایجاد وقفه در کار می شوند.
همچنین کشورها می توانند زمانی که حق عبور آزاد را به واحدهای کمک رسانی می دهند محموله ها را چندین بار مورد بازدید قرار دهند و این عمل را به بهانه مطمئن شدن از اینکه کمکها برای افراد مورد نظر توزیع می شود انجام دهند.
ب-عدم انجام مذاکره با مقامات ذیصلاح
انجام عملیات بشردوستانه بدون مذاکره با مقامات سطوح مختلف امکان پذیر نیست. از حیله های جنگی این است که برای انجام اینگونه مذاکرات و همکاریها مانع تراشی کنند به عنوان مثال از حضور در جلسات امتناع کننده بحثهای بیهوده و طولانی انجام دهند، توصیه های غیرعملی نمایند و از کیفیت کار نمایندگان بین المللی انتقاد کنند. کشورها از این حربه ها جهت عدم انجام مذاکره با مقامات کمک رسانی استفاده می کنند و متاسفانه زمانی که این محدودیت ایجاد می شود، سازمانهای امداد رسانی راهی به جز توسل به راه حلهای دیپلماتیک و افکار عمومی ندارند.
ج-عدم امنیت
مساله امنیت کارکنان امدادرسان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در اجرای عملیات کمک رسانی بسیار تاثیرگذار است. گروه های مختلفی در عملیات امداد شرکت می کنند. کارکنان ICRC از حمایت ویژه ای از جانب همه کشورها بدلیل سالیان متمادی فعالیت در این زمینه برخوردارند. کارکنان سایر سازمانهای غیردولتی، هر کدام از حمایتهای خاص برخوردارند کارکنان سایر سازمانهای غیردولتی، هر کدام از حمایتهای خاص برخوردارند ولی این حمایتها زیاد محکم نمی باشد. همچنین مساله امنیت کارکنان سازمان ملل اعم از کسانی که در نیروهای مسلح این ارگان فعالند و کسانی که در سایر زمینه ها فعالیت می کنند مطرح است. این مساله که این افراد از چه مزایا و چه مصونیتهایی برخوردارند بسیار مهم است. در گذشته در خلال عملیات بشردوستانه،کشورهای درگیر در جنگ، تا حد متعارفی امنیت و ثبات را تضمین می کردند. این امنیت در جنگهای داخلی که هیچ مقام صاحب قدرتی در کشور وجود ندارد عملاً قابل تضمین نیست. ICRC عده زیادی از کارکنانش را در جنگهای فوق از دست داد.
توافقهای مربوط به دسترسی به قربانیان معمولاً دسترسی به مناطق جنگی را نیز شامل می شود، از اینرو مسائل امنیتی را نیز شامل می شود.
با توجه به طبیعت تغییر پذیر و متزلزل جنگها، این توافقها باید بطور سریع قابل بازبینی باشند.
در جنگهای سالیان اخیر مثلا در یوگسلاوی، سومالی یا رواندا، وضعیت کارکنان کمک رساننده بسیار متزلزل و خطرناک بود. تا قبل از سال ۱۹۸۹ حمله به کارکنان سازمان های جنگی رخ نداده است که در آن کارکنان ارگانهای بشردوستانه بطور وسیع مورد آزار و حتی کشتار قرار نگیرند.
بنابراین تضمین امنیت جانی کارکنان عملیات بشردوستانه بسیار پیچیده و دشوار است. اگر بگوییم تضمین امنیت این عده یک امر بدیهی است و نیازی به تصمیم سیاسی ندارد بسیار پیچیده و دشوار است. اگر بگوییم تضمین امنیت این عده یک امر بدیهی است و نیازی به تصمیم سیاسی ندارد بسیار غیرمنطقی است. بخصوص ایجاد چنین امنیتی در کشورهای جهان سوم که در خصوص حاکمیتشان حساسیت ویژه ای دارند بسیار دشوار است. عده ای پیشنهاد کرده اند که وضع مقررات جدیدی جهت حمایت از کارکنان ارگانهای بشردوستانه ضروری است. وضع چنین مقرراتی بیهوده به نظر می رسد چرا که این افراد از حمایتهای ویژه و کافی در کنوانسیونهای چهارگانه ژنو و پروتکلهای الحاقی به آن برخوردار هستند. مشکلی که مطرح است نقص یا عدم وجود قوانین مربوطه در این خصوص نمی باشد بلکه عدم احترام و عدم رعایت این قوانین است.
