بحران
بحران شناسی بخش مهمی ازفرایند مدیریت بحران و پژوهش های مربوط به آن را تشکیل می دهد.شناخت هرچه دقیق تر بحران،همچون هرحوزه ی مدیریتی دیگری؛ به کنترل و هدایت هرچه مؤثرترآن کمک کرده و مدیران بحران می توانند با تفکیک تفصیلی مسئله پیش رو،آن را مدیریت پذیر گردانند.
شاید کمتر واژه ای همچون «بحران»، ادبیات معاصرو از جمله ادبیات علوم اجتماعی را به خود مشغول داشته و رشته های علمی مختلف را درگیر ساخته است. دانشمندان روابط بین الملل دل مشغول جلوگیری از بروز جنگ بین کشورها، سیاست شناسان نگران بروزناآرامی ها و بی ثباتی های سیاسی،صاحب نظران علم مدیریت و با ورشکستگی و فروپاشی شرکت ها و کسب و کارها مواجه هستند، مهندسان و متخصصان فنی که روش های کاهش خسارت ها و خرابی های ناشی از بلایای طبیعی یا سوانح صنعتی را جستجو می کنند،اقتصاددانانی که تلاطم ها و نوسانات شدید بازارهای پولی و مالی را تجزیه و تحلیل می نمایند، روانشناسانی که با نابسامانی های روحی بیماران سروکار دارند و سایر صاحب نظران و محققان رشته های مختلف علمی،هر یک به گونه ای، واژه ی بحران را بکار گرفته و از آن برای توصیف پدیده ی مورد نظرخود استفاده کرده اند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تنوع در پدیده هایی که بحران خوانده می شوند، هنوزکمتر از تنوع در تعریف هایی است که ازاین واژه ارائه شده است. دانش پزشکی، بحران را «نقطه عطفی درسیر بیماری،یعنی وقتی که معلوم می شود بیمار نجات خواهد یافت یا خواهد مرد» تعریف می کند (فرهنگ و بستر). دانش روبط بین الملل با عنایت به حوادثی مانند بحران موشکی کوبا،بحران ها را جانشین جنگ و نه صرفاً ماجراهای خطرناکی که مقدمه جنگ اند تلقی می کند؛ازاین نظر،کارکرد سیستمی بحران ها این است که منازعات بسیارحادی را که قابل حل ازطریق دیپلماسی معمولی نبوده و درزمان های قدیمی تراز راه جنگ حل می شدند،بدون خشونت یا صرفاً با حداقل خشونت ممکن فیصله دهند
ویژگی های عمومی بحران ها
برای دستیابی به هدف فوق،محققان تلاش های مختلفی انجام داده اند.اولین دسته قابل ذکرازاینها،اقدام برای فهرست کردن ویژگی های برجسته وضعیت هایی است که بحران خوانده می شوند و خلاصه ای از اینها در پی آمده است:
۱.بحران ها زمان هایی است که روح مردم را محک می زند (توماس پین)

2. 2. بحران را نباید با برنامه ی آن، بلکه به میزان انرژی انفجاری اش ارزیابی کرد(یاکوب بورکهارت)

2. 2. بحران عمدتاً از جنس فقدان و نهستی است:برنامه ریزی نشده،زمان بندی نشده، غیرمترقبه و تقریباً غیرقابل کنترل(روزنتال،تی هارت،چارلز)

۴.بحران لحظه ای است که نوع دیگری از انطباق را می طلبد(توماتسوشیبوتانی)
۵.بحران یک نقطه عطف است،دوره ای خطیرازآسیب پذیری فزاینده پتانسیل رشد یابنده (اریک اریکسون)

6. 6. بحران نقطه عطفی درسیرهر چیزی، زمان،مرحله یا رویدادی تعیین کننده یا حساس است(فرهنگی و بستر)

۷.بحران تهدید واقعی نسبت به هدف ها و مقاصد عوامل درگیراست(واینر)

8. 8. بحران نقطه عطف خطیری برای هر ارگانیزم،اعم از فرد، جامعه یا سیستم، با توجه به توانایی و آمادگی آنها برای انطباق با شرایط جدید است(استویان نیکولوف مادژاروف)

8. 8. بحران نتایج مهمی در پی دارد که عواقب آن،آینده روابط طرف های درگیر را تعیین می کند(واینر)

8. 8. بحران موقعیتی حساس است، موقعیتی که نتیجه ی آن تعیین می کند که آیا پیامدهای محتملاً بد، روی خواهد داد یا نه، مانند بحران اقتصادی(فرهنگ وبستر)

8. 8. بحران موجد تنش درارگانیزم بدن است و تنش فیزیکی،خستگی، اضطراب و تشویش ایجاد می کند(میلرو ایسکو)

8. 8. بحران تغییربسیارسریع در محدوده ی اندکی از زمان است(گرهارت مازور)

8. 8. بحران بر گسستی در تداوم دلالت دارد(مازور)

8. 8. بحران یک مرحله زمانی است که در آن، عدم اطمینان درباره ی برآورد وضعیت و راهکارهای کنترل آن افزایش می یابد(واینر)

۱۵.بحران یک وضعیت نسبی و ادراکی است،یعنی رویدادی که برای یک طرف بحران تلقی می شود، ممکن است برای طرف دیگر بحران نباشد(جاناتان رابرتز)
۱۶.بحران بیشتر یک وضعیت اضطراری و آنی است تا یک حالت مزمن(۱) (میلر و ایسکو)

17. 17. بحران سیاست مداران و مدیران به به طورجدی درگیر می سازد و آنها رااز امور سیاسی واجرایی روزمره به موقعیتی حساس وارد می کند(روزنتال و…)

۱۸.خطر و فرصت، هر دو ذاتی بحران هستند(گادسون)
۱۹.بحران موجد رفتارهای پاتولوژیک، مانند احساس بی کفایتی، مقصریابی،توجیه، یأس و فرارازمسئولیت می شود(میلر و ایسکو)
۲۰.دروضعیت بحرانی، عامل زمان علیه عوامل درگیرعمل می کند(واینر)
۲۱.بحران بازنمای یک تغییر دراماتیک، مخرب و فاسد کننده درجریان عادی امور است(گادسون)
۲۲.در وضعیت بحرانی،اصطکاک بین عوامل درگیرافزایش می یابد(واینر)
۲۳.بحران شامل فقدان اطمینان فزاینده در باره ی جریان آینده ی اموراست(گادسون)
۲۴.دروضعیت بحرانی، معمولاً آگاهی ها و اطلاعات مورد نیاز تصمیم گیرندگان ناقص و غیرکافی است(واینر)

25. 25. دربحران، شدت و حجم تعامل مختل سازبین بازیگران سیستم افزایش می یابد(برچرو یهودا)

کدام یک (یا کدامین مجموعه) از ویژگی های فوق را می توان مشترک بین همه ی پدیده های بحرانی دانست، به گونه ای که در قالب تعریفی جامع و مانع، بحران را از غیر بحران به دقت باز شناساند.
احتمالاً مهمترین و مشترک ترین ویژگی را باید دراین واقعیت جست که بحران، وضعیتی مابین تباهی و سلامت است؛ این نکته را هم درقدیمی ترین برداشت ها از بحران (آنجا که بحران را حالتی از بیماری دانسته اند که بیمار در مرز بین مرگ و زندگی قرار می گیرد) می توان دید و هم در متأخرترین آنها(برای مثال، تلقی اسنایدر و دیزینگ از بحران،به عنوان رشته ای از تعاملات میان حکومت های دو یا چند دولت حاکم در قالب منازعه ای حاد ولی نازل تر از جنگ عملی،که درعین حال، متضمن احتمال بسیاربالا و خطرناک بروزجنگ نیز هست).اگربه همین حد از وجه اشتراک بین پدیده های بحرانی قانع باشیم،آنگاه می توانیم تعریف استیون فینک را ازبحران بپذیریم که «دوره ای «پرتلاطم است که انجام تغییرات خطیررا گریزناپذیر می سازد و با دو احتمال همراه است:اول،احتمالی ناخواسته با نتیجه ای منفی، و دوم،با نتیجه ای کاملاً مثبت. معمولاً شانس وقوع هر دو برابر است، اما می توان این شانس را تغییر داد.» با این حال،این تعریف کلی تر از آن است که بتوان به مدد آن، پدیده های بحرانی را شناسایی کرد.برای ارائه تعریفی دقیق، باید ترکیبی از ویژگی های یاد شده را کنار هم گرد آورد.نویسندگان مختلف ترکیب های متفاوت (و بنابراین؛تعریف های گوناگونی) را ارائه کرده اند که به رغم تنوع ها و تفاوت ها، در مجموع، ذیل یکی از دو رویکرد سیستمی یا تصمیم گیری جای می گیرند.بنابراین،شناخت این دو رویکرد مقدم بر بررسی تعاریف است: با شناخت دو رویکرد می توان هر تعریف را در جای خود قرارداده و مناسب تر فهم کرد.
انواع بحران
بحران ها انواع مختلفی دارند، از نظر اهمیت آنهایی هستند که بر اثر عوامل غیرطبیعی ایجاد می­شوند که خود به انواع مختلفی تقسیم ­بندی می­شوند.
الف- بحرانهای اجتماعی و فرهنگی مثل مهاجرتهای بی­رویه، آشوبهای اجتماعی، خشونت در محیط کار، اعتیاد و فساد مالی
ب- بحرانهای اقتصادی، مالی که در اثر اختلال در نظامهای مالی، کاهش ارزش پول، کاهش ارزش سهام در بورس، اختلال و ورشکستگی، عدم تحقق درآمدها، افزایش غیرمترقبه هزینه­ها و … بوجود می ­آید.
ج- بحرانهای امنیتی مثل خرابکاری، بمب­گذاری، آدم ربایی، گروگانگیری، قاچاق مواد مخدر، جاسوسی و تروریسم می­باشد.
د- بحرانهای اطلاعاتی: بحرانهایی هستند که در اثر اختلال در طراحی، تجهیزات و کارکرد نظامهای حفاظتی، اطلاعاتی، امنیتی و رایانه­ای در سازمان­ها و جوامع رخ می­دهد و موجب آشفتگی می­ شود از قبیل تقلب و دسترسی غیرمجاز، استراق سمع در خطوط مخابراتی و اطلاعاتی، افشای غیرمجاز اطلاعات، ناکارآمدی سخت افزارها و نرم افزارها، مفقود شدن داده ­ها و عدم تبادل و انتقال اطلاعات.
ه- بحرانهای زیست محیطی مثل آلودگی هوا، انفجارهای هسته­ای، از بین رفتن منابع طبیعی، از بین رفتن دریاچه­ها و آلوده سازی منابع حیاتی
و- بحرانهای انسانی که در اثر اختلال در کارکرد منابع انسانی رخ می­دهد و موجب آشفتگی اساسی می­ شود.