بندسوم: مضرات
الف-اعطای کمکها می تواند سهواً به طرفین جنگ کمک کند چرا که این کمکها طرفین را تقویت می کند و مدت جنگ را افزایش می دهد. اعطای این کمکها اعطا شده به نفع خود و نیروهای خود استفاده می کنند. به عنوان مثال غذاها و سایر محمولات امدادرسانی که به مناطق جنگی اعزام می شود دزدیده می شود با مالیات زیادی به آنها تعلق می گیرد. به این ترتیب عملاً نیروهای متخاصم مورد حمایت قرار می گیرند.
در طریق غیرمستقیم، طرفین متخاصم می توانند، با اعمال نظارت بر کالا و محموله های امداد افراد غیرنظامی را تحت کنترل خویش درآورند. به عنوان مثال آنها مردم مجبور تضعیف کرده و نیروهای خود را افزایش می دهند و یا اعمال چنین نظارتی، آنها از دید مردم عادی دارای قدرت سیاسی تلقی می شوند چرا که توانایی اعمال چنین نظارتی را دارند. از وضعیت پیش از جنگ را دشوار سازند. به عنوان مثال سازمانهای اعطاکننده کمک یا نظر اقتصادی بالا می برند و برای این افراد بازگشت به شرایط اقتصادی پیش از جنگ دشوار خواهد بود و از سوی دیگر با وارد کردن کالاهای ضروری به داخل منطقه، نیروی کار و قیمت کالاهای مشابه را تحت تاثیر قرار می دهند.
سازمانهای امدادرسانی با اتخاذ روش های مختلف برای اعطای کمکها بطور ضمنی مقامات ذیصلاح و صاحب قدرت طرفین را مورد تاثیر قرار می دهند. به عنوان مثال مذاکره با طرفین جنگ که کنترل قسمتی از مناطق جنگی را در دست دارند و توافق با آنان در زمینه های مختلف می تواند به مثابه تائید آنان تلقی شود. از سویی نحوه رفتار نیروهای امدادرسانی می تواند جو را علیه یکی ناز طرفین خصمانه نماید. به عنوان مثال این ارگانها جهت تامین هزینه های خود توضیحاتی را در خصوص عملکرد خصمانه و غیرانسانی طرفین جنگ بیان می دارند و چنین توضیحاتی می تواند جو خصمانه میان آنها را افزایش داده و دامنه مخاصمات را دامن بزند.
ب-اعطای کمکها اگر به شکل منظم و با توجه به عرف منطقه انجام نشود بیش از آنکه مفید باشد مضر است و به قربانیان لطمات بیشتری را وارد می کند. بنابراین باید استاندارد مشخصی جهت اعطای کمکها مشخص شود و روابط میان ارگانهای مختلف کمک رسانی را تنظیم و تعریف نماید.
بنابراین با امعان نظر به محدودیتها، ارگانهای امدادرسانی مختلف که در مناطق جنگی مشغول به کارند باید تصمیمات مشخص و معینی را در خصوص کارشناسان اتخاذ نمایند. آنها باید انگیزه هایشان را تعیین کنند و جنبه انسانی کارشان را علیرغم تمام محدودیتها و مضراتی که ممکن است به دنبال داشته باشد اهمیت ویژه ای بخشند. با توجه به نحوه فعالیتشان، نحوه عملکردشان را از قبل معین کنند و در عین حال آنها باید از میزان خطراتی که در راستای عملکردشان با آن مواجهند آگاه باشند و خود درا برای مواجه شدن با چنین خطراتی آماده کنند.
گفتار سوم: عملیات بشر دوستانه در جنگهای غیر بین المللی
عملیات بشردوستانه، پس از تخمین اولیه نیازهای ضروری توسط کادر مجرب و برنامه ریزی دقیق جهت اجرای اهداف این اقدامات کاهش هر چه سریعتر دردها و رنجها و کاهش میزان مرگ و میر و آسیب پذیری گروههایی است که در خطر بیشتری قرار دارند. عملیات باید به شکلی انجام شود که مسائل عاطفی و انسانی را تا حد امکان رعایت کند. به عنوان مثال تماس میان اعضای خانواده ها و همینطور افرادی را که به عنوان رزمنده در صحنه های نبرد به مبارزه می پردازند برقرار سازد. کلیه راه های کوتاه و طولانی مدت باید پیش از اجرای عملیات موردنظر مورد بررسی قرار گیرند و ارزیابی نهایی پس از اتمام عملیات انجام شود.
در نبردها اعم از داخلی و بین المللی، معیارهایی جهت ممانعت از ایجاد درد و رنج برای انسانها و وقوع تراژدیهای بشری باید رعایت شود. همانطور که در مباحث قلبی اشاره شد برخی از معیارها در کنوانسیونهای چهارگانه ژنو و پروتکلهای الحاقی به آنها مندرج گشته است.
این معاهدات بین المللی اختیار طرفین درگیر را در هدف قراردادن مردم عادی و کاربرد سلاحهایی که آسیبهای شدید وارد می سازد محدود ساخته است. گرچه تاثیر اقدامات پیشگیرانه و اتخاذ تدابیر امنیتی-به عنوان مثال انجام مذاکره با طرفین درگیر-همواره با بدبینی تلقی شده است و کامل و اجرای صحیح این تدابیر تفاوتهایی زیادی حاصل خواهد شد.
یکی از این راه های پیشگیرانه، وظیفه کشورها در آموزش اصول اولیه بین المللی بشردوستانه به نیروهای مسلحشان در زمان صلح و مجازات مخاطبان از اجرای این اصول در زمان جنگ می باشد. ICRC در این زمینه نقش مهمی ایفا می کند و با انعقاد موافقنامه با کشورها، افسران عالیرتبه و سربازان را از این اصول آگاه می سازد. گرچه میزان تاثیر این آموزشها دقیقا قابل ارزیابی نیست اما قطعا آموزش این اصول در توسعه این اصول در دراز مدت بی تاثیر نخواهد بود.
در مخاصماتی که بوقوع می پیوندد سازمانهای مختلفی از جمله سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن نقش ایفا می کنند. هر یک از این سازمانها اهداف متفاوتی را دنبال می کنند. نقش ICRC در این میان از همه پررنگ تر است. گرچه تلاش این سازمان اهداف متفاوتی را دنبال می کنند. نقش ICRC در این میان از همه پررنگ تر است. گرچه تلاش این سازمان در بدو تاسیس صرفاً پرداختن به رزمندگان زخمی بود، فعالیتشان با گذشت زمان به حمایت از افراد عادی نیز تسری پیدا کرد.
از زمان جنگ مسلحانه نیجریه ۱۹۷۱-۱۹۶۷، ICRC نقش عمده ای را در مخاصمات مسلحانه ایفا نموده است. از اوایل دهه ۱۹۹۰ فعالیتهای این ارگان در مقام مقایسه با زمان شروع فعالیتهایش در ۱۸۶۳ به اوج خود رسیده است و این ارگان با تکیه بر اصولی مهم از جمله بی طرفی و استقلال به فعالیت می پردازد و علیرغم اینکه اعضایش اتباع سوئیس هستند نه به دولت سوئیس نه به سازمان ملل وابستگی ندارد.
جهت بررسی و ارزیابی عملکرد ICRC به عنوان یک ارگان امدادرسانی از بدو تاسیس وظایفی را که در زمان مخاصمه ایفا می نماید به تفکیک بررسی نمود.
بنداول: قدرت انجام مذاکره
همانطور که قبلا اشاره شد ICRC با کلیه سازمانهای امدادرسانی اعم از سازمان ملل و ارگانهای وابسته به آن و سازمان های منطقه ای و سازمان های غیردولتی ارتباط مستمر دارد و از طریق صلیب سرخ و هلال احمر از آنچه در کشورهای مختلف می گذرد اطلاع حاصل می نماید و در ایجاد ارتباط خوب با ارگانهای ذیصلاح محلی در کشورهای مختلف تلاش می کنند و کلیه ارگانهای فوق الذکر اطلاعات خود را در زمینه های مختلف در اختیار این سازمان قرار می دهند و به این ترتیب کاملاً عملیات امدادرسانی و دسترسی داشتن و ملاقات با زندانیان طرفین مخاصمه در زمینه عملیات امدادرسانی، ICRC نیاز به آزادی عمل جهت تخمین نیازها و نظارت بر عملیات امداد جهت رعایت بی طرفی و کنترل سیستم تحویل کمکها و بررسی آثار و نتایج اعطای کمکها دارد. اما با توجه به کثرت سازمانهای مختلفی که طرفین مخاصمه می توانند به آنها متوسل شوند و عدم احساس تعهد نسبت به مسائل انسانی، کسب چنین آزادی جهت نیل به هدف فوق بسیار دشوار است.
از ICRC انتقاد شده است که از هیچگونه انعطافی در عملکردش برخوردار نیست و بیش از حد بر اصول صلیب سرخ و قواعد بشردوستانه تاکید و اصرار می ورزد. در برخی موقعیتها ICRC عملیاتش را به دلیل نقض استانداردها و معیارهای موجود معلق ساخته است. در جنگهای داخلی نیجریه پس از اینکه نیروی هوایی فدرال یک هواپیمای حامل محموله های صلیب سرخ را که بدون کسب مجوز از لاگوس قصد تحویل کمک به بیافرا را داشت مورد حمله قرار داد، این ارگان عملیاتش را متوقف ساخت. در اوایل دهه ۹۰ میلادی در یوگسلاوی سابق، ICRC در عملیات امدادرسانی به همراه UNHCR فعالیت می نمود. برخی ادعا کرده اند که در این عملیات ICRC در مقام مقایسه با UNHCR در برابر مسائل و اختلاف نظرهای سیاسی انعطاف کمتری به خرج می داد و احتمال توقف عملیات از جانب آن بسیار زیاد بود حال آنکه هر دوی این ارگانها جهت حمایت از مردم عادی فعالیت می کردند.
مقامات رسمی ICRC در تکوین این انتقاد نقش بسزایی ایفا نموده اند زیرا همواره بر اصول و مقررات بین المللی بشردوستانه تاکید ورزیده و خاطرنشان ساخته اند که ICRC حق تخطی از این اصول را ندارند و در عین حال باید رضایت کشور گیرنده را نیز جلب نماید.
از سوی دیگر مواردی نیز وجود داشته که ICRC مبادرت به اعطای کمکها نموده و بدون کسب مجوز از کشور گیرنده صرفاً به اطلاع دادن به آن کشور اکتفا نموده است. در این زمینه می توان به اقدام این سازمان در افغانستان در دهه ۸۰، از طریق پاکستان اشاره نمود. در کشور لیبریا که هیچ قدرت غالبی در سطح کشور وجود نداشت و کسب اجازه نیز بی مفهوم بود ICRC همراه سایر ارگانهای امداد، هر چه از عهده اش بر می امد انجام داد. در سومالی در اوایل دهه ۹۰ ICRC حتی زمانی که سایر سازمانها نیروهای خود را عقب کشیدند به عملیاتش ادامه داد و زمانی که مقامات UN جهت تضمین عملیات امداد از نیروهای مسلح استفاده کردند. ICRC علیرغم حضور نیروهای نظامی با هلال احمر سومالی همکاری نمود. از سوی این عملیات همراه با حضور نیروی نظامی انجام می شد، بنابراین فاقد وصف بیطرفانه بود و از طرفی انجام آن جهت حفظ جان مردم بی گناه ضروری به نظر می رسید، لذا ICRC با نیروهای نظامی جهت حمایت و حفظ جان افراد عادی همکاری کرد.
با توجه به عملکرد دوگانه ICRC در شرایط مختلف می توان الگوی واحدی که مبین نحوه فعالیت این ارگان باشد ارائه نمود. این ارگان در وهله اول ترجیح می دهد که عملیاتش را بنا هماهنگی با طرفین درگیر و هماهنگ با معیارهای بین المللی و اصول صلیب سرخ به انجام رساند اما وقتی چنین هماهنگی امکان پذیر نباشد با روش های مختلفی وارد دعمل می شود. این ارگان تا آن حد که برخی از آن انتقاد کرده اند اصولی و حقوقی عمل می کند و نه همانند یک سازمان امدادرسانی خصوصی وارد عمل می شود. این ارگان بر اصول حقوق بین الملل و صلیب سرخ تاکید ورزیده و عمل می کند اما در عین حال زمانی که حفظ حیات و منافع مردم بی گناه ایجاب می کند بدون رضایت طرفین وارد عمل می شود.

۷۷

انار

۳

۱۸

انجیر

۵/۱۳

۳۰

موز

۲/۰

۲

کیوی

۵/۱

۳۰

توت فرنگی

۸

۴۰

سایر باغات

۱۵

۷۵

جمع کل

۷/۸۵

۵/۴۶۲

ماخذ : سازمان جهاد کشاورزی شهرستان رشت ، ۱۳۹۰
۳-۳-۴-صنعت
صنعت به هر شکل که باشد ، اعم از سنگین ، سبک ، صنایع کوچک و صنایع دستی می تواند در توسعه هر کشوری دخالت نماید و این تاثیر زمانی زیاد می شود که صنعت مراحل تعالی را پیموده و به شکوفایی برسد . صنایع کوچک روستایی و صنایع دستی دو صنعت مورد توجه در روستاهاست .
کوچاندن صنعت به روستا می تواند این مزیت را داشته باشد که در بلند مدت ، توزیع اقتصادی بین جوامع شهری و روستایی ، شکل عادلانه تری به خود بگیرد . استقرار صنعت در روستا می تواند با جذب و به کارگیری نیروی کار در مشاغل غیر کشاورزی ، از نسبت زمین به کار بکاهد و در نهایت موجب افزایش خود اتکایی در روستا را فراهم آورد ، همچنین با ایجاد صنایع روستایی می توان در مقاطعی از سال که فعالیت های زراعی تعطیل می شوند نیروی کار را برای کسب درآمدهای بیشتر به این سمت سوق داد (امامی نژاد ، ۱۳۸۰ ، ۶۲ ) .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بطور کلی صنایعی که در روستاهای بخش مرکزی شهرستان رشت موجود است شامل صنایعی است مثل کارخانه برنجکوبی در اکثر روستاها مثل کژده در دهستان حومه ، طش در دهستان پیربازار ، فلکده ، کتیگر و سقالکساردر دهستان لاکان و … دام و طیور در روستاهای کژده که به انجماد و بسته بندی گوشت قرمز و طیور می پردازند ، باغی که به بسته بندی محصولات خشکباری می پردازند و در روستای تخسم دهستان لاکان قرار دارد و در گروه محصولات دام و طیور تولید دان مرغ در دهستان پسیخان ، تولید کنسرو زیتون در پیربازار می باشد .
۳-۳-۵-خدمات
یکی از مهمترین محورهای توسعه روستایی ، موضوع ارائه خدمات همراه با تولید است . نقش خدماتی سکونتگاه های روستایی طیف وسیعی از انواع خدمات زیر بنایی شامل شبکه ارتباطی ، حمل و نقل ، آب آشامیدنی ، برق ، گاز ، پست و مخابرات ، فاضلاب ، دفع زباله ، بهسازی مسکن روستایی ، همچنین خدمات روبنایی مانند خدمات آموزشی و درمانی ، اداری و انتظامی ، مذهبی و فرهنگی ، ورزشی و تفریحی و تجاری را در بر می گیرد . در این میان خدمات زیر بنایی ای که مهمترین اقدام جهت تثبیت جمعیت در روستاها است ، ازاهمیت ویژه ای برخوردار است . به همین دلیل است که ارائه این نوع خدمات به مناطق روستایی درصدد برنامه های دولت قرار گرفته است و از این طریق سعی گردیده که زمینه های لازم برای ماندگاری روستائیان فراهم شود تا متعاقباً خدمات برتر و بالاتر بدانها ارائه گردد . خدماتی که برای توسعه روستایی کشور بر دستگاه های اجرایی حاکم است ، عبارت است از راهسازی ، برق رسانی و آب رسانی البته مراد از خدمات در تحقیق حاضر خدمات آموزشی و نحوه توزیع آن است . در برنامه ریزی توسعه خدمات برخی نظریه مکان مرکزی توجه کرده اند . اما آنچه مسلم است رویکردهای چون کارکردهای شهری در توسعه روستایی و مدل های تخصیص مکانی به نوعی تاثیر پذیرفته و برخاسته از نظریه مکان مرکزی هستند به عبارت دیگر ریشه این دو رویکرد در نظریه مکان مرکزی نهفته است (افتخاری ، ۱۳۸۰ ، ۳۱